HiQUARTERLY COMMUNICATIE POLYGLOTTEN ÉÉN ZINTUIG MINDER. Neuro Linguïstisch Programmeren PSEUDOWETENSCHAP OF HANDIG COMMUNICATIEMODEL?

HiQUARTERLY

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland

#

13

Jaargang 4 // Maart 2016

€ 5,95

COMMUNICATIE POLYGLOTTEN

OOK JIJ KUNT EEN TALENWONDER WORDEN!

Neuro Linguïstisch Programmeren

PSEUDOWETENSCHAP OF HANDIG COMMUNICATIEMODEL?

ÉÉN ZINTUIG MINDER wiens beperking is dat?

redactioneel

LIEFDEWERK, OUD PAPIER Les één op de school voor journalistiek: Communicatie is informatieoverdracht tussen zender en ontvanger. Dat heb ik onthouden. Communicatie gaat heen en weer. Ik leerde over passend zenden en het horen van de ontvanger. Het waren de jaren negentig en mijn eigen communicatie bevatte nog heel veel ruis. Dat is gelukkig redelijk goed gekomen. Deels dankzij een tweejarige opleiding NLP, deels dankzij Mensa. Daar kwam ik mensen tegen die herkenbaar communiceerden. In mijn geval: grote halen, snel thuis.

Ik belandde bij HiQuarterly omdat ik graag blaadjes maak en ik wilde mijn werk wel vrijwillig doen voor de vereniging die zo veel voor mij heeft betekend. Iedereen die aan HiQuarterly werkt doet dat onbetaald. Hoofdredactie, fotografie, illustraties, artikelen, vormgeving, projectmanagement, planning, correctie, eindredactie, alles wordt gratis gedaan. Alleen de drukker krijgt er geld voor. Het resultaat is een professioneel fullcolour blad van 40 pagina’s dat een zuinige uitgever niet onder de 20.000 euro per kwartaal zou kunnen maken. Als gasthoofdredacteur en voormalig eindredacteur probeer ik daarom wat minder communicatie toe te passen en wat meer te zenden. Omdat niemand wordt betaald zijn oprechte complimenten mijn enige betaalmiddel. Die zijn gelukkig onbeperkt beschikbaar en met deze kwaliteit van mensen makkelijk te bedenken. Ik hoop alleen dat ik het genoeg doe, want ik vind dat de makers van de HiQarterly te weinig complimenten krijgen.

Ik geloof heel sterk dat de rijkdom van onze vereniging tot uiting komt en moet komen in dit blad. Geen onderwerp zo gek of er is een Mensalid dat er verstand van heeft of ervaring mee. Dat is heel bijzonder, maar hier zit ook het probleem van een vereniging die puur op vrijwilligers draait. Neem onze vormgever Robert Nijboer. De man levert voortreffelijk werk en is zeer prettig in de omgang. Robert heeft genoeg kennis en ervaring als vormgever om er zijn brood mee te verdienen. Zijn eigen bedrijf Oburon Design begint goed te lopen en daarom kan hij HiQuarterly niet langer voor niks maken. Hij heeft creativiteit en uren nodig om nieuwe klanten te werven en bestaande klanten goed te bedienen. Zijn vertrek is een groot gemis. Ik weet dat het voor veel mensen niet makkelijk is om complimenten te geven. Probeer het. Laten we niet schromen een goed gevoel te zenden naar de mensen om ons heen zolang ze nog bereikbaar zijn.

Karina Meerman (NL2143) gasthoofdredacteur Kort voor het ter perse gaan van dit nummer heeft Michan Biesbroek bij het bestuur van Vereniging Mensa Nederland aangegeven te stoppen als hoofdredacteur van HiQuarterly.

HiQuarterly • communicatie • maarrt 2016

3

Inhoud

Inhoudsopgave HB op het werk

7

Je wilt op het werk vertellen dat je een hoog IQ hebt of hoogbegaafd bent.Waarom? Is dat nuttig? En hoe pak je dat aan?

De kaart is niet het gebied

26

Iedereen een polyglot

28

Wiens beperking is het?

33

21 25

Wat is Neurolinguïstisch Programmeren? Is het een wetenschap of een communicatiemodel? Wat heb je eraan en wat kun je ermee?

Talenknobbel of techniek? Polyglot Marion de Groot zocht uit hoe zij en anderen talen leren. Ga zelf aan de slag met haar tips en adviezen.

Victor Bijlo en Renate Kelter zijn blind geboren.Arianne de Man is in toenemende mate slechthorend.Zij delen hun ervaringen over communicatie met een zintuig minder.

En verder...

4

Winnaar ‘OVER” Prijsvraag

6

Strip

9

Mensa Fonds: Goededoelencommunicatie

10

Boeken

12

Facts & Findings

14

Column Ingrid Touwslager

15

Karakteristiek: Mariska Fennema

16

Films

18

Tips voor een nuttige en leuke AV

20

Beestenpraat: hoe doen dieren het?

21

Etymologie

24

Column Caren Peeters

25

Column Lavinia Meijer

31

Sport: Tussen tightend en touchdown

32

Recept: Komkommertijd

37

Puzzel

38

Colofon

38

HiQuarterly • communicatie • maart 2016

16

24

33 HiQuarterly • communicatie • maarrt 2016

5

werk [ Prijsvraag]

WINNAARS VAN OVERVLOED In april 2015 valt het oog van de redactie op een prachtig vormgegeven boek van non-profit organisatie Global Population Speakout. Het boek ‘OVER’ behandelt het thema overvloed en laat zien welk vernietigend effect overvloed kan hebben op onze aarde. De afgelopen tijd hebben we jullie de kans gegeven om dit indrukwekkende boek te winnen door antwoord te geven op de vraag: ‘Wat is een mensvriendelijke oplossing voor overpopulatie?’. Tekst: Michan Biesbroek

N

a uitvoerig contact met Joseph Bish, de Director of Issue Advocacy van Global Population Speakout die tot onze grote vreugde aanbood om als jurylid op te treden, zijn uit de inzendingen de volgende winnaars geselecteerd:

Thom Mollinga (NL7927)

sel te komen en kunnen dus beter een bijdrage leveren aan een duurzame economie. Hierdoor wordt het inkomen verbeterd en zijn ze beter in staat zelf voor hun oude dag te zorgen. Zo zijn er minder kinderen nodig en kan een betere balans gevonden worden.” Meer informatie over het OVER- project? Ga naar

www.globalpopulationspeakout.com

OVERDEVELOPMENTOVERPOPULATIONOVERSHOOT HiQuarterly • communicatie communicatie•• maart maart 2015 2016

M

ensaleden Grethe van Geffen en Angela Riddering ontwikkelden in 2009 een workshopformat ‘Communiceren over hoogbegaafdheid op het werk’. De workshop is al meerdere keren gegeven bij Mensa in Nederland en in het buitenland. Deelnemers wordt gevraagd om stil te staan bij een aantal vragen. Wat voor antwoorden komen daar uit?

Taal en doel hangen nauw samen. Hoe ga je het zeggen?

Douwe van Oosten (NL2076)

6

Stel, je wilt jouw hoogbegaafdheid bespreekbaar maken op het werk. De grote vraag is misschien niet eens hoe je dat doet, maar waarom je dat wilt. Uit de Mensa-workshop ‘Communiceren over hoogbegaafdheid op het werk’ deelt Angela Riddering ervaringen van deelnemers. Noks Nauta van het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen plaatst het onderwerp in context.

Wat zijn de redenen om over hoogbegaafdheid te praten op het werk: wat denk je dat het je gaat opleveren? Deelnemers verwachten vaak dat erover praten een verklaring biedt voor de wijze waarop

Thom’s oplossing voor ons vraagstuk is het promoten en opzetten van sociale voorzieningen in landen waar de bevolkingsgroei het hoogst is.“Help mensen aan een alternatief voor hun oude dag, zodat ze niet langer gedwongen zijn om veel kinderen te krijgen. Zorg voor meer gelijkheid over de hele wereld. Het verschil tussen rijkdom en armoede moet actief worden bestreden. Door de armere delen van de wereldbevolking sociale zekerheden te geven zal in die bevolkingsgroep (waar het grootste deel van de groei vandaan komt) de groei afnemen,” aldus Thom.

Douwe voorspelt dat over 20 jaar 70 à 80 procent van de wereldbevolking in steden zal wonen. Daarom moeten we harder werken aan zelfvoorzienende steden: “Als de landbouw naar de stad wordt verplaatst betekent dat minder transport en minder druk op natuurlijke gebieden. Per woning of gebouw zou je dus zelfvoorzienende kassen (verticaal of terrasachtige constructies) kunnen ontwerpen die voor de bewoners het hele jaar rond voedsel produceren. Zonne-energie kan aangewend worden om de benodigde zaken zoals mineralen en water te laten rouleren. Mensen hebben minder tijd nodig om aan voed-

HB OP HET WERK

ze werken. Het is de reden dat ze afwisseling zoeken, snel klaar zijn, verder willen of meer uitdaging willen. Of dat ze met zes oplossingen komen voor een probleem, terwijl de opdrachtgever er maar één wil. Maar vaker nog was deze vraag voor veel deelnemers al een eyeopener: want gaat het mij wel wat opleveren? Die twijfel is groot. Dat hangt nauw samen met de negatieve vooroordelen die er zijn over hoogbegaafdheid, daar komen we straks op terug. In wat voor situaties of in welke context zou je over hoogbegaafdheid kunnen praten? In een tweegesprek of een heel klein clubje, wordt vaak gezegd. Niet zomaar in een grote groep gooien, want anders is het gesprek niet meer te sturen. Functioneringsgesprekken, loopbaangesprekken, dat soort momenten lenen zich er ook voor. Of heel luchtig, als onderdeel van

een gesprek over vorig weekend, en daar dan een Mensa-activiteit in voor laten komen. Dat is gelijk een kans om het vooroordeel te ontkrachten dat alle hoogbegaafden asociaal zouden zijn. Hoe ga je het vertellen? Welke taal, woorden of metaforen zullen werken? De manier en taal die worden gebruikt hangen nauw samen met het doel van het gesprek. Sommige mensen vermijden het woord hoogbegaafd, maar gebruiken de termen uit het Delphi-model van >> Noks Nauta: “Hoogbegaafd zijn heeft implicaties voor alle levensdomeinen. Werk is een belangrijk domein omdat we daar vele uren van ons leven doorbrengen en er vaak vele contacten met anderen zijn. De vraag ‘hoe vertel ik het mijn baas’ is een geïsoleerde vraag, die we veel breder moeten zien. Hoe is jouw werksituatie? Wat voor verhouding heb je met jouw baas en met collega’s? Wordt intelligentie gewaardeerd in jouw werkomgeving? Waarom wil je het vertellen? Veel hoogbegaafden willen het onderwerp bespreekbaar maken op het moment dat er spanning in de lucht hangt. Uit onderzoeken (zie kader) weten we inmiddels wat meer over hoogbegaafdheid op het werk. We ervaren het allemaal wat intenser. We leggen de lat hoger, ook in onze verhoudingen met collega’s. We houden niet van oppervlakkige praat, we willen leuk en boeiend werk. We willen verbeteren wat we waarnemen, ook wanneer we pas drie weken in dienst zijn. De vraag is of te berde brengen van hoogbegaafdheid altijd de oplossing is. Misschien is er meer baat bij het benoemen van wat wel of niet werkt. ‘Ik ben een snelle denker dus geef me gerust meer werk’ of ‘ik wil jouw positie niet ondermijnen, ik vind het gewoon fijn om oplossingen te bedenken’. Het is niet zo dat de ander jou maar moet snappen, wij zijn immers de uitzondering. Vaak hoor ik dan boosheid of verdriet bij hoogbegaafden omdat zij het gevoel hebben dat zij zich altijd moeten aanpassen. Maar het gaat niet om aanpassen, het gaat om aansluiten. En die hele sterke gevoelens hebben bijna altijd hun wortels in de jeugd. ‘Ik moet mij in allerlei bochten wringen, ik mag niet zijn zoals ik ben.’ In zo’n geval kan therapie helpen.”


7

werk

werk

ONDERZOEK NAAR HOOGBEGAAFDHEID Hoogbegaafdheid om hun kenmerken te duiden en geven daarmee ook aan waar hun valkuilen zitten. ‘Ik ben een snelle denker, maar ik moet er wel altijd op letten dat ik niet té snel ga, want dan haken mensen af.’

5. Je hoeft niet iedereen in één keer alles over hoogbegaafdheid te vertellen. Kies je doel dus zorgvuldig, maak kleine stapjes en stel vast wat het effect is.

Wat voor reactie verwacht je? Hier verwachten veel deelnemers negatieve reacties of totale onverschilligheid. Want hoogbegaafd zijn mag dan wel voor een hoogbegaafde relevant zijn, voor anderen hoeft dat niet zo te zijn. Maar de vooroordelen domineren. Mensen verwachten arrogant, ‘nerd’, asociaal, elitair of onaangepast te worden gevonden. Hoe kan je daar mee omgaan?

[1] “Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.” (uit ‘Hoogbegaafdheid, dat zie je zo’, red. M. Kooijman – van Thiel, 2008)

Enkele tips over communiceren over hoogbegaafdheid op het werk:

LEESTIPS

[1]

1. Als je erover wilt beginnen bedenk dan eerst wat jouw doel is. Op korte én op lange termijn.Wil je dat er meer wordt gedaan met jouw talenten en wil je bijvoorbeeld andere taken? Dan kan je strategie heel anders zijn dan wanneer je een dreigend conflict hebt of wanneer je door je hooggevoeligheid last hebt van harde geluiden e.d.. 2. Er zijn nog veel vooroordelen en misvattingen over hoogbegaafdheid. De term ‘hoogbegaafd’ hoef je dan ook niet altijd te gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld jouw voorkeursmanier van werken of je hooggevoeligheid benoemen. Over het omgaan met vooroordelen in het algemeen is niet één antwoord te geven. Enerzijds kun je vooroordelen ontkrachten door meer kennis aan te dragen. Anderzijds kun je het beste in het dagelijks leven laten zien dat jij als hoogbegaafde niet aan dat vooroordeel voldoet. Vooroordelen zijn overigens hardnekkig en komen ook bij professionele hulpverleners voor. 3. Zet altijd positief in en voorkom klagen. Benoem jouw kenmerken zo feitelijk mogelijk. Geef eventueel aan waar je last van hebt en kom altijd zelf met praktische én haalbare oplossingen. Dram niet. 4. Áls je besluit erover te gaan praten, kies dan bijvoorbeeld eerst een collega uit die je vertrouwt en deel je plannen met die persoon. Zo kun je testen hoe de reactie zal zijn en kan die persoon jou steunen.

8


Maud Kooijman - van Thiel (red). Hoogbegaafd. Dat zie je zó! Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden. Ede: OYA Productions, 2008. ISBN 978 90 9023526 4

De aandacht voor hoogbegaafde kinderen is in Nederland sinds de jaren 80 van de twintigste eeuw op gang gekomen met overheidsgeld waarmee hoogleraren [Mönks en Span] konden worden benoemd (Nauta & Besjes, 2008). Pas sinds ongeveer 2000 kwam langzaamaan aandacht voor hoogbegaafde volwassenen en werd er geschreven over hoogbegaafden op het werk. De eerste artikelen bestonden uit het beschrijven van observaties (Nauta & Corten, 2002; Nauta & Ronner, 2007; 2008). Er is vooral kwalitatief onderzoek verricht (interviews en ervaringen met cases). Kwantitatief onderzoek is er inmiddels ook, al is het op beperkte schaal (Reijseger et al, 2013; 2014). Er wordt beschreven hoe hoogbegaafden een bijdrage aan innovatie zouden kunnen leveren en welke omstandigheden daarvoor gunstig zijn (Corten et al, 2006). Ook zouden ze volgens henzelf vaak meer kunnen dan ze nu doen (Reijseger et al, 2013; 2014). Naast de positieve kanten van hoogbegaafdheid op het werk beschrijven de artikelen ook vaak de negatieve kanten. Hoogbegaafden laten een bepaald patroon zien in conflicten (Van der Waal et al, 2013); hoogbegaafden in loondienst hebben minder werkplezier dan zelfstandige hoogbegaafden en ze lopen meer kans op burn-out en verveling (Reijseger et al, 2013; 2014); ze komen in uitkeringen (Nauta & Steijger, 2015). Naar aanleiding van een onderzoek onder Mensaleden is beschreven hoe de ideale leidinggevende voor hoogbegaafden eruit ziet (Ronner et al, 2012) en in een ander onderzoek gaven Mensaleden hun ervaringen weer met het al dan niet vermelden van hun Mensa lidmaatschap op hun CV (Nauta & van Eck, 2011). Ervaringen met een groepstraining voor hoogbegaafden laten zien dat communicatie een belangrijk element is in het effectief inzetten van je talenten (Overzier & Nauta, 2013). Vooroordelen over hoogbegaafdheid spelen een rol bij die communicatie.Vooroordelen die ook bij hoogbegaafden zelf aan de orde zijn. In de communicatie is dit zeker een aandachtspunt. Het IHBV heeft daarom een Vooroordelenspel (2014) uitgegeven.

De referenties uit deze tekst zijn op te vragen via [email protected] Angela Riddering is al jaren lid van Mensa en vindt het de leukste vereniging waar ze ooit in terecht is gekomen.

Noks Nauta is sinds 2000 lid van Mensa en sindsdien verzamelt, bewerkt en verspreidt zij kennis over hoogbegaafde volwassenen. Dat doet ze sinds 2010 vanuit het IHBV, Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen, www.ihbv.nl.

Nauta, N. & Ronner, S. (2007). Ongeleide projectielen op koers. Werken en leven met hoogbegaafdheid. Amsterdam: Pearson. Reijseger, G., Peeters, M. C. W. & Taris, T. W. (2013; 2014). Werkbeleving onder hoogbegaafde werkers. Rapporten Meting 1 en 2. Universiteit van Utrecht. Op website IHBV.

Floris Oudshoorn schrijft en tekent Swamp Thing. Binnenkort verschijnt het achtste deel uit de reeks bij uitgeverij strip2000. Meer info: www.swampthing.nl HiQuarterly • communicatie • maarrt 2016

9

COMMUNITY BUILDING

goededoelencommunicatie 2.0

Goededoelencommunicatie - met het bijbehorende fondsenwervingsaspect - vormt een bijzondere uitdaging in een wereld vol crisis en noden en waarin geen einde lijkt te komen aan de stroom aandacht vragende organisaties. Hoe valt een klein goed doel daarin toch op? Tekst: Grethe van Geffen

Voor nieuwkomers zoals het Mensa Fonds lijkt aandacht krijgen nog moeilijker dan voor oudere en veel grotere fondsen zoals het Oranje Fonds of het Ronald McDonald Kinderfonds. Want wat kan een nieuw fonds aan resultaten laten zien en hoe valt het op tussen de grotere broers met een zwaardere stem en ruimere middelen?

Helder doel Het Mensa Fonds maakt talenten van mensen met een hoge intelligentie en hun meerwaarde zichtbaar voor de samenleving, zo bepaalde de Vereniging Mensa Nederland bij de oprichting in 2013. Daarmee is het belangrijkste communicatiedoel helder: zichtbaarheid. Wat de vereniging daarbij (terecht) hoog in het vaandel heeft staan, is dat doneren een individuele keuze is. Er is geen ‘automatische’ geldstroom van de vereniging naar het Mensa Fonds. De communicatie moet er dus ook toe leiden dat mensen het belang van het Mensa Fonds inzien en er geld aan willen geven of het in hun testament willen opnemen. Het Mensa Fonds hanteert daarvoor de moderne notie van ‘community building’.

Nieuw als voordeel En dan blijkt het ineens een voordeel om nieuw te zijn, want er is nog geen vaststaande werkwijze of onwrikbare organisatie waarin eerst langdurig gediscussieerd dient te worden over nut en noodzaak van een dergelijke community en waarom alles niet kan blijven zoals het was. De aandacht kan (en moet) meteen naar de vraag voor wie zo’n community interessant is en hoe die tot stand kan komen. Menigeen erkent immers best het belang en de meerwaarde van hoge intelligentie voor de samenleving, maar als het gaat om

Geloofwaardig word je doordat anderen over je spreken, vol lof of desnoods met de nodige kritiek investeren in een goed doel, dan concurreert het Mensa Fonds met vele andere belangrijke zaken: vluchtelingen in binnen- en buitenland, bestrijding van ziektes, projecten voor arme kinderen of kinderen in ziekenhuizen, dierenleed... Het bouwen van een eigen community lukt alleen wanneer er een grote groep mensen is die precies

10


begrijpt waar dit over gaat en daarbij betrokken is, als donateur, als vrijwilliger, als gever van kavels voor de veiling, als ambassadeur, als criticaster of als adviseur.

Meer dan zenden De grote vergissing die een startend fonds kan maken – vele noodlijdende fondsen zijn met goede ideeën gestart maar kwamen uiteindelijk niet verder – is te denken dat als je maar communiceert (oftewel zendt), dat iedereen het belang van je boodschap als vanzelf zal begrijpen. Hoe goed bedoeld ook, het lukt dan niet om mensen daadwerkelijk te binden, en voor een gezond langetermijnperspectief is dat nou juist essentieel. Een nieuw fonds wordt niet gedragen door het bestuur, maar door de community die de doelen in het hart heeft en een manier vindt om daar onderdeel van te zijn. Daarom zijn activiteiten om geld in te zamelen heel geschikt voor fondsenwerving én community building. Zo zorgen veilingen, sponsorlopen of benefietdiners niet alleen voor geld in de kas, maar ook voor betrokkenheid van mensen. Bovendien geef je het signaal af dat je niet rijk hoeft te zijn om de doelen te ondersteunen: meedoen aan een sponsorloop of iets doneren voor een veiling zijn net zo goed voorbeelden van bijdragen.

Grijs Goud Eenzelfde werkwijze geldt voor de aanpak van inhoudelijke doelen. Je kunt een project uitdenken, van iemand subsidie krijgen, een projectmanager benoemen en die regelt dan alles. Van oudsher werken de (rijkere) fondsen zo. Maar in toenemende mate ontdekt iedereen de community. Zo organiseert het Oranje Fonds NLdoet ‘de grootste vrijwilligersactie van Nederland’.

De stichting voor Vluchteling-Studenten UAF vormt netwerken met bedrijven om stages en banen te regelen. Het Mensa Fonds werkt in het project Grijs Goud met een combinatie van geïnteresseerde individuen en instellingen die zelf aan de slag willen voor hoogintelligente ouderen.

YouTube Natuurlijk heeft elk fonds communicatiemiddelen zoals een nieuwsbrief en website. Door goed te informeren en te faciliteren help je mensen om snel te begrijpen wat jouw goede doel behelst en stimuleer je ze om te doneren of het goede doel in hun testament op te nemen. Maar wat steeds belangrijker wordt zijn de verhalen van anderen over het fonds, over wat zij als de resultaten ervaren. Social media zoals een LinkedIn-groep, Facebook en Twitter bieden niet alleen een communicatieplatform aan de goede

Wie de uitdaging aanneemt van goededoelencommunicatie in een overvolle fondsenwereld, moet zich realiseren dat goede vindbaarheid van informatie en facilitering bij wat mensen willen belangrijk is, maar nooit zo belangrijk als dit: dat mensen zelf kunnen meebouwen aan wat hun hart heeft geraakt.

Dit artikel is een bijdrage van Stichting Mensa Fonds. Dit fonds is opgericht door Vereniging Mensa Nederland met het doel om de positieve aspecten van (mensen met) een hoge intelligentie voor de maatschappij zichtbaar te maken. Ga voor meer informatie naar www.mensafonds.nl of het YouTubekanaal http://tinyurl.com/gqrjbwz

Foto’s: Liedeke Janssens

YouTube is een kansrijk middel dat nog maar weinig benut wordt doelen zelf, maar ook aan de community daaromheen. Geloofwaardig word je doordat anderen over je spreken, vol lof of desnoods met de nodige kritiek. Wat anderen over je zeggen weegt zwaarder dan wat je zelf zegt. YouTube is daarvoor een kansrijk middel dat nog maar weinig benut wordt. Veel fondsen zetten allang verhalen in, maar meestal als tekst op hun website (kijk naar UAF of het Rode Kruis). Het Aidsfonds gebruikt YouTube om ambassadeur Freek Bartels persoonlijk aan het woord te laten. Het Liliane Fonds gaat verder en heeft een YouTubekanaal met persoonlijke verhalen en reportages. Het Mensa Fonds plaatst YouTube-filmpjes waarin mensen vertellen over hun persoonlijke betrokkenheid bij het fonds.

HiQuarterly HiQuarterly • communicatie • communicatie • maarrt • maart2016 2016

11

Communicatie heeft alles te maken met taal, het brein, spreken en communicatietechnologie. De boekenselectie bevat zowel technische hoogstandjes als lekkere leessnacks over deze onderwerpen.

Tekst: Marion de Groot

Magie in al je communicatie Bas Mouton, 2015 ISBN 9024403758 Of je nou voor een volle zaal spreekt, een presentatie geeft op je werk, of iemand één-op-één probeert te overtuigen, je manier van communiceren heeft enorme impact op het resultaat. Mouton vat de

zen geeft om zijn speeches nog beter te maken neigt het antwoord naar het eerste, maar daar benoemt hij het gelukkig ook zelf.Verder leest het boek soepel, snijden de adviezen hout en zijn de TED-talks mooie, concrete voorbeelden. De oefeningen voor de lezer zijn wat schools. Toch is het een aanrader voor mensen die hun communicatie willen verbeteren.

The Intelligent Web Search, smart algorithms, and big data

Gautam Shroff, 2013 ISBN 9870198743880 Naarmate de technologie vordert lijken computers steeds meer als mensen te communiceren. Ze snappen zoekopdrachten van volzinnen,

12


door tot in de details van bits en executietijden. De materie is erg interessant en de uitleg neemt de lezer stap voor stap mee in de algoritmes. Er zit echter weinig ‘lucht’ in het boek; de hoofdstukken zijn lang en de pagina’s volledig gevuld met tekst. Er zit een logica achter de hoofdstukindeling, maar de lijn daarin blijft niet hangen. Al is de uitleg helder, de tekst leest niet snel weg en het doel van een uitleg raakt soms kwijt in de uitwijding. Voor de doorzetter met concrete belangstelling in het vakgebied is het een interessant boek.

The language instinct How the mind creates language

Steven Pinker, 2000 ISBN 0060958332

essentie samen als ‘IK zeg IETS tegen JOU’ en geeft drie principes voor elk van die drie aspecten, IK, IETS en JOU. Deze negen principes worden elk in een hoofdstuk uitgewerkt, met telkens een bespreking van twee TED-talks (zie www.ted.com) waarin dat principe juist wel of juist niet wordt toegepast. Mouton zet zich in de inleiding af tegen boeken die lijstjes met tips geven (‘je handen niet in je zakken’, ‘gebruik plaatjes’). Hij vergelijkt ze met receptenboeken, terwijl zijn boek ervoor moet zorgen dat je een betere ‘kok’ wordt. De vraag rijst of dit grootheidswaan is of dat zijn boek ook écht anders is dan een setje tips. Op het moment dat hij Obama advie-

Marion de Groot (1981) woont in Amsterdam en is zelfstandige in de IT onder de naam Pick my Brain. Als requirementsanalist vertaalt ze de eisen van de klant in realistische specificaties voor de programmeur. Ze is sinds 2010 lid van Mensa.

kunnen met spraak bediend worden en weten wat je nog meer interessant zou vinden als je een boek koopt. Maar hoe werken de algoritmes daarachter? Shroff legt de principes van kunstmatige intelligentie uitgebreid uit en schuwt de complexiteit niet. Hij begint bij het begin voor mensen zonder enige voorkennis, en gaat

Elke taal is anders, maar elke taal is ontwikkeld door mensen. Hebben die talen daardoor toch iets gemeenschappelijks? Pinker beschrijft de achterliggende structuur en principes van grammatica en taal. Taal wordt uitgekleed tot de essentie, tot het een soort programmeertaal wordt. De werkwoorden zijn de functies, met het onderwerp, meewerkend voorwerp en lijdend voorwerp als parameters. Onbewust ga je in taal op zoek naar die principes. In je moedertaal voel je moeiteloos aan of een zin klopt en van fantasiewoorden weet je instinctief wat het meervoud is. Kinderen zijn zo in staat een taal beter te leren spreken dan hun ouders van wie het niet de moedertaal is.

Voor iemand met een voorliefde voor talen, interesse in cognitieve ontwikkeling en/of enige programmeerervaring is het een uiterst boeiend boek. Pinker

BOEKEN

dacht dat er een verschil moest zijn. Sinds wanneer is ‘beter dan’ beter dan ‘beter als’? Gaan we ooit ‘hun hebben’ goed rekenen? Een goede taalkundige oordeelt niet over goed of fout, maar bestudeert de ontwikkeling van taal. De schrijver geeft toe hier zelf ook moeite mee te hebben. Het boek is een bundeling van toegankelijk geschreven, korte artikelen, elk over een afgebakend onderwerp. Dit maakt het een vlot leesbaar boek

Omdat de interviews verspreid over 30 jaar zijn gehouden en opgeschreven is er een verschil in stijl te merken. Niet elk verhaal loopt even soepel. De meeste

beschrijft de soms complexe theorie met humor en een heldere uitleg, afgewisseld met leuke voorbeelden van taalonderzoek in de praktijk. Toch is het een boek waar je niet snel doorheen komt, zeker niet als je weinig achtergrondkennis hebt.

Hun hebben de taal verkwanseld Over Poldernederlands, fout Nederlands en ABN

Jan Stroop, 2010 ISBN 9025367437 ‘Die meisje spreekt beter Nederlands als hun.’ Taalfouten zijn voor velen een bron van ergernis. Maar wie heeft er eigenlijk bepaald wat goed en fout is? Een taal wordt gecreëerd door het volk. Het gebruik ervan verandert door de tijd en varieert per regio. De regels van wat goed en fout is, zijn later bedacht dan de taal zelf. In dit boek kijkt Stroop naar de geschiedenis en de toekomst van die regels. Zo blijkt het verschil tussen hen en hun ooit ontstaan te zijn doordat men

over hoe het brein werkt en hoe we taal leren en vormen. Koenen voerde de afgelopen 30 jaar ruim 50 interviews met experts op het gebied van taal en het brein over uiteenlopende onderwerpen. Met Noam Chomsky, Hugo Brandt Corstius, Gerrit Komrij, P.C. Paardekooper en vele anderen praat ze over het met de handen brabbelen van dove baby’s, patiënten met gescheiden hersenhelften en de taal van chimpansees.

waarvan je even tussendoor een hoofdstukje kan lezen. Voor de taalpolitie onder ons is het goed te beseffen hoe hard die regels zijn waar we ons druk om maken. Een interessant en vermakelijk boek voor tussendoor.

Het vermogen te verlangen (9 letters) Gesprekken over taal en het menselijk brein

Liesbeth Koenen, 2014 ISBN 9462251185 Taal is een product van ons brein, dus als er met dat brein wat aan de hand is kan er wat mis gaan met taal. Wat er mis gaat vertelt ons heel veel

onderwerpen zijn fascinerend, met interessante voorbeelden van patienten en resultaten uit onderzoek. Het zijn vrij uitgebreide interviews maar de hoofdstukken zijn prima te behappen. De titel is een cryptische omschrijving van het woord ‘taalkunde’. Een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in taal en het brein.


13

kort nieuws

FACTS &

column

FINDINGS

Anne van Overbeek (NL3845) woont in Rotterdam met haar man en twee zoontjes. Zowel in haar werk als privé is effectief communiceren erg belangrijk; hoewel een peuter sowieso niet luistert natuurlijk.

Tekst: Anne van Overbeek

Opnieuw link tussen IQ en levensverwachting gevonden Inmiddels is in meer dan twintig verschillende onderzoeken aangetoond dat een hoge intelligentie gunstig is voor de levensverwachting. Een voorbeeld: van degenen die in 1932 als 11-jarige een IQ-test hadden gedaan, was de kans dat iemand op zijn 76e nog leefde 21% groter voor degenen met een IQ van boven de 115. Hierbij is vast komen te staan dat sociaaleconomische factoren zoals het hebben van werk of de effecten van de woonomgeving slechts ongeveer dertig procent van het verschil kunnen verklaren. Er zijn verschillende theorieën over dit verband. Maken intelligentere mensen gezondere keuzes? Is een hoog IQ een soort graadmeter voor een gezond zenuwstelsel? Hier is men nog niet over uit.

http://bit.ly/1J35KCN

Communicatie door hoogbegaafden Op 6 november 2015 vond in Haarlem een bijeenkomst plaats van het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen (IHBV) waar Mensalid Marga Spaanjaars sprak. Met de aanwezigen werd gekeken naar communicatie als HB-er met niet HB-ers. Successen en problemen werden besproken en handvatten gegeven om de communicatie beter te laten verlopen. Helaas is deze ruimte te kort om alle tips te vermelden. Een verslag van de bijeenkomst is te vinden op: http://bit.ly/1OuLHJm

14


Cannabisgebruik en intelligentie

Tips om beter te communiceren

De afgelopen maanden werd veel gepubliceerd over cannabis en intelligentie. Uit een grote Amerikaanse studie onder tweelingen, waarbij er een als tiener cannabis gebruikt en de ander niet, bleek geen direct effect van het cannabisgebruik op de IQscore. Verbanden tussen een lager IQ en hoger cannabisgebruik die in eerdere onderzoeken zijn beschreven komen waarschijnlijk doordat mensen met een lager IQ vaker cannabis gebruiken. Wetenschappers van het Trimbos-instituut, dat onder andere trends in drugsgebruik in kaart brengt, zijn niet overtuigd van de uitkomsten. Zo is onduidelijk over welke hoeveelheid en sterkte cannabis het gaat. Ook is de vraag of op latere leeftijd toch geen nadelige effecten van cannabisgebruik gevonden zouden worden.

Vijfendertig jaar nadat het boek People skills van Robert Bolton uitkwam verscheen het in november 2015 voor het eerst in het Nederlands. Populairwetenschappelijke nieuwswebsite Scientias schreef op basis van dit boek een artikel met tips die iedereen kunnen helpen om beter te communiceren. Ze lopen uiteen van het vermijden van dooddoeners die de interactie blokkeren en spiegelen tot het vinden van de juiste balans om assertief te zijn. Lees het hele artikel op

Onderzoekers uit Londen en Rome hebben recent vastgesteld dat het gebruik van sterkere soorten cannabis beschadigingen kan geven aan de hersenbalk. De hersenbalk zorgt onder andere voor communicatie tussen de beide hersenhelften. In eerdere onderzoeken was al gebleken dat cannabisgebruik een verhoogde kans op psychoses kan geven, maar het is voor het eerst dat daadwerkelijke veranderingen in de structuur van de hersenen zijn aangetoond. bit.ly/1oAWgp8

http://bit.ly/1TFPA5T

COMMUNICEREN MET JEZELF Dit jaar is het vijfentwintig jaar geleden dat het World Wide Web voor iedereen toegankelijk werd. Sindsdien ligt de wereld aan onze voeten.We staan met iedereen in verbinding en hebben continu kennis en vermaak paraat. Dat is prachtig, maar het heeft ook een keerzijde. En die begint langzamerhand behoorlijk grote proporties aan te nemen. Deze week las ik een artikel over een experiment dat de Russische kinderpsychologe Yekaterina Murashova uitvoerde onder 68 jongeren tussen de 12 en 17 jaar oud. Hen werd gevraagd acht uur lang alleen te zijn met zichzelf (waar dan ook) en zich daarbij te onthouden van technologische ontwikkelingen zoals social media, internet, televisie, etcetera. Het resultaat? Slechts drie tieners bleken in staat zichzelf te vermaken. De rest haakte voortijdig af. Niet omdat het saai werd, maar omdat ze paniekaanvallen en zelfs zelfmoordneigingen ontwikkelden. Deze jongeren waren niet in staat zichzelf te vermaken en werden geconfronteerd met zo’n interne leegte dat ze ervan in paniek raakten. Nu krijg ik de indruk dat dit geen zuiver wetenschappelijk onderzoek is geweest en bovendien zijn er twee dingen tegelijk getest (alleen kunnen zijn en zich onthouden van technologie), maar ik geloof zeker dat hier een kern van waarheid in zit. Onze maatschappij is zo afhankelijk geworden van externe prikkels dat er een groeiend onvermogen is ontstaan om dicht bij onszelf te blijven. Kinderen kunnen slecht weerstand bieden aan de verslavende externe prikkels waarmee ze overvoerd worden. Jongeren én ouderen willen deel uitmaken van een groep en staan als gevolg van social media en internet continu met elkaar in verbinding. Met als gevolg vervreemding van zichzelf. En deze leegte kan tot gevolg hebben dat steeds vaker het pad van de minste weerstand gezocht wordt: wat dan ook accepteren dat buiten jezelf aangeboden wordt. Gezond of niet. Mobiele technologie is de toekomst en we moeten allemaal leren hoe we hiermee om moeten gaan. Ik pleit voor het vinden van balans. Laten we allemaal onze eigen manier vinden om los te komen van de constante behoefte om afgeleid te worden en weg te zijn van het hier en nu. En laten we bij jongeren het vermogen blijven ontwikkelen om langduriger naar binnen te keren en zichzelf en hun innerlijke rijkdom tegen te komen.

Ingrid Touwslager

Ingrid Touwslager is tekstschrijver en webredacteur en biedt startende ondernemers de helpende hand. Daarnaast inspireert zij tot een passioneel en bevredigend leven via haar instituut Levenskrachtig. Zie: www.tekstualia.nl en www.levenskrachtig.nl


15

KARAKTERISTIEK: MARISKA FENNEMA Haar werkende leven draait om communicatie. Mariska Fennema (NL1468) werkt bij RTV Utrecht als Manager Marketing & Communicatie en hoofd Radio. Zij is verantwoordelijk voor de positionering, het imago, de promotie en de cijfers.

Wie ben je? Ik werk voltijds en tot vorig jaar was ik daarnaast mantelzorger voor mijn moeder met Alzheimer. In het voorjaar is zij overleden. De zes maanden daarna heb ik alles opgeruimd en ik had opeens zoveel tijd over. Toen belde het Mensabestuur of ik kon helpen met het imago en de positionering van de vereniging. Dat werk doe ik ook bij RTV Utrecht.

Wat doe je?

“WE ZIJN ONS MEER BEWUST VAN DE NUANCE” 16

Voor ik bij de radio begon, werkte ik in de gezondheidszorg met gedragsgestoorde jongeren. Ik gaf trainingen om ze weer aan het werk te krijgen. Na twaalf jaar wilde ik de zorg uit en ik belandde bij Radio M. Dat fuseerde met RTV Utrecht, dat nu twee radiostations heeft, twee tv-stations en een website. Toen ik vijftien jaar geleden begon draaide het vooral om zenden, nu gaat het over interactie. Internet brengt het publiek steeds dichterbij. Zo weten we ook sneller wat aanslaat, wat past.

Waar denk je aan bij communicatie? Interactie. Mensen roepen altijd iets op, of zij nu iets doen of denken dat ze niets doen. Interactie kan op allerlei niveaus, bewust of onbewust.

Waarom gaan communicatie en Mensa samen? Mensen met een hoge intelligentie vangen meer signalen op dan mensen met een gemiddelde intelligente. Ze zijn bewuster en dat is een voordeel. Ik merkte dat ook bij mijn moeder, ook toen zij door Alzheimer niet meer kon communiceren. Ik was mij meer bewust van de nuance. Natuurlijk verschilt het per mens. Mensaleden kunnen introvert en extrovert zijn, maar we zijn sneller en redelijk fijngevoelig, waardoor we ons genuanceerd kunnen uiten. Dat kan ook over de komma gaan: extreem genuanceerd. We gaan snel de diepte in.

Wanneer ben je op je best qua communicatie? Tijdens mijn opleiding voor muziektherapeut leerden wij improviseren met een instrument. We leerden ontspannen om in de juiste sfeer of flow te komen. Als ik die flow voel gaat alles goed. Van tevoren kan ik me zorgen maken over het geven van lezingen of workshops, maar wanneer ik er sta gaat het goed. Dan kan ik vragen beantwoorden en grapjes maken. Ik snap niet waar het vandaan komt, maar ben er wel heel blij om.

Fotografie: Jeroen Komen



17

filmrubriek Film is bij uitstek een internationaal communicatiemiddel. Zeker in de eerste jaren, toen er nog niet in werd gesproken (helemaal stil waren de vertoningen nooit), konden films door iedereen worden begrepen. Ze gaan nog steeds de hele wereld over en het grootste succes is voorbestemd voor de films die een verhaal zo eenduidig mogelijk overbrengen. Tekst: Romy van Krieken

Land of Mine

Romy van Krieken werkt al sinds haar studie Filmwetenschap, meer dan twintig jaar geleden, bij het Veronica-blad. Daarnaast houdt ze zich bezig als filmdocent, quizmaker en tolk/vertaler. Ze woont in Utrecht, maar is een geboren Limburgse.

The Artist is dan ook meer dan een lollig teruggrijpen op een oude techniek. Het gegeven is briljant uitgewerkt, zodat er veel meer in de film zit dan je op het eerste gezicht zou denken. Het begint al meteen goed met een vette knipoog in de vorm van een man die het geluidloos uitschreeuwt van pijn en weigert te praten. Vervolgens zien we dat we naar een film kijken met een bioscooppubliek van de jaren twintig. Dat zou kunnen verklaren waarom we die schreeuw niet hoorden.Vervolgens komen we achter de schermen terecht waar iedereen stil is en een bordje staat met: ‘Stilte alstublieft.’ Pas als het applaus losbarst en niet te horen is, wordt duidelijk dat The Artist geen dialogen heeft. Om even aan te geven hoe sterk die opening is: er waren bioscoopbezoekers die op dat moment de zaal verlieten, omdat ze niet eerder doorhadden dat The Artist een ‘stomme’ film was. De scène laat goed zien hoe de film continu speelt met zaken als communicatie en perceptie zowel binnen het verhaal (waar sprake is van miscommunicatie) als naar de moderne kijker toe. Zo worden de foto’s van de filmster gesigneerd door zijn chauffeur, en krijgt een als Napoleon verklede man kapsones – tot een ander hem er even op wijst dat hij slechts een rol speelt. Eigenlijk staat die man symbool voor het hele medium, dat ook voortdurend doet alsof het iets anders/groters is. Dergelijke zelfreferentie komt al snel om de hoek kijken bij een

18


film die gaat over film. Door de scène waarin het liefdeskoppel wordt herenigd en de muziek wegvalt, worden we ons er bijvoorbeeld van bewust hoe weinig dat nog gebeurt in een film. Dat er altijd wel iets te horen is – en vaak is dat muziek die ons vertelt welke emotie we moeten voelen. Terwijl de stilte vaak nog sterker een gevoel kan overbrengen dan welk geluid ook. Hetzelfde geldt voor taal, want zoals een wijsgeer ooit zei: “Taal is bedacht om communicatie tussen mensen onmogelijk te maken”. Terwijl we door de moderne techniek met steeds meer mensen in contact staan, lijken er ook steeds meer communicatieproblemen te zijn. Wellicht ligt de oplossing dan niet in het aanleren van al die talen, maar in de afwezigheid daarvan.Volgens sommige mensen is de ‘stomme’ film dan ook de puurste vorm van cinema. Het is zeker een reden geweest voor het succes van The Artist. Net als zijn grote voorbeelden van honderd jaar geleden sloeg de film internationaal aan omdat hij nagenoeg woordloos was. Die paar tussentitels konden (net als toen) makkelijk worden vervangen. Als de film gesproken (Franse!) tekst had gehad, zouden er ondertitels nodig zijn geweest en had de film hoogstens een Oscar(nominatie) gekregen als beste buitenlandse film.

The Artist is verkrijgbaar op dvd en On Demand

Van subtiele stilte

In 2011 kwam de Franse regisseur Michel Hazanavicius met het drieste plan om een zwart/wit-film te maken zonder gesproken tekst, over de beginjaren van de geluidsfilm. Iedereen verklaarde hem voor gek, maar een zegetocht leidde The Artist naar tien Oscar-nominaties waarvan er vijf werden omgezet in beeldjes – inclusief die voor Beste Film.

en vette emoties

The Artist

Een recente film die laat zien hoe belangrijk goede communicatie is en hoe ze niet alleen in Hollywood bedreven zijn in het (over)duidelijk overbrengen van een boodschap, is niet toevallig een Deense film met een Engelse titel waarin hoofdzakelijk Duits wordt gesproken. Land of Mine laat zien hoe de geallieerden vlak na de Tweede Wereldoorlog het verdrag van Genève aan hun laars lapten en Duitse soldaten gebruikten om de Deense kust explosievenvrij te maken. Voor deze levensgevaarlijke klus werden de regels over de behandeling van krijsgevangenen omzeild door die mannen te hernoemen tot ‘vijandelijke manschappen die zich vrijwillig hebben overgegeven’. Zo zie je maar weer: communicatie gaat ook over het kiezen van de juiste woorden. En in het geval van een film gaat communicatie nog meer over het kiezen van de juiste beelden. Meteen aan het begin zien we hoe sergeant Carl Rasmussen een Duitser in elkaar slaat voor het bij zich dragen van de nazi-vlag. En later zien we dat de sergeant een hond heeft waar hij goed voor zorgt. De boodschap: hij heeft een bloedhekel aan Duitsers, maar is toch best een aardige vent. Op die manier staat een film continu in communicatie met de kijker. Een film brengt niet alleen een verhaal over, maar ook een boodschap, kennis, ideeën en beelden waarmee hij gevoelens oproept en reflectie, waarbij de kijkers in communicatie treden met zichzelf (wat zou ik doen?), met de maker (wat bedoelt hij nou?) en na afloop met elkaar (wat vond jij ervan?).

Daarbij vinden we het wel fijn als er niet al te veel vragen worden opgeworpen, want dan haken we af: “Snapte jij daar wat van?’” – “Nee.” – “Ik ook niet.” De basis moet dus eenduidig zijn en niets is daar zo geschikt voor als een oorlogsfilm, omdat daar al een aantal duidelijke kampen zijn neergezet. Dat geldt nog eens extra voor de Tweede Wereldoorlog, want daar hebben we al zo veel films over gezien dat iedereen zich een kenner waant. In het begin waren die films vrij homogeen en eenduidig, en daardoor bijna eentonig: gemene Duitser in de ene hoek en zielige jood in de andere hoek. Langzaam kwam daar variatie in, met als bekendste voorbeeld de goede Duitser van Schindler’s List, en nu gaat Land of Mine nog een stapje verder met het tonen van niet zo goede geallieerden. Om dat laatste over te brengen komt het goed van pas dat tegen het einde van de oorlog de volwassen Duitse kerels een beetje opraakten en ze steeds jongere jongens gingen rekruteren. Zodoende krijgt sergeant Rasmussen snotneuzen van schoolgaande leeftijd tegenover zich, waardoor hij (en wij!) nog meer begaan zijn met hun lot. Lekker handig dat dit historisch correct is, anders was het een goed voorbeeld geweest van zo’n typische filmtruc om een boodschap/emotie over te brengen. Let bijvoorbeeld maar eens op: als een soldaat in de loopgraven een foto van zijn baby laat zien weet je dat hij de pineut zal zijn. Hollywood heeft de filmwereld geleerd dat je het er bij communicatie nooit te dik bovenop kan leggen. Een ander voorbeeld van typisch filmische communicatie: je ziet aan de koppen van de Duitse jochies al wie de held gaat uithangen (blond, knappe smoel) en wie er voor problemen gaat zorgen (donker, scherpe gelaatstrekken). Het oude adagio van de western, waarin de held een witte hoed op heeft en de schurk een zwarte, blijft zich in de een of andere vorm nog steeds handhaven. De kijker moet namelijk wel (blijven) weten voor wie hij moet joelen. In die zin is Land of Mine geheel volgens het boekje: er zijn geen onduidelijkheden, want alles wordt helder gecommuniceerd. De enige dubbelzinnigheid zit in de titel. Land of Mine is vanaf 31 maart te zien in de bioscoop


19

mensa

natuur

Een nuttige en leuke ledenvergadering Op een algemene ledenvergadering (ALV) wordt de koers bepaald van een vereniging. Dit is ook de gelegenheid waar leden invloed kunnen uitoefenen op die koers en waar het bestuur en de bestuurscommissies verantwoording afleggen aan de vereniging. Alle leden hebben stemrecht. Tekst: Van de redactie

Het ordentelijk en snel laten verlopen van een ALV is een kunst op zich, zeker in een vereniging waarvan de leden zeer genuanceerd kunnen communiceren. Omdat een ALV een belangrijk communicatiemiddel is van een vereniging, zijn hier tien punten om de bijeenkomst leuker en nuttiger te maken. 1.

Bereid je goed voor. Dat betekent: weet wat er op de agenda staat, lees de stukken, ken het proces van de ALV en weet wat je zelf wilt. Het lijkt een dooddoener, maar het is makkelijker inhoudelijk goed te reageren wanneer je op de hoogte bent. Dit geldt ook voor Mensalen die zich normaliter goed redden zonder voorkennis. Bovendien is geïnformeerd commentaar veel boeiender dan ongeïnformeerd, nietwaar? 2. Ken het verschil tussen een amendement en een motie. Een amendement is een wijziging op een bestaand voorstel. Een motie spreekt een wens, mening of verzoek uit over een onderwerp. Het woord komt van “gemotiveerde verklaring”.* 3. Dien je zelf een motie of een amendement in? Bepaal je doel, weet wat je moet indienen en hoe.* 4. Vind medestanders voor jouw motie of amendement. Een idee dat steun heeft van meerdere leden staat sterker dan een solitaire actie. 5. Wees voorbereid op tegenargumenten. 6. Weet hoe je invloed kunt uitoefenen, wat de formele wegen zijn.* 7. Blijf zakelijk. Spreek over beleid of over gedrag, maak het niet persoonlijk. 8. Luisteren is ook een vorm van betrokkenheid tonen. 9. Ken de procedures van de ALV.* Ben je tijdens de ALV kwijt hoe het in zijn werk gaat, vraag het de voorzitter of de secretaris. 10. Zie je op tegen een dagdeel vergaderen maar wil je het toch een keer meemaken? Probeer het dan te zien als theater waarin rollen worden gespeeld en teksten worden voorgedragen. De ALV is een prachtige manier om een vereniging beter te leren kennen.

OVER DE BIJTJES EN DE BLOEMETJES over hoe flora en fauna de wereldmacht zullen grĳpen Lichaamstaal en grammatica. Dat zijn de zo ongeveer de communicatiemiddelen die mensen tot hun beschikking hebben. Flora en fauna beschikken over heel ander gereedschap. Onze boodschapper gevarieerder dan “waar is het vrouwtje” of “dit is mijn gebied”, maar wat zouden wij kunnen overbrengen met feromonen en pigmentcellen?

ONDERWATERBRULAAP Vijverdwergduikertje Micronecta scholtzi Zingende penis Het vijverdwergduikertje heeft sinds 2011 de eer het luidruchtigste dier op aarde te zijn, relatief gezien. Met zijn lijf van 16 mm lang produceert hij een gemiddelde van 78,9 decibel aan geluid. Dat is net zo veel als een elektrische grasmaaier. Op een meter afstand is zelfs 99,2 decibel gemeten, dat is ongeveer net zoveel als een brulaap. Dat hij zo klein is en zo veel herrie maakt is al indrukwekkend genoeg, maar de manier waarop verdient ook punten.We schrijven hij, want het is de mannelijke waterwants die het geluid maakt in de hoop vrouwtjes te versieren. Daartoe wrijft hij met zijn penis over zijn achterlichaam. Gelukkig doet hij dat onder water, anders hield hij de hele waterkant wakker.

vocaal zijn met grommen, snuiven, piepen en blaffen. En natuurlijk trompetteren: wanneer lucht met grote kracht door de slurf geperst. Maar ook zonder geluid is de slurf veelzeggend. Olifanten kunnen elkaar daarmee zacht aanraken, maar ook een lel is zo uitgedeeld. Binnen de kudde gebruiken ze veel lichaamstaal, met inzet van oren, slurf, poten en staart. De meeste boodschappen verlopen echter via infrasoon geluid vanuit de keel. De tonen zijn zo laag (14-24 Hz) dat ze voor mensenoren nauwelijks waarneembaar zijn, maar soortgenoten horen ze tot vijf kilometer ver. Olifanten nemen de geluidstrillingen ook waar via de voetzolen. Een stampvoetende kudde kan kilometers verder worden ‘gehoord’.

WAT RUIKT U KONINKLIJK VANDAAG Wegmieren Lasius niger Feromonen Neerlands bekendste mier is de zwarte wegmier, vaak gesignaleerd tussen stoeptegels en grassprieten. Het zijn die zwarte beestjes die ’s zomers feilloos de weg weten te vinden naar de gemorste limonade.

Drie gouden tips voor chaos. 1. 2. 3.

Maak alles persoonlijk en negeer hoofdlijnen. Zorg dat de notulen 100 procent passen bij jouw beleving. Begin een discussie tijdens de stemronde.

WAT STAMPEN WE HARD HE

Een koningin ruikt anders dan een mannetje

Afrikaanse olifant *Kijk voor meer informatie op https://leden.mensa.nl/documentatie bij · Algemene Informatie/Uitleg vergaderwijze ALV · Sjablonen/Sjabloon voor een ALV-voorstel

Loxodonta Africanus Infrasoon brommen

om ten

20


Afrikaanse olifanten zetten een scala aan communicatiemiddelen in begrepen te worden door hun soortgenoen de buitenwereld. Ze kunnen behoorlijk

En zodra er één een lekkernij in de smiezen heeft, volgt binnen afzienbare tijd een lange reeks anderen. Dat werkt zo omdat mieren met feromonen geursporen aanleggen wanneer ze op pad zijn. Hebben ze eten gevonden, dan lopen ze via hetzelfde geurspoor terug naar de kolonie. Dat


21

Blauwe vinvis

maakt het geurspoor sterker. Andere mieren ruiken dat en zullen het spoor daarom volgen, wat de geur alleen maar doet toenemen. Is het voedsel op, dan stoppen de mieren met het afleggen van de route en vervaagt de geur vanzelf. De mier heeft van alle insecten de meeste geurreceptoren. Ook bij een eerste kennismaking zetten zij dat formidabele reukvermogen in. Daarom raken ze elkaar aan met sprieten en poten: ze ruiken of iemand van dezelfde kolonie is en van welk geslacht. Een koningin ruikt namelijk anders dan een mannetje. Werksters onderling kunnen ruiken wie welke taakverdeling heeft.

dat ze zaken aan elkaar kunnen uitleggen die zij nooit eerder hadden gezien. Nog te ontcijferen is de betekenis van de ‘jump-yip’, een gebaar een drama queen waardig. Spring op, gooi het hoofd naar achter en geef een hoog blafje.

LANGEAFSTANDSZANGER

Sepia officinalis Pigmentcellen

Blauwe vinvis Balaenoptera musculus Zang Het grootste dier ter wereld is ook het luidste. Hij zingt het hardst (155-188 decibel) en het laagst (14 Hz). Het geluid is onderwater volgens sommige onderzoekers ruim tienduizend kilometer verderop nog waar te nemen. De vinvis’ gezang is deels (sonische) navigatie, deels communicatie.

PAS OP DIE DIKKE HOND! Gunnison prairiehond Cynomys gunnisoni Taal Geen enkel dier heeft zo’n rijke woordenschat als de prairiehond. Dit knaagdier maakt zinnen en beschrijft belagers aan zijn roedelgenoten. Dit doet hij met scherp blaffen, piepen en keffen. Hij onderscheidt soort (o.a. hond, coyote, mens), afmeting (groot, klein, dik, dun) en kleur (geel, groen, blauw of grijs). Onderzoeker Con Slobodchikoff liet prairiehonden in gevangenschap verschillende geometrische vormen zien. Zo ontdekte hij

22


ZEEZEBRAPAARDJE Gewone zeekat

Bonte knaagkever

den in de lange gangen die zij hebben gemaakt. In 1,25 seconden laten zij 11-13 keer hun kop tegen het hout vallen. Na een pauze van 1-2 seconden begint het opnieuw. Vroeger dat men dat deze klopgeluiden een teken waren van de naderende dood. In het Engels heet deze kever de ‘deathwatch beetle’. In het Nederlands kreeg de tikkende tor de bijnaam doodskloppertje.

MET DE PLANTEN HOOR WIE KLOPT PRATEN DAAR KINDEREN Zwarte populier Populus Nigra

Zeekatten gebruiken kleuren en patronen om hun intenties duidelijk te maken. Wanneer ze niet opgegeten willen worden, nemen ze de kleur van hun omgeving aan. Bij agressie kleuren ze rood of oranje. Wanneer het tijd is om kleine zeekatjes te maken, vertonen de heren zich in zebrastrepen. Alles wat geen zebrastreep terugflitst, is een vrouwtje. De vrouwelijke zeekatten kijken dit vertoon van een afstandje aan, in hun standaard sepia kleurenpatroon. Bij interesse kleurt de dame zich grijs. De heren gaan onderling de strijd aan en winnaar zwemt met alle acht armen open op haar af. De communicatie schakelt van zien naar voelen. Mocht hij te lomp zijn, dan flitst ze hem een alarmpatroon tot hij rustig is. Komt er een andere kerel in de buurt, dan toont hij zijn zebrastrepen. Zijn ze samen, dan hebben ze beide hun onopvallende standaardkleur.

Bonte Knaagkever Xestobium rufovillosum Morse Veel is bekend over het uitroeien van de bonte knaagkever of grote houtkever, omdat hij zich met zijn 7 millimeter lengte gestaag door houtconstructies knaagt. Hij maakt de breedste en langste gangen van zijn soort en de eerste bestrijdingstips stammen al uit 1668. Onderzoek naar zijn communicatiestijl is van latere datum. De bonte knaagkever slaat rap met zijn kop (frons) en schild tegen hout. Eind vorige eeuw ontdekte men dat het ritmisch kloppen dat hij doet een vorm van morse is. Door te tikken kunnen de volwassen kevers elkaar vin-

Zwarte populieren blijken niet de hele dag zomaar wat te staan, maar zijn wel degelijk bezig met hun omgeving. Twee onderzoeken uit 1983 stelden vast dat gezonde bomen fenolverbindingen uitstoten om zich te beschermen wanneer insecten als plaagrups de plakker (Lymantria dispar) nabije bomen hebben geïnfecteerd. Zij ‘weten’ dit omdat zij signalen opvangen van de geïnfecteerde bomen. Het Max Planck Instituut voor Chemische Ecologie voert verder onderzoek uit naar de verdedigingsstrategie van de zwarte populier tegen aanvallen van plantetende insecten. Vastgesteld is dat de aanwezigheid van planteneters bij planten de aanmaak van stress-gerelateerde fytohormonen op gang brengt. Dit start een reactieketen die leidt tot het uitstoten van de defensieve gifwolk.

Gewone zeekat

De prairiehond is geen hond. Hij lijkt op het stokstaartje maar is eigenlijk meer een eekhoorn.


23

column

etymologie

WAAR COMMU VANDAAN? Mensen zijn sociale wezens; ze doen dingen samen en ze communiceren zich de blaren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Romeinen al een dozijn woorden kenden die met het begip ‘communicatie’ te maken hadden, van commune tot communicatio. De betekenis van deze twee woorden zijn in 2500 jaar nauwelijks veranderd. ‘Commune’ was bij de Romeinen het gezamenlijk bezit, en ‘communicatio’ was een mededeling of gesprek, letterlijk ‘iets gezamenlijk maken’.

Tekst: Marco Deurloo Deze woorden zijn mogelijk ontstaan uit munire, een muur optrekken (moenia betekent muren). Als je dat samen (com) doet, maak je een ommuurd gebied waarin je samen bent. Eigenlijk een vestiging, of misschien zelfs een vesting. Maar het is helemaal niet zeker dat deze afleiding, een gissing van Hildebrand, klopt, hoe vernuftig en dichterlijk ze ook is. De woorden zouden evengoed van munus, verplichting, kunnen komen (vergelijk met immuun, zonder verplichting). Maar als we ervan uitgaan dat de herkomst van het woord communicatie inderdaad met muren te maken heeft, dan blijkt daaruit wel dat de Romeinen anders dachten dan wij. Een idee of taaluiting werd toen van eigen tot gezamenlijk gemaakt: in het gezamenlijke domein gelegd. Tegenwoordig delen wij iets met anderen - zoals in meedelen - alsof je er een stuk van kwijtraakt. ‘Vroeger’ wisselde je ideeën uit. Gemeenschappelijk, misschien verplicht. Vanuit het Latijn kwam het woord communicatio in het Frans terecht. In 1365 treffen we daar voor het eerst communication aan in zowel de betekenis van verbinding als van uitwisseling van informatie. Het woord dook in 1388 in het Middelnederlands op als communicacie (onderhandeling), om eind 15de eeuw te verbreden naar mededeling, kennisgeving. In de 17de eeuw kreeg het ook de betekenis van communie, deelname aan het avondmaal, maar het woord communie bestond al eerder. Het is in de 12de eeuw ontleend aan het Franse communion.

Communie De communie is het ontvangen van de hostie, een deel van de roomskatholieke mis. In de 14de eeuw had het woord de algemene betekenis van bijeenkomst (communie te roupene = een bijeenkomst beleggen). Daarbij was communioen het deel van de mis waarin de hostie wordt uitgedeeld [1400-20], een symbolische deelname aan het laatste avondmaal, waarbij de gelovigen een deel krijgen van het lichaam van Christus in de vorm van de hostie.

Commune Het oudste van het stel sterk verwante woorden is commune. Het komt al sinds begin 12de eeuw in onze contreien voor, oorspronkelijk als woord voor gemeente, dan voor burgerij. Daarna groeit het terug naar de oorspronkelijke betekenis: gemeenschappelijk bezit. Was het oorspronkelijk een Frans leenwoord, in de jaren 60 van de 20ste eeuw wordt het heringevoerd, maar nu uit het Duitse Kommune, om populair te worden als aanduiding van ‘alternatieve’ woongemeenschappen.

Communisme De link naar communisme zal je niet ontgaan zijn. Die betekenis dateert van 1850.

Bronnen: Latijns handwoordenboek Standaard Antwerpen 1989 Middelnederlands woordenboek Middelnederlands Handwoordenboek Van Dale Groot woordenboek der Nederlandsche taal Etymologisch woordenboek van het Ned. (etymologie.nl) Geïntegreerde TaalBank van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, een internet database) Trouw, 5 febr 1998 Marco Deurloo is ingenieur en musicus die zich

daarnaast zo’n vijftig jaar met taal bezighoudt. Hij was medeauteur van System Development Methodology -II, eindredacteur van de Oogkrant, van schaakblad De beste Z en van personeelsblad De Vooruitblik. Hij schreef columns onder de naam Argus.

Betekenisontwikkeling van ‘commune’ In t huys uande comune ....................................................................................................................... ‘gemeentehuis’ (1126/’27) metter comoenien uander stat ...................................................................................‘met de burgerij van de stad’ [ca. 1237] commonde ..............................................................................................‘gemeenschappelijke weide, communaal bezit’ [1304] commune ................................................................................................................................................................... ‘volk’ [1300-25] commune ............................................................................................................................................................‘armbestuur’ [1311] commune, communiteit .............................................................................................................. ‘gemeente, verzameling’ [1824] commune .....................................................................................‘gemeente (stad en dorp); gemeenschappelijk bezit’ [1872], ........................‘gemeenschap van goederen door afschaffing van eigendomsrecht; Parijse Commune van 1871’ [1912], .................................................................................‘woongemeenschap zonder hiërarchie of persoonlijk eigendom’ [1970].

24


Zwĳgende hoffelĳkheid Afgelopen november was ik bij een lezing van Vincent Icke. Dat is sowieso een feestje, maar mijn ontroering steeg pas echt naar Himalaya-hoogte toen wij, de toehoorders, na afloop zijn boeken mochten kopen. Lees je dat goed? Kan ordinaire commercie nog meer indruk maken dan een perfecte lezing? Nee, natuurlijk kan dat niet. Maar Vincent tilde de boekenverkoop ver boven het niveau van ordinaire commercie uit. Alsof er geen zwaartekracht bestaat (vergeef me het grapje, ik kocht ‘Gravity does not exist’ van de meester zelve). Ik wilde natúúrlijk minstens drie vragen stellen, die elk ruim een kwartier in beslag zouden nemen. En dat wilden de andere toehoorders óók. Ik zag dat allemaal eens aan, terwijl ik met mijn boek in het rijtje wachtenden stond, en dacht: ik doe het de man niet aan. Ik ga zijn tijd (en die van de andere vraaglustigen) niet verknoeien. Ik houd mijn waffel en stel die vragen wel een andere keer en/of aan een andere zwaartekrachtoloog. Maar toen ik hem mijn boekje overhandigde werd alles anders. Vincent zette zijn krabbel er met een vulpen in en blies daarna langdurig op de inkt om die te laten drogen. Daarna legde hij het boekje open op tafel voor verdere droging. Ik bleek plotseling te beschikken over een zee van tijd! Ik begreep dat dit een gebaar van hoffelijkheid was, waaraan geen woord te pas kwam: Vincent had nu toch even niets te doen, dus kon je hem op je gemak een vraag stellen. Met een balpen had hij misschien vijfmaal zoveel boeken kunnen verkopen, maar hij gebruikte een vulpen en liet de inkt onnodig lang drogen. Ik was hoffelijk terug en verving mijn ellenlange vragen door een luchtige opmerking van een paar seconden. Als tekstschrijver haat ik het om dit te moeten zeggen: er bestaat volmaakte communicatie zonder woorden. Caren Peeters

Caren heeft een tiensporenbrein. Twee sporen vermaken zich nonstop met creatief denken. Drie houden zich bezig met praktische zaken. De rest zorgt dat ze niet per ongeluk iets creatiefs roept. Want veel mensen denken dan dat ze het gesprek niet serieus neemt. Onzin natuurlijk. Ze neemt álles serieus. Of was het nou niks? HiQuarterly HiQuarterly • communicatie • communicatie • maarrt • maart2016 2016

25

persoonlijk

DE KAART IS NIET HET GEBIED In ons land werd de term NLP (Neurolinguïstisch Programmeren) bekend door Emile Ratelband, die eind jaren tachtig heel vaak Tsjakka! schreeuwde naar argeloze Nederlandse televisiekijkers. Waarom deed hij dat? En was dat NLP? Tekst: Karina Meerman

N

eurolinguïstisch Programmeren (NLP) is geen wetenschap en pretendeert dat ook niet te zijn. Het is een verzameling technieken die in de jaren zeventig werd toegepast in de Amerikaanse hulpverlening, maar is doorgedrongen tot het Nederlandse bedrijfsleven en het domein van persoonlijke ontwikkeling. De technieken worden ingezet voor allerlei doelen, zoals gedragsverandering, fobiebehandeling en communicatieverbetering. De basis ligt in de ideeën van zes personen: Milton Erickson (hypnotherapie); Virginia Satir (gezinstherapie); Fritz Perls (gestalttherapie); Noam Chomsky (linguïstiek); Alfred Korzybski (algemene semantiek) en Gregory Bateson (systeemtheorie).

Subjectieve beleving Centraal in NLP staat het idee dat de wereld die we beleven niet dezelfde is als de wereld zelf, omdat onze hersenen slechts een afspiegeling van de werkelijkheid waarnemen. Of, zoals dat in NLP-

Beperkingen en mogelijkheden liggen in het wereldmodel termen heet: de kaart is niet het gebied (Korzybski). Dat is geen vernieuwende gedachte. Plato zei het al en we weten het zelf ook. Laat twee mensen een gesprek voeren of samen een film kijken en de kans is zeer klein dat ze terugblikken met exact dezelfde ervaringen of gevoelens. Onze ervaringen worden gefilterd door onze ogen en oren en andere biologische processen, maar ook door onze aannames en herinneringen. Wie de allereerste keer moest kokhalzen bij het eten van doperwtjes heeft andere prikkels bij zo’n bord rollend materieel dan iemand met alleen smaakvolle ervaringen. NLPaanname: Ieder wereldmodel is uniek.

Harder, zachter Eén definitie van NLP is dat het de studie is van de structuur van de subjectieve ervaring. Hoe komt het dat iemand ervaart wat hij ervaart? Hoe creëren mensen hun innerlijke beleving? Wat zijn daar-

26


van de eigenschappen? Wat ziet iemand met zijn geestesoog? Hoe klinkt het? Waar ruikt het naar? Is het helder of onscherp? Staat het veraf of dichtbij? In NLP gaat men er vanuit dat die eigenschappen te veranderen zijn, wat leidt tot andere emoties en ander gedrag. Overweldigende herinneringen zijn in de beleving vaak extreem luid en/of heel dichtbij. Dat maakt ze immers overweldigend. Heel simpel gezegd kun je met verschillende visualisatietechnieken het geluid zachter zetten en het beeld verder weg. De beleving van de herinnering verandert daarmee en ook de emotie die erbij hoort. NLPaanname: Beperkingen en mogelijkheden liggen in het wereldmodel.

gemaakt van taalpatronen zodat zij hun communicatie doelmatiger kunnen maken. Zij leren alert te zijn op de vorm (niet de inhoud) van het eigen taalgebruik en dat van anderen. NLPaanname: mensen organiseren zintuiglijke weergaven via taal. Sommige mensen geven de voorkeur aan visuele woorden: kijk hier eens, het is me helder. Andere gebruiken auditieve termen: ik hoor wat je zegt, het klinkt goed. Het derde zintuiglijke systeem is kinesthetisch, doen en voelen: Ik begrijp je, het zit me niet lekker. Voor meer begrip en effectiviteit kan iemand aansluiten bij het zintuiglijke systeem van de ander. Bij spreken in het openbaar of het schrijven van teksten is het dan handig om alle zintuigen te 'activeren' om een zo groot mogelijk publiek mee te nemen. Dus toch plaatjes stoppen in een presentatie, al vind je het zelf stompzinnig. En er zijn meer elementen die meespelen in

Menselijke vermogens zijn als melodieën

Expertise kopiëren Een ander element van NLP is modelleren: het in kaart brengen van iemands expertise, op zo’n manier dat die kan worden overgedragen op anderen. Dat modelleren gaat verder dan alleen feitenkennis. Het betreft ook patronen in strategie, gedrag en overtuigingen. In hun boek Essenties van NLP zeggen auteurs Lucas Derks en Jaap Hollander dat “menselijke vermogens zijn als melodieën. Als we een melodie in notenschrift kunnen vastleggen, de opbouw ervan begrijpen en het betreffende instrument kunnen bespelen, dan kunnen we die melodie spelen – op onze eigen manier – en haar aan anderen leren.” Dus wie zijn golfspel wil verbeteren, moet niet alleen de techniek kopiëren van Tiger Woods, maar ook diens essentiële kalmte op cruciale momenten.

Taalgebruik Ten derde kan NLP dienst doen bij communicatietechnologie. Cursisten worden bewust

taalgebruik. Wijdt iemand uit in details of praat hij alleen in hoofdlijnen? Weet die collega altijd wat hij niet wil, maar nooit wat hij wel wil? Of is het iemand die nooit refereert aan ‘ik’ maar altijd aan ‘wij’? Gaat de affiniteit uit naar mensen of systemen? Richt hij zijn blik eerst naar de toekomst of eerst naar het verleden? Met al die elementen is te spelen en te variëren wanneer men zich bewust is van de onbewuste patronen in eigen taal. NLP-aanname: Meer keuze geeft een effectiever wereldmodel.

Tsjakka Goed. Als je het zo bekijkt is NLP lang zo gek nog niet als je misschien dacht toen je het alleen via Ratelband kende. Maar waaróm riep Emile nu zo luid Tsjakka!? Misschien was het volume de invloed van zijn lessen bij de Amerikaan

Anthony Robbins, een zelfhulpmeneer die NLP gebruikte om alle bescheidenheid uit zijn leven te programmeren. Want bescheidenheid was volgens hem een beperking en moest dus verdwijnen. De overtuiging dat dit kan hangt samen met de NLP-aanname dat de mens vrijheid heeft van conclusie. We kunnen ervoor kiezen ergens betekenis aan te hechten. Wie twee keer vruchteloos is gestopt met

Stop plaatjes in een presentatie al vind je het zelf stompzinnig roken mag concluderen dat hij hopeloos verslaafd is en de rest van zijn leven zal blijven roken. Maar hij mag ook denken dat het hem de volgende keer wél lukt. Een mens mag menen dat talen leren leuk en makkelijk is. Hij mag ook concluderen dat hij het niet kan. De vraag is of de overtuiging de beste is voor de situatie waarin hij zich bevindt. Niet de beste? Volgens de Robbinsen en Ratelbanden is iedere overtuiging of conclusie eenvoudig te veranderen. De wereld aan je voeten na een reeks Tsjakkaaaaaaa’s! Positief denken! Je kunt het!

Doperwtjes Is het zo eenvoudig? Soms. Maar “Je kunt het!” is een redelijk nutteloze aansporing tot positief denken. Nutteloos, omdat de meeste conclusies niet te veranderen zijn door aansporing van buitenaf. We moeten onze eigen argumenten vinden. Blijde aansporing geeft de burger wel moed, maar Ratelbands Tsjakka! was zijn eigen anker. Ankeren is het koppelen van gevoelens of een geestestoestand aan (onder andere) voorwerpen of woorden. Zoals ‘ik hou van je’ voor veel mensen als vanzelf een speciale lading heeft, zo kan met NLPtechnieken ieder woord ‘geladen’ worden met een betekenis die wij er zelf aan toekennen. Zoals je ook doperwtjes kunt verankeren aan kokhalzen. Of zoals een kop koffie net gestopte rokers in verleiding kan brengen. Met NLP kan de bestaande programmering (doperwtjes,YUK!) in korte tijd worden omgebogen naar een andere beleving (doperwtjes, YAY!). Dit kun je geloven of niet. NLP-aanname: Nut is belangrijker dan waarheid.

Karina Meerman is freelance journalist met een hoge taalgevoeligheid. Zij leerde daar veel over in de opleiding International NLP Master Practitioner (1999). Eind 2014 stopte zij met roken met behulp van Champix. HiQuarterly • communicatie • maarrt 2016

27

onderwijs

onderwijs

IEDEREEN EEN POLYGLOT Marion de Groot is een lichtend voorbeeld voor iedere potentiële polyglot. HiQuarterly vroeg haar te onderzoeken hoe het komt dat zij zoveel talen beheerst en of anderen dit ook kunnen leren. Zij ging op zoek bij zichzelf en andere meertaligen in de vereniging. Het werd een boeiende tocht voor iedereen die ook maar iets heeft met taal. Tekst: Marion de Groot

‘Heb jij een talenknobbel of zo?’ Ik wist nooit zo goed wat ik met die vraag aan moest. Wat is dat, een talenknobbel? Ik vind talen gewoon leuk. Als kind al leerde ik van mijn moeder zinnetjes in het Engels, Frans en Duits. Uiteraard had ik ook een geheimtaal, maar dan wel inclusief naamvallen, vervoegingen en een geheimschrift. Op de middelbare school leerde ik wat Fins van een uitwisselingsstudent in de klas, en daarna ging ik zelf op uitwisseling naar Thailand, waar ik in een jaar vloeiend Thais leerde spreken. Een keuzevak Spaans, een stage in China en een bruiloft in Japan later had ik weer wat talen aan mijn lijstje toegevoegd. Tussendoor heb ik ook wat cursussen Bulgaars, Russisch, Indonesisch, Arabisch en Braziliaans Portugees geheel of gedeeltelijk doorgewerkt. Maar een talenknobbel?

Een goed geheugen helpt, net als het vermogen om patronen te herkennen Is het een kwestie van interesse, en kan iedereen veel talen leren? Ik vroeg medemensalen en -polyglotten Sam Waltz en Dirk Kaandorp naar hun kijk hierop. Sam komt uit de Verenigde Staten en woont in Riyadh, Saoedi-Arabië. Hij heeft lesgegeven in Engels, Duits, Frans en Spaans en houdt zich nu bezig met het samenstellen van curricula. Dirk is musicus en muziekdocent en heeft naast de talen van de middelbare school ook Spaans, Italiaans, Zweeds en Russisch geleerd. Hij werd onder andere getriggerd door zijn werk als dirigent voor een wereldmuziekkoor. Dirk: “Van de muziekstukken wil ik niet alleen weten waar ze over gaan, maar óók hoe ze moeten worden uitgesproken.”

Wat maakt talen leren zo interessant? Dirk: “Mijn interesse in taal komt ten eerste voort uit nieuwsgierigheid, al geldt die ook voor veel andere onderwerpen. Maar het is ook verwondering over de verschillen en overeenkomsten tussen talen: grammaticaal, idiomatisch, semantisch, etymologisch, fonetisch.” Talen zijn levend en praktisch oneindig; het is vrijwel onmogelijk om alles van een taal te kennen. Er zijn complexe regels met nog complexere uitzonderingen, dialecten en nuances.Toch spreekt iedereen zijn moedertaal moeiteloos. Voor sociaal contact is een gemeenschappelijke taal erg handig, waardoor de taal van een groep mensen onderdeel wordt van de identiteit, en een cultuur zich makkelijker verspreidt in een gebied met dezelfde taal. Sam: “Dat deel van de Amerikanen dat

28


zich realiseert dat de wereld niet ophoudt bij de grens van de VS, weet dat het leren van een taal de sleutel is tot goed reizen.” Als je een cultuur echt wilt leren kennen, moet je de taal leren. Kan iedereen dat, al die talen leren? Of heb je die talenknobbel nodig? Een taal leren kost vooral tijd, al is elke volgende taal makkelijker te leren als je al wat talen kent. Sam: “Een van mijn professoren zei dat sommige mensen, zelfs die verder briljant zijn, totaal niet in staat zijn om de patronen te herkennen die nodig zijn voor het leren van een taal. Maar ik heb op scholen voor bijzonder onderwijs ook tweetalige leerlingen met het downsyndroom gezien.” Dirk: “Ik denk dat iedereen wel een taal kan leren. De een wil hem misschien gewoon leren spreken, de ander wil wellicht ook weten hoe een en ander in elkaar steekt en die duikt dan in de grammatica.” Een goed geheugen helpt, net als het vermogen om patronen te herkennen. Muziekdocent Dirk merkt op dat gevoel voor de ‘muziek’ van de gesproken taal, de klanken en de melodie, onderdeel is van een talenknobbel. Dirk: “De melodie van het Italiaans of Zweeds is bijvoorbeeld heel anders dan die van het Nederlands.” Interesse, motivatie en doorzettingsvermogen zijn minstens zo belangrijk. Het beste werkt een omgeving waar je de taal dagelijks nodig hebt, in combinatie met de discipline om de taal ook actief te gebruiken. Dirk: “Ik heb vier zussen die op school beslist geen taalkundige hoogvliegers waren, maar waarvan er twee door werk en huwelijk nu vloeiend Spaans spreken, één vloeiend Duits, en één zeer behoorlijk ServoKroatisch.” Sam: “Ik heb nog wat andere talen proberen te leren waarbij ik minder succes had. Ik woon al vijf jaar in de Arabische wereld, maar het frustreert me hoe weinig Arabisch ik spreek. Ik weet niet goed waar dat aan ligt.” >>

Hoe ga je te werk? Je kan natuurlijk een woordenboek pakken en beginnen met stampen bij de A, maar dat werkt niet. Dirk: “Ik was eens drie maanden in Italië, waar mijn Italiaans zich in die relatief korte tijd beter ontwikkelde dan tijdens het jaar waarin ik de taal leerde bij het Italiaans Cultureel Insti-

Spreken begint met: je mond open durven doen tuut.” Je onderdompelen in de taal zorgt ervoor dat je gevoel krijgt voor de klanken en veelgebruikte woorden. Als ik Thais uit een boekje had geleerd, had ik het nooit zo goed beheerst als nu. Een taal heeft een mondelinge en een schriftelijke vorm, die je beide zowel passief als actief kan beheersen: lezen, schrijven, luisteren en spreken.

Passief Zeker als je thuis in je luie stoel begint, is lezen een makkelijke eerste stap. Je ziet veelgebruikte woorden, kan onbekende woorden opzoeken en maakt kennis met de zinsconstructies. Kinderboeken zijn erg handig, want je kunt zelf het niveau van de tekst kiezen: een boek voor kleine kinderen als de taal volledig nieuw voor je is, en een boek voor jongvolwassenen als de taal gerelateerd is aan een taal die je al kent. Als de taal een voor jou onbekend schrift heeft, is lezen een goede oefening voor het leren van het schrift. In China ging mijn woordenboek altijd mee en was ik al snel specialist in het ontcijferen van menukaarten. Ook onderweg las ik alles wat ik zag, waarbij vaak de betekenis duidelijk was door waar het stond. Als je verder bent, kun je het leren van de taal combineren met het opdoen van andere kennis. Sam: “Ik heb Nederlands geleerd door Nederlandstalige Wikipediapagina’s te lezen, Nederlandse radio via internet te luisteren en in het Nederlands vertaalde films (bijvoorbeeld van Disney) te kijken die ik al in het Engels ken.” Dat brengt ons bij luisteren. Als je net begint, is het goed om te wennen aan de klanken en de

intonatie van de taal. In een verdergevorderd stadium is luisteren essentieel om de uitspraak te verfijnen. Internetradio kun je aanzetten terwijl je andere dingen doet. Op een informeel radiostation hoor je ook spreektaal, inclusief stopwoordjes, tussenwoordjes en beleefdheidsvormen. Ideaal is om de taal voortdurend om je heen te hebben, zoals het geval is in het land zelf. Goed luisteren helpt met een goede uitspraak. Als je iets niet de eerste keer verstaat, kun je vragen of die persoon het kan herhalen of uitleggen. Mensen die je kent kun je op het hart drukken niet over te schakelen naar Engels of Nederlands, want dan leer je het nooit. Een tip is om een voicerecorder te gebruiken, zodat je wat iemand zei nog eens kan terugluisteren.

Actief Een taal passief kennen, zeker een taal die lijkt op je moedertaal, is niet de grootste uitdaging. De kunst is om zelf volzinnen te produceren, het liefst real-time. Als je een taal actief gebruikt, dan moeten je hersenen pas echt aan de slag. Een oefening in een boek waarbij je in elk zinnetje de juiste werkwoordsvorm moet invullen is goed om mee te beginnen, maar het geeft je niet de vaardigheid om zelf een zin te formuleren op het moment dat je die nodig hebt. Als je schrijven wil oefenen, zorg dan dat je zelf de woorden en zinnen moet bedenken. Mailen en chatten zijn goede oefeningen. Of je zoekt een ouderwetse penvriend. Spreken begint met: je mond open durven doen. Je maakt ongetwijfeld fouten, maar daar mag je je niet door laten weerhouden. Een gesprekspartner is wel essentieel, maar als je in het land zelf zit moet dat geen probleem zijn. Met het spreken maak je je een taal pas echt eigen, omdat je jezelf traint om direct te bedenken hoe je iets zegt. Je hebt geen tijd om iets op te zoeken. Je krijgt meteen feedback of

In China ging mijn woordenboek altijd mee. Al snel was ik specialist in het ontcijferen van menukaarten mensen je verstaan. Het liefst klink je natuurlijk als een echte native. Voor een goede uitspraak is luisteren enorm belangrijk. Als je daarbij heel goed let op intonatie en het gebruik van tussenwoordjes, en je je dit goed eigen maakt, dan pas word je echt vloeiend. Vooral bij tonale talen zoals het Chinees of het Thais, is het essentieel dat je heel goed naar de intonatie luistert. Je moet de ander imiteren alsof je hem belachelijk maakt, waarbij je niet alleen de klank maar ook de intonatie overneemt. In niet-tonale talen gebruiken we de intonatie vaak voor een intentie of onderliggende vraag (‘spreek ik het zo goed uit?’) en dan gaat het mis. Voor je het weet heb je je moeder (ma) voor een paard (mâ) uitgemaakt. >>


29

onderwijs

column

Andere tips

Sam Waltz

Sam: “Laat je niet ontmoedigen als het niet perfect lukt. Blijf proberen, het is een leerproces. Sta open en stel jezelf zo veel mogelijk bloot aan de taal. Wat je ook leest, kijkt of luistert, probeer het in die taal te doen. En maak gebruik van het internationale netwerk van Mensa. Je kunt naar internationale events gaan en gastlid worden van Mensa in een ander land.” Dirk: “De onderdompelmethode is voor iedereen nuttig. Als het even kan, zou iedereen die een taal leert enige tijd in het land zelf moeten doorbrengen.”

Komt uit:Verenigde Staten Woont in: Riyadh, Saoedi-Arabië Spreekt: Engels, Duits, Frans, Nederlands, Spaans, Italiaans, Latijn en nog wat talen in mindere mate Opleiding: BA in European Studies (foreign languages and literatures, history, political science, philosophy), MA in foreign language pedagogy Beroep: Leraar Engels, Duits, Frans en Spaans, curriculumontwikkelaar

Sam en Dirk werken beiden in het onderwijs en hebben nog wel wat ideeën over hoe taalonderwijs op de middelbare school verbeterd kan worden. Sam: “Ik heb op drie continenten taalonderwijs gevolgd en gegeven en zie grote verschillen tussen de systemen. Het is opvallend hoe groot de invloed van landelijke politiek is op onderwijsbeleid.” Dirk: “De onderdompelmethode moet in het voortgezet onderwijs gebruikt worden. Schaf de moderne talen als aparte vakken af, maar geef twee, drie maanden alle vakken in het Frans, dan in het Engels, dan in het Duits, en maak die taal dan voor de betreffende periode zoveel mogelijk de voertaal binnen de school. Natuurlijk vraagt dit om veeltalige docenten (of heel veel part-timers), maar de leerlingen zouden beter en makkelijker hun talen leren. Ik vrees trouwens dat het bij een wild plan blijft.” Tot die tijd moeten we zelf de onderdompeling maar opzoeken. Met een uitwisselingsjaar op de middelbare school, een buitenlandse stage tijdens je studie en heel veel reizen. Dan leer je niet alleen de taal, maar ook ontzettend veel over de wereld én over jezelf. Ik kan het aanraden!

Boeken: Gabriel Wyner Fluent Forever Erik V. Gunnemark: The Art and Science of Learning Languages Kató Lomb Polyglot - How I learn languages Meer: http://www.omniglot.com/books/language/learning.htm

Marion de Groot Komt uit: Nederland Woont in: Amsterdam, Nederland Spreekt (op volgorde van niveau): Nederlands, Engels, Thais, Frans, Chinees, Japans, Duits, Spaans Opleiding: MSc Industrieel Ontwerpen, TU Delft en MSc Software Engineering, Open Universiteit Beroep: Informatie-analist, zelfstandig

Dirk Kaandorp Komt uit: Nederland Woont in: Leiden, Nederland Spreekt: Nederlands, Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Zweeds, Russisch Opleiding: muziekwetenschappen en HBO-PW (niet afgerond), koordirectie en docent muziek (wel afgerond) Beroep: freelance musicus (koordirigent en arrangeur/componist) en docent muziek en informatiekunde, dyslexiecoach en trajectbegeleider (zorgteam) in het v.o.

Links: http://ankisrs.net/ - Tool om flashcards te maken om woordjes te leren https://wrts.nl/ - Soortgelijke Nederlandse tool http://livemocha.com - Gratis taaloefeningen met feedback van sprekers https://www.duolingo.com/ - Gratis taaloefeningen in app en web http://www.teachyourself.com/ - Betaalbare talencursussen met boek en audio http://www.pimsleur.com/ - Luisterlessen van 30 minuten. Duur maar goed. http://www.rosettastone.eu/ - Professionele online talencursussen http://www.radioguide.fm/ - Radiostations van over de hele wereld http://www.tunein.com - Radiostations van over de hele wereld http://www.afs.nl - Uitwisselingsprogramma’s voor scholieren http://www.vso.nl - Uitwisseling voor vakdeskundigen n. ontwikkelingsgebieden https://html5.skritter.com/home een app voor het leren van Chinese en Japanse karakters: skritter.

30


Een wĳze les V

oor mij is de communicatie vanuit mijn beroep van cruciaal belang geweest voor hoe mijn carrière zich heeft ontwikkeld. Stom eigenlijk toch? Je zou zo graag willen dat succes alleen gebaseerd is op iemands kwaliteiten binnen zijn of haar beroep. Hoeveel voorbeelden kennen we wel niet uit de geschiedenis van hongerlijdende artiesten, die pas na hun dood werden ontdekt, omdat ze het zelf indertijd niet konden communiceren? Doordat anderen met behulp van de “juiste” communicatie die artiesten pas na hun dood tot een groot succes maakten? Componist en dirigent Leonard Bernstein (o.a. West Side Story) is voor mij een voorbeeld van iemand die, naast dat hij uitermate getalenteerd was, ook nog eens ontzettend goed wist te communiceren met zijn publiek. Hij sprak het publiek tijdens de concerten aan en betrok hen op een laagdrempelige, innemende manier bij de muziek. Hij zoog ze naar zich toe, maar hoe deed hij dat? Een combinatie van charme, openheid, zelfverzekerdheid en focus, waarbij niemand in het publiek werd buitengesloten. Bij dat laatste ben ik mezelf op mijn vijftiende tegengekomen, nadat ik werd gevraagd uitleg te geven bij mijn optreden. Toen ging ik enorm worstelen met ingewikkelde zinsconstructies bij mijn uitleg aan het publiek (er zaten ook veel kinderen in het publiek). Ik moest en zou overkomen als een professor, iemand die alles wist en als wijze leermeester het publiek zou doen verbijsteren. Het tegendeel was waar, niemand, laat staan ikzelf, had begrepen waar ik het over had gehad. Een wijze les die dag. Ik keek mezelf daarna aan in de spiegel en zei: “Wat zou jij willen horen als je in een stoel in dat publiek had gezeten?” Vanaf dat moment was het voor mij duidelijk, ik wilde geen professor op het podium zijn, maar gewoon mezelf.

Lavinia Meijer

Lavina Meijer is Nederlands bekendste harpiste. Haar laatste album heet ‘Voyage’ en is een ode aan het reizen, met Franse muziek van Tiersen, Satie, Debussy en Ravel. Meer info via www.Laviniameijer.com HiQuarterly HiQuarterly• •communicatie communicatie •• maarrt maart 2016

31

maatschappij

Sport

WIENS BEPERKING IS HET?

TUSSEN TIGHTEND EN TOUCHDOWN American Football-spelers moeten elkaar tijdens het spel informeren zonder dat de concurrentie weet wat er gaat gebeuren. Dat vereist een geheim en complex communicatiesysteem: de playcodes.

Tekst: Zyg Murach Vergeleken met ons voetbal draait het American Football veel meer om de dode spelmomenten. Het team in balbezit mag steeds vier pogingen doen om 10 yards terreinwinst te boeken. Landjepik dus, door de lucht (passing play) of over de grond (running play). De aanval duurt tot de volgende tackle of touchdown of andere score. Daarom is er goed nagedacht over spelhervattingen. Elke basisopstelling heeft een naam, waarvan de geschiedenis leest als jurisprudentie... Coach Bob Zupnik gebruikte in 1951 tegen Caroline State voor het eerst de Pistol Wing formatie. En op elke formatie zijn varianten bedacht, denk aan een Tightend (aanvaller op de flank) die vijf yard verder naar buiten staat. Spelers krijgen specifieke blokkeeropdrachten mee en zelfs het moment van spelen (snapcount) wordt gevarieerd. “Het brein van de aanval is Quarterback (QB). Hij communiceert het aanvalsplan naar de rest van het team.” Aan het woord is Bart van Bezouw, headcoach van de Groningen Giants, dat uitkomt in de AFBN Eredivsie. “Omdat de organisatie binnen een halve minuut moet staan, liggen de taken vast in het playbook.“ Maar zelfs de Nederlandse toppers, die twee avonden per week trainen, hebben geen volledig playbook in hun hoofd. Ze spelen met cheat sheets rond de polsen. Een mooie cheerleader die een speler zijn playbook ontfutselt is daarom een romantisch, maar zinloos idee. De sleutel is wannéér een aanval wordt gespeeld. Daarom wordt er bovengemiddeld veel gecommuniceerd in het American Football. De coach praat via een headset tegen de QB. Wissels nemen opdrachten mee het veld in en langs de zijlijn worden borden omhoog gehouden met de Eiffeltoren of een stuk kaas erop; het kan van alles betekenen. De QB informeert het team via een play call. Hij roept

COMMUNICATIE MET EEN ZINTUIG MINDER

bijvoorbeeld "Pro right split", gevolgd door een code voor het spaghettipakket van renroutes, met of zonder bal. 896 F Curl H Corner jaagt de drie snelle receivers op weg door genummerde openingen in de defensie, laat één back een krul beschrijven, terwijl de andere back naar de hoek moet. Zo’n lange play call heeft vaak een korte nickname. En om de verwarring compleet te maken, roept de QB ook wel eens een fake play dat hij later herroept, of juist niet. Op TV hoor je over de profs: “They say so much, now.” Het is praten, communiceren en rustig blijven, uitstralen dat je de controle hebt. En de Quarterback heeft de rol van elke aanvaller in zijn hoofd. Daarom verdient Peyton Manning van de Denver Bronco’s 17 miljoen dollar per jaar. En hij is niet de duurste.

Tekst: Ilona Kuis

Mensalid Arianne de Man (56) is coördinerend senior adviseur bij het IPO, de koepelorganisatie van de twaalf provincies. Een functie waarin samenwerking, overleg, vergaderingen en communicatie enorm belangrijk zijn. Ze zit in diverse fora en deskundigenraden en werkt als vrijwillige schipper op een rondvaartboot. Arianne heeft een man en vier kinderen. Ze is zeer ernstig slechthorend, als gevolg waarvan ze last heeft van tinnitus (oorsuizen) en haar lichtgevoeligheid toeneemt.

Als je vijf kerels van 120 kilo bij elkaar zet om over play codes te praten, dan wordt het dollen. “Omaha kan zoiets betekenen als een running play. Maar het kan natuurlijk ook een passing play zijn. Afhankelijk van de windrichting. Misschien. Of van de kleur van de shirts…” Het is male bonding waar een buitenstaander niet tussenkomt. Misschien is dat wel de les: mannen zijn prima in staat om te communiceren. Als ze de tegenstanders een loer kunnen draaien en er flink wat aan overhouden.

Cabaretier, schrijver en muzikant Vincent Bijlo (50) is volledig blind geboren. Met als genetisch bijeffect, een ‘bonus’ zoals hij zelf zegt, dat zijn gehoor vanaf zijn 16e achteruit gaat. Hij heeft, net als Arianne, last van tinnitus. Hij bracht zijn jeugd deels door op het blindeninstituut in Huizen. Op een reguliere school bleek hij na een test in 6 VWO hoogbegaafd te zijn. Vincent studeerde Nederlands, is actief voor GroenLinks en getrouwd met zangeres Mariska Reijmerink.

Zyg Murach is technisch schrijver. Hij legt technisch ingewikkelde zaken op een eenvoudige manier uit en vormt zo een brug tussen ontwerper en gebruiker. Aspen Photo / Shutterstock.com

32


Renate (45) en Mensaal Bart Jan (53) Kelter zijn 22 jaar samen, waarvan 17 jaar getrouwd. Zij werkt vier dagen per week bij EBPI als Linuxspecialist in een ontwikkelteam. Hij werkt fulltime bij het CAK en is gespecialiseerd in informatiebeveiliging. Zij is blind geboren, maar kan in tegenstelling tot Vincent wel licht en donker onderscheiden. Bart Jan heeft een vergroeiing in zijn gezicht, deels rond zijn rechteroog, maar hij ziet perfect.

lijke aandoening, van moederskant, met een progressief verloop. Op mijn 17e hoorde ik al slechter dan een ander. In audiogramtermen zit ik nu op een gehoorverlies van 80-85 dB. Het omgaan met een beperking was voor mij van jongs af aan vanzelfsprekend. Ik denk aan de lange termijn en zorg goed voor mezelf. Ik heb me altijd gericht op wat ik wél kan. Mijn grootste beperking is misschien wel dat ik goed kan compenseren, waardoor mensen vaak niets aan me merken.” Vincent: “Ik zie mijn beperking niet als zodanig. De omgeving benadrukt de beperkingen. Ik weet niet hoe het is om te zien. Mijn wereld is nooit anders geweest en voor mij is die compleet. Stel dat je zou

Mijn grootste beperking is misschien wel dat ik goed kan compenseren, waardoor mensen vaak niets aan me merken willen zien, dan leef je constant in het besef dat je dat niet kunt. Dan maak je andermans gedachten tot die van jezelf. Ieder mens heeft beperkingen, maar 95% daarvan is niet zichtbaar. Ik kan de mijne niet maskeren. We moeten toe naar een inclusieve wereld waarin iedereen erbij hoort, onafhankelijk van zijn of haar zintuiglijk functioneren.” Renate: “Ik zeg altijd 'blind', want dat is duidelijk voor iedereen. Ik beschrijf het gewoon zo feitelijk mogelijk. Een ‘functiebeperking’ zegt mij niks, want ik zie het niet. Ik zat eens in een roeiboot met iemand met een functiebeperking, maar ik weet nog steeds niet wat hij had. De term ‘Visually Impaired Person’,VIP, vind ik onduidelijk. En je bent tenslotte ook maar gewoon een persoon, net als ieder ander.”

Terminologie

Hulpmiddelen

Arianne: “Ik ben slechthorend. Veel ingewikkelder maak ik het niet. Het gevolg van een erfe-

Arianne: “Sinds mijn 35ste draag ik hoortoestellen en sinds kort hebben we met het gezin wekelijks gebarentaalles. Thuis heb ik een >>


33

maatschappij

“Er is een enorm verschil tussen GEKWETST WORDEN en JE LATEN KWETSEN.” trilschijf en flitslampen. Die werken op de deurbel, de wekker, de telefoon en het brandalarm. Zo voel of zie ik het signaal als ik het niet kan horen. Verder hebben we een ringleiding. Mijn hoortoestellen pakken al het geluid daarbinnen direct op. Op mijn werk heb ik een eigen kamer en in vergaderingen gebruik ik een schrijftolk die met een Velotype toetsenbord meetikt. Dan krijg je - soms hilarische - live ondertiteling, zoals bij Teletekst.” Vincent: “Ik zit nu op 30% van het normale gehoor en mijn twee

Ik voel de ruimte met mijn hele huid hoortoestellen compenseren dat steeds beter. Wat mij heeft geholpen, is de Alexandertechniek, gebaseerd op de verhouding tussen beweging en tijd. Zo heb ik geleerd om in de ruimte te zijn en die te voelen en te weten. Het helpt om je energie meer naar boven te richten, zoals kinderen van nature doen.” Renate: “Ik heb een brailleregel die ik aansluit op mijn pc. Daarmee lees ik, op zo’n 70-80% van de snelheid van een gemiddeld persoon. Aan de telefoon merken mensen niet dat ik blind ben en ik zeg er ook niks over als het niet relevant is. Als ik alleen de straat op ga, neem ik mijn stok mee.”

Waarneming Arianne: “De hoortoestellen versterken het geluid en filteren ruis eruit, zodat spraak wordt verhelderd. Hoortoestellen zijn echter niet een volledig hulpmiddel zoals een bril. In rustige situaties, als de ander duidelijk en in mijn richting spreekt, gaat het prima. Met muziek en andere gesprekken erbij wordt het lastiger. In mijn hoofd los ik dan de puzzel op van wat ik hoor, wat de context is en wat ik kan liplezen.” Vincent: “Ik heb geleerd om mijzelf tot onderdeel van mijn omgeving te maken. Ik voel de ruimte met mijn hele huid. Zo houd ik er onder steeds complexere omstandigheden contact mee. Dan kun je nooit verdwalen, ook al is een ruimte onbekend. Als kind hield ik al

34


van de ruimte; ik speelde veel buiten en deed gevaarlijke dingen, maar ik viel nooit en was niet roekeloos. Dat kan ik mij niet veroorloven, ook nu niet. Op het podium heb ik een vaste opstelling en gebruik ik latjes ter oriëntatie. Ik voel het licht en de mensen in de zaal. Ik moet kunnen praten en luisteren tegelijk, zodat ik niet schrik van een onverwachte nies uit het publiek. Bij individuen let ik op stem, of je op je gemak bent, hoe je binnenkomt, wat je doet en zegt. Ik kan mensen zich ook expres ongemakkelijk laten voelen, als ze dom doen of rare vragen stellen. Dat is mijn rebelse kant, veel in deze wereld gaat al zo braaf of binnen de lijntjes.” Renate: “Ik hoor de reflecties van ruimtes, dat is bij mij beter ontwikkeld dan bij zienden. Ik gebruik ook vaak mijn reuk, bijvoorbeeld om de supermarkt of de drogist te lokaliseren. Ik voel mensen niet aan hun gezicht, ik kan me niet indenken wat dat toevoegt, want ik heb ze nooit gezien. Toen ik Bart Jan ontmoette, viel zijn mooie diepe en warme stem mij op. Hij behandelde me gelukkig niet als speciaal geval. Op onze eerste date ging ik met hem mee vliegen in een sportvliegtuigje en mocht ik ook sturen. In Australië heb ik zelfs 200 kilometer gereden in een four-wheel drive, naast Bart Jan. Iik mocht van hem niet harder dan 60.”

Intelligentie Arianne: “Het contrast tussen mensen in de omgang is opvallend. Een minder intelligente reactie vind ik als mensen zeggen dat zij het ook lastig vinden ‘als mensen door elkaar heen praten.’ Of als ze denken dat ik compleet doof ben en vragen: ‘Hoezo heb je dan last van geluiden in de kantoortuin?’ Sommigen zeggen: ‘Ik praat nou eenmaal een beetje onduidelijk.’ Intelligente mensen kunnen hun gedrag beter sturen. Ze

passen hun hoofd- en praatrichting aan, denken oplossingsgericht en zijn reflectief. Het is erg fijn als mensen dingen voor me vertalen en hun verhaal inleiden en samenvatten. Het helpt dat ik veel vrijheid heb in mijn baan en op hoog niveau functioneer. Er is een betere vergadercultuur en ik tref er gelukkig veel goede communicatoren.” Vincent: “Je moet er pragmatisch mee omgaan. Je moet niet alles wat je overkomt plaatsen in het kader van je blindheid of slechthorendheid. Ik vind het een waanzinnig voordeel om zo intelligent te zijn. Ik houd ervan om slimme verbanden te leggen, om problemen en situaties te doorzien, meervoudige redeneringen op te zetten, en om niet te blijven hangen in simpele actie-reactiepatronen. Ik weet hoe het voelt om niet in het onderwijssysteem te passen, maar ik vond dat niet erg. Ik vond het leuk en handig wat ik allemaal kon met mijn intelligentie.”

zat toen nog in de kantoortuin, achter verhoogde, geluiddempende schotten. Ik was hard aan het werk en de BHV’er had mij niet opgehaald. Ik kwam er thuis pas achter toen ik een mail kreeg met de evaluatie. Toen ik het vertelde op het werk, kwamen er weinig reacties, want het was wel beschamend. Er werd gezegd: ‘Het was ook niet zo’n belangrijke oefening.’” Vincent: “Er is een groeiend leger van weirdo’s, mensen die gekke of dreigende mails sturen. Voor mij is het niet pijnlijk meer, het is vaak pijnlijk voor henzelf. Er is een enorm verschil tussen gekwetst worden en je laten kwetsen. Laatst schreef ik een column met kritiek op de SGP. Een gelovige reageerde dat mijn blindheid de straf van God was. Of mensen vinden dat ik niet op tv mag omdat ik blind ben. Blinden mogen blijkbaar alleen op tv als er een collectebus naast staat of als ze hun bek houden.

Toen ik Bart Jan ontmoette, viel zijn mooie diepe en warme stem mij op

Renate: “Ik denk wel dat het van invloed is, dat ik makkelijker kan reageren op dingen, dat ik me kan inleven in de ander, dat ik daarover nadenk en mijn eigen gedrag aanpas. Ik zou niet zo snel een aangepaste opleiding gaan doen, omdat ik mijn eigen aanpassingen kan bedenken. Maar heeft dat met intelligentie te maken? Is ook persoonlijkheid denk ik. Ik heb er overigens een vreselijke hekel aan als ik betutteld word.”

Half Nederland is voortdurend gekwetst of duikt in de slachtofferrol.Velen worden daar ook door hun omgeving in gelaten. Ik geef dat weerwoord wel. Je moet je kunnen weren, zonder tegendruk geen kracht.” Renate: “Mensen zijn voorzichtig en schrikken, ze staan niet gelijk te springen om met een blinde om te gaan. In winkels praten mensen weleens tegen Bart Jan en niet tegen mij. Kleine kinderen vind ik zo leuk, die vragen gewoon wat ik heb. Ik houd van die directheid, zo ben ik zelf ook. Ik was eens met mijn zus bij de kapster. Ze vroeg aan mijn zus of ik doofstom was en ik zei ‘ik ben alleen maar blind hoor.’” >>

Respons Arianne: “De luchtalarmsirene op de eerste maandag van de maand uur hoor ik niet meer. Ik dacht dat ze ermee waren gestopt. Op mijn werk heb ik eens een brandoefening gemist. Ik


35

maatschappij

Arianne: “Deze foto is genomen op onze eigen zeilboot. Hij geeft mij heel herkenbaar weer: zacht, peinzend, grappig, door de trui toch ook stoer. Zo ben ik. Mensen die mij een beetje kennen, weten dat ik vaak lach, met dichtgeknepen ogen.”

recept

Arianne

Toen journalisten nog massaal in loondienst voor kranten werkten was het ’s zomers rustig op de redacties. Men was op vakantie, net als de politici, ambtenaren en een groot deel van het bedrijfsleven. Komkommertijd: waarin weinig nieuws werd gemeld en de komkommers op hun best waren.

Bart Jan: “Deze foto is gemaakt in Zuid-Afrika. Ik zoek een aantal foto’s uit en vertel aan Renate wat er op staat. Ze vraagt me of ze er niet scheel op staat, want dat doet ze vaak op geposeerde foto’s. Vrolijk scheel vinden we wel kunnen.”

Renate: “Ik heb niet veel met foto’s. Ik snap wel dat ze herinneringen vastleggen, maar dat geldt voor mij natuurlijk niet. Ik ga op Bart Jans mening af. Ik vind het vooral belangrijk dat we er samen op staan. En ik houd van actiefoto’s.“

ANGELA’S KOMKOMMERTIJD INGREDIËNTEN komkommer (zoveel je lust) zout appelazijn (o.a. verkrijgbaar in de toko) honing of bruine suiker cayennepeper (optioneel)

Bart Jan en Renate

RECEPT Schil de komkommer. Halveer in de lengte en schraap de pitjes eruit (met een theelepeltje ofzo). Snij de helften in schijfjes van 0,5 tot 1 centimeter dik. Doe ze in een vergiet en bestrooi ze ruim met zout. Laat ze ongeveer 20 minuten liggen, spoel daarna goed af.

Ilona Kuis werkt als trainingsactrice en presentatrice, vooral in de zorg, retail en de juridische wereld. Vraagt anderen en zichzelf het hemd van het lijf. En dat komt goed uit, want ze is dol op de sauna. Meer info en blogs op http://lonelyatthetoppers.nl/

Doe de komkommerstukken in een magnetronschaal en voeg appelazijn toe tot ze bedekt zijn.Voeg zoetigheid toe naar smaak: een flinke eetlepel honing of bruine suiker. Voeg voor een pittig accentje een flinke snuf cayennepeper toe. Dek af en zet de schaal in de magnetron op hoog vermogen tot de boel begint te bubbelen (zo’n 2-3 minuten). Laat daarna afkoelen. Eet. Het azijnmengsel is een aantal keren gebruiken. Dit recept is te danken aan de Asian Mensa Unofficial Gathering 2015, Seoul.

“Ik houd erg van beschouwen. Van boven de aarde hangen en het hele zootje in ogenschouw nemen, dan stelt het altijd veel minder voor dan je denkt als je er middenin zit. Deze foto past daar goed bij: fris en met afstand naar de dingen kijken. Mijn gedachten kiezen de beelden, een beeld moet uitdrukken wat ik denk. Dit raam kwam ik op de tast tegen in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ik vond het zo'n mooi zitraam en vroeg iemand om me te fotograferen. Mariska bedacht de geshopte aarde op de achtergrond, voor mijn show Enkeltje Mars.” Vincent Bijlo

36


HiQuarterly HiQuarterly• komkommunicatie • communicatie • •maarrt maart 2016

37

PUZZEL Het thema van het volgende nummer is ‘ruimte’

S

LITHERLINK. MAAK EEN LIJN LANGS DE HOKJES. DEZE LIJN DIENT ONONDERBROKEN TE ZIJN, MAG ZICHZELF NIET KRUISEN EN GEEN BEGIN OF EINDE HEBBEN. DE NUMMERS IN DE VAKKEN GEVEN AAN LANGS HOEVEEL ZIJDEN VAN DIT VLAK DE LIJN MOET LOPEN.

3

2

2

1

2

3 1

2

2

2

2

2

2 1

1

2

2 1 2 1

1

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland

2

2 2

2 2

2 2

2

2

2

2

2

#14 jaargang 4 // juni 2016

€ 5,95

RUIMTE

1

2

1 2

2

2

0

1

2

1

0

1

0 1

2

2

0

HiQUARTERLY

Het is gelukt. We hebben een nieuwe puzzelkoning! HiQuarterly bedankt Joop Poels voor zijn jaren van fijne puzzels en verwelkomt Peter Sisak. Hij begint met een puzzel die hij zelf vijf sterren geeft qua moeilijkheidsgraad. Peter stelt zich voor: I am Peter Sisak. I’m from Hungary and residing in the Netherlands since 2009. I have many hobbies, such as calligraphy, astronomy, computer programming and so on. Logic puzzles rank high among them. I savour the process, not only of solving one, but also of creating one. When I’m not busy with my hobbies, I enjoy spending time with my wife and my toddler son.

Bouwen op zee ja of nee?

Zo doen ze het in Rotterdam!

COLOFON HiQuarterly is een kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland en verschijnt in maart, juni, september en december

Hoofdredacteur: Karina Meerman

Eindredactie: Caren Peeters

Art Director: Robert Nijboer

Corrector: Yvonne Veltmaat

Fotografie: Jeroen Komen

Auteurs: Michan Biesbroek Marco Deurloo Grethe van Geffen Marion de Groot Romy van Krieken

38 38

Abonnementen en losse nummers: Ilona Kuis Lavinia Meijer Zyg Murach Noks Nauta Anne van Overbeek Caren Peeters Angela Riddering Ingrid Touwslager

Strip:

HiQuarterly verschijnt vier keer per jaar. Een los nummer kost € 5,95 (jaarabonnement €19,95). Voor bestellingen en vragen over betaling en bezorging kunt u contact opnemen met HiQuarterly@ mensa.nl

Advertenties: [email protected] Informatie voor leden van Ver. Mensa Nederland:

Rechten en aansprakelijkheid Niets uit deze uitgave mag - op welke wijze dan ook - worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Citeren met bronvermelding is wel toegestaan.

Alle uitgekomen HiQuarterly’s zijn op de mensa website voor leden beschikbaar.

Alle auteursrechten worden uitdrukkelijk voorbehouden. Beweringen en meningen, geuit in de artikelen en mededelingen in HiQuarterly zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de redactie of Vereniging Mensa Nederland.

Wil je geen papieren HiQuarterly of is hij juist niet per post gearriveerd, maar wil je hem wel? Stuur een mail naar [email protected]

HiQuarterly besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde artikelen in het magazine, maar kan niet aansprakelijk worden gesteld voor kennelijke onjuistheden. Vereniging Mensa Nederland aanvaardt geen aansprakelijkheid voor kennelijke onjuistheden in deze publicatie.

Floris Oudshoorn

Puzzel: Peter Sisak

Social Media: Twitter: @HiQuarterly www.facebook.com/HiQuarterlyNL

HiQuarterly ••communicatie communicatie• •maart maart2016 2016

Redactieadres: HiQuarterly T.a.v.Vereniging Mensa Nederland Horapark 9, 6717 LZ Ede

Bij de keuze van het illustratiemateriaal is getracht de daarop berustende auteursrechten te ontzien of te honoreren. Zij die menen auteursrechtelijke aanspraken te kunnen maken, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever.

39

40


HiQUARTERLY COMMUNICATIE POLYGLOTTEN ÉÉN ZINTUIG MINDER. Neuro Linguïstisch Programmeren PSEUDOWETENSCHAP OF HANDIG COMMUNICATIEMODEL?

Recommend Documents