2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach: wie is de ideale coach voor de Jongste Jeugd? DOELGROEP: JONGSTE JEUGD
Hockeyvisie is bedoeld voor iedereen die als opleider, trainer en/of coach actief is in de hockeysport binnen tophockey, breedtehockey, Jongste Jeugd en/of technisch management. In iedere artikelenreeks worden visies gedeeld, kanttekeningen geplaatst, nieuwe ontwikkelingen gemeld en wetenschappelijke onderbouwing aangeboden. Hockeyvisie is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), is onafhankelijk en wil alle kennis die beschikbaar is op het gebied van opleiden en coachen met liefhebbers delen.
www.knhb.nl
De KNHB Academie biedt hockeyverenigingen ondersteuning bij het ontwikkelen van het technisch beleid en technisch kader. Daarbij richt de KNHB Academie zich op drie pijlers: deskundigheidsbevordering, verenigingsadvies technisch beleid en opleidingen. Meer informatie over de KNHB Academie is te vinden op www.knhb.nl.
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach: wie is de ideale coach voor de Jongste Jeugd? Goede training en coaching van jeugdspelers is van essentieel belang. Laat dit te wensen over? Dan gaat het enthousiasme – en eventueel talent – snel verloren. Er is minder plezier, minder intensiteit en wellicht minder veiligheid. Ook zijn er minder leermomenten. Juist die factoren zijn van groot belang om op een leuke en verantwoorde manier te sporten. In dit artikel geven we een voorbeeld hoe je als hockeyvereniging de coaching en begeleiding van de Jongste Jeugd gestalte kunt geven. Wat is belangrijk in het profiel van coaches? Wat zijn hun taken? Plus een aantal praktische tips. door Rogier Beliën
Wie is Rogier Beliën? Rogier Beliën is docent teamsporten aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding te Amsterdam. Daarnaast is hij leercoach voor de KNHB (HT2 en HT3) en KNLTB (TL3). Voor NOC*NSF verzorgt Beliën de audits en accreditaties voor de beroepsopleidingen van verschillende sportbonden. Verder ontwikkelt hij schooltennisprogramma’s voor de KNLTB en onderwijsprogramma’s voor MBOberoepsopleidingen. Deze activiteiten vinden plaats vanuit Bureau Goals, een consultancy bureau voor sport, onderwijs en management. Zie ook www.bureaugoals.nl.
Als vereniging wil je kwaliteit bieden, onder meer op het gebied van training en coaching. Dit is ook wat de leden en ouders in toenemende mate verwachten. Maar kun je die kwaliteit van het hockeyaanbod als gemiddelde vereniging wel waarmaken met je vrijwilligers – en wellicht enkele professionals? Voor veel verenigingen is dit lastig; zij kampen met financiële en/of organisatorische problemen. Ook het aantal vrijwilligers loopt de laatste jaren terug. Het blijkt moeilijk om de vereniging op een verantwoorde manier aan te sturen. Hierbij spelen de toenemende eisen die door de buitenwereld aan sportorganisaties worden gesteld een belangrijke rol (beleid, milieuvoorschriften en regelgeving).
De trainer/coach is veelal de spil in de organisatie Diverse rollen Binnen de vereniging zijn er diverse rollen die vervuld moeten worden. Neem bijvoorbeeld de voorzitter. Die moet een volwaardige gesprekspartner zijn voor betrokken partijen, waaronder de gemeente en potentiële sponsors. De trainer/coach is veelal de spil in de sportorganisatie. Hij neemt vaak de invulling c.q. uitvoering van het
2
Een voorzitter is een gesprekspartner voor veel partijen.
beleid voor zijn rekening. Het takenpakket van de coach (en trainer) is daarbij veelomvattend. Dit beperkt zich allang niet meer tot alleen het maken van de opstelling voor de wedstrijd. Tot zijn taken horen ook het voeren van gesprekken en het maken van afspraken met spelers, ouders en bestuur. Coachen is vaak vrijwillig binnen het hockey, maar zeker niet vrijblijvend. Hockey is in algemene zin een voorbeeld van een sport die luid de ambitie uitspreekt het aanbod verder te willen professionaliseren. Dat geldt in eerste instantie voor de jeugdtrainingen binnen de verenigingen. Maar wil je deze verbeteren? Dan zal ook de kwaliteit van coaching en begeleiding naar een hoger niveau moeten.
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach
Daartoe heeft menig vereniging een technisch directeur (TD) of een trainerscoördinator (TC) aangesteld. Deze TD of TC heeft de taak, de verantwoordelijkheid én de bevoegdheid om sturing te geven aan zowel de jeugdopleiding als de trainers en coaches. Vaak krijgt dit vorm in de uitwerking van jaarplannen en trainingen voor de trainers. Hierbij hoort ook het periodiek bezoeken van trainingen om daarop feedback te geven. Voor de coaches organiseert de TD/TC een aantal avonden, waarbij zij input krijgen en intervisie hebben betreffende hun coachtaak. In veel gevallen staat de coach er verder ‘alleen’ voor. Dat is spannend voor coaches die dit allemaal ‘voor het eerst’ doen, wat vaak het geval is bij de Jongste Jeugd. Voor een vereniging is het dus zaak ondersteuning te geven.
Maak het vooral niet te ingewikkeld Opleidingen KNHB Academie Voor verenigingen bestaat er de mogelijkheid om bij de KNHB de Basisopleiding Coachen aan te vragen. Deze opleiding is bestemd voor beginnende coaches met weinig ervaring, die aan de slag gaan met de F- t/m C- teams. Deze coaches krijgen meer kennis over en inzicht in het hockeyspel en de rol van coach. Zo kunnen ze met meer kunde, zelfvertrouwen en plezier hun team begeleiden. Overigens is de KNHB Academie bezig met de ontwikkeling van een opleiding Technisch Coördinator. Kijk voor meer informatie op www.knhb.nl > KNHB Academie.
Ouders in een duobaan als coach.
Onzekerheid Samen met een andere enthousiaste vader coach ik het 3F-team van mijn dochter. Wanneer ik collega-coaches spreek over de begeleiding van hun team, dan schrik ik vaak. Een aantal coaches is voortdurend onzeker en maakt zich heel druk. Ze stellen mij vaak de vraag: “Doe ik het goed?” Ze zijn onzeker over van alles: wat ze doen, zouden moeten doen, hadden moeten doen of misschien gaan doen… Welke opstelling? Hoe ga ik om met een ouder? Wat is ons wisselbeleid? Deze vragen keren wekelijks terug. Die onzekerheid ontstaat vaak door een gebrek aan kennis, inzicht en ervaring. Begrijpelijk, maar toch. Het is ook een kwestie van het seizoen goed voorbereiden en goede afspraken maken. Maar vervolgens gaan coaches hockey-inhoudelijk heel moeilijk denken. Ze komen met ingewikkelde opstellingen, looplijnen en vage opdrachten voor spelers. Dit is voor henzelf onduidelijk, maar ook voor spelers en ouders. Natuurlijk, het is belangrijk om een opstelling te maken en concrete taken mee te geven aan spelers. Maar overdrijf het niet.
3
De basis van jeugdhockey is leuk, leerzaam en intensief te spelen met voldoende uitdaging. Wanneer we enkele eenvoudige aanwijzingen geven, voldoen we al aan die voorwaarden. Dan laten we de kinderen namelijk lekker spelen. Een goede coach maakt niet alleen afspraken, een opstelling en een taakverdeling binnen het team. Hij zorgt ook voor begeleiding van de spelers en waarborgt het gevoel van veiligheid en positiviteit. Positief en sportief coachen is minstens zo belangrijk (kijk voor meer informatie op www.veiligsportklimaat.nl).
De coaches hebben hart voor de zaak Visie op coaches In het beleidsplan van een vereniging betreffende de jeugdopleiding staat het volgende:
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach
De opgeleide coaches van vereniging X zijn coaches met hart voor de zaak, die mede het bindmiddel van de club vormen. Ze hebben hart voor de sport en ‘spreken de taal’ van spelers, trainers, leden, vrijwilligers, bestuurders en ouders. Ze vormen hiermee het gezicht van de sportorganisatie in de omgeving. Ze zijn training gevend en hockeytechnisch geschoold. Ze zijn sociaal vaardig en hebben bovenal een passie voor sport en hockey. Zij zien het als een ‘way of life’. Hockey hoort daarbij. De organisatie kan een beroep op hen doen. De coachgroep in het opleidingstraject van vereniging X dient als een gedreven groep gezien en behandeld te worden. Daarmee sluit de opleiding van vereniging X aan bij de behoefte in het ‘hockey-sportveld’. De coachgroep bestaat uit enthousiaste, volwassen trainers en/of ouders, die een ruime belangstelling en vaardigheid bezitten voor hockey in het algemeen en training geven in het bijzonder. Ze willen het maximale uit zichzelf en de spelers halen en willen daarvoor opgeleid/gecoacht worden door de trainerscoördinator. Daarnaast zoekt de groeiende vereniging X voortdurend naar nieuwe trainers en coaches, die de jeugdspelers kwalitatief goede trainingen en begeleiding willen bieden.
• een coach werkt altijd aan de eigen professionaliteit.
De coach is zelfstandig en zelfwerkzaam
Positief coachen begint bij de allerjongsten.
De coach is doelgericht en flexibel
Sommige professionele en vrijwillige coaches herken ik – en jij wellicht ook – wel degelijk in de genoemde kenmerken. Anderen herken ik er niet in. Wat zou het mooi zijn wanneer de TC en TD directe sturing kunnen geven aan de hand van dit lijstje. Dat kan om praktische redenen niet vaak, maar af en toe moet dit zeker kunnen. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de vereniging, maar ook van de coach zelf. Zoals eerder aangegeven: jeugdcoach is dan wel een vrijwillige functie, maar geen vrijblijvende! Coaches hebben een belangrijke impulsfunctie binnen hun team. Ze kunnen een grote rol spelen in de motivatie, het plezier en het gevoel van succes bij de spelers (‘ik wil en kan het’). Ze zijn ook zelf verantwoordelijk voor het proces met hun team.
De ideale coach
Het is geen verrassing dat ze onzeker worden Bovenstaande situatie zou natuurlijk geweldig zijn… Maar de grote groep Nederlandse jeugdcoaches, die zaterdagochtend met SUV’s vol kinderen de regio in rijdt, bestaat vooral uit goedwillende ouders. Vaders en moeders die een beetje verstand hebben van sport in het algemeen, of hockey in het bijzonder. Vaak is het hun eerste kennismaking met coachen. Eigenlijk is het dus geen verrassing dat ze onzeker worden.
Verderop in het beleidsplan staat er ‘in ideale zin’ het volgende over de activiteiten, rollen en houding van een coach: Wat moet een coach nu eigenlijk allemaal kunnen in ideale zin? Een coach heeft een spilfunctie in de driehoek ouders, kinderen en trainer, wat een hoge mate van persoonlijke effectiviteit vereist. Kenmerken van deze spilfunctie zijn: • een coach ‘voelt’ zich een coach op het hockeyveld; • een coach kan wedstrijden voorbereiden, uitvoeren en evalueren; • een coach heeft het vermogen te reflecteren op eigen en andermans gedrag; • een coach is een hockeydeskundige; • een coach is een teamspeler, motivator en communicator; • een coach is doelgericht en flexibel;
4
Coachen is vrijwillig, maar niet vrijblijvend.
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach
Dit vraagt zelfstandigheid en zelfwerkzaamheid in de planning, uitvoering en evaluatie van hun coaching. En soms ook zelfredzaamheid. Ben je bewust bezig met jouw gedrag als coach? Dan krijg je toenemend inzicht in je eigen leerproces. Ook word je beter in het stellen van persoonlijke doelen. Het verenigingsbestuur is uiteraard heel blij met de inzet van de coaches. Het is daarbij wel zaak dat de club er niet te veel druk op legt en niet te hoge verwachtingen heeft. Coaches – en al helemaal goede en enthousiaste – kunnen schaars zijn. Met andere woorden: het moet wel leuk blijven… Maar toch, dat wat aan coaching wordt verzorgd, moet zo optimaal mogelijk zijn. Dat geldt bij Dames en Heren 1, maar zeker ook in de categorie Jongste Jeugd.
deren, ouders, trainers en vrijwilligers). • De coach ontwikkelt een zelfkritische en zelfreflectieve houding. Hij is gericht op het verder ontwikkelen van zijn professionele houding in de vereniging en daarbuiten. • De coach werkt planmatig en gedisciplineerd, zowel in het voorbereiden en
– contacten leggen en onderhouden; – omgaan met verschillen; – wedstrijddoelen formuleren en kiezen; – (non-)verbaal communiceren; – feedback geven en ontvangen; – argumenteren; – presteren;
De coach werkt planmatig en gedisciplineerd De ‘gearriveerde’ coach Wie zou een geweldige coach kunnen zijn voor de jeugd? Hieronder een aantal kenmerken van de ‘gearriveerde’ coach. • De coach heeft een zodanig vaardigheidsniveau in hockey dat hij – vanuit doorleefde kennis en ervaring – kan handelen in een sportcontext van hockeytrainingen en wedstrijden. Hij doet dit met gevoel voor sport en sportbeoefening. Hij bereidt planmatig wedstrijden voor, voert uit en evalueert. • De coach verplaatst zich in de belevingswereld, wensen en behoeften van jeugdspelers. Hij kan op adequate wijze communiceren, enthousiasmeren, stimuleren en motiveren. Hij is in staat een inspirator te zijn. • De coach levert een substantiële bijdrage aan een optimaal werkende verenigingsorganisatie. Hij houdt hierbij rekening met diverse geledingen binnen een organisatie (bestuurders, kin-
Als coach leer je jouw team om naar zichzelf te kijken.
uitvoeren van de wedstrijden als in het contact met de trainer van het betreffende team. • De coach kan: – actief luisteren; – verbaal omgaan met de jeugd spelers; – leiding geven; – omgaan met weerstanden; – prestaties van anderen op waarde schatten;
5
– planmatig werken; – samenwerken; – mensen op hun verantwoordelijkheid aanspreken; – evalueren; – conflicten hanteren; – reflecteren op eigen professioneel handelen; – leermomenten benoemen; – eigen sterke en zwakke punten benoemen.
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach
Zie je een team dat naar zichzelf kan kijken? Verwachtingen Wat is als club reëel om te verwachten van een coach? Het is in elk geval belangrijk dat je als coach gedrag herkent. Ook moet je kunnen omgaan met de teamrollen. Deze rollen zijn aan bod gekomen in een eerdere Hockeyvisie, getiteld Een sterk en gemotiveerd jeugdteam (Hockeyvisie 3a, uitgave september 2012). Pak dit artikel met de rolbeschrijvingen er nog eens bij. Ga vervolgens na: hoe is de rolverdeling in jouw team? Heb je een evenwichtig team of zie je bijvoorbeeld te veel ‘kapiteins op het schip’? Maak je onderdeel uit van een team waar vertrouwen ten opzichte van elkaar
heerst? Zie je een team dat ook naar zichzelf kan kijken? Zie je een kind dat aanspreekbaar is op zijn gedrag of op zijn bijdrage (positief en negatief) aan het team? Die laatste punten zijn essentieel om kinderen te helpen bij het reflecteren op hun eigen gedrag en de consequenties daarvan. Bij mijn eigen team bespreek ik vaak met het kind of anderen zich goed/fijn voelen door zijn gedrag. Zo niet, dan benoemen we samen het gewenste gedrag. Vervolgens controleren we samen of het gedrag verbetert.
Geef voldoende gemeende complimenten
Concrete afspraken Een succesfactor binnen coaching is het maken van (concrete) afspraken. En uiteraard daarna het controleren van deze afspraken en het aanspreken van de betrokkenen (ouders/kinderen). Hieronder een aantal suggesties hoe je dat kunt doen. • Maak praktische afspraken met je spelers over allerlei zaken (op tijd komen, douchen, afbellen, vervoer, verdelen van taken tussen de ouders, gezamenlijk naar het veld gaan). • Maak alleen afspraken die concreet zijn en waar iedereen zijn ‘handtekening/jawoord’ onder zet. • Maak afspraken met de spelers over het sporten zelf (opstelling, wisselbeleid, voor-, rust- en nabespreking, de aanvoerder, taken per linie, individuele taken). • Maak afspraken met spelers over het materiaalgebruik (bidons, sticks, ballen, veld, kleedkamer). • Maak afspraken met je team over de omgang met medespelers, tegenstanders en scheidsrechter. • Bespreek met de spelers wat gewenst en ongewenst gedrag is. • Nodig ouders uit en spreek met hen over de gemaakte afspraken, het verenigingsbeleid, het verschil tussen winst en verlies en het omgaan daarmee. • Geef voldoende gemeende complimenten.
Begrijp waar het gedrag vandaan komt Praktische adviezen Tot slot nog enkele praktische adviezen voor de coach. • Herken een bepaalde teamrol bij een speler (zie Hockeyvisie 3a, uitgave september 2012). • Respecteer het geldende motto van de
Maak heldere afspraken met je team.
6
2a
HockeyVISIE Juli 2013
De onmisbare jeugdcoach
beschreven rol – en daarmee het gedrag van het kind. • Begrijp waar het gedrag vandaan komt; hetzelfde geldt voor de ‘toelaatbare zwakheid’. Begrijpen is overigens iets anders dan het goedkeuren of accepteren. • Observeer of en welke last het gedrag aanricht voor een ander, voor jou en/of het team. • Voel aan bij jezelf of je vindt dat bepaald gedrag ‘over een grens gaat’ en/of niet bijdraagt aan het teamproces en resultaat. • Geef feedback op het gedrag en benoem gewenst gedrag. • Laat de speler een eventuele afspraak voor het vervolg zicht- en hoorbaar bevestigen. • Controleer voortgang van het gewenste gedrag. • Complimenteer vooruitgang wat betreft het gewenste gedrag. • Laat merken dat je wilt helpen in plaats van enkel straffen en afkeuren. Geduld is hierbij het sleutelbegrip. Geduld opbrengen is een opgave voor trainers en coaches. Daarvoor moet je echt moeite
doen. Ik hoop dat je als trainer of coach ervoor kiest deze moeite te doen. Niet alleen om kinderen te helpen betere spelers te worden, maar ook om betere TEAMspelers te krijgen met bijbehorend gewenst gedrag. Het zal de kinderen helpen in de
ontwikkeling van belangrijke competenties als samenwerken, luisteren, een mening hebben, grenzen bewaken, respect tonen en weerbaar worden. Veel plezier en succes op de velden!
Samen het speelveld uitzetten.
Hockeyvisie is een uitgave van de KNHB. © 2013 KNHB, Nieuwegein. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door printouts, kopieën, of op welke andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Per kwartaal verschijnen 6 artikelen van Hockeyvisie. Hockeyvisie is verkrijgbaar via de webshop van de KNHB. Kosten per artikel bedragen € 2,00 (excl. eenmalige transactiekosten à € 0,85). Voor € 35,00 kunt u een jaarabonnement aanschaffen. Hiervoor ontvangt u 24 artikelen van Hockeyvisie automatisch in uw mailbox. Redactieraad: Carel van der Staak, Lutger Brenninkmeijer, Wim Kemps, Afke van de Wouw Coördinatie en teksten: KNHB, Woordwijf Vormgeving: HEFT. Amsterdam Fotografie: KNHB / Willem Vernes, Koen Suyk Contact:
[email protected] Deze tekst is vanuit praktisch oogpunt geschreven in de mannelijke vorm. Overal waar de term ‘spelers’ staat vermeld, doelen we eveneens op speelsters. Dit geldt tevens voor andere gebruikte mannelijke vormen.
