HOOFDSTUK 1 HET BEGIN

HOOFDSTUK 1 HET BEGIN

Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4

Liederen Psalm 8 Psalm 19 : 1 Liedboek voor de kerken, Gezang 1/E&R 133 - God heeft het eerste woord E & R 208 - God, die alles maakte E & R 181 - Zie ik sterren aan de hemel staan Opwekking 355 - U die mij geschapen hebt Elly en Rikkert - Alles heeft de Here God gemaakt Elly en Rikkert - Adam waar ben je?

De schepping Genesis 1 – 2 : 7 Het paradijs Genesis 2 : 8 – 25 De eerste zonde Genesis 3 Het begin Lesboek p. 6 & 7 Werkboek p. 2 & 3

Thema Onze God is Schepper van hemel en aarde. Algemene informatie God heeft de hele hemel en aarde gemaakt door met zijn woord te spreken. Na zes dagen rustte God van al zijn werk. God heeft deze zevende dag heilig verklaard. Dit betekent dat God deze dag apart heeft gezet van de andere dagen. Adam en Eva krijgen van God de opdracht om de aarde te bewerken en te bewaren. God wil graag dat Adam en Eva Hem uit vrije wil dienen. Om de mensen op de proef te stellen heeft God in de tuin van Eden de boom van de kennis van goed en kwaad gezet. Wanneer de slang Adam en Eva verleidt om van deze boom te eten, komt er aan het mooie leven in het paradijs een einde. God straft de slang en Adam en Eva. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen wat God op elke dag gemaakt heeft; weten de leerlingen dat God alles goed geschapen heeft; weten de leerlingen dat God op de zevende dag uitrustte en deze dag als heilig verklaard heeft; kunnen de leerlingen vertellen wat de eerste zonde was; kunnen de leerlingen vertellen welke straf de slang, Adam en Eva gekregen hebben van God. Memoriseertekst (U bent vrij in het wel of niet aanleren van dit opzegversje. Je kunt ook kiezen voor het aanleren van Genesis 1:1)

De eerste dag schiep God het licht De tweede dag heeft Hij de dampkring ingericht De derde dag deed Hij gras, kruid en bomen De vierde dag de hemellichten komen De vijfde dag zijn vis en vogel voortgebracht De zesde dag het vee en ’t menselijk geslacht

Levend Water – groep 5

1

Hoofdstuk 1 Het begin

HOOFDSTUK 1 - DAG 1 DE SCHEPPING Verteltekst Genesis 1 – 2 : 7

de schepping je wel eens afgevraagd waar al dat moois vandaan komt? Wat dacht je toen? Of herinner je je nog een heel bijzondere vakantiemoment wat te maken heeft met de natuur?

Achtergrondinformatie Genesis: ontstaan, oorsprong, begin; Woest en doods: de aarde was nog chaos en duister. God schept orde in de chaos; Zevende dag: rustdag. God verklaart de zevende dag heilig, aan Hem gewijd. De schepping mag gevierd worden tot eer van de Schepper. Zes dagen werken en één dag rust horen bij elkaar. Het is God die een dag afzondert als een bijzondere dag.

Afsluiting van de les Hoe zouden de mensen, die niet in God geloven, over de schepping praten? Hulpmiddel Je kunt de dagen van de schepping als picto’s op het bord hangen.

Aandachtspunten Je kunt deze vertelling beginnen door een lied te zingen waarin de schepping bezongen wordt (bv. Zie ik sterren aan de hemel staan E & R 181). Het woord scheppen betekent dat God steeds een handeling verricht. Hij brengt iets nieuws tot stand! Iets uit niets. De aarde was woest en doods. God maakt een wereld uit helemaal niets! God schept de wereld door te spreken. Hij spreekt en het is er. Het verband tussen de scheppingsdagen is als volgt: dag 1: licht dag 2: zee en lucht dag 3: vasteland dag 4: landbewoners Dag 5: vogels, water en zeedieren dag 6: landbewoners De zondag zoals wij die kennen, vindt zijn oorsprong in het rusten van God na Zijn scheppingswerk. Toch is er wel verschil. God rust op de zevende dag. Wij mogen op de eerste dag van de week al een dag hebben om te genieten. De wereld is ongeveer 6000 jaar geleden geschapen. Mochten er kinderen zijn die vragen stellen over de oerknal etc., dan kun je aangeven dat de schepping niet geheel te verklaren is. God heeft de wereld geschapen met het paradijs. Dit kan een tuin zijn die omheind was en waarin Adam en Eva woonden. Maar daarom heen was natuurlijk een hele wereldbol bewoond met dieren. Introductie op de les Heb je wel eens op een mooie heldere avond langs de zee gelopen, met de wind door je haren en het geruis van de zee. Heb je toen ook de prachtige sterrenhemel gezien? Heb je ‘s ochtends de zon wel eens zien opkomen in de bergen? Heb je bij het zien van iets moois uit Levend Water – groep 5

2


HOOFDSTUK 1 - DAG 2 HET PARADIJS Verteltekst Genesis 2 : 8 - 25

(God heeft eerst de hemel en de aarde gemaakt als woonplaats voor de mens. Eerst moest alles gemaakt en ingericht worden voordat er mensen konden gaan wonen op aarde.)

Achtergrondinformatie Evenbeeld van God: het evenbeeld van God zijn geeft de intieme relatie weer die God met de mens wil onderhouden (denk aan een relatie tussen vader en kind). En het evenbeeld van God houdt in dat de mens de heerschappij heeft over al wat geschapen is. God is koning, de mens is onderkoning die mag regeren over de schepping. De tuin van Eden: een lusthof. De geografische ligging van het paradijs is moeilijk precies aan te geven. Men denkt soms aan Zuid Egypte, anderen denken aan het huidige Irak. Boom van kennis van goed en kwaad: ook gelezen zou kunnen worden: de boom van het bepalen van goed en kwaad. Door van deze boom te eten bepaalde de mens zelf wat goed en kwaad was (= als God zijn). De mens ging zich in de hof gedragen alsof hij zelf God was. Vijgenbladeren: vanwege de grootte van dit blad kun je er goed kledingstukken van maken. Aandachtspunten Probeer deze vertelling te vertellen vanuit de persoon van Adam: Adam loopt door het paradijs en geniet overval van. Hij loopt tussen de leeuwen, olifanten etc. Hij eet van de bomen die in het paradijs staan. ’s Avonds wandelt hij met God. In Genesis 1 staat dat God de mens op de zesde dag geschapen heeft. In dit hoofdstuk wordt verteld hoe God dit gedaan heeft. God heeft de wereld geschapen met daarin een tuin: het paradijs. God zet de mens neer in het paradijs. Een rivier die in de tuin van Eden loopt, zorgt voor water voor de bomen en struiken. Het regende toen nog niet. De mens krijgt een opdracht mee van God. Ze moeten de tuin bewerken en erover waken. Introductie op de les Wanneer je ouders een nieuwbouwhuis gekocht hebben, gaan ze dan meteen verhuizen? Of wachten ze eerst totdat de muren en het dak erop zitten? Of wachten ze nog langer? Wanneer trek je je nieuwe huis in? Afsluiting van de les Waarom zou God de mens pas op de zesde dag geschapen hebben en niet meteen al op de eerste of de tweede dag? Levend Water – groep 5

3


HOOFDSTUK 1 - DAG 3 DE EERSTE ZONDE Verteltekst Genesis 3 Achtergrondinformatie Slang: de slang staat hier voor de boze, de duivel. De duivel is een engel geweest van God in de hemel. Hij wilde God niet meer dienen, maar wilde zelf gediend worden. Hij wordt God ongehoorzaam. God stuurt hem daarom uit de hemel. Naakt: het gaat hier om meer dan lichamelijke naaktheid. Adam en Eva schamen zich voor elkaar en voor God. Dat wijst erop dat als gevolg van hun zonde hun onderlinge verhouding en hun verhouding met God beschadigd is. Deze gedachte wordt versterkt doordat we lezen dat ze elkaar de schuld geven van hun zonde. Vijandschap: er wordt niet alleen vijandschap tussen de vrouw en de slang voorspeld, maar ook tussen het nageslacht van Eva en dat van de slang. Het hele oude testament is Israël onderweg naar de komst van de Christus. Het hele oude testament zijn we getuige van de strijd tussen de slang en het nageslacht van Eva. De kop van de slang zal pas vermorzeld worden met de kruisdood van de Here Jezus. Cherubs: engelen. Ze zijn vaak het symbool van Gods grootheid. Later worden er cherubs op de gordijnen van de tabernakel geborduurd. Ook op het verzoendeksel van de ark van het verbond waren twee gouden cherubs. Cherubs bewaken met een flikkerend zwaard de toegang tot de hof om de boom des levens te bewaken. Moederbelofte: Genesis 3 : 15 wordt wel de moederbelofte genoemd. Niet omdat er iets met betrekking tot een moeder beloofd wordt, maar omdat vanuit deze belofte de hele bijbelse geschiedenis voortkomt.

Het gevolg van hun zonde is dat ze zich voor God verborgen proberen te houden en dat ze hun onbevangenheid ten opzichte van elkaar verliezen. Ze ontdekken dat ze naakt zijn en schamen zich voor God en voor elkaar. Wanneer God aan Adam vraagt of hij van de boom van de kennis van goed en kwaad heeft gegeten, geeft hij Eva de schuld. Impliciet geeft hij ook God de schuld door te zeggen dat het de vrouw is die God hem aan zijn zijde heeft gesteld. Wanneer God Eva aanspreekt, geeft zij de slang de schuld. Adam en Eva proberen beiden hun schuld op de ander af te schuiven. Benadruk bij het einde van de vertelling dat er engelen bij de ingang van het paradijs staan, omdat er niemand bij de levensboom mag komen.

Introductie op de les Zingen van het lied: Who’s the king of the jungle? Afsluiting van de les Wie wil er graag de baas op de aarde zijn?

Aandachtspunten Twee bijzondere bomen in het paradijs: de boom van de kennis van goed en kwaad en de levensboom. De Here God heeft de mens geschapen, zodat de mens uit vrije wil God kan gaan dienen. God stelt de mens op de proef. Daarom schept God ook de boom van de kennis van goed en kwaad. De mens kan kiezen voor God en niet van de boom eten of de mens kiest niet voor God en eet dan van de boom. De slang spiegelt Eva voor dat wanneer ze van de boom zouden eten, ze als goden (of als God) zullen worden. Dit spreekt haar aan.


4


HOOFDSTUK 1 - DAG 4 HET BEGIN Lezen Lesboek p. 6 & 7 Aandachtspunten In het Lesboek kunt u op de linkerpagina de scheppingsdagen bespreken. Wat maakte God op welke dag? Zien ze ook het verband tussen de dagen? Tussen de eerste en de vierde? De tweede en de vijfde? En de derde en de zesde? Op de rechterpagina kunt u doorpraten over het woord schepping. Benadruk hoe ontzettend knap God is dat Hij zoveel verschillende dieren, planten en mensen heeft geschapen! Dat God helemaal iets uit niets maakt. En dat Hij er niet weken mee bezig is en van alles probeert. Maar God maakt op 1 dag heel veel met zijn woorden, en het is goed! Wist je dat wij nooit echt iets kunnen scheppen? Omdat wij, mensen, nooit iets kunnen maken wat er nog niet is. We maken altijd gebruik van de dingen die we al kennen. Probeer maar een bloem of een dier te tekenen dat nog niet op aarde bestaat! Je zult zien dat het allemaal uit bekende delen bestaat. Je kunt dit uitproberen door de kinderen een fantasiedier te laten tekenen. Je zult zien dat kinderen allerlei kenmerken van andere dieren samenvoegen om een eigen dier te maken. Het zal nooit helemaal nieuw en anders zijn! Benadruk drie punten: God doet iets uit niets, God schept door zijn woorden, God is majesteit! God is ontzettend knap! Bij de dichterbij vraag kunt u bespreken dat God wil dat de mensen Hem uit vrije wil dienen. Werkboek p. 2 & 3 Wanneer u met dit boek meteen na de zomervakantie begint, kunt u de kinderen erop wijzen dat ze voor de rechterpagina ook vakantiefoto’s kunnen gebruiken. Foto’s van plekken die ze op vakantie zijn tegengekomen waar ze van Gods schepping onder de indruk zijn geraakt.


5


HOOFDSTUK 2 HOOP!


Kain en Abel Genesis 4 Geen leven zonder God Genesis 8 : 15 – 9 : 17 Het plan van God Genesis 11 : 1 – 9 Lesboek p. 8 & 9 Werkboek p. 4 & 5

Alles wordt nieuw - Noach Alles wordt nieuw - De toren van Babel Alles wordt nieuw - Het lied van de goede regen E&R 431 - Na de zondvloed Elly & Rikkert - Kom aan Boord (Actiecd KBM 2002)

Hulpmiddelen De ark van Noach, Rien Poortvliet

Thema God geeft steeds weer hoop. Algemene informatie De strijd tussen Christus en de Satan is begonnen. Steeds moet de mens een keus maken, voor Christus of voor de Satan. De nakomelingen van Adam en Eva onderscheiden zich daarbij in twee groepen, zij die met God en zij die zonder God willen leven. Maar de groep die voor God kiest wordt steeds kleiner. Totdat God besluit de aarde met alle mensen te vernietigen. Alleen Noach en zijn gezin zullen worden behouden. Met hen zal God verder gaan. Ook na de zondvloed krijgt de boosheid weer de overhand. In de torenbouw van Babel stelt de mens zich op tegen God. Maar God daalt af naar de aarde en verwart hun taal. Toch blijft er hoop, na elk van de verhalen. God laat zijn volk niet in de steek, hoe bont ze het steeds weer maken. Hij wil met hen verder gaan. Hij heeft zijn belofte aan Adam niet voor niets gegeven. Doelstellingen Aan het eind van dit hoofdstuk weten de leerlingen: dat God door de eerste mensen gediend wil worden; dat de mensen op aarde God in de steek lieten; dat God de mensen strafte door de zondvloed; waarom de mensen een toren tot in de hemel wilden bouwen; waarom de verwarring tot verspreiding van de mensen leidde; dat God zijn beloften houdt; er is hoop! Memoriseertekst ‘Ik plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn van het verbond tussen mij en de aarde.’ Genesis 9 : 13 Liederen E&R 211 - Kain wat heb je? E&R 212 - Noach Levend Water – groep 5

6

Hoofdstuk 2 Hoop!

HOOFDSTUK 2 - DAG 1 KAIN EN ABEL voor Adam en Eva. God liet hen niet in de steek na de gruwelijke daad van hun oudste zoon.

Achtergrondinformatie Abel: deze naam betekent ‘ijdelheid’, ook wel ‘zucht’. Set: deze naam betekent ’vervanging’ of ‘hoop’. Kainsteken: in het Oosten was het gebruikelijk slaven te brandmerken. Dat betekent dat ze eigendom waren van hun heer, maar ook dat ze onder zijn bescherming stonden. Zo is het teken van Kaïn niet alleen een brandmerk (schande dragen), maar ook een verbondsteken (onder Gods bescherming staan).

Introductie op de les Vraag de leerlingen wat het betekent als je ‘ergens op hoopt’. Wil je dan graag dat er iets speciaals gebeurt? Iets wat jij heel erg fijn vindt? Laat de kinderen voorbeelden uit hun eigen belevingswereld geven. Leg vanuit de beleving ‘hoop’ een link naar het verhaal van Kaïn en Abel. Na de dood van Kain blijft God trouw aan Adam en Eva. Hij geeft hen een nieuwe zoon, kind van de hoop.

Aandachtspunten Dit verhaal wordt vaak verteld vanuit de tegenstelling tussen Kaïn en Abel. Van de een wordt het offer wel aangenomen van de nader niet. Vertel het verhaal nu eens vanuit de positie van Adam en Eva, hun verdriet over de doodslag; hun angst om Abel en de trouw van God. Kaïn, Abel en Set zijn de enige kinderen van Adam en Eva die bij naam genoemd worden. Adam en Eva hebben echter nog meer kinderen gekregen. Velen van hen trouwden en kregen zelf ook kinderen. In hoofdstuk 4 wordt de lijn van het geslacht van Kaïn verteld. Dit geslacht vervalt snel tot goddeloosheid. In de breedte (steeds meer mensen) maar ook in de diepte (van kwaad tot erger). Lamech pochte erop, te kunnen beschikken over het leven van een medemens. Kaïn kreeg als oudste zoon het ontgonnen akkerland (landbouwer) van zijn vader. Voor Abel blijft het onontgonnen weideland over (herder). Abel offerde met een oprecht hart, Kaïn diende God niet oprecht. Hij offerde voor de vorm, zonder geloof en berouw. God waarschuwt hem nog (v.6). Hier wordt ook voor het eerst over zonde gesproken. De zonde is iets waar je tegen moet vechten. Erger dan de moord die Kaïn gepleegd had, was de manier waarop hij zich bij God verontschuldigde. Wat had God met zijn leven te maken? Jezus noemt Abel een rechtvaardig man (Matt. 23:35), dat is hetzelfde als gelovig. Kaïn bouwde een stad. Misschien is hij wel zo bang dat men hem toch zal doden, dat hij zich alleen veilig voelt achter een versterkte muur. Alle nakomelingen van Kaïn kwamen om tijdens de zondvloed in de tijd van Noach. Set was de derde zoon van Adam en Eva. Zijn stamboom werd in stand gehouden door Noach en voortgezet door Abraham en David. Hij was het kind van de hoop Levend Water – groep 5

Afsluiting van de les Hoe gaf God weer hoop aan Adam en Eva na de dood van Abel?

7

Hoofdstuk 2 Hoop!

HOOFDSTUK 2 - DAG 2 GEEN LEVEN ZONDER GOD Achtergrondinformatie Reine dieren: Noach offert alleen reine dieren, omdat alleen die volgens de wetten van God aan Hem geofferd mogen worden (Lev.11). Dit in tegenstelling tot de heidense godsdiensten waarin het onreine ook als heilig gold. Ontzag en angst: God zorgt ervoor dat de dieren bang zijn voor de mensen, zodat de mensen (mensheid) niet door de wilde dieren verslonden zullen worden.

Introductie op de les Het eerste gedeelte van het verhaal over De Zondvloed is erg bekend. Daarom laten we dat bij deze les achterwege. Haal met de leerlingen in het kort wel het verhaal naar boven door middel van vragen of het zelf laten vertellen, om op deze manier aansluiting te vinden. (Gen.6:5 – 8:14) Afsluiting van de les De regenboog is het teken van het verbond. Vraag de leerlingen waaraan zij denken als zij een regenboog zien. Welke hoop geeft de regenboog hen?

Aandachtspunten Vertel het verhaal vanuit Noach en zijn familie. Laat hun grote blijdschap voelen als ze na een jaar uit de ark mogen gaan. Wat zal de zon lekker op hun huid hebben geschenen, wat zal het verse voedsel weer lekker gesmaakt hebben. Ga dan verder met het brengen van het offer, de mannen maken eerst een altaar. Zo willen ze God danken voor hun redding. Daarna volgt het vernieuwen van het verbond. De nadruk valt niet op het vergaan van de wereld, maar op de redding van Noach. Het eerste wat Noach doet als hij de ark verlaat is een brandoffer brengen dat bestaat uit reine dieren en vogels. Noach beseft heel goed dat hij nu aan het hoofd van een nieuwe wereld staat. Maar hij wil God vooral danken voor hun redding. In de bijbel staat dat het offer God ‘behaagde’, hij ruikt de rook van eerbied en schuldbesef, van gebed en verlangen naar levensheiliging. God weet dat Noach en zijn familie hun ware veiligheid zochten in de verzoening door het bloed. Als God het offer ziet neemt Hij zich voor (… hij zei bij zichzelf) de aarde nooit meer te vervloeken, dat Hij nooit meer alle mensen en dieren zal doden. God weet dat de mens nooit zal veranderen, ze zullen altijd weer vervallen in het kwaad. Hij spreekt deze belofte later ook in een zegen aan Noach uit. Bij het naar buiten gaan uit de ark krijgen de dieren en de mensen dezelfde opdracht: wees vruchtbaar en talrijk, en bevolk de hele aarde (dit is een verwijzing naar het verhaal van morgen, leg daar alvast de nadruk op). God wil graag weer kinderen zien op de aarde. God sluit zijn verbond met alle levende wezens. Dat geeft de mensen verantwoordelijkheid naar de dieren toe. Zij horen ook bij het verbond van God, de mensen zullen goed voor de dieren moeten zorgen.


Het verbond dat God met Noach sluit, krijgt steeds meer inhoud als het herhaald wordt Naar Abraham, Israël, David.

8

Hoofdstuk 2 Hoop!

HOOFDSTUK 2 - DAG 3 HET PLAN VAN GOD voorbereiding op de toekomst van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

Verteltekst Genesis 11 : 1 – 9

Introductie op de les Vraag de leerlingen of ze wel eens naar het buitenland op vakantie gaan. Hoe beginnen ze dan een gesprek met een kind van wie ze de taal niet spreken? Of zoeken ze alleen Nederlandstalige kinderen op. Waarom?

Achtergrondinformatie Plaats: de toren van Babel werd gebouwd op een vlakte in het land Sinear. Sinear is een andere naam voor Babylonië. Het is een vruchtbare streek met veel water en klei. Babel: in de Babylonische taal betekent Babel ‘de poort van God’. In het Hebreeuws betekent het echter ‘vermengen of door elkaar halen’. Ziggoerat: de toren van Babel is waarschijnlijk een soort Ziggoerat, een tempeltoren geweest. Zulke tempels zijn gevonden in Babylon en in Ur. Aan de buitenkant van deze piramidevormige bouwwerken lopen trappen naar de top van de tempel. De mensen geloofden dat ze daarboven dichter bij de goden waren. Bij laaghangende bewolking verdween soms de hoogste verdieping in de nevel. Vandaar de benaming ‘tot in de hemel’. De torens hadden 7 verdiepingen. Iedere verdieping was geverfd in een andere kleur. Het grondoppervlak kon soms wel 100x100 m. zijn.

Afsluiting van de les Bij het Pinksterfeest gaan alle Joden uit alle landen naar Jeruzalem, alle talen komen weer bij elkaar. Waarom horen de vertelling van de torenbouw en het Pinksterfeest bij elkaar? Eventueel kunt u nog doorpraten over de nieuwe aarde. Waarom zal daar wel weer één taal zijn?

Aandachtspunten TIP: vertel dit verhaal eens vanuit een kind (of volwassene) die meehelpt bij de bouw van de toren. Laat duidelijk de tegenstelling ‘macht/onmacht’ zien. In dit verhaal wordt de grootheid van God getoond tegenover de kleinheid van de mensen. Wanneer de toren zo hoog wordt dat hij tot in de hemel reikt, kan de mens de woning van God bereiken. Dan is de mens machtig genoeg om God te dwingen te luisteren. En God? Hij moet uit de hemel afdalen om het werk van de mensen eens te bekijken. Als je afdaalt, doe je dat omdat je het niet kan zien. Zo klein en nietig is het ‘grootste’ bouwwerk in Gods ogen. Daarna ‘roert’ hij in de taal van de mensen en het hele mooie plan van de mensen is vergeten. Samen werken om een toren te bouwen, lukt niet meer. Ze kunnen zich geen roemrijke naam maken. In plaats van een roemrijke naam krijgen ze een anti-naam. Juist waar de mensen zo bang voor waren gebeurt: zij worden verstrooid. Voor het eerst is er sprake van meerdere talen. Wel kan aan het eind een doorkijkje gemaakt worden naar het Pinksterverhaal. Daar werd voor even de taalbarrière opgeheven. Alle mensen konden het evangelie dat de apostelen vertelden, begrijpen en verstaan. Niet de torenbouw van Babel (de eigen grote daden verkondigen) maar het Pinksterfeest (de grote daden van God verkondigen) is de rechte Levend Water – groep 5

9

Hoofdstuk 2 Hoop!

HOOFDSTUK 2 - DAG 4 Lesboek pagina 8 & 9 Praat met de kinderen over de illustratie op deze bladzijde. Laat vertellen wat opvalt, wat ze niet begrijpen, etc. Pagina 9 Praat met de leerlingen over de regenboog. Hoe reageren ze als ze een regenboog zien? Denken ze dan altijd terug aan Noach? Waarom zouden er zoveel scholen zijn die de naam De Regenboog dragen? Kennen de leerlingen nog meer namen van scholen die verwijzen naar de bijbel? Werkboek p. 4 & 5 Antwoord rebus: Als God iets zegt, dan handelt hij ernaar.


10

Hoofdstuk 2 Hoop!

HOOFDSTUK 3 ABRAM

Dag 1

Dag 2 Dag 3 Dag 4

Roeping van Abram, Abram en Lot scheiden Genesis 11 : 27 – 32 en 12 en 13 Abrams overwinning op koningen van het oosten Genesis 14 Aanschouwelijk onderwijs Genesis 15 Verwerking Lesboek p. 10 & 11 Werkboek p. 6 & 7

Memoriseertekst Ik zal zegenen wie jou zegenen, wie jou bespot, zal ik vervloeken. Door jou zullen alle volken op aarde gezegend worden. Genesis 12: 3 Kies zelf of je de tekst wilt gebruiken. Je kunt ook alleen de tweede regel gebruiken. Noem eventueel het profetisch perspectief in deze tekst.

Liederen Psalm 1 Psalm 2 Psalm 105 Alles wordt nieuw - Abraham E&R 213 - Heb je wel gehoord van Abraham

Thema God zal Abram groot maken. Wanneer je dit thema op het bord hebt staan de hele week, kan het een mooi gesprekje uitlokken. Hoe zal Abram groot gemaakt worden? Wat wordt er echt mee bedoeld? Algemene informatie God belooft Abram dat Hij hem tot een groot volk zal maken. Een verklaring waarom hij verder moet trekken en in Kanaän moet gaan wonen wordt er niet gegeven. Maar Abram vertrouwt op de belofte van God. Hij dient niet de goden van Kanaän, maar hij gaat juist een altaar voor de Heer bouwen. Wanneer er hongersnood uitbreekt trekt hij met heel zijn hebben en houden naar Egypte. Farao zet Abram het land uit, wanneer hij merkt dat Abram niet alles heeft verteld over zijn vrouw Saraï. Hieruit blijkt dat Abram echt moet leren zich helemaal afhankelijk van zijn God op te stellen. Dat blijkt ook in de scheiding tussen Abram en zijn neef Lot. Je kunt wel het mooiste stuk land kiezen, je wordt daar niet automatisch gelukkig van. In het derde verhaal komt dan de verbondssluiting aan de orde. Voor ons ingewikkelde beelden, maken wel heel duidelijk dat beide partijen bij elkaar horen, zoals de linker-en rechterhelft van de geslachte dieren. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat van Abram veel geloof werd verlangd in zijn volgen van de schepper van hemel en aarde; weten de leerlingen dat Abram de belofte kreeg dat hij tot een groot volk zou worden (belofte hoort bij beloven); hebben de leerlingen geleerd over de verhouding tussen Abram en Lot; hebben de leerlingen geleerd wat een verbond tussen twee partijen is (belofte en eis), die onlosmakelijk bij elkaar horen.


11

Hoofdstuk 3 Abram

HOOFDSTUK 3 - DAG 1 ROEPING VAN ABRAM, ABRAM EN LOT SCHEIDEN Verteltekst Genesis 11 : 27 – 32, 12 en 13 Achtergrondinformatie Ur: een stad van de Chaldeeën: Grote stad in het zuiden van Mesopotamië, vlak bij de monding van de Tigris. Zeer ontwikkelde stad geweest, met grote tempel voor de god Sin, de maangod. Nu niets meer van over. Er zijn veel opgravingen geweest. Kanaän: aan de Middellandse Zee, nu Israël. Een middelpunt tussen drie werelddelen: Azië, Afrika en Europa. Eik van Mamre: zo’n eik of terebint werd gebruikt voor de toekomstvoorspelling (het ruisen van de bladeren). Juist hier bouwt Abram een altaar voor de schepper van hemel en aarde. Mijn zuster (12:13): Sarai was de halfzuster van Abram. Hij loog dus niet. In die tijd werd er vaak binnen de stam getrouwd. Farao: het woord farao betekent ‘groot huis’. Een soort titel dus. Betel: letterlijk betekent het: huis van God. Negev: de zuidelijke woestijn van Israël, tot aan de Sinaï.

middellijk zijn kansen, ook omdat Abram hem die mogelijkheid biedt. Maar het was ook weer lomp van Lot, om zijn oom niet de eerste keus te laten. De scheiding tussen Lot en Abram kun je mooi uitbeelden, door ook zelf 360º rond te draaien. Kijk alle kanten op. Hand boven je ogen en tuur… Het eind van hoofdstuk 13 verdient best nadruk (16-18). Abram krijgt opnieuw een prachtige belofte en gaat dan tot slot ook een altaar bouwen.

Introductie op de les Hoe zou jij het vinden als je vader opeens de opdracht krijgt om te verhuizen naar een ver en vreemd land. Iedereen moet je dus achterlaten, ook je familie. Afsluiting van de les Wat vinden jullie van de keus van Lot? Wat zouden jullie gekozen hebben?

Aandachtspunten Abram moet alles achterlaten. In de woorden van 12 : 1 zit een prachtige climax. Je kunt hierbij verwijzen naar de Hebreeënbrief, waar op het geloof van Abram wordt gewezen. Lees ook voor jezelf Jakobus 2 : 23, hij wordt daar Gods vriend genoemd. Vestig er de aandacht op dat Abram in een land vol verschillende goden de Heer van hemel en aarde blijft dienen. Ook een altaar bouwt en de naam van de Heer gaat aanroepen (zie lesboek). Abram kon ook niet bij iemand anders terecht om er eens over door te praten. Hij moest het echt alleen doen. Laat voor de leerlingen ook maar uitkomen dat er een heel menselijke kant aan het verhaal over Abram is. Abram zwerft verder en gedreven door hongersnood komt hij in Egypte. Door onzekerheid vertelt hij een halve waarheid en zet daarmee wel Gods plan in de waagschaal. Smadelijk wordt hij dan ook het land uitgezet. De farao moet wel gedacht hebben: wat een vreemde, bijzondere, God heeft die Abram. Die mij straft en Abram beschermt. Wanneer de bezittingen van Abram en Lot zo groot zijn, dat ze steeds meer gebied in beslag nemen, moeten ze uit elkaar. Abram kiest in afhankelijkheid van Gods beloften voor Kanaän. Lot verzilvert onLevend Water – groep 5

12

Hoofdstuk 3 Abram

HOOFDSTUK 3 - DAG 2 ABRAMS OVERWINNING OP DE KONINGEN Verteltekst Genesis 14

Introductie op de les Stel je voor dat iemand in jouw familie ontvoerd wordt door boeven. Wat zouden je ouders doen? Ze laten die ander vast niet zitten, ook al zijn misschien de contacten niet meer goed.

Achtergrondinformatie Aardpekbronnen: putten waar asfalt in zit. Aardpek is: vet, zwart, smelt- en brandbaar. Dit aardpek werd ook gebruikt bij het bouwen (als specie tussen stenen). Koningen: de koningen die we in deze hoofdstukken tegenkomen, zijn stadskoningen (sjeik). Hebreeër: het betekent ‘man van de overzijde’, van de andere kant van de rivier (de Eufraat). Melchisedek van Salem: betekent ‘koning van de gerechtigheid’. Salem: betekent ‘vrede’. Later was dit Jeruzalem. Priester van God: Abram was dus niet de enige die de Allerhoogste vereerde. Later wordt Melchisedek in de Bijbel een voorbode van de Messias genoemd. Een tiende: later werd dit bij het volk Israël een gewoonteregel, om de priester de tienden te geven. Volgens sommige uitleggers, werden in omringende landen vijfden geheven. God was dus juist heel ruimhartig. Zie Genesis 47 over Jozef.

Afsluiting van de les Wat zou Abram er van gevonden hebben dat hij iemand tegenkwam die ook de Allerhoogste diende? Kun je vergelijken met dat je op vakantie bent en er op de camping naast jou buitenlanders zijn die ook bidden en uit de Bijbel lezen.

Aandachtspunten Je zou dit verhaal kunnen vertellen vanuit het perspectief van een van de knechten van Abram. De boodschap komt dat Sodom en Gomorra zijn veroverd en ook neef Lot is meegenomen. De achtervolging en overwinning van Abram kun je mooi met woorden uittekenen. Ook de vreemde ontmoeting met Melchisedek kun je zo mooi laten uitkomen. Daarbij de bijzondere tegenstelling dat Abram van de koning van Sodom niets wil aannemen. Maar wel geeft hij aan Melchisedek een tiende. Abram wil niet afhankelijk worden in dit nieuwe land. Dat over de tienden kun je aan het eind nog een keer uitleggen. Ook in het perspectief van de wet van Mozes. (zie boven) Opvallend is natuurlijk wel dat Abram zijn neef te hulp schiet. Hij moest met een klein leger een grote overmacht te lijf. Gelukkig hielp God hier. Ook door er voor te zorgen dat sommige koningen in het moeras van de aardpekputten terechtkwamen. Wanneer later Sodom en Gomorra verwoest zijn, moet uiteindelijk Abram alleen verder. Het is dus echt een weggaan; eerst uit zijn land, dan weg van zijn familie en uiteindelijk ook het loslaten van zijn naaste verwanten. Levend Water – groep 5

13

Hoofdstuk 3 Abram

HOOFDSTUK 3 - DAG 3 AANSCHOUWELIJK ONDERWIJS Verteltekst Genesis 15

de bespreking wel eenvoudig natuurlijk, maar het wijzen op de kinderen van Abram is heel eenvoudig. Introductie op de les Wie heeft ’s avonds wel eens naar de sterren zitten kijken? Wat gebeurt er als je wat langer kijkt? Er lijken er steeds meer te komen… Hoe komt dat? Kun je ze wel tellen, wat denk je? Maak vervolgens de stap naar Abram die van God naar de hemel moet kijken.

Achtergrondinformatie Eliëzer uit Damascus: knecht van Abram. In de Statenvertaling ‘bezorger’ genoemd, de hoogste knecht. Zijn naam betekent: ‘mijn God helpt’. Sterren: God geeft, wanneer mensen het niet direct kunnen begrijpen, een teken, zoals ook de regenboog een teken is. Hij maakt het dus visueel voor zijn volk. Driejarig: dan waren deze dieren volwassen. Sneed ze middendoor: bekend uit verschillende literatuur uit die tijd dat men zo met iemand een verbond sloot. Zoals die twee helften één waren, zo zal ook het verbond twee tot één maken. Dat de maat vol is (vs 16): God is een barmhartig God en wil zelfs heidenvolken de tijd geven om zich te bekeren.

Afsluiting van de les Sluiten mensen nu nog wel eens een verbond? Hoe dan? Tussen twee volken bijvoorbeeld. Een dergelijk verbond, overeenkomst, pact, wordt ook bekrachtigd door beide partijen met handtekeningen, handen schudden en veel fotografen erbij.

Aandachtspunten Ook Abram had natuurlijk zijn zwakke momenten, laat dat ook in het verhaal maar uitkomen. Als je al oud bent, wie zou dan kunnen denken dat je een kind krijgt. Toch bleef Abram wel hopen en geloven. Abram bleef geloven en hopen, zegt Romeinen 4:18. Zo werd het geloof van Abram een voorbeeld voor ons. Wat God doet is eigenlijk aanschouwelijk onderwijs. Door te wijzen op de sterren en ook door de verbondssluiting. Bekende en minder bekende beelden voor Abram als bekrachtiging van de belofte. In vers 12 wordt gesproken van een diepe slaap. God doet dat expres, want Hij kan dan ongehinderd zijn gang gaan. De Allerhoogste gaat alleen tussen de dieren door. Het is Zijn verbond immers met de mensen. God openbaart zich aan Abram en vertelt ook zaken over de toekomst. Abram hoeft niet zelf het land te gaan veroveren. God heeft daar een plan voor. Zijn volk zal groeien tegen de verdrukking in en zal dan pas het beloofde land binnentrekken (na 400 jaar Egypte). De diepe slaap kun je vergelijken met de slaap die Adam sliep, toen God uit hem een rib haalde en daarvan Eva maakte. Vers 6 is een mooi gedeelte om hier extra te bespreken. Een zeer belangrijk vers in de Bijbel. Ook wordt dit later aangehaald door Paulus in Galaten 3:6-8. In hem, dat is Abram, zijn we gezegend en daarom dus ook kinderen van Abram. Houd het in Levend Water – groep 5

14

Hoofdstuk 3 Abram

HOOFDSTUK 3 - DAG 4 Verwerking men. Wat zijn de verschillende antwoorden? Zijn er overeenkomsten? Verschil tussen letterlijk offeren en figuurlijk offeren? En als mensen tijd offeren, is dat figuurlijk?

Lesboek p 10 & 11 De plaat daagt uit om te praten over de schepper van hemel en aarde en over andere goden die werden gediend, maar dan via een afbeelding. Je heft je handen ten hemel om dat je daar je hulp van verwacht. Ritueel van offer kan in elk land, je kunt het overal doen! De dichterbijvraag moet je wel uitleggen als overdrachtelijk. Je kunt er ook mooi woorden bij bedenken. Woorden als: offergave, offerande, maar ook slachtoffer. Snappen de leerlingen dat het woord in de tijd van Abram wel een heel andere betekenis had, dan in onze tijd? De tocht van Abram komt in het kaartje ter sprake. Kinderen kunnen zo zien, zeker als je een grote kaart van het MiddenOosten in de klas ophangt, wat een geweldige reis hij moest maken. Zonder auto’s, treinen en vliegtuigen ging je als het ware naar het andere einde van de wereld. De vragen De vragen zijn bedoeld om met elkaar over door te denken. Om kleine denkprocessen op gang te brengen. Niets is immers vanzelfsprekend. Werkboek p. 6 & 7 Puzzel

G U

S

K E D O R L A O M E R

A L A M

N I M O

A E A R

A Z S R

N E C A

R U

O B D E L E

T R O L A F

A M C M A

H

A

M

H

I

S

E

D

I

E

T

E

N

S

E

K

Van boven naar beneden: een koningsnaam om niet te vergeten: Kedorlaomer De opdracht op de tweede pagina van het werkboek vergt misschien wel even wat voorbereiding. Wat is een interview? Hoe vraag je iemand? Hoe schrijf je op? Kun je het ook samen doen? Wanneer de leerlingen de opdracht hebben gemaakt is het ook leuk om er op terug te koLevend Water – groep 5

15

Hoofdstuk 3 Abram

HOOFDSTUK 4 BIJ DE TENTEN VAN ABRAHAM

Dag 1

Dag 2 Dag 3 Dag 4

Liederen Psalm 105 Psalm 103 Alles wordt nieuw– Abraham, Abraham…. Opwekking 26 – Gods weg is de beste Opwekking 429 – God wijst mij de weg E & R 423 – Heer, U bent mijn leven E & R 226 – Als je bidt zal Hij je geven

Hagars vlucht voor Sarai Genesis 16 Gods verbond met Abram Genesis 17 Hoog bezoek Genesis 18 De verwoesting van Sodom Genesis 19 : 1 – 29 Bij de tenten van Abraham Lesboek p. 12 & 13 Werkboek p. 8 & 9

Thema God wijst Abraham de weg. Algemene informatie De eerste dag gaat de vertelling over de vlucht van Sarai. Sarai merkt dat Hagar door haar zwangerschap minder respect heeft voor haar. Ze klaagt hierover bij Abram en na dit gesprek maakt ze Hagar het leven zo zuur dat Hagar vlucht. Een engel van de Heer zoekt Hagar op en zegt dat ze terug moet gaan. Dertien jaar later sluit God een ceremonieel verbond met Abram en verandert de namen van Abram en Sarai in Abraham en Sara. De besnijdenis wordt ingesteld. De tweede vertelling gaat over het bezoek dat Abraham krijgt bij de eiken van Mamre. Abraham ontvangt gastvrij drie gasten. De belofte wordt opnieuw door God bevestigd. Aan het eind van het gesprek loopt Abraham nog een stukje mee. Dan onthult God Zijn plannen over Sodom en Gomorra. Abraham pleit dan voor de stad. De derde vertelling beschrijft de redding van Lot en zijn gezin en de verwoesting van Sodom en Gomorra. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen waarom God de namen van Abram en Sarai veranderd heeft; weten de leerlingen wat besnijdenis is; weten de leerlingen waarom Hagar wegvlucht; kunnen de leerlingen vertellen waarom God Sodom en Gomorra gaat verwoesten; kunnen de leerlingen vertellen hoe Lot gered wordt; weten de leerlingen waarom de vrouw van Lot verandert in een zoutpilaar. Memoriseertekst Maar de H E E R is trouw aan wie hem vrezen, van eeuwigheid tot eeuwigheid. Psalm 103 : 17


16

Hoofdstuk 4 Bij de tenten van Abraham

HOOFDSTUK 4 - DAG 1 HAGARS VLUCHT VOOR SARAI Verteltekst Genesis 16 en 17 Achtergrondinformatie Sarai baarde hem geen kinderen: kinderloosheid gold als een grote ramp, smart en schande. In de wet was geregeld dat een vrouw die geen kinderen kon krijgen haar slavin als bijvrouw aan haar man mocht geven. Zo kon hij toch een wettige zoon krijgen. Ismaël: ‘hij zal God horen’, of ‘hij zal van God gehoord (verhoord) worden’. In de betekenis van deze naam ligt opgesloten dat Abraham echt geloofde dat het trouwen met Hagar de oplossing was om de vervulling van Gods belofte tot stand te brengen. Een wilde ezel van een mens zal hij zijn: hier wordt de belofte gegeven dat Ismaël en zijn nageslacht met anderen in onmin zullen leven. Ismaël is de voorvader van het volk dat later de Arabieren wordt genoemd. Een verbond aangaan: in Genesis 12 en 15 heeft God al een verbond met Abram gesloten. Hier vernieuwt God dat verbond. God maakt Abraham precies duidelijk waar het om gaat: veel nakomelingen. er zouden veel volken uit hem voortkomen. God zou het verbond ook met Abrahams nakomelingen sluiten. God zal hun het land Kanaan geven. Abram wordt Abraham: God verandert de naam van Abram: ‘verheven vader’, in Abraham: ‘vader van een grote menigte’. Saraї: ‘mijn vorstin’, verandert in Sara:’vorstin’.

lofte die minder fraai is: met iedereen zal hij in onmin leven. Ze moet hem Ismaël (God luistert) noemen. Hagar noemt de bron waar ze naartoe is gevlucht: Lachai-Roï. Dat kan worden vertaald als ‘bron van de Levende die mij ziet’. Al dertien jaar gaan Abraham en Sarai hun eigen weg. Door de vernieuwing van het verbond en de naamsveranderingen wijst God een andere weg.

Introductie op de les Stel dat een man en een vrouw geen kinderen kunnen krijgen. Wat zouden ze dan kunnen doen om toch kinderen te krijgen. Abraham doet het anders…luister maar Afsluiting van de les Een kort gesprekje over de besnijden: waarom worden jongens wel besneden en meisjes niet?

Aandachtspunten Dit verhaal kan vanuit het perspectief van Hagar verteld worden. De besnijdenis was niet iets nieuws. De besnijdenis was ook gebruikelijk bij o.a. de Egyptenaren en de Moabieten. Het is logisch om de besnijdenis in verband te brengen met vruchtbaarheid, maar in de bijbel wordt hier geen verklaring over gegeven. Kinderen van nog maar acht dagen oud moesten besneden worden. Het wegsnijden van de voorhuid is bedoeld als een teken. Zoals de regenboog er is om God aan de belofte van het verbond met Noach te herinneren, zo is de besnijdenis een teken om de mens aan het verbond met Abraham te herinneren. Een engel van de Here zoekt Hagar op. “Ga weer terug en gehoorzaam haar”, is de opdracht. Daarnaast krijgt Hagar de belofte dat ze veel nakomelingen zal krijgen, ontelbaar veel. Daarnaast krijgt ze een beLevend Water – groep 5

17


HOOFDSTUK 4 - DAG 2 HOOG BEZOEK Verteltekst Genesis 18

hoogmoedig (“Ja Heer ik heb ook gehoord hoe zondig ze daar zijn…”) Hij begint te pleiten voor de mensen in deze steden. Opvallend is dat Abraham heel eerbiedig is in zijn gebed naar God, maar ook heel vrij om te vragen. Hij voelt zich zelfs zo vrij dat hij doorgaat tot maar tien mensen. Met onschuldigen wordt niet bedoeld mensen zonder zonden, maar mensen die niet delen in de goddeloosheid, waardoor het gericht plaats zou vinden. Terwijl er nog geen tien mensen onschuldig zijn, redt God er toch vier!

Achtergrondinformatie Onmiddellijk snelde hij de tent uit: in deze streek was gastvrijheid een recht van de reiziger en een plicht van degene waar de reiziger langs kwam. Abraham had die gastvrijheid hoog in het vaandel. Hij laat door Sara een enorme maaltijd bereiden. Drie schepel meel voor de koeken is een enorme hoeveelheid voor ‘maar’ drie mannen. Waar is Sara uw vrouw?: hoe kennen deze mannen haar? De tent is voor haar de logische plaats. Het was gebruikelijk dat bij bezoek van vreemde mannen, de vrouw niet aanwezig was. Waarom lacht Sara: de angst brengt Sara tot de leugen. Ze is bang dat haar gedachten ontdekt worden. Maar liegen maakt het alleen nog maar ingewikkelder. Het leidt tot nog meer problemen. Stel dat het er maar tien zijn?: het lijkt erop dat Abraham God van gedachten laat veranderen, maar in werkelijkheid brengt God Abraham op andere gedachten. Abraham onderzocht de barmhartigheid van God en kwam erachter dat die zeer groot is. Maar God is ook rechtvaardig en Hij straft de zonde.

Introductie op de les Stel je voor jullie zitten net aan tafel, je vader of moeder heeft net het vlees verdeeld en daar gaat de bel. Er komt een gast binnen. Wat gebeurt er dan bij jullie thuis denk je? Wordt hij of zij aan tafel uitgenodigd of gaat het anders? Bespreek het woord gastvrijheid. Afsluiting van de les Hier kunt u met de kinderen doorpraten over het gesprek (gebed) tussen Abraham en de Here. Wat en hoe kun je vragen en wat mag je van God verwachten. Leg uit dat Gods plannen niet veranderden, maar Abrahams gedachten over God wel.

Aandachtspunten Dit verhaal kan goed verteld worden vanuit het perspectief van Sara. Dat de gastvrijheid van Abraham hier zo uitvoerig wordt beschreven heeft een duidelijke bedoeling. Abraham buigt diep voor zijn gasten. Dat buigen gebeurde als volgt: degene die boog steunde met de knieën op de grond en boog dan voorover zodat zijn neus het stof raakte. Terwijl Abraham voor zijn gasten zorgt, eet hij zelf niets en blijft staan toekijken van onder een boom. Het lijkt de bedoeling dat Sara het gesprek hoort. De boodschap is eigenlijk speciaal voor haar. Dat zij erom moet lachen lijkt vreemd, maar in Genesis 17:17 moest Abraham bijvoorbeeld ook lachen toen God dezelfde boodschap aan hem vertelde. Opvallend is dat God haar ook niet bestraft, maar vraagt: “Waarom heeft Sara gelachen. Zou voor de Heer iets te wonderlijk zijn?” Hij legt hier uit dat er geloof nodig is voor deze belofte. God vertelt Abraham van zijn plannen om Sodom en Gomorra te verwoesten. Ook Abrahams reactie is bijzonder. Hij wordt niet Levend Water – groep 5

18


HOOFDSTUK 4 - DAG 3 DE VERWOESTING VAN SODOM Verteltekst Genesis 19 : 1 – 29

Achtergrondinformatie Stadspoort: de stadspoort was de ontmoetingsplaats voor de leiders van de stad en andere mannen. Het was een plaats met status. Dat de engelen Lot in de stadspoort treffen wijst erop dat Lot een belangrijke positie had in de stad. Verwoesten: er waren dus niet eens tien onschuldige mensen. Zelfs de schoonzonen van Lot willen niet luisteren. Soar: sinds de vlucht van Lot naar dit kleine stadje heeft het deze naam gekregen. (Deze naam betekent zoiets als ‘de kleine’.) Sodom en Gomorra: deze twee steden behoorden tot de pentapolis (‘vijfstad’), samen met de steden Adama, Seboim en Segor. Over de hele vallei: het hele dal Siddim, waar de steden Sodom en Gomorra lagen, worden in een nacht verwoest. Zuil van zout: wat er precies is gebeurd met de vrouw van Lot, wordt op verschillende manieren uitgelegd. Het waarschijnlijkst is dat de vrouw van Lot werd getroffen en bedekt door zwavel en zoutdampen.

De vrouw van Lot werd bedolven onder het neerdalende puin, dat een gevolg was van de verwoesting van Sodom en Gomorra. Door de zoutdampen die tegen haar opsloegen werd zij een zoutpilaar. De Dode Zee ligt zover onder het zeeniveau, dat ze geen afvoer heeft; het water verdampt en laat een hoge zoutconcentratie achter, door deze hoge concentratie zout is er geen leven mogelijk in deze zee. (De Dode Zee is het laagste punt ter wereld, vierhonderd meter onder de zeespiegel.)

Introductie op de les Stel je voor: je woont in een stad waar niemand van God houdt. Er wordt gevloekt en gestolen. Wat zou jij doen? Afsluiting van de les Vertel iets over de Dode Zee, ook wel Zoutzee genoemd. Bijvoorbeeld: waarom wordt deze zee zo genoemd?

Aandachtspunten Schets een beeld van de situatie van Sodom en Gomorra. De mensen leven zonder God. Ze liegen, bedriegen, lasteren God, gaan naar bed met wie het hen maar uitkomt. Een leven zonder God is een onveilig leven. Het leven draait dan om macht en levert gevaren op: dood, leugen, angst en geweld. De twee engelen, die eerder bij Abraham op bezoek waren, komen om Lot te waarschuwen. Als een groep mannen zijn gasten opeist om seks met ze te hebben, wil Lot ze sussen door zijn dochters aan te bieden. Hij zegt: “Doe met hen wat jullie willen.” Hoe kan een vader nou zijn eigen dochters blootgeven aan deze verkrachters? Het laat duidelijk zien hoe Lot gewend was geraakt aan deze toestanden. Het is opvallend dat Lot nadat hij met moeite mee is gesleurd door de engelen, ook nog onderhandelt over de plek waar hij heen moet vluchten. Lot was bang dat hij de bergen niet zou halen en vraagt of hij naar een plaatsje dichtbij mag vluchten. Ook hierin komt God Lot tegemoet. Hij mag erheen vluchten. Zo gauw Lot wegvlucht, laat de Heer zwavel en vuur over de steden regenen. Levend Water – groep 5

19


HOOFDSTUK 4 - DAG 4 BIJ DE TENTEN VAN ABRAHAM Lesboek p. 12 & 13 De illustratie op de linkerpagina gaat over het gesprek dat God voert met Abraham, nadat Hij op bezoek is geweest bij de tenten van Abraham. Het lijkt erop dat Abraham God van gedachten laat veranderen, maar in werkelijkheid brengt God Abraham op andere gedachten. Abraham onderzocht de barmhartigheid van God en kwam erachter dat die zeer groot is. Maar God is ook rechtvaardig en Hij straft de zonde. Bespreek eerst met de kinderen wat geheimen zijn. Daarna kunt u vertellen dat God ook geheimen heeft voor de mensen. Aan Abraham vertelt Hij een geheim! Werkboek p. 8 & 9 Husselpuzzel Antwoord: God wijst Abraham de weg


20


HOOFDSTUK 5 ISAAK


De geboorte van Isaak Genesis 21 : 1 – 21 Abrahams geloof op de proef gesteld Genesis 22 : 1 – 19 Isaak gaat trouwen Genesis 24 Isaak Lesboek p. 14 & 15 Werkboek p. 10 & 11

langs de zee, (en je nakomelingen zullen de steden van hun vijanden in bezit krijgen). Genesis 22: 17 Liederen Psalm 105 E&R 167 – ‘k Stel mijn vertrouwen E&R 213 – Heb je wel gehoord van Abraham E&R 334 – Gewoon maar een knecht Opwekking 99 – Volgen wil ik U, o trouwe God Opwekking 184 – Wie op de Heer vertrouwen

Thema Abraham en Isaak vertrouwen op God. Algemene informatie Deze week zal het gaan over Isaak. In de eerste vertelling gaat het over de grote blijdschap van Abraham en Sara wanneer Isaak geboren wordt. In de tweede vertelling wordt Abrahams geloof sterk op de proef gesteld, omdat hij de opdracht krijgt van God om zijn zoon te offeren. Abraham weet dat Isaak de beloofde zoon is die zal zorgen voor zijn nageslacht. Hij gelooft daarom zeker dat God zo machtig is dat Hij Isaak uit de dood kan opwekken. In de laatste vertelling komt naar voren dat Abraham wil dat zijn zoon Isaak met een meisje uit zijn familie trouwt. Alledrie de vertellingen gaan over Isaak. Maar in alle vertellingen speelt hij geen actieve rol; hij luistert naar zijn vader Abraham. Hiermee laat ook Isaak, net als zijn vader, zien dat hij vertrouwt op God. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat Abraham en Sara op hoge leeftijd een zoon krijgen; kunnen leerlingen uitleggen wat de naam Isaak betekent; kunnen de leerlingen vertellen waarom Hagar en Ismaël weggestuurd werden; kunnen de leerlingen vertellen waarom Abraham zijn zoon Isaak moet offeren; weten de leerlingen dat God de leiding heeft bij het zoeken naar een vrouw voor Isaak; kunnen de leerlingen vertellen waarom Isaak met een meisje trouwt uit de familie van Abraham. Memoriseertekst (Je kunt de gehele tekst laten aanleren. Je kunt ook kiezen om te stoppen na de woorden ‘langs de zee’.)

Zal Ik je (= Abraham) rijkelijk zegenen en je zoveel nakomelingen geven als er sterren aan de hemel zijn en zandkorrels op het strand Levend Water – groep 5

21

Hoofdstuk 5 Isaak

HOOFDSTUK 5 - DAG 1 DE GEBOORTE VAN ISAAK Verteltekst Genesis 21 : 1 – 21

Achtergrondinformatie Isaak: betekent: ‘hij lacht’. Sara zegt : God heeft gemaakt dat ik lachen kan. Al wie het hoort zal met mij lachen. Van de borst werd afgenomen: kinderen zaten de vaak tot aan hun 4 aan de borst. Gaf Abraham een groot feest: wanneer een kind niet meer bij de moeder aan de borst hoefde te drinken, ging het kind onder het toezicht van de moeder weg en kwam het onder toezicht van de vader te staan. Berseba: de meest zuidelijke gelegen stad van Israël. Het betekent ‘waterbron van de eed’ (vanwege het verbond tussen Abraham en Abimelech, Gen. 21:32). Zak water: een waterzak was meestal gemaakt van een geitenhuid. Het wordt dichtgebonden op de plek waar de poten eerst zaten. Doordat het haar van de huid erop blijft zitten. Doordat het ingesmeerd wordt met vet blijft de inhoud koel.

U kunt bij dit verhaal ook nog vertellen over de bondgenootschap tussen Abraham en Abimelech (Genesis 21:22-34).

Introductie op de les Wie heeft er een opa of oma van 90 of 100 jaar? Kunnen die nog kinderen krijgen? Wie kent er eigenlijk mensen die al heel oud zijn en toch nog een kindje krijgen? Afsluiting van de les Vraag aan de kinderen wie er wel eens jaloers is (geweest). Hoe denk je dat Ismaël zich voelde bij het grote feest voor Isaak? (Ga terug naar dat wat bij de introductie is gezegd door de kinderen.)

Aandachtspunten Abraham is 110 jaar oud en Sara is 90 jaar oud als Isaak geboren wordt. Abraham laat Isaak besnijden wanneer hij 8 dagen oud is. Dit gebod heeft God net ingesteld bij de verbondssluiting. Tijdens het feest wat Abraham geeft omdat Isaak van de borst af is, is Ismael ongeveer 20 jaar Ismaël trouwt met een Egyptische vrouw. Ze krijgen 12 zonen. De Arabieren stammen van Ismaël af. In die tijd was het een schande voor een vrouw wanneer zij geen kinderen kon krijgen. Kinderen werden gezien als teken van voorspoed en welvaart. Als een vrouw zelf geen kinderen kon krijgen, was ze verplicht haar dienstmeisje of slavin aan haar man te geven, zodat die kinderen voor hem kon baren. De kinderen van de slavin zijn dan de wettelijke kinderen van de vrouw des huizes. Daarom is het ongebruikelijk dat Sara van Abraham eist dat Ismaël en Hagar weg moeten. Daarom vraagt Abraham God om toestemming. God had een plan met Abraham en had hem een zoon beloofd. Sara en Abraham hadden een eigen weg gekozen en Hagar als vrouw aan Abraham gegeven. Als mensen een eigen plan kiezen, ontstaan er vaak problemen. Ook bij Abraham en Sara: Ismaël lacht Isaak uit en spot met hem. Levend Water – groep 5

22

Hoofdstuk 5 Isaak

HOOFDSTUK 5 - DAG 2 ABRAHAMS GELOOF OP DE PROEF GESTELD Verteltekst Genesis 22 : 1 – 19

Afsluiting van de les Isaak stribbelde niet tegen toen zijn vader hem op het altaar bond. Zou jij tegenstribbelen als jouw speelgoed naar de winkel terug moet?

Achtergrondinformatie Moria: ligt iets ten noorden van Jeruzalem. De afstand is drie dagen reizen, zo’n 80 tot 100 kilometer. Later wordt deze berg Sion genoemd, de tempelberg. Salomo heeft op deze berg de tempel gebouwd. De tempelberg kun je nu nog beklimmen. Het ligt bij de stad Jeruzalem. Aandachtspunten Voordat de Heer zijn laatste belofte aan Abraham geeft (zoveel nakomelingen als de sterren aan de hemel en de zandkorrels aan de zee) beproeft Hij Abraham met een zeer moeilijke beproeving. Het liefste wat Abraham heeft, zijn eigen zoon, moet hij aan de Here afstaan. Abraham wist dat hij door Isaak het nageslacht zou krijgen. Abraham gelooft daarom hier dat God zo machtig is dat Hij Isaak uit de dood kan opwekken. Dit is de eerste keer dat God iemand in de bijbel expliciet op de proef stelt. God verlangt niet dat Isaak geofferd wordt, God wil Abraham beproeven of hij Hem wel volledig vertrouwt. Isaak is bereid om zich te laten offeren. Hij is waarschijnlijk sterker dan zijn oude vader. Toch stribbelt hij niet tegen als Abraham hem op het altaar vastbindt. Isaak laat zich zonder protest op het altaar vastbinden. Het geloof van Abraham is ook het geloof van Isaak geweest! Een altaar is meer dan alleen maar een plek waar een Israëliet een offer bracht aan God. Het altaar staat voor: gemeenschap hebben met God, en is een herinnering aan het verbond. Het is een middel om tot God te naderen en vergeving van zonden te vragen en God te aanbidden. Een altaar werd meestal gebouwd van stenen. Deze stenen mochten niet bewerkt worden, want dat maakt een offer onaanvaardbaar voor God. Introductie op de les Stel je bent jarig en je hebt heel mooie cadeaus gekregen. Je vader en moeder vragen aan jou ‘s avonds wat je mooiste cadeau is. Als jij zegt welk cadeau jij het mooiste vindt, zeggen je ouders dat je dit cadeau weer terug moet brengen naar de winkel. Hoe zou je dat vinden? Wat zou je zeggen tegen je ouders?


23

Hoofdstuk 5 Isaak

HOOFDSTUK 5 - DAG 3 ISAAK GAAT TROUWEN! Verteltekst Genesis 24 Achtergrondinformatie Zijn oudste knecht: Eliëzer. Leg je hand in mijn lies: een eed met de hand onder de ‘bron van leven’ (men dacht dat uit de heup nakomelingen voortkwamen) geldt als bijzonder plechtig. Als je je niet aan de eed houdt, kunnen de nakomelingen wraak nemen. De stad van Nachor: de knecht reist ongeveer 750 kilometer en komt dan bij de stad waar Rebekka woont. Ook aan haar broer en moeder gaf hij kostbare geschenken: de knecht geeft geschenken als vergoeding omdat de familie een werkkracht gaat missen in huis. Aandachtspunten Je kunt dit verhaal heel goed uit het perspectief van Rebekka vertellen. Je begint dan met de ontmoeting tussen Eliëzer en Rebekka bij de put. Je kunt even kort vertellen dat Sara overleden is op 127-jarige leeftijd. Abraham begraaft Sara in een gekocht graf, de grot van Machpela. Nadat Isaak getrouwd is met Rebekka, trouwt Abraham met Ketura. De zonen die uit dit huwelijk voortkomen, stuurt Abraham met geschenken ver weg. Uit de buurt van zijn zoon Isaak. Abraham is 175 jaar geworden. Ook hij is begraven in de grot van Machpela. In dit verhaal komt heel duidelijk Gods leiding naar voren. God geeft goedkeuring aan het huwelijk tussen Isaak en Rebekka. Zij wordt door God zelf uitgekozen om met Isaak te trouwen. Als Isaak trouwt is hij 40 jaar. In Babylon, waar Abraham vandaan kwam, was het de gewoonte dat de vader een vrouw zocht voor zijn zoon. In die tijd besloten ouders wanneer een waar een bruid gezocht moest worden voor hun zoon. Abraham zorgt ervoor dat Isaak niet trouwt met een meisje uit Kanaän. Rebekka is een achternicht van Isaak. Introductie op de les Hoe hebben je vader en moeder elkaar ontmoet? Ken jij mensen bij wie het huwelijk geregeld is door anderen? Afsluiting van de les Hoe zou jij het vinden als je trouwt met iemand die je nog nooit hebt gezien? Levend Water – groep 5

24

Hoofdstuk 5 Isaak

HOOFDSTUK 5 - DAG 4 ISAAK Lesboek p. 14 & 15 Naar aanleiding van de illustratie op de linkerpagina kun je doorpraten over de blijdschap bij de tenten van Sara en Abraham. Er is blijdschap omdat ze op hoge leeftijd een kindje krijgen. Er is blijdschap omdat de beloften van God vervuld zijn. Er is blijdschap omdat Abraham nu ook een groot volk kan krijgen. Je kunt ook doorpraten met de kinderen over Hagar en Ismael: zouden zij blij zijn met de geboorte van Isaak? Het gedachtewolkje bij Sara slaat terug op het lachen van haar toen ze bij het bezoek van de drie mannen hoorde dat ze nog een zoon zal krijgen. Ze lachte toen dat verhaal uit. Nu lacht ze omdat ze een zoon in haar handen heeft! Naar aanleiding van de kadertekst kun je met de kinderen Hebreeën 11:8-20 (met name vers 17 en 18) lezen. Daarin staat hoe Abraham gehandeld heeft door zijn geloof. Vele eeuwen na Abraham wordt dus door de schrijver van de Hebreeënbrief aan de mensen verteld wat echt geloof is. De mensen moeten maar kijken naar de daden van Abraham: dat is pas geloven! Werkboek p. 10 & 11 Antwoorden puzzel 1. Eliëzer 2. Sara 3. Abraham 4. Hagar 5. Woestijn De naam ‘Laban’ kun je van boven naar beneden lezen.


25

Hoofdstuk 5 Isaak

HOOFDSTUK 6 JAKOB EN ESAU


Liederen Psalm 121 : 4 – De Heer zal u steeds gadeslaan Psalm 118 : 5 – De Heer is mij tot hulp en sterkte E & R 51 – De Heer zegene u Alles wordt nieuw – Jakob in het huis van God Alles wordt nieuw – Jakob droomt Alles wordt nieuw – Jakob krijgt de zegen mee

Jakob en Esau Genesis 25 : 19 – 34 Jakob steelt de zegen van Esau Genesis 27 : 1 – 28 : 22 Jakob bij Laban Genesis 29 : 1 – 30 : 24 Lesboek p. 16 & 17 Werkboek p. 12 & 13

Thema God blijft trouw aan wat Hij belooft. Algemene informatie Er zijn veel donkere momenten geweest in het leven van Jakob, momenten waarin er geen plaats was voor een leven met God. De manier waarop hij Esau het eerstgeboorterecht ontfutselt is daarvan een sprekend voorbeeld, evenals de wijze waarop hij, samen met zijn moeder Rebekka, het klaarspeelt om door zijn vader gezegend te worden. Wat steekt Gods trouw hiertegen af! Zie Genesis 28:13: “Ik ben de HEER, de God van je voorvader Abraham en de God van Isaak. Het land waarop je nu ligt te slapen zal ik aan jou en je nakomelingen geven.” De vertellingen over het leven van Jakob zullen dan ook doortrokken moeten zijn van Gods trouw tegenover de ontrouw van mensen. Omdat Jacob door God is uitgekozen, moet hij daarom niet positief worden afgeschilderd. Het ligt alleen aan Gods keuze! Het moet de kinderen duidelijk worden dat onze God een God van liefde is, bij Wie ze altijd, ondanks veel zonden, met berouw weer terug kunnen komen. Doelstellingen Aan het eind van dit hoofdstuk weten de leerlingen: wie Jakob en Esau zijn en wat hun namen betekenen; wat ‘eerstgeboorterecht’ betekent; hoe Jakob het eerstgeboorterecht ‘verwerft’ en welke rol Rebekka daarbij speelt; wat er onderweg op Jakobs vlucht gebeurt; wat God aan Jakob bij Betel belooft; wat een bruidschat is; hoe Jakob, de bedrieger, zelf bedrogen wordt; dat God altijd trouw blijft aan Zijn beloften. Memoriseertekst “Ikzelf sta je terzijde, Ik zal je overal beschermen, waar je ook heen gaat.” Genesis 28 : 15a Levend Water – groep 5

26

Hoofdstuk 6 Jakob en Esau

HOOFDSTUK 6 - DAG 1 JAKOB EN ESAU Introductie op de les Wie kent een tweeling? Wat kun je daarvan vertellen? Lijken vaak als 2 druppels water op elkaar. Maar niet altijd! Het hoeven ook niet altijd 2 jongens of 2 meisjes te zijn. Soms een jongen en een meisje. Lijkt het je leuk om de helft van een tweeling te zijn? Noem voor-/ nadelen.

Verteltekst Genesis 25 : 19 – 34 Achtergrondinformatie Jakob: hij die volgt (of hielvatter) Esau: harig, ruig. Esau heeft als bijnaam: Edom (= rood). De tekst lees je ‘de eerste die eruit kwam, was roodachtig’ (uiterlijk) en ‘rood’ naar het kooksel. Een rustig man die het liefst bij de tenten bleef: zo wordt Jakob in v.27 genoemd. In het Hebreeuws kan dat woord ook ‘oprecht’ betekenen in de verhouding tot God. Een uitstekend jager: zo wordt Esau genoemd in datzelfde vers. Hij keert het herdersleven de rug toe. Linzensoep: een gerecht dat van linzen wordt gemaakt. Dit zijn peulvruchten, die in gekookte vorm een voedzaam en smakelijk voedsel vormen. Die worden nu nog in Israël gegeten. Kleur: rood. Eerstgeboorterecht: de oudste zoon, de eerstgeborene, had door zijn positie bepaalde voorrechten. Zo kreeg hij later een dubbel deel van de erfenis, in dit geval 2/3 deel. Ook had hij gezag over eventueel later geboren broers of zussen. En uiteindelijk zou hij zijn vader opvolgen als hoofd van de familie. Een geboorterecht kon verkocht of weggeven worden. Bijvoorbeeld als de vader dacht dat de oudste zoon het niet waard was. In zo’n geval moest de vader eerst een speciale zegen uitspreken over degene die het eerstgeboorterecht zou krijgen. Wanneer een eerstgeboorterecht eenmaal gegeven was kon het niet meer teruggenomen worden. Dat was een van de redenen waarom een vader wachtte met het geven van het recht tot vlak voor zijn dood.

Afsluiting Esau is de oudste, maar God zegt dat hij de jongste zal dienen. Vraag de leerlingen wat dat betekent. Waarom zou Jakob niet rustig hebben gewacht op Gods belofte. Weten de leerlingen iemand in ons land, die als oudste ook heel belangrijk is? (Kroonprins.)

Aandachtspunten Probeer de vertelling eens als een soort tweeluik te vertellen. Vanuit de positie van Esau en vanuit de positie van Jakob. Dat kun je doen door op het bord de twee namen te schrijven en telkens bij die naam te gaan staan, van waaruit je vertelt. Laat duidelijk uitkomen dat Jakob, door het ontstelen van de zegen, het heft in eigen hand neemt. In deze groep moet ook naar voren komen wat het eerstgeboorterecht precies inhoudt, en waarom het in die dagen zo belangrijk was. Isaak heeft twintig jaar moeten wachten op de vervulling van de belofte van God. Hij staat hierin wel sterker dan Abraham en Sara die zelf probeerden de belofte te verwezenlijken.


27


HOOFDSTUK 6 - DAG 2 JAKOB STEELT DE ZEGEN VAN ESAU Vertel het verhaal eens vanuit Jakob in flashbacks als hij uitrust van de reis. Vertel daarna de droom.

Verteltekst Genesis 27 en 28 Achtergrondinformatie Isaak: (136 jaar, oud en blind) is ongetwijfeld op de hoogte van het feit dat Esau het eerstgeboorterecht (en dus de grootste zegen) aan Jakob verkocht heeft. Toch wil hij hem de grootste zegen geven, omdat hij het meest van Esau houdt en omdat hij immers de oudste is. Eerstgeboortezegen: gekoppeld aan het eerstgeboorterecht. Het leven van toen: dat speelde zich grotendeels af in tenten. Een tent bestond uit niet veel meer dan bruin doek plus een paar palen. Vrouwen- en mannenafdelingen waren strikt gescheiden. Het is waarschijnlijk dat Rebekka het gesprek tussen Isaak en Jakob heeft kunnen afluisteren, omdat haar tent naast die van Isaak stond. ‘Kus mij’: de kus is een teken van verering en welwillendheid. Betel: ‘Huis van God’. Ladder: waarschijnlijk een brede trap waarlangs engelen naar boven en naar beneden opstijgen en neergaan. De reis: van Hebron naar Paddan-Aram was een geweldige afstand, nl. 700 km. Jakob vorderde per dag ongeveer 40 km. Hij had nog maar enkele dagen gelopen, toen hij in Luz kwam (de plaats van de droom). Luz lag ongeveer 100 km. ten noorden van Berseba. Dromen: dit heeft niet de betekenis van ‘dromen zijn bedrog’. In die tijd gebruikt God dit middel om zich aan mensen bekend te maken. Er stond immers nog niets op schrift. Gedenksteen: een steen om later bij stil te staan om de gebeurtenissen te herdenken. De zalving met kostbare olie onderstreept het bijzondere van die plek. Bedenk wel dat niet de steen, maar de plaats een naam ontvangt. Olijfolie: is een van de eerste levensbehoeften in het Oosten. De olie wordt gebruikt voor tal van doeleinden: als voedingsmiddel, bij het klaarmaken van het eten, als geneesmiddel, bij het wassen en zalven van de huid, voor verlichting en voor de heilige zalving in de eredienst.

Introductie op de les Vraag de leerlingen of ze zich wel eens voorgedaan hebben als een ander. Door zich bv. te verkleden. Dan kruipen ze in ‘de huid van een ander’. Vraag wat dat zou kunnen betekenen. Vertel dat als u een verhaal vertelt waarin dat letterlijk en figuurlijk gebeurt. Maar ook dat dit verhaal niet goed afloopt. Afsluiting van de les Laat de leerlingen uitleggen hoe je uit deze vertelling kunt merken dat God trouw blijft aan wat Hij belooft.

Aandachtspunten Jakob is door God uitverkoren voor zijn geboorte en hij heeft, ondanks de listige manier waarop hij het eerstgeboorterecht verkrijgt, ook het meest oog voor het geestelijke bezit. Hij verlangt naar de voortzetting van de zegen van Abraham.


28


HOOFDSTUK 6 - DAG 3 JAKOB BIJ LABAN Verteltekst Genesis 29 : 1 – 30 : 24 Achtergrondinformatie De put: een put werd gegraven en raakte daarna gevuld met regenwater. Een kostbaar bezit. Als eigenaar zorgde je ervoor dat niemand anders bij het water kon komen. Een zware steen bedekte de put. Bij wat langere afwezigheid gooide men er ook nog wel zand over. De put werd zo voor vreemden bijna onvindbaar. Huwelijk: een man moest zijn toekomstige vrouw kopen door een bruidsschat te betalen. De vader raakte immers zijn dochter (een goedkope werkkracht) kwijt. De meeste huwelijken werden geregeld door de vader of broer. Jakob had geen geld en moest dus voor zijn bruid werken. Zeven jaar is daarbij het maximum. Vlak voor de huwelijksvoltrekking mocht de bruidegom de bruid niet meer zien. Ze was dan gesluierd. Jakob is 83 als hij met Lea trouwt. Bruiloft: op de avond van de bruiloft haalt de bruidegom, in gezelschap van zijn vrienden, de bruid bij het huis van haar ouders op. Ze draagt dan haar bruidsgewaad en is volledig gesluierd. Daarna gaat men naar de bruiloftszaal en wordt er zeven dagen feest gevierd. Na de eerste avond gaat het bruidspaar naar hun eigen huis. De sluier gaat pas af als ze man en vrouw zijn. Geen glans: fletse, matte ogen. In het Oosten vormen heldere, fonkelende ogen een sieraad voor de vrouw. Lea: is de stammoeder van Israël. Zij is de moeder van Juda.

ste dochter uit. Hetzelfde waarmee Jakob zijn vader bedrogen heeft. Iedereen is slachtoffer in deze familie. Er is rivaliteit tussen beide zussen en de relatie tussen schoonvader en schoonzoon is verstoord. Jakob moet ontdekken dat hij het op eigen kracht niet redt. Hij moet leren dat je met bedrog en leugens nergens komt. Ondanks al het rare gewroet van Jakob, gebeurt er wat God wil. Leg tijdens de vertelling de nadruk op het eerste gedeelte van H29. Jakob moet leren wachten.

Introductie op de les Schrijf het woord ‘bruidsschat’ op het bord. Vraag of de leerlingen weten wat dat is. Leg het uit en vraag of dat tegenwoordig nog zo is. (Afrika) Moet een man tegenwoordig nog voor een vrouw betalen? (een bruidschat werd gevraagd omdat de familie van de bruidegom er een werkkracht bij kreeg) Afsluiting van de les Jakob wordt nu als bedrieger zelf bedrogen. Vraag de leerlingen wat daarmee bedoeld wordt. Hoe zou Jakob dat zelf gevonden hebben?

Aandachtspunten NB. Leg tijdens de vertelling de nadruk op het eerste gedeelte van H29. Het tweede gedeelte kan vrij summier verteld worden (de geboorte van de zonen van Jakob en de strijd binnen het gezin van de twee zussen Lea en Rachel) Jakob is in Betel gesterkt door de belofte van God. Hier vervolgt een heel andere Jakob zijn reis dan de Jakob die vluchtte uit Berseba. Als Jakob in Haran is laat hij niets van dank aan God merken. Na een maand weet Laban wat hij aan Jakob heeft. Hij kan zijn handen flink uit de mouwen steken en hij is smoorverliefd op Rachel. Als loon wil hij de dochter van Laban hebben. Laban zegt geen ja en geen nee, hij wil Jakob aan zich binden. Dan haalt hij het trucje van de oudste en jong-


29


HOOFDSTUK 6 - DAG 4 Lesboek p. 16 & 17 Jakobs droom te Betel Laat de leerlingen aan de hand van de tekening het verhaal terugvertellen. Let op de kleine tekening van het uitgieten van olie over de steen. Stel bijvoorbeeld de volgende vragen: Waarom zou Jakob hier een offer brengen? Waarom zalft Jakob de steen met olie? Hoe belangrijk is de belofte van God voor Jakob? Dichterbij Zing bijvoorbeeld eerst met de kinderen het lied ‘De Heer zegene u’ of lees de zegen voor die aan het eind van een kerkdienst uitgesproken wordt. Bespreek deze tekst kort met de kinderen en vraag daarna hoe belangrijk deze zegen voor hen is. Werkboek p. 12 & 13 In de vertellingen van deze week horen de leerlingen dat Jakob het moeilijk vindt om te wachten, te wachten op Gods tijd. Hij wil de touwtjes liever zelf in handen houden. Wachten is voor kinderen herkenbaar. Praat er met de leerlingen over. Soms lijkt het of je ergens heel lang op moet wachten, maar in werkelijk is het maar heel kort. Ook andersom kan het geval zijn. Laat de kinderen bij zichzelf nadenken wanneer zij het moeilijk vinden om te wachten. Denk daarbij niet direct aan bijvoorbeeld een verjaardag. Je kunt niet wachten tot het zover is. Die verjaardag komt, je kunt zelfs de dagen aftellen. Denk eerder aan iets dat je beloofd is, maar waarbij geen tijd afgesproken is. Dan moet je vertrouwen hebben dat het zal gebeuren.


30


HOOFDSTUK 7 JAKOB WORDT ISRAEL


Liederen Psalm 78 Psalm 81 Psalm 135 Psalm 16 Psalm 147 Alles wordt nieuw – Jakob

Jakob weg bij Laban Genesis 30 : 25 – 43, 31, 32 : 1 Jakob gaat naar Esau Genesis 32 : 2 – 33 : 16 Jakob terug in Betel Genesis 35 Jakob wordt Israël Lesboek p. 18 & 19 Werkboek p. 14 & 15

Thema Jakob wordt Israël Algemene informatie Jakob heeft inmiddels veertien jaar bij Laban gewerkt. Er ontstaan spanningen en Jakob wil terug naar vader Isaak. Jakob en Laban bedriegen elkaar nog eens flink en na zes jaar smeert Jakob hem richting Kanaän. Zonder afscheid, maar dat laat Laban natuurlijk niet op zich zitten. Uiteindelijk sluiten ze toch een nietaanvals overeenkomst. Hierna worstelt Jakob met een engel (de Heer). Hij verliest niet, maar wordt mank gemaakt en heet vanaf dat moment ‘Israël’. Zijn ontmoeting na twintig jaar met Esau mondt uit in vriendschap. Ze sluiten het verleden af, maar trekken gescheiden verder. Na een vervelend voorval bij Sichem trekt Jakob naar Betel. Hij richt er een gedenkteken op en dankt God. God belooft hem opnieuw dat hij tot een groot volk zal worden.

Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat Jakob 20 jaar bij Laban is geweest, voordat hij weg kon; hebben de leerlingen geleerd dat God het was die Jakob rijk heeft gemaakt; hebben leerlingen geleerd dat Jakob een nieuwe naam kreeg en het waarom daarvan; hebben de leerlingen geleerd wat de betekenis is van Pniël; hebben de leerlingen geleerd dat er vrede komt tussen de broers Esau en Jakob; hebben de leerlingen geleerd dat het wonen bij Sichem veel ellende opleverde; weten de leerlingen dat uiteindelijk Jakob weer kan offeren bij Betel. Memoriseertekst Loof de Heer, want hij is goed, bezing zijn naam, zo lieflijk van klank. Psalm 135 : 3 en 4


31

Hoofdstuk 7 Jakob wordt Israël

HOOFDSTUK 7 - DAG 1 JAKOB WEG BIJ LABAN Verteltekst Genesis 30 : 25 – 43, 31

Achtergrondinformatie Verschillende tekenen (30:27): Laban heeft echt gezien en gemerkt dat God met Jakob en zijn gezin was. Populieren, amandelbomen en platanen (30:37): was het werkervaring van Jakob of magie? Wel wordt er aangenomen dat wanneer bronstige beesten schrikken, de dracht de kleur krijgt van het voorwerp waar het beest van schrok. Maar boven alles gebruikt God deze vreemde methode om Jakob te zegenen. Sterke geiten (30:41): geboren in december en januari, konden goed profiteren van het malse voorjaarsgras. Paddan-Aram: ook wel Mesopotamië, nu Noord Irak, NO Syrië. Godenbeeldjes: ter grootte van een hoofd, afgoden, menselijke bedenksels. Misschien hoopte Rachel op bescherming tegen de achtervolgers die deze goden aanbaden, of wilde ze de kracht van Laban wegnemen? Kameelzadel: een zadel dat gemaakt was om op de vetbulten van het kameel te plaatsen, maar tegelijkertijd een kampeerstoel.

Laban blijft tot het eind toe onverbeterlijk. Hij beweert zelfs een feest te hebben aangericht als ze fatsoenlijk afscheid hadden genomen. Mooi is wel dat er een getuigenis monument wordt opgericht. Het is een lang verhaal, het is dus verstandig om de hoofdpunten er uit te lichten en die mooi te vertellen. Vanuit het standpunt van een van een van de knechten is goed mogelijk. Laat goed uitkomen hoe rijk Jakob is geworden door de zegen van de God van Abram en Isaak.

Introductie op de les Weten jullie waarom koeien en geiten gevlekt zijn? Weet je ook hoe het komt? Zou de boer dat kunnen fiksen? Nou Jakob kon het wel. Luister maar eens naar dit verhaal … Afsluiting van de les Zou een boer dat nu ook nog kunnen doen, met gekleurde stokken zorgen voor gekleurd vee?

Aandachtspunten Jakob vraagt aan Laban maar een gering loon. Vervolgens bedot Laban hem ook nog eens. Gelijk haalt Laban alles wat afwijkt uit de kudde. In de hoop dat er alleen maar egale dieren geboren worden. God zegt dat Jakob moet terugkeren, ondanks het feit dat hij nog steeds geen bericht heeft gekregen van zijn moeder Rebekka. Jakob verloochent zijn aard niet en gaat er stiekem vandoor. Hij had ook openlijk tegen Laban kunnen; God wil dat ik ga! Het verhaal over de stokken is een verhaal apart. Hoe het exact zit heb je na drie keer lezen nog niet goed door. Waarschijnlijk is wel dat Jakob het doet vanwege een droom van God. God wil hem hierdoor zegenen en laten zien: Jakob, je bent afhankelijk van mij! Het stelen van de beeldjes is ook bijzonder. Welke God laat zich nou stelen? Zo’n God betekent toch niks. Om ze te verbergen gaat Rachel er op zitten. Wat een kleinering van deze goden. Stel je voor dat ze echt ongesteld was, dan waren de beeldjes daarmee ook nog onrein ook. Dat laatste hoef je niet perse te vertellen natuurlijk.


32


HOOFDSTUK 7 - DAG 2 JAKOB GAAT NAAR ESAU Verteltekst Genesis 32 en 33

Achtergrondinformatie Jakob: hiel vasthouder, of ook bedrieger. Israël: strijder van God. Peniël: het betekent: Gods aangezicht Aandachtspunten De start van het verhaal is prachtig. Engelen beschermen Jakob op weg naar zijn land. Zo is God wel op een heel bijzondere manier met hem. Zo zijn er ook vandaag engelen bij de kinderen van God, zonder dat wij ze zien! Voor de ontmoeting met Esau houdt Jakob ruimte tussen de vier kuddes. Zo lijkt het meer voor de tegenligger, maar heeft Jakob ook de ruimte om zich voor te bereiden of te vluchten. De gebeurtenis bij de rivier wanneer Jakob alleen achterblijft, is heel bijzonder. Het lijkt wel of God hem niet zomaar het land laat binnen gaan. God worstelt met Jakob om Jakob zijn kleinheid te laten voelen. God had gemakkelijk van Jakob kunnen winnen natuurlijk. Jakob merkt dat ook, maar wil God niet loslaten. Daarvoor moet hij zich eerst bekendmaken, zijn naam zeggen. Maar daarmee moet hij ook gelijk getuigen van zijn bedrieglijke leven. In een flits heeft hij het misschien aan zijn oog voorbij zien trekken. Als God hem daar tegenhoudt waar moet hij dan heen? Terug naar de schoonfamilie zou immers een ramp zijn! Maar door zijn naam tegen de man te zeggen, die veel en veel sterker is, belijdt Jakob ook zijn zwakte. Prachtig is dan ook dat God zijn naam verandert. Een nieuwe naam is een nieuw leven voor Jakob. Tegelijk met de zegen van God, krijgt hij ook een litteken van de worsteling. Voor de rest van zijn leven moet hij mank, kreupel lopen. Zo zal hij nooit kunnen vergeten dat hij een andere naam kreeg. De worsteling met God, is dus ook een worsteling met zichzelf geweest. Hij heeft gewonnen door te verliezen! Opvallend is dat God niet Zijn naam zegt. De Almachtige doet dat pas veel later bij de berg Sinaï aan Mozes. Bij zijn ontmoeting met Esau buigt hij zich zevenmaal ter aarde. Dat deed een vazal bij een vorst. Jakob wist zich inmiddels nederig en afhankelijk. Na een mooie ontmoeting wil hij trouwens niet afhankelijk van zijn broer zijn. Levend Water – groep 5

Bij de ontmoeting zegt Israël iets geweldig moois: “Oog in oog staan met jou, is niets anders dan met God oog in oog staan.” Hij beseft nu wat er allemaal verkeerd is geweest aan zijn doen en laten. Door de confrontatie met zijn broer, herinnert God hem daaraan. Bij Sichem bouwt Jakob een altaar. Hij gaat daar ook wonen, ongeveer acht jaar. Beter had hij door kunnen trekken naar Bethel. Van dat verblijf bij die heidense stad komt alleen maar ellende.

Introductie op de les Je weet dat je morgen iemand zult ontmoeten die je een hele tijd niet hebt gezien. De laatste keer dat je elkaar gezien hebt, had je een flinke ruzie, die nog niet bijgelegd is. Hoe ga je dat aanpakken? Afsluiting van de les Wanneer je gaat stoeien met een kleiner broertje of zusje, wie wint er dan? Wanneer het voor de gein is, laat je hem of haar winnen…. Zo doet God eigenlijk ook met Jakob, een beetje.

33


HOOFDSTUK 7 - DAG 3 JAKOB TERUG IN BETEL Verteltekst Genesis 35 Achtergrondinformatie Genesis 34: de trieste geschiedenis over Dina hoeft niet perse verteld te worden in groep 5. Wanneer je er toch voor kiest, verdiep je dan goed in het hoofdstuk. Jakob had wijs moeten zijn en zijn gelofte moeten gaan doen bij Betel. Tegelijkertijd is het ook een verhaal uit het volle leven, wat ook vandaag zomaar kan gebeuren. Het gaat van kwaad tot erger. De verkrachting, de edelen van Sichem die er nog iets van willen maken. Vervolgens de zogenaamde slimmigheid van Simeon en Levi. Doordat de mannen ziek zijn van de besnijdenis, kunnen deze twee broers de stad uitmoorden. Om het nog erger te maken gaan ze ook nog roven en plunderen. Jakob is woedend. Zijn zonen mogen niet beslissen over de besnijdenis. Ze mogen zich ook niet vermengen met de Kanaänieten en er zich ook niet een plek veroveren. Wat dat betreft zullen ze eerst in ballingschap moeten en ook de 10 geboden moeten ontvangen. Als Jakob oud en zijn zonen zegent, slaat hij deze twee over. Betel: een stuk hoger dan Sichem, ze moesten dus letterlijk optrekken. Betel betekent: huis van God. Afgodsbeelden en oorringen: de laatste waren een soort amuletten. Alles moest weg. Het werd begraven onder en terebint, waarschijnlijk een ‘heilige’ boom. Door het daaronder te begraven was het gelijk taboe. Niemand durfde er dan meer bij. Ben-Oni: Zoon van mijn smart Benjamin: Zoon van de vreugde of geluk, of zoon van mijn rechterhand.

180 jaar oud. Hij heeft dus ook waarschijnlijk nog geleefd nadat Jozef door zijn broers was verkocht. Het verhaal zou wel goed te vertellen zijn vanuit bijvoorbeeld Jozef. Die leert veel over het verleden van zijn vader en maakt ook mee dat hij nog een broertje krijgt. Zijn moeder sterft, ingrijpende gebeurtenissen dus.

Introductie op de les Wat moeten mensen doen met dingen die echt fout zijn, als ze tot bekering komen. Denk aan verkeerde boeken of verkeerde muziek? Laat eerst de kinderen daarover kort discussiëren. Je kunt natuurlijk vragen of ze er wel eens van gehoord hebben dat iemand veel heidense spullen wegdeed? Afsluiting van de les Wat denk je: zou dat graf van Rachel nog terug te vinden zijn bij Betlehem? Jazeker, een gebouw als een soort kubus, 4 meter breed en 5 meter hoog met een koepel. Waarschijnlijk door Mohammedanen gemaakt. Het is maar zeer de vraag of het die plek was.

Aandachtspunten Jakob gaat na de onzalige geschiedenis met betrekking tot Sichem schoon schip maken. Pas dan trekt hij naar Betel. Bij Betel vernieuwt God het verbond wat hij al met Abram had gesloten. Ook gaat Jakob daar het beloofde altaar bouwen en offert. Na deze plechtigheid trekt het gezin van Jakob verder. Rachel die na zestien jaar weer zwanger is, sterft na de bevalling. Eerder had ze Jakob gesmeekt om kinderen, anders zou ze dood gaan. Nu sterft ze. Beschreven wordt hoe Jakob zijn oude vader opzoekt. Waarschijnlijk had hij deze al eerder opgezocht, maar was er niet gaan wonen. Waarschijnlijk vanwege de vele kuddes die Jakob had. Isaak werd Levend Water – groep 5

34


HOOFDSTUK 7 - DAG 4 JAKOB WORDT ISRAEL Lesboek p. 18 & 19 De pagina’s in het lesboek gaan vooral over de naamsverandering van Jakob. De naam van een volk wordt geboren. God wil dat deze nieuwe naam ook de naam van Zijn volk zal worden. Daarom is het ook interessant om daar met de leerlingen over door te praten. Waarom doet God dat zo? Jakob moest echt lijfelijk gaan ondervinden dat hij met list en bedrog niet de weg van de Heer hoefde uit te stippelen. Hij hoeft vanaf nu alleen maar te strijden voor zijn Heer. De tweede pagina gaat door op naamgeving. In de Bijbel hebben namen altijd een betekenis. Van plaatsen en steden en zeker ook van mensen. In onze tijd weten we vaak niet wat een bepaalde naam nog betekent, maar het is meestal wel te achterhalen. Wanneer iemand vernoemd is, is dat ook al een betekenis. Of je nu heet naar je vader of moeder of een beroemd iemand, ook dat geeft betekenis aan een naam. Werkboek p. 14 & 15 Puzzeltje

S t B A S E R I J

I L E A v g S A

M r N J U D A S K

E ij J O Z E F A O

O R A C H E L S B

N d M e a G E C R

s B I L H A V H U

D A N r n D I A B

N A F T A L I R E

Z I L P A o d N

De letters die overblijven zet je achter elkaar: STRIJDER VAN GOD = Israël Voor de opdracht over namen kun je de leerlingen wijzen op verschillende websites. Op de rechterpagina gaat het over namen in onze tijd. Geef leerlingen de tip dat ze het: thuis kunnen navragen; het in de bibliotheek kunnen opzoeken; ook op internet veel kunnen vinden.


35


HOOFDSTUK 8 JOZEF NAAR EGYPTE


Jozef, een jongen uit Israël Genesis 37 Jozef bij Potifar Genesis 39 De dromen van farao Genesis 40 Jozef naar Egypte Lesboek p. 20 & 21 Werkboek p. 16 & 17

Genesis 39 : 2 Liederen Elly en Rikkert - Jozef had een jas E&R 167 - ‘k Stel mijn vertrouwen Hulpmiddelen DVD (animatiefilm) over Jozef (Prince of Egypt). Om eventueel wat fragmenten van Jozefs Egyptische leven te laten zien.

Thema God heeft een plan met Jozef! Algemene informatie Je moet je voorstellen, dat Jozef en zijn familie leven als een soort nomaden in het land Kanaän. Zijn vader ziet in Jozef zijn lieveling en laat dit in alles merken. Jozef is immers de oudste zoon van Rachel, Jakobs liefste vrouw. Dit wekt enorme jaloezie op bij de andere broers. Als Jozef door zijn opschepperige gedrag echt hun boosheid raakt, gaat alles mis. Zijn broers zijn nog mild door hem te verkopen en hem niet te doden. Jozef heeft in alles letterlijk en figuurlijk nog een lange weg te gaan. Jozefs koninklijke jas was al een profetische vingerwijzing, de dromen waar macht uitspreekt nog meer, Gods plan gaat in werking: Jozef mag zijn familie gaan redden. Eerst moet hij zelf gaan veranderen, naar Gods plan. Wat een cultuurschok heeft Jozef ondergaan: van eenvoudige nomade naar een land van beschaving, cultuur, prachtige gebouwen, ontwikkelde mensen, een nieuwe taal. Er is ook de lijn te trekken van Jozef de redder naar Jezus de Redder. Jozef zelf zegt later tegen zijn broers, dat God hem voor zijn familie heeft uitgestuurd. God heeft uit het kwaad wat zijn broers hebben gedaan iets goeds laten voortkomen: Gods volk blijft in leven. Doelstellingen Aan het eind van het hoofdstuk weten de leerlingen: verschillen te vertellen over het leven in Kanaän en Egypte; uit te leggen, waarom Jozef naar Egypte wordt gestuurd; wat de dromen van Jozef en de farao zijn en kunnen ze de dromen terugvertellen/uitleggen; te vertellen wat Gods plan voor Jozef was. Memoriseertekst De Heer stond Jozef terzijde, zodat het hem goed ging. Levend Water – groep 5

36

Hoofdstuk 8 Jozef naar Egypte

HOOFDSTUK 8 - DAG 1 JOZEF, EEN JONGEN UIT ISRAEL Verteltekst Genesis 37

Achtergrondinformatie Jas: Jakob wil zijn zoon al zijn liefde geven en schenkt hem een jas. Met mouwen die te lang zijn om te werken en met een veel te koninklijke uitstraling. Dit wekt irritatie en jaloezie op: de broers krijgen een enorme hekel aan Jozef. Daaraan werkt hun eigen vader mee. Jozef wordt zo een verwende zoon van een herdersvorst. Dromen: in de heidense oudheid konden dromen van grote betekenis zijn. Men hoopte op een godsopenbaring. Want God kon via dromen Zijn wil aan de mensen bekend maken. Voor de broers lijken Jozefs dromen op een machtsovername. Dat zien zij niet zitten. Sichem: Jakob stuurt Jozef hierheen, maar de broers zijn er niet. Hij doolt rond, tot een voorbijganger hem aanspreekt en weet te vertellen dat zijn broers verder zijn getrokken. Dothan: daar zijn de broers uiteindelijk. Vanaf die plaats gaat Jozefs reis naar Egypte. Karavaan: een stoet met Midianitische en Ismaëlitische handelaren kopen Jozef op. Hun handel bestond meestal uit specerijen en aromatische harsen, wat in Egypte gebruikt werd voor parfums en medicijnen. Jozef heeft net zo’n 80 km naar Sichem gereisd om zijn broers te vinden en gaat nu met de karavaan mee richting Egypte, komt met de stoet vlak langs zijn woonplaats Hebron, maar wordt na een lange reis in Egypte als slaaf verkocht.

Ruben is degene die zijn broer nog wil redden. Verantwoordelijkheidsgevoel wat hem parten speelt als oudste? Dan volgt de keuze van de verkoop van Jozef aan de karavaan. Nu kunnen ze nog geld verdienen ook! Maar nu nog het verhaal aan hun vader vertellen, dat wordt een zware taak. Want het lievelingetje van vader is er niet meer.

Introductie op de les Je zou een aantal stoffen mee kunnen nemen. Hiermee laat je de kinderen vertellen, wat voor kleding je ervan kan maken. Bijvoorbeeld spijkerstof, fluweel, zijde, katoen, hele kleurrijke stof en juist stof van één kleur. Laat de kinderen meedenken waarom de stof van Jozefs jas bijzonder was. En wat er gebeurt als je mouwen te lang zijn. Afsluiting van de les Herhaal met de kinderen wat er gebeurd is in de familie van Jakob. Het liegen van Jakob vroeger, de twee vrouwen van Jakob die ruzie maakten. De broers die nu ook weer liegen. Is er eigenlijk wel wat veranderd al die jaren?

Aandachtspunten Dit verhaal valt vanuit allerlei personen te vertellen. Neem Jakob, Jozef zelf, Ruben, een handelaar uit de karavaan Probeer uit te leggen wat jaloezie kan doen bij mensen, hoe het uitgelokt wordt, neem ook Jakobs rol als vader onder de loep. Jozef komt over als verwende zoon. Hij kan niks meer goed doen bij zijn broers. Zijn leven dreigt te mislukken, hij wordt verkocht als slaaf naar een ander land. Wat gaat er gebeuren? Wat is Gods plan? De dromen van Jozef hebben kwade uitwerking op de broers. Uiteindelijk berispt zijn vader hem ook. Jozef gaat echt te ver. Jozef wordt uiteindelijk naar Sichem gestuurd door zijn vader, maar zijn broers zijn inmiddels doorgetrokken naar Dothan. Een voorbijganger die hem daar ronddolend vindt, weet dat te vertellen.


37


HOOFDSTUK 8 - DAG 2 JOZEF BIJ POTIFAR Verteltekst Genesis 39

plan door, zelfs via de gevangenis. Laat ook uitkomen dat Jozef weet dat zijn God, de God van zijn vader, grootvader en overgrootvader, ver verheven is boven welke Egyptisch gedachten spinsel dan ook.

Achtergrondinformatie Potifar: hij werkte aan het hof en was de overste van de lijfwachten van de koning. Potifars naam betekent zoiets als ‘gewijd aan de zonnegod Ra’. Egypte: Jozef heeft met een hele andere omgeving te maken. Nog maar kortgeleden woonde hij in tenten, nu leeft hij in een totaal andere cultuur. Andere taal, gewoonten, gebouwen, maar ook andere goden. Eén grote cultuurschok moet het geweest zijn. Vrouw van Potifar: in die tijd stond Egypte bekend om overspel en trouwbreuk. De vrouw van Potifar ziet haar kans schoon. En probeert Jozef vele malen te verleiden. Jozef was natuurlijk een jonge vent en zag er ook nog eens goed uit.

Introductie op de les Een gesprekje over de 10 geboden, liefst een makkelijke versie. Welke geboden kennen de kinderen? Wat betekent het heel praktisch? Geef de kinderen de opdracht tijdens je vertelling te luisteren aan welke geboden heeft Jozef zich proberen te houden? Afsluiting van de les Noem de geboden maar een voor een op. Welke geboden kwamen heel duidelijk terug in dit verhaal?

Aandachtspunten Probeer in je verhaal de cultuurschok van Jozef te verwerken. Hij komt uit een rondtrekkend herdersvolk in een gecultiveerd Egypte. Alles is anders voor hem! Jozef gaat hard aan de slag bij Potifar en wordt hier ver van huis wel gewaardeerd. Hij krijgt steeds meer verantwoording van zijn baas. Van slaaf tot persoonlijke dienaar. God zegent hem in alles wat hij doet. Potifars vrouw gaat na verloop van tijd pogingen doen om Jozef te verleiden. Jozef maakt duidelijk dat hij wel evenveel gezag heeft als haar man, maar dat zij niet zijn vrouw is. En hij wijst haar erop, dat hij niet wil zondigen tegen God. Wanneer ze op een keer echt te ver wil gaan, vlucht Jozef. Leg wel goed, maar ook terughoudend uit, wat er gebeurt. In groep 6 kun je best noemen dat het de vrouw om seks gaat. De vrouw laat haar eigen verhaal de ronde gaan en Jozef wordt opgepakt. Potifar luistert niet eens naar Jozefs verhaal, maar laat hem onmiddellijk naar de gevangenis overbrengen. Wat was het trouwens gemakkelijk geweest van Jozef om hier van te profiteren. Wanneer hij bij deze vrouw in een goed blaadje kwam, al was het dan door een verkeerde dienst, kon het hem goed gaan. Hij doet het echter niet, dat zegt ook veel over Jozef. En in de gevangenis staat God Jozef ook ter zijde. Jozef krijgt opnieuw de kans om te laten zien wat hij kan. Zo gaat Gods Levend Water – groep 5

38


HOOFDSTUK 8 - DAG 3 DE DROMEN VAN FARAO Verteltekst Genesis 40

Achtergrondinformatie Gevangenis: een nare plaats, miserabele omstandigheden. Men wachtte zijn proces af en dat kon tijden duren. Sommigen kwamen nooit in een rechtszaal, omdat de heersende koning alleen processen hield, wanneer hij daar behoefte aan had. Jozef zat al 2 jaar in de gevangenis, toen hij voor de Farao verscheen. Farao: betekent eigenlijk: groot huis/paleis/hof. Men durfde de naam van de koning niet uit te spreken. Farao is een titel voor Egyptische koningen. De farao had veel macht, zelfs goddelijke macht, omdat ze afstamden van de zonnegod Ra. Opperschenker en opperbakker: de farao had een grote hofhouding, met een aantal hoge ambtenaren, zoals Potifar en later Jozef als onderkoning. De schenker en bakker hebben blijkbaar iets gedaan en zijn uit de gunst van de koning gevallen. En dan hangt je leven aan een zijden draad! Uitleggen van dromen: vaak werden de dromen in de oude tijden dubbelzinnig uitgelegd, zodat je er verschillende betekenissen aan kon geven en de droom altijd uitkwam. Jozef doet dat niet. Hij verklaart en voorspelt met grote zekerheid. God geeft hem uitleg en betekenis.

Ook geeft Jozef een heel werkplan door aan de farao. Hoe hij de komende periode voor zijn land moet gaan zorgen. Maar de farao ziet in hem een man vervuld van Gods geest en biedt hem een baan aan: onderkoning worden van Egypte. Met een nieuwe naam Safenat-Paneach (hij die de dingen kent, redder). Jozef krijgt opnieuw een koningskleed om. En dat alles volgens Gods plan.

Introductie op de les Jozef zit in de gevangenis, voor iets wat hij niet heeft gedaan. En wie is er nu fout geweest bij de farao, de schenker of de bakker? Heb jij wel eens straf gekregen voor iets wat je niet gedaan had? Vertel er eens over. Hoe voelde je je toen? Afsluiting Kom terug op de inleiding en praat er over door hoe Jozef zich onder dit alles gevoeld heeft. Wat zou het met zijn geloof hebben gedaan?

Aandachtspunten Jozef krijgt opnieuw de kans om zich waar te maken en hij doet dat goed. Zo komt hij in gesprek met de schenker en de bakker. En op een dag gaat het gesprek over dromen. Dat is bijzonder. Jozef die zelf dromen heeft gehad, mag nu andermans dromen uitleggen. Het gaat nu niet meer om hem, maar om anderen. Hij verzuimt niet te vertellen, dat God hem die wijsheid gegeven heeft. De dromen van de schenker en bakker hebben met hun beroep te maken. De schenker mag uit de gevangenis, wordt in ere hersteld. De bakker blijkt de schuldige. Pas na 2 jaar komt er verandering voor Jozef. En dan verlaat Jozef op wonderlijke wijze de gevangenis. Op een manier zoals alleen God kan bedenken. De farao krijgt een droom en de opperschenker herinnert zich de buitenlandse jongen uit de gevangenis. Jozef staat schoon en met nieuwe kleren voor de farao en verklaart met grote zekerheid de dromen. Daarbij laat hij duidelijk blijken, dat God het is die hem de uitleg geeft. Levend Water – groep 5

39


HOOFDSTUK 8 - DAG 4 JOZEF NAAR EGYPTE Lesboek p. 20 & 21 Op de grote plaat zie je Jozef die als slaaf meegevoerd wordt. Hier komt hij in Egypte. Je ziet pilaren met allerlei opschriften. Op de achtergrond zie je piramides, koningsgraven. Misschien is het niet werkelijk zo geweest langs de weg waar Jozef met de karavaan Egypte binnen kwam, maar het geeft een beeld van Egypte. Op de rechterpagina gaat het over slavernij. Ook een foto van de steen van Rosette siert deze bladzijde. In een groep waar veel kinderen zitten die interesse hebben in geschiedenis is het leuk om daar wat meer over te vertellen. Aan deze steen zit natuurlijk het ongelooflijke verhaal vast dat daardoor alle hiërogliefen te lezen zijn. Het thema slavernij komt in de kadertekst aan de orde. Een mooi onderwerp om over door te praten. In de dichterbij vraag komt het onderwerp dromen aan de orde. Werkboek p. 16 & 17 De rebus is een leuke thuisopdracht. De oplossing is: Jozef droomt over de zon, de maan en de elf sterren. De andere opdracht is een opdracht over Egypte. Je kunt leerlingen trouwens ook zelf hiërogliefen laten tekenen. Ze moeten dan goed nadenken over de betekenis van hun plaatjes. Het geeft ook iets weer over de ontwikkeling van het schrijft. Zou Jozef het hebben kunnen lezen? Kon Jozef al een andere taal lezen, voordat hij in Egypte kwam?


40


HOOFDSTUK 9 JOZEF REDT ZIJN BROERS

Dag 1

Dag 2 Dag 3

Dag 4

Liederen Psalm 42 Psalm 146 Alles wordt nieuw – De dromen

Eerste reis van Jakobs zonen naar Egypte Genesis 42 Tweede reis van Jakobs zonen naar Egypte Genesis 43 & 44 Jozef maakt zich aan zijn broers bekend Genesis 45 Lesboek p. 22 & 23 Werkboek p. 18 & 19

Thema Jozef redt zijn broers. Algemene informatie Een hoogtepunt uit de wereldliteratuur is het verhaal over Jozef. Toch is het verhaal over mensen van Gods volk. Gewone mensen, met al hun fouten en gebreken, maar ook met hun geloof. Toen Jozef door de broers in de put was gegooid hadden ze zijn prachtige mantel besmeurd met bloed. Jozef was verkocht, wat zou er van hem geworden zijn? Hij was zeker niet uit hun gedachten verdwenen. Zij komen dan ook niet met het voorstel om naar Egypte te gaan als er hongersnood is. Hun oude vader moet hen sturen. In Egypte ontmoeten de tien broers na twintig jaar, zonder dat ze het weten, hun broer. Jozef stelt ze op de proef. Pas wanneer ze opnieuw komen met hun jongste halfbroer Benjamin, maakt Jozef zich bekend. Uiteindelijk zien de broers in hoe fout ze bezig geweest zijn. De dromer Jozef heeft werkelijk gezien wat er zou gebeuren. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat hongersnood in Kanaän er toe leidt dat de zonen van Jakob op zoek moeten naar eten; weten de leerlingen dat vader Jakob zijn zonen op pad moet sturen, dat ze niet uit zichzelf gingen; weten de leerlingen dat de broers hun, 20 jaar geleden, verkochte broer weer op wonderlijke wijze ontmoeten; hebben de leerlingen geleerd dat deze gebeurtenis een ingreep van God was en hun weer op het goede spoor zette. Memoriseertekst Gelukkig wie de God van Jakob tot hulp heeft, wie zijn hoop vestigt op de HEER, zijn God. Psalm 146 : 5


41

Hoofdstuk 9 Jozef redt zijn broers

HOOFDSTUK 9 - DAG 1 EERSTE REIS VAN JOZEFS BROERS NAAR EGYPTE Verteltekst Genesis 42

aan te bieden. Een beroerd voorstel van de zoon die sliep bij de bijvrouw van zijn vader.

Achtergrondinformatie En één is er niet meer (13): de broers durven er nog niet eerlijk voor uit te komen wat ze gedaan hebben. Dit is onze straf (21): eindelijk beseffen ze dat ze schuld hebben. Koos hij Simeon uit (24): Ruben was de oudste, maar hij had indertijd Jozef nog willen redden. Simeon was de op één na oudste. Toen ze halt hielden (27): waarschijnlijk bij een soort herberg (karavanserai). Een nachtverblijf voor karavanen. Waarom doet God ons dit aan? (28): opeens doet dit geld hun er aan herinneren dat God misschien wel met hun bezig is. Voor geld (20 sjekel/zilverstukken) hadden ze gezondigd, nu zorgt geld er voor dat hun geweten wakker wordt geschud! Weer terug in Kanaän (29): het was waarschijnlijk een reis van 5 of 6 dagen. Niets blijft me bespaard (36): dit is zelfbeklag van Jakob (hier ook steeds Jakob genoemd en niet Israël), hij had beter naar Gods bedoeling kunnen vragen.

Introductie op de les Weten jullie wat het geweten is? Wel eens gehoord dat je geweten kan gaan spreken? Een moeilijk begrip misschien, maar probeer het uit te leggen. Zo moet dat ook bij die tien broers zijn geweest. En elke keer kwam het weer naar boven. Als ze een karavaan voorbij zagen trekken. Als thuis de naam Jozef viel. Als ze hun vader verdrietig zagen. Misschien als ze hun jongste broer Benjamin bezig zagen, hij leek natuurlijk het meest op Jozef. Ook toen Egypte werd genoemd, zullen ze wel eens even achter hun oren gekrabd hebben. Naar Egypte was immers de karavaan getrokken. Daar zou Jozef wel doorverkocht zijn. Je wist maar nooit. Afsluiting van de les Hebben jullie dat ook wel eens, dat je geweten gaat opspelen (uitleggen wat dat is)? Wat doe je dan? Hoe kun je je geweten tot rust brengen?

Aandachtspunten Vanuit het perspectief van vader Jakob wel een heel droevige geschiedenis. Vanwege de honger heeft hij zijn tien zonen op pad gestuurd. Samen met Benjamin heeft hij ze uitgezwaaid. De jongste mocht niet, hoe hoog de nood ook was. Een paar maanden later komen er maar negen broers terug. Wat moet Jakob er allemaal van denken? Als dan blijkt dat ze allemaal hun geld ook nog in de zakken hebben, is het logisch dat hij denkt volledig in het ongeluk gestort te zijn. Vanuit Jozef is het een totaal ander verhaal natuurlijk. Hij heeft de hoogste positie aan het hof van de farao. Dan komen opeens zijn broers opdagen. Hij moet er ontzettend van geschrokken zijn. Toch maakt hij zich niet gelijk bekend, maar speelt een prachtig spel. Zullen ze terugkomen met zijn bloedeigen broer? Ondertussen geeft hij wel graan mee voor zijn familie. Ook zegt hij ontzag te hebben voor de God van deze mannen uit Kanaän. De broers beginnen zo langzamerhand te beseffen dat hun dit allemaal overkomt door hun eigen schuld. Hun verdwenen broer begint wel erg op hun geweten te drukken. Ruben denkt nog zijn vader om te kunnen praten, door zijn beide zonen Levend Water – groep 5

42


HOOFDSTUK 9 - DAG 2 TWEEDE REIS VAN JOZEFS BROERS NAAR EGYPTE Verteltekst Genesis 43, 44 Achtergrondinformatie Specerijen (43:11): veel van de genoemde specerijen kwamen van bomen. In Egypte kwamen veel minder bomen voor. Daar waren deze specerijen dus zeer kostbaar. Moet ik mijn kinderen verliezen (43:14): eindelijk heeft Israël zich erbij neergelegd, maar het is nu in geloof. Waarmee hij kan voorspellen (44:5): uit de kringen en of blaasjes die ontstaan wanneer je iets in de beker gooit dacht men iets te kunnen aflezen. Ook deed men wel een beetje olie op water om te kijken welke kant dat opdreef. Daar kon me dan ook van alles uit afleiden. Scheurden ze hun kleren (44:13): teken van rouw. Onheil trof hun en het verdriet om hun jongste broer was groot, ze hielden van hem. God heeft de misdaad aan het licht gebracht (44:16): dit is nu echt een belijdenis van schuld. Tegenover elkaar, maar ook tegenover Jozef.

vaardigheid geen abstracte aangelegenheid is, maar altijd in een verband staat dat we in rekening moeten brengen, wanneer wij een vonnis vellen. Wat voor vader was Jakob eigenlijk voor zijn zonen? De broers konden niet veel goeds doen. Jakob was natuurlijk gefixeerd op de dood van Jozef en daarom ook op zijn jongste zoon. Koesterde ook twintig jaar lang zijn verdriet.

Introductie op de les Wat zouden jullie verzinnen als je helemaal niet meer genoeg te eten had? Wat zouden je vader en moeder doen denk je? Afsluiting van de les Juda wil zijn leven inzetten voor zijn jongste broer. Hoe zou jij dat oplossen? Zou je je ook zo inzetten voor je broer of zus? Ken je voorbeelden van mensen die dat deden?

Aandachtspunten De hongersnood bleef maar aanhouden. Met veel tegenzin zal de familie Israël het brood, van Egyptisch graan, gegeten hebben. Als de zonen opnieuw door hun vader gevraagd worden om graan te halen zet Juda zijn oude vader voor het blok. Hij wil borg staan. Anders dan Ruben voorgesteld had, die wilde zijn zonen wel doden. Juda zet zichzelf in! Nu wordt, als Jakob beseft dat het niet anders kan, hij ook opeens weer Israël. Hij gaat weer de weg van God zien! Ook nu moet de vader maar weer afwachten. In zijn hart zullen rust en onrust, geloof en ongeloof met elkaar gestreden hebben. Zouden zijn zoons nu wel compleet terugkomen? Hoofdstuk 44 eindigt op het punt dat Juda zijn leven inzet. Hij heeft zich borg gesteld voor Benjamin en moet dat nu waarmaken tegenover Jozef. Ontroerend en indringend is zijn betoog. Alle schijnvroomheid is verdwenen, hij moet echt met de billen bloot. Zijn vader zou immers sterven als ze zonder Benjamin zouden terugkomen. Als een volleerde advocaat maakt hij duidelijk dat een op zich rechtvaardige straf, bedenkelijke kanten zal krijgen als er iets onrechtvaardigs uit naar voren zal komen. Namelijk de dood van vader. Wij kunnen er van leren dat het betonen van rechtLevend Water – groep 5

43


HOOFDSTUK 9 - DAG 3 JOZEF MAAKT ZICH AAN ZIJN BROERS BEKEND Verteltekst Genesis 45

heen. Hun broer Jozef, ziener en profeet, zijn dromen waren werkelijkheid geworden.

Achtergrondinformatie En huilde zo luid (2): daar hoefde (wilde) hij zich niet voor te schamen. Het is blijdschap om bekering en weerzien. De Egyptenaren zullen het ook wel gek gevonden hebben. Voor zover we weten, hoorde dit niet bij hun cultuur. God heeft mij voor jullie uitgestuurd (7): Jozef ziet een duidelijk plan van God achter alle gebeurtenissen. Gosen (10): betekent: weiden. In het noordoosten, ten oosten van de delta van de Nijl. Zeer waterrijk en vruchtbaar. Wagens voor proviand (21): waarschijnlijk ossenwagens. Driehonderd sjekel zilver (22): Benjamin kreeg geld mee, de anderen niet, dat zou al te veel van het goede zijn geweest. Sjekel is een munteenheid. In totaal was dit ongeveer €1000. Nergens bang voor (24): houdt ook in dat ze niet moesten gaan twisten wie nu de meeste schuld had. Het was goed zo.

Introductie op de les Wat zou je er van vinden als een belangrijk iemand zich helemaal te buiten gaat op TV? Gaat bijvoorbeeld heel hard huilen… Of een dominee op de preekstoel die opeens uitbarst in huilen… Heb je dat wel eens meegemaakt? Wat vind je ervan? Afsluiting van de les Hoe reageren mensen die elkaar al heel lang niet gezien hebben? Wel eens zo’n programma op TV gezien waarin bijvoorbeeld geadopteerde kinderen op zoek zijn naar hun echte ouders? In alle gevallen zal het een zeer emotioneel weerzien zijn. Zo gebeurt het ook in het verhaal over Jozef en zijn broers. Wat vinden we hiervan, vinden we het gek?

Aandachtspunten Wanneer advocaat Juda klaar is met zijn pleidooi (misschien uitleggen wat een advocaat is), kan Jozef zich niet meer beheersen en maakt zich bekend. Een zeer emotionele gebeurtenis, die je echt ruim met woorden kunt uitbeelden. Uitgebreid legt Jozef uit dat hij ervan overtuigd is dat het allemaal Gods plan is. Uitgebreid ook om echt tot zijn broers te laten doordringen, dat hij echt Jozef is. Dromen zijn werkelijkheid geworden. De broers zullen compleet in de war zijn geweest. Schaamte, schuldgevoel en ook opluchting zullen zich wel van hun meester hebben gemaakt. Ook de uitnodiging om in Egypte te komen wonen en op die manier te kunnen overleven, ligt helemaal in Gods plan. Uiteindelijk zal het meer dan 400 jaar worden. Een groot volk kan terugkeren naar Kanaän en daar het land eindelijk in bezit nemen. Mooi is de liefde van Jozef voor zijn jongere broer Benjamin. Bij de maaltijd had hij al veel extra gekregen en ook bij het afscheid gebeurt dat weer. Dat laatste ook als teken voor vader Jakob dat zijn zoon Jozef nog echt leefde. Vanuit het oogpunt van een klein kind is ook mooi de hele gebeurtenis te vertellen. Het verhaal bij de terugkeer in Kanaän. Nu kunnen de broers er ook niet meer omLevend Water – groep 5

44


HOOFDSTUK 9 - DAG 4 VERWERKING: JOZEF REDT ZIJN BROERS Lesboek p. 22 & 23 Beide pagina’s hebben meer of minder te maken met het verdriet van Jakob. Zijn verdriet is de reden om zijn jongste zoon niet mee te laten gaan. Een keus die veel spanningen opriep natuurlijk. Ook de kadertekst gaat over verdriet. Het woord ‘loslaten’, moet je bespreken met de leerlingen. Het is natuurlijk zowel letterlijk als figuurlijk. Bij het ‘wist je dat’ kun je er natuurlijk boeken bijpakken waarin veel over Egypte en de hiërogliefen staat. Werkboek p. 18 & 19 Deze pagina wil de leerlingen confronteren met verdriet, vaak jarenlang, van mensen. Hoe gaan mensen daar mee om? Kan echt heel verschillend zijn bij mensen. Noem ook voorbeelden van gedenktekentjes langs weg, waar een dodelijk ongeluk is gebeurd. Vooral bij de tweede pagina kunnen leerlingen ook iets van hun eigen verdrietige dingen weergeven. Leerlingen die geen idee hebben van verdriet uit hun eigen omgeving kun je wijzen op foto’s in de krant, of tv-programma’s die over verdriet gaan. Bij dat laatste kun je denken aan een uitgebreide aankondiging van een dergelijk programma. Probeer te stimuleren dat leerlingen er ook dingen bijschrijven, zoals gebedspunten ed. Je kunt hier ook teksten van rouwadvertenties bij gebruiken. Uit een niet christelijke krant en uit een christelijke krant. Welke verschillen dat oplevert bijvoorbeeld.


45


HOOFDSTUK 10 SAMEN VERDER


Jakob trekt naar Egypte Genesis 46 : 1 – 47 : 27 Dood van Jakob en Jozef Genesis 47 : 28 – 50 : 26 Onderdrukking in Egypte Exodus 1 Lesboek p. 24 & 25 Werkboek p. 20 & 21

Opwekking 456/E&R 359 – Zegen ons Algoede

Hulpmiddelen Maak een voorbeeldgrootte van een steen die door de Israëlieten gemaakt moest worden: 40 x 20 x 10

Thema God maakt Jakob tot een groot volk. Algemene informatie De verhalen in dit hoofdstuk sluiten de episode van Jozef af. In het vorige hoofdstuk, waarin Jozef zich aan zijn broers bekend maakt, is het hoogtepunt bereikt. De spanning is er af. Maar in dit hoofdstuk wordt ook de episode van Jakob afgesloten. Hier komen de lijnen van Jozef en Jakob en zijn zonen weer bij elkaar. Ze gaan samen verder. Jakob staat aan het eind van zijn leven en maakt de balans op: veel zonden van hem en veel genade van God. Hij koos vaak verkeerde wegen maar toch heeft God hem geleid en zijn beloften aan hem vervuld. Na een stormachtige reis is er thuiskomst in een veilige haven. In Egypte groeit de kleine gemeenschap van Jakob uit tot een groot volk. Maar door de verdrukking die volgt, wordt het pas tot een echt samenhangend geheel, een volk zoals een volk hoort te zijn. Doelstellingen Aan het eind van dit hoofdstuk: weten de leerlingen hoe God in een visioen Jakob bemoedigt; kunnen de leerlingen aangeven hoe Jakob en zijn kinderen in Egypte aankwamen en waar ze gingen wonen; weten de leerlingen van de trouw en liefde van God voor het geslacht van Jakob; kunnen de leerlingen in het kort over de onderdrukking in Egypte vertellen; weten de leerlingen dat God Jakob tot een groot volk heeft gemaakt. Memoriseertekst Tot in eeuwigheid zal Hij gedenken, zijn belofte aan duizend geslachten. Psalm 105 : 8 Liederen Psalm 105 : 7 – 11 Psalm 46 : 1 – God is een toevlucht Psalm 100 – Juich aarde, juich Opwekking 123 – Groot is Uw trouw


46

Hoofdstuk 10 Samen verder

HOOFDSTUK 10 - DAG 1 JAKOB TREKT NAAR EGYPTE Verteltekst Genesis 46 : 1 – 47 : 27

van hun broer Jozef, hij heeft die macht aan kunnen wenden om het volk te redden.

Achtergrondinformatie Datering: als Jakob naar Egypte gaat zijn er 215 jaren voorbij gegaan sinds de HEER aan Abraham beloofd heeft hem tot een groot volk te maken. Toch bestaat zijn nageslacht na twee eeuwen slechts uit 70 personen. Schapen: de Egyptenaren verafschuwen mensen die schapen fokken en eten. Ze beschouwen hen als de laagste stand. Aan priesterkleding mocht bijvoorbeeld geen wol voorkomen. Herders schoren zich bijvoorbeeld niet, wat de Egyptenaren wel deden. Gosen: weideachtige stuk land, bestaande uit akkers en steppen (grasland). Het is vruchtbaar door de vele riviervertakkingen die regelmatig overstromen. Het ligt in het NO van Egypte en was één van de eerste streken waar Jakob met zijn karavaan doorheen trok.

Introductie op de les Vraag hoe het heet als je van de ene naar de andere plaats gaat (Verhuizen). Maar hoe heet het als je van het ene land naar het andere land gaat? (Emigreren). Wat is het verschil? Wat neem je bv. wel mee/niet mee? Hoe zou dat in de tijd van Jakob gaan? Afsluiting van de les Waarom moest het volk op zo’n afgelegen plaats in Egypte wonen? Wat gebeurt er met een volk als het geen contact heeft met anderen? (Wordt niet beïnvloed, positief/negatief.)

Aandachtspunten Kanaän is door de reeds begonnen vermenging (Juda had al een Kanaänitische vrouw genomen) gevaarlijk geworden voor Gods volk. God zorgt voor zijn volk door hen in strenge afzondering te laten leven in Egypte. Dan komt er geen ruzie met Egypte, geen vermenging of afgoderij, geen vergeten van Kanaän. Door de afzondering zullen ze ook hun eigen taal behouden. Bij het verlaten van het land Kanaän offert Jakob in Berseba aan God. (Daar hebben Abraham en Isaak gewoond en vandaar moest Jakob vluchten voor Esau.) Al verlaat hij het beloofde land, hij zal de God van zijn vader Isaak blijven dienen. Jakob laat hier zien dat hij onwankelbaar gelooft in Gods verbondsbeloften. Nadat God de plannen van Jakob heeft goedgekeurd (visioen) gaat Jakob de grens over naar Egypte. NB. Berseba ligt in het uiterste zuidelijke puntje van Kanaän. Jakob was eerst bang dat God het niet goed zou vinden dat hij naar Egypte ging, omdat God dat in een tijd dat er ook hongersnood heerste aan Isaak verboden had naar Egypte te trekken (Gen. 26:2) De beschrijvingen in hoofdstuk 47 laten zien hoe groot en zwaar de honger was in Egypte. Eerst moeten ze hun geld inleveren, dan hun vee en tenslotte hun land. Zelf zijn de Egyptenaren slaven van Farao geworden. Het volk van Jakob is de uitzondering. Dit komt door de grote macht Levend Water – groep 5

47


HOOFDSTUK 10 - DAG 2 DE DOOD VAN JAKOB EN JOZEF Verteltekst Genesis 47 : 28 – 50 : 26

Achtergrondinformatie Een eed zweren: wie zweert, heft zijn rechterhand op naar de hemel (woonplaats van God) of laat een getuige zijn hand onder de heup in de lies leggen (onder het mannelijk geslachtsdeel). Dat betekent dat de nakomelingen van de getuige het schenden van de eed kunnen wreken. Rechterhand: met de rechterhand wordt degene gezegend die het meest zal krijgen, die bevoorrecht is. Balsemen: de Egyptenaren geloofden dat de ziel van een mens bleef leven als het lichaam in stand wordt gehouden. Daarom probeerde men met allerlei middelen de ontbinding tegen te gaan. Juda: van Juda is de naam Jood afgeleid.

Wanneer Israël later uiteen zal vallen in een twee– en tienstammenrijk, wordt Juda het hoofd van het tweestammenrijk en Efraïm het hoofd van het tienstammenrijk.

Introductie op de les Vraag de leerlingen of ze wel eens ruzie met hun broertjes of zusjes hebben. Maken ze het dan ook weer goed? Waarom? Hoe zou het zijn om voor altijd ruzie met je broer en je zus te hebben? Je moet immers samen verder, je woont bv. in hetzelfde huis. Ga vanuit dit opstapje verder met de vertelling. Afsluiting Vraag de leerlingen wat ze het mooiste aan dit verhaal vonden. Het is een vrij moeilijk verhaal, maar uit hun antwoorden weet je wat ze zullen onthouden.

Aandachtspunten Vertel in het kort de zegening van Jakob aan Jozef en zijn zonen. Laat daarin o.a. naar voren komen: dat Jakob de zonen van Jozef als zijn eigen zonen adopteert; hij zegent hen met gekruiste handen; de jongste voor de oudste. In de zegening voor de eigen zonen is belangrijk dat niet de oudste de grootste zegen krijgt, e maar Juda. De 4 zoon. Leg ook de nadruk op het feit dat de broers eerst gescheiden zijn geweest, maar nu weer samen verder mogen. Ze begraven samen hun oude vader en Jozef houdt zich aan zijn belofte zijn broers te vergeven. Dat blijkt ook uit de beloftes die ze krijgen. Ga daarna verder met eind van hoofdstuk 49 en 50. De zonen van Jozef hebben een Egyptische moeder. Als Jozef hoort dat zijn vader stervende is, maakt hij zich zorgen over het feit of zijn zonen zullen delen in het verbond met God. Daarom neemt hij beide zonen mee naar het sterfbed van zijn vader. Jozef wil dat zij ook deel krijgen aan de zegen. God geeft Jozef meer. Zijn zonen delen in de zegen, maar ze worden zelfs boven de eigen zonen van Jakob verheven. Hierin wordt Jozef geëerd als een eerstgeborene. De oudste zoon krijgt altijd een dubbel deel. De beide zonen van Jozef (die dan ongeveer 20 jaar zijn) hebben de zegen aanvaard. Ze willen bij het volk van Israël horen. Jozef heeft een dubbel deel als eerstgeborene gekregen, maar uit Juda zal de beloofde Messias geboren worden. Levend Water – groep 5

48


HOOFDSTUK 10 - DAG 3 ONDERDRUKKING IN EGYPTE Verteltekst Exodus 1 Achtergrondinformatie Pitom en Raämses: deze steden bestonden al, maar werden door de Israëlieten versterkt. Ze lagen in het NO van Egypte, dicht bij het land Gosen. In de ruïnes van deze steden zijn de onderste stenen met beter stro gebakken dan de bovenste. Dat komt overeen met wat er in de Bijbel staat, dat de Israëlieten geen stro meer kregen en het moesten doen met de stoppels die nog op het land stonden. In deze voorraadsteden werden goederen opgeslagen om soldaten in de kazernes en aan het front van voedsel te voorzien. (Tichel)stenen: gemaakt van klei, vermengd met stro. Gedroogd in de zon of gebakken in het vuur. Elke steen weegt ongeveer 14 kg. Formaat is 40x20x10. Omdat het Egyptische klimaat heet en droog was, met een geringe regenval, gingen deze stenen eeuwen mee. Natuurstenen (gehouwen uit rotsen) bezat Egypte weinig. Die werden gereserveerd voor de tempels en de koningsgraven. Slaaf: het werk dat de Israëlieten deden was eigenlijk het werk dat vaak door krijgsgevangenen werd gedaan.

jongetjes gedood worden. Zo zou het volk vanzelf uitsterven. Heidense volken denken dat als een volk vernietigd wordt, hun goden ook geen macht meer hebben. Want hoe groter het volk, hoe machtiger de goden. De mate van onderdrukking loopt op. Eerst alleen stenen, daarna zelf voor het stro moeten zorgen; de vroedvrouwen moeten de jongetjes doden; toen de verplichting aan heel het volk (Egyptenaren en Israëlieten) om de jongetjes in de Nijl te gooien.

Introductie op de les Houd een kort klassengesprek over ‘moed hebben’. Wat betekent dat? Waarom heb je het soms nodig? Hoe krijg je moed? Gebruik het als opstapje naar de vertelling, met name de moed van de vroedvrouwen. Afsluiting van de les Waarom heb je moed nodig om tegen een gebod van een farao in te gaan?

Aandachtspunten NB. Vertel het verhaal vanuit een Israëlitisch gezin wat erg te lijden heeft onder de onderdrukking. Moeder is in verwachting; verloskundigen; vader werkt als slaaf; leven is hard en zwaar. Laat duidelijk de verdrukking zien en daar tegenover het wonder van het steeds maar verder groeien van Gods volk.

De onderdrukking door de Egyptenaren begon ongeveer 130 jaar nadat Jakob in het land Gosen was gaan wonen. In die 130 jaar was zijn geslacht tot een groot volk geworden, terwijl ze in de 215 jaren daarvoor maar gegroeid waren tot een totaal van 70. Nu overtrof het volk bijna de Egyptenaren, ze bevolkten het hele land. Bij de uittocht, ongeveer 215 jaar nadat Jacob in Egypte kwam, was het uitgegroeid tot een volk van ongeveer 20.000 mannen. De verdrukking door de Egyptenaren is zwaar. Zo wil God zijn volk ‘voorbereiden’ op hun vertrek uit Egypte. Het leven moet hen zo zwaar vallen, dat ze maar een ding willen: weg uit Egypte. Maar God wil hun ook laten zien dat Hij alleen hun God is en dat ze niet hun toevlucht moeten zoeken in de afgoden van de Egyptenaren. Als de mannen van een volk blijven leven, blijft het een volk. Daarom moesten de


49


HOOFDSTUK 10 - DAG 4 Lesboek p. 24 & 25 Praat samen met de leerlingen over de illustratie op deze pagina. Waarom zou juist deze tekening uitgekozen zijn? Hoe zou je bijvoorbeeld een illustratie kunnen maken van de andere bijbelverhalen van deze week. In de Bijbel is het hebben van nakomelingen heel belangrijk. Jozef had 12 zonen, hij was rijk gezegend in de ogen van veel mensen. Kennen de leerlingen ook voorbeelden uit de bijbel waarin een man en een vrouw geen nakomelingen hebben? (Hanna/Samuel; Sara/Isaak; Elisabet/Johannes) Wat deed een man als er geen nakomelingen kwamen? Hoe belangrijk is het nu voor mensen om kinderen te hebben? Als mensen tegenwoordig geen kinderen kunnen krijgen, wat doen ze dan? (Adopteren.) Jakob wil begraven worden in zijn eigen land. God belooft dat Hij hen daarheen terug zal brengen. Het land is heel belangrijk voor de Joden. Hoe belangrijk is dat voor ons? (Geloofsvervolging, China.) Werkboek p. 20 & 21 Op p. 20 staan vragen die uit het hoofd geleerd kunnen worden. Ook er is een puzzel te maken waarbij de namen van de zonen van Jakob nog een keer herhaald worden. De letters van deze namen staan in de verkeerde volgorde. Maar met behulp van Genesis 49 is deze puzzel goed op te lossen. Bij de opdracht op p. 21 kunt u denken aan: boodschappen doen voor oude mensen, de afwas doen zonder dat iemand erom vraagt, een kaartje sturen. Probeer samen met de kinderen tot de conclusie te komen dat jijzelf ook voor anderen een zegen kunt zijn.


50


HOOFDSTUK 1 HET BEGIN

Recommend Documents