Het verzorgen van Konijnen
1
Inhoud 1 Feiten
3
2 Gedrag 2.1 Samenstelling van de groep 2.2 Konijnentaal 2.3 Konijnenspeelgoed
4 4 4 5
3 Huisvesting 3.1 Buitenhok 3.2 Binnenhok
6 6 7
4 Hygiëne 4.1 Tips om het drinkflesje schoon te maken
8 8
5 Voeding 5.1 Hooi 5.2 Droogvoer 5.3 Formule hoeveelheid droogvoer 5.4 Geschikte versnaperingen 5.5 Ongeschikte versnaperingen 6 Ziekte en verzorging 6.1 Dierenarts 6.2 Vaccinaties 6.3 Konijnen oppakken 6.4 Konijnen borstelen 6.5 Trainen van konijnen 6.6 Andere huisdieren
9 9 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 13
1
2
1. Feiten ■ Konijnen zijn groepsdieren en dus veel gelukkiger wanneer ze per stel in plaats van alleen gehuisvest zijn. ■ Konijnen hebben veel ruimte en speelmogelijkheden nodig. ■ Konijnen die gezelschap van andere konijnen hebben en veel afleiding krijgen zijn vaak vriendelijker naar mensen toe. ■ Konijnen zijn van nature buitendieren. ■ Konijnen zijn geen knaagdieren, maar behoren tot de orde van de haasachtigen. ■ Een mannetjeskonijn heet een ram. ■ Een vrouwtjeskonijn heet een voedster. ■ Konijnen worden gemiddeld 7-10 jaar oud.
Foto: Shutterstock
3
2. Gedrag Van nature leven konijnen altijd in groepen, waarin altijd wel wat te beleven valt. Het zijn intelligente dieren die zich al gauw gaan vervelen wanneer ze in hun eentje in een saai hokje leven. Er ontstaan dan allerlei gedragsproblemen en het konijn is diep ongelukkig. Daarom is het heel belangrijk om een konijn niet te kwellen door hem alleen te houden en is het van belang een leuke en uitdagende leefomgeving voor ze te creëren. Samenstelling van de groep Om meerdere konijnen thuis te houden zijn verschillende combinaties mogelijk. De beste combinatie zal altijd een voedster (vrouwtjeskonijn) en een gecastreerde ram (mannetjeskonijn) zijn. Ook twee voedsters kunnen soms samen gehouden worden –twee zusjes uit hetzelfde nest gaat vaak goed- mits ze voldoende ruimte tot hun beschikking hebben. De kans blijft echter bestaan dat ze toch ruzie krijgen zodra ze volwassen zijn. Twee rammen gaan vrijwel onherroepelijk vechten, waarbij vaak flinke verwondingen kunnen ontstaan. Castreren van de rammen zal dit probleem in de meeste gevallen niet oplossen.
Konijnentaal Konijnen maken weinig geluid, maar kunnen veel duidelijk maken met hun lichaamstaal. Om ze beter te leren begrijpen volgt hieronder een aantal duidelijk waarneembare zaken: ■ Stampen met de achterpoten. Dit is een teken van dreigend gevaar en angst. ■ Knorren en piepen. Het konijn voelt zich bedreigd en kan gaan aanvallen. ■ Knarsetanden. Een konijn dat tijdens het aaien zachtjes met zijn tanden knarst, voelt zich prettig. Luid knarsetanden en in elkaar gedoken in een hoekje zitten is geen goed teken, dan heeft hij pijn. ■ Hard gillen/oren plat naar achteren. Dit is meestal een teken van angst of pijn. ■ Langs voorwerpen strijken. Konijnen die met hun onderkin langs voorwerpen strijken markeren hun territorium. ■ Liggen. Als een konijn zich op zijn gemak voelt, draait hij zich op zijn zij om uiteindelijk languit, gestrekt te gaan liggen. Een gelukkig konijn rent alle kanten op, schudt vrolijk met zijn kop en maakt rare bokkensprongen. Foto: Pieter Smit
4
Konijnenspeelgoed Konijnen houden van aandacht en spelen graag. Dit is natuurlijk en noodzakelijk gedrag. Een konijn leeft in de natuur in grote groepen in een uitgebreid, zelf gegraven gangenstelsel. Een groot gedeelte de dag zijn ze bezig met het zoeken naar voedsel. Hierbij zijn ze veel in beweging en als ze eenmaal voer gevonden hebben dan zijn ze nog niet klaar. In de natuur komen konijnen hun eten uiteraard niet op een bordje tegen. Daar moeten ze vaak flink voor knagen en scheuren. Om het natuurlijk gedrag te stimuleren worden konijnen dus graag bezig gehouden met graaf-, knaag-, scheur- en renmogelijkheden. Hieronder volgen wat tips om konijnen op een leuke manier bezig te houden: ■ Graven. Konijnen hebben veel graafmogelijkheden nodig en deze zijn makkelijk te geven. Een kartonnen doos gevuld met hooi of papiersnippers of een echte zandbak is vaak voldoende. ■ Scheuren. Veel konijnen houden van scheuren, zij moeten dan ook veel papieren producten krijgen. Een oude gouden gids is een uitstekende keus. Let er wel op dat het konijn niet teveel van het papier eet. ■ Knagen. Alle konijn willen knagen en hebben dus veel knaagmogelijkheden nodig. U kunt hierbij denken aan nietgiftige stukken onbehandeld hout. Zeer geschikt zijn onder andere wilgentakken en takken van fruitbomen. Ook karton, papier,
stro, (onbehandelde) rieten manden en dennenappels zijn goed voor konijnen om aan te knagen. Een voorbeeld van giftig hout, iets wat dus nooit gegeven mag worden, is eikenhout. In een eik zit looizuur en dat is giftig voor een konijn. ■ Ruiken. Bijvoorbeeld wc-rolletjes gevuld met kruidenhooi (dit is in dierenwinkels verkrijgbaar) of een gedeelte van het voer verstoppen. ■ Gooien. Alle konijnen houden ervan om met dingen te gooien. Bijvoorbeeld babyspeelgoed, sleutels of andere dingen van hard plastic of metaal.
5
3. Huisvesting De gezondheid van een konijn hangt voor een groot deel af van een goede en ruime behuizing. Konijnen zijn van nature buitendieren en hier komen ze dan ook het beste tot hun recht. Wanneer je je konijnen buiten houdt en deze hieraan gewend zijn, kun je gerust je dieren ook in de winter buiten houden. Het is dan wel belangrijk dat ze voldoende beschutting hebben. Het zijn juist de temperatuurschommelingen, het steeds van buiten naar binnen gaan, waar konijnen niet goed tegen kunnen. De grootte van het hok hangt af van de grootte van het konijn en het aantal dieren per hok. Buitenhok In de dierenwinkels zijn veel verschillende soorten buitenhokken te koop. In vele opzichten voldoen deze hokken niet als permanente verblijfplaats voor een konijn. Ze zijn te klein qua oppervlak, zeker als een konijn -zoals het hoort- met een soortgenoot woont. Ook zijn ze vaak te laag, zodat een konijn niet eens rechtop kan zitten. Let bij het uitzoeken en het plaatsen van een buitenkooi in ieder geval op de onder-
6
staande zaken. ■ De minimale oppervlakte voor twee kleine tot middelgrote konijnen is 2m2 (1 x 2 m) Maar hoe groter hoe beter! ■ Een buitenhok moet altijd over een gesloten nachthok beschikken. ■ Zorg voor een kooi waar konijnen rechtop in kunnen staan, liggen en huppelen. ■ Een hok moet voldoende bescherming bieden tegen zon, wind, regen en (wilde) dieren. ■ Indien het koud is, zorg dan voor extra stro in het nachthok. ■ Indien het meer dan 10 graden vriest, verplaats dan het buitenhok naar een koele tochtvrije binnenruimte. Bijvoorbeeld een schuur of een garage. ■ Konijnen zijn gravers en kunnen dus ontsnappen. Dit kan voorkomen worden door gaas onder de grond te plaatsen. Laat konijnen nooit alleen los in de tuin. Ze hebben dan wel de ruimte, maar ontsnappen sneller dan je denkt. Tevens kunnen ze dan giftige planten eten.
Binnenhok Een konijn kan ook binnen gehouden worden in een binnenkooi. Deze kooien zijn er in verschillende soorten en maten. Er zijn bijvoorbeeld traliekooien die een plastic onderbak hebben en een bovenstuk van tralies maar er zijn ook kooien die zowel boven als onder van plastic zijn gemaakt en waarvan de bovenkant alleen een schuif heeft van tralies om hem open te maken. Deze zogenaamde ‘anti-rommelkooien’ zijn echter zeer konijnonvriendelijk en absoluut af te raden. Door de geslotenheid van deze kooien kan de temperatuur in de kooi snel oplopen en is het snel te warm voor een konijn, tevens is er te weinig ventilatie waardoor een konijn sneller last kan krijgen van zijn longen. Tot slot zijn deze kooien meestal te laag waardoor een konijn niet helemaal rechtop kan zitten en een vergroeide rug kan krijgen.
Let bij het uitzoeken en het plaatsen van een binnenkooi in ieder geval op de onderstaande zaken: ■ De minimale maat van een binnenhok is 60 x 120 x 70 cm. Maar hoe groter hoe beter! ■ Zorg voor een kooi waar konijnen rechtop in kunnen staan, breed uit kunnen liggen en huppelen. ■ Een hok moet voldoende bescherming bieden tegen zon, tocht en andere huisdieren. ■ Het is noodzakelijk om konijnen die binnen zitten een aantal uren per dag vrij rond te laten lopen. ■ Let er op dat konijnen elektriciteitskabels of andere snoeren kapot kunnen knagen. ■ Konijnen vinden gladde vloeren onprettig. Leg daarom stro of houtkrullen op de bodem van het hok. 7
4. Hygiëne Konijnen zijn erg schone dieren en zullen hun behoefte voornamelijk op één plek doen, het “konijnentoilet”. Door in het hok een waterdichte bak te plaatsen kan het gemakkelijk schoon gehouden worden en blijft de rest van het hok verder netjes. Hieronder volgt een aantal schoonmaaktips: ■ Maak de kooi tenminste één keer in de week helemaal schoon. ■ Maak het ontlastingshoekje dagelijks schoon. ■ Maak het etensbakje iedere dag schoon. ■ Maak de drinkfles elke week schoon. Uiteraard wel elke dag het water verversen.
Foto: Shutterstock
8
Het is belangrijk om de drinkfles dagelijks met vers water te vullen en wekelijks geheel schoon te maken. Op deze manier krijgen algen en bacteriën geen kans. Tips om het drinkflesje schoon te maken: ■ Doe 1 eetlepel rijst en wat heet water in de fles. Vervolgens goed schudden zonder tuitje (anders kan een rijstekorrel tussen het balletje van het tuitje het water gaan blokkeren). ■ Gebruik een (flessen)rager.
5. Voeding De juiste voeding in de juiste hoeveelheid is erg belangrijk voor de verzorging van konijnen. De darmen van konijnen zijn namelijk erg gevoelig. Als het konijn geen goede voeding krijgt kan dit ernstige en langdurige gevolgen hebben voor de gezondheid. Konijnen hebben qua voeding in ieder geval de onderstaande drie dingen nodig: ■ Onbeperkt vers water (gebruik hiervoor een drinkflesje). ■ Onbeperkt hooi (gebruik hiervoor een ruifje). ■ Beperkte hoeveelheid droogvoer. Een andere belangrijke voedingsbehoefte van een konijn is iets minder smakelijk. Ze eten namelijk een deel van hun keutels op. Dit zijn blindedarmkeutels die vol zitten met onmisbare voedingsstoffen. Hooi Konijnen moeten altijd hooi tot hun beschikking hebben. Beter te veel dan te weinig. Hooi is namelijk het allerbelangrijkst voor het afslijten van de tanden en voor een goede werking van de darmen. Droogvoer De meeste huiskonijnen zijn veel te dik, met alle nadelige gevolgen voor de gezondheid. Het is daarom verstandig om goed na te denken over wat u een konijn gaat voeren. De exacte hoeveelheid krachtvoer die een konijn nodig heeft is afhankelijk van de hoeveelheid groenvoer die gegeven wordt en hoeveel lichaambeweging het konijn krijgt.
Houd er rekening mee dat hoewel konijnen groente, fruit en groenvoer erg lekker vinden, dit maar met mate gegeven mag worden. Dit is belangrijk omdat de vitamines en mineralen die een konijn echt nodig heeft uit het krachtvoer gehaald moeten worden. Tevens is het beter om enkel krachtvoer te geven en geen gemengd droogvoer. Wanneer er teveel wordt gevoerd, zullen de konijnen voornamelijk het lekkerste uit het gemengd voer eten. De voedzame korrels kunnen daardoor blijven liggen waardoor het konijn ziek kan worden. Om de hoeveelheid droogvoer voor het konijn te bepalen bestaat een gemakkelijke formule. Voor jonge konijnen tot 8 maanden geldt dit niet, deze mogen onbeperkt eten. Formule hoeveelheid droogvoer: Per kilo lichaamsgewicht mag het konijn 25 gram droogvoer per dag hebben. Dit moet echter wel over de dag verdeeld worden. 9
Geschikte versnaperingen Konijnen moeten altijd eerst goed wennen aan groenvoer. Aangeraden wordt om met één (groente)soort te beginnen. Geef altijd eerst een klein stukje, ter grootte van een postzegel en kijk hoe de darmen erop reageren. Blijven de keutels goed, dan kan de dag erna 2x zoveel gegeven worden. Zo kan het elke dag opgebouwd worden. Pas als het konijn goed gewend is aan één soort groente of fruit, kan een tweede soort geïntroduceerd worden. Hieronder volgt een verkorte lijst met geschikte versnaperingen. De volledige lijst van is terug te vinden op onze website: www.hetknaaghof.nl. ■ Groenvoer. Bijvoorbeeld paardenbloembladeren, weegbree en gras. Groenvoer altijd wassen, goed uitschudden en vers geven. Geef geen groenvoer dat vlak naast de weg is geplukt. Dit kan besmet zijn door honden en bevat veel giftige stoffen vanwege uitlaatgassen. Daarnaast bestaat het gevaar, bij zelf geplukt groenvoer, van het overbrengen van virussen zoals myxomatose en VHD. ■ Groente. Denk hierbij aan andijvie, witlof, wortelen, wortelloof, broccoli, bleekselderij etc. Vergeet niet alle groente eerst te wassen. Geef nooit koolsoorten, sla of klaver. Deze groenten kunnen al in hele kleine hoeveelheden gasvorming in de darmen veroorzaken (trommelzucht). Let er ook op dat het voedsel nooit direct uit de koelkast gegeven wordt. Laat dit eerst op kamertemperatuur komen.
Foto: Pieter Smit
10
■ Fruit. Bijvoorbeeld appel (zonder pitjes!), banaan, peer, mandarijn en rozijnen. Wees matig met fruit, want het bevat veel koolhydraten. De darmen van konijnen zijn hier niet op ingesteld. Vergeet niet om het fruit eerst te wassen. Ongeschikte versnaperingen Een tam konijn eet wat hem wordt voorgezet en kan over het algemeen geen onderscheid maken tussen giftige en niet-giftige planten, let dus goed op! Hieronder volgt een verkorte lijst met giftige groente en giftig groenvoer. Een volledige lijst is terug te vinden op onze website www.hetknaaghof.nl. ■ Rauwe (groene) aardappels ■ Ui ■ Rabarber ■ Boterbloem ■ Speenkruid ■ Gouden regen ■ Klaproos ■ Bitterzoet ■ Vingerhoedskruid ■ Rododendron. Geef ook liever geen konijnensnoepjes. Deze bevatten over het algemeen te veel vet en koolhydraten. De darmen van een konijn zijn hier niet op ingesteld en bovendien wordt het dier hier snel te dik van.
6. Ziekte en verzorging Een gezond konijn is een actief, oplettend dier dat graag eet en een schone en droge vacht heeft. Wanneer het konijn stil in een hoekje gaat zitten is dit geen goed teken. Hieronder volgt een aantal symptomen die erop wijzen dat uw konijn ziek kan zijn: ■ Lusteloosheid ■ Niet willen eten ■ Vuile neus ■ Vies achterlijf (vastgeplakte ontlasting) ■ Kwijlen ■ Kale plekken Dierenarts In sommige gevallen is het verstandig om gelijk de dierenarts te waarschuwen. Hieronder volgen een aantal van de meest voorkomende ziektes waarbij het konijn altijd naar de dierenarts moet: ■ Niet eten. Wanneer een konijn 12 uur niet gegeten heeft, is het ernstig ziek, 24 uur niet eten kan dodelijk zijn. Wacht daarom niet af! ■ Schurftmijt en andere parasieten. Controleer regelmatig de vacht op ongedierte, schilfers, wonden, bulten en kale plekken. ■ Oormijt. Kijk regelmatig in de oren of er korsten in zitten. ■ Doorgegroeide nagels. Konijnennagels groeien net als bij mensen altijd door. In de natuur slijten die nagels bij het lopen of graven, maar tamme konijnen hebben vaak niet genoeg mogelijkheden om hun nagels te slijten. De nagels worden te lang waardoor het konijn niet goed meer kan lopen of de nagels breken te kort af en gaan
bloeden. Om dit te voorkomen zullen de nagels regelmatig moeten worden geknipt. Het is mogelijk om de nagels zelf te knippen maar het kan ook door de dierenarts gedaan worden. ■ Doorgegroeide tanden. Controleer regelmatig de voortanden. Doorgegroeide tanden zijn een veel voorkomend probleem bij konijnen. De meest voorkomende problemen zijn haakjes op de kiezen en doorgroeiende tanden (olifantstanden). Bij haakjes op de kiezen slijten de kiezen niet goed en vergroeien deze. Hier moet wat aan gedaan worden, anders stopt het konijn met eten of kan hij abcessen krijgen. Alleen de dierenarts heeft speciale hulpmiddelen om zo ver in de bek van een konijn te kunnen kijken om de haakjes te zien. Bij doorgroeiende tanden slijten de voortanden niet goed. Dit kan komen doordat het konijn niet genoeg te knagen heeft (hooi, takken etc), maar ook als de stand van de voortanden niet goed is slijten ze niet goed af. U kunt dit zelf zien indien u in de bek van het konijn kijkt. In beide gevallen zal de dierenarts de tanden of kiezen van je konijn knippen en/of slijpen, zodat het konijn weer (normaal) kan eten. 11
op jonge leeftijd te steriliseren voorkom je dit. Een andere belangrijke reden is geboortebeperking.
■ Verstopping. Dit kan ontstaan door een te droog dieet of bij een gebrek aan schoon drinkwater. Het kan genezen door meer vezelrijk groenvoer te geven en extra water. Is er binnen 12 uur geen verbetering ga dan direct naar de dierenarts. ■ Diarree. Bij diarree 24 uur geen groenvoer geven. Geef het konijn enkel hooi en water. Bij aanhoudende diarree naar de dierenarts gaan. ■ Maden. Controleer regelmatig of er geen keutels geplakt zitten rond de anus. Vooral in de zomer kan dit vliegen aantrekken die daar eitjes in leggen. Uit deze eitjes komen maden die het konijn, als het ware, van binnenuit opeten. ■ Snot. Snot is een besmettelijk virusziekte die bij konijnen onder andere door stress kan optreden. Het gaat om allerlei uitvloeiingen uit de neus, meestal niest het konijn ook. Er zijn verschillende soorten snot en het beste is om het besmette dier te isoleren en uw dierenarts te raadplegen. ■ Wormen. Wormen zijn een zeer besmettelijke aandoening. Het konijn eet niet meer en zit stilletjes in een hoekje. Het konijn heeft vaak heftige diarree die zuur ruikt en een opgeblazen buik. ■ Sterilisatie. De belangrijkste reden om een voedster te steriliseren is het risico op tumoren in de baarmoeder zo klein mogelijk te maken. 50 tot 80% van de voedsters op middelbare leeftijd krijgt baarmoederkanker. Door de voedsters 12
Vaccinaties Het is belangrijk konijnen te vaccineren tegen Myxomatose en Viral Haemorrhagic Disease (VHD). Dit is afhankelijk van de gebruikte vaccinatie één of twee keer per jaar. Vraag er naar bij uw dierenarts. Ook wanneer de konijnen alleen binnen leven, lopen ze de kans om besmet te worden. Beide virussen kunnen via de schoenen van buiten meegenomen worden. Wanneer konijnen hier niet tegen geënt worden, lopen ze een grote kans om hieraan dood te gaan. Konijnen oppakken Konijnen houden van gezelschap, maar het liefst wanneer ze zelf op de grond zitten. Over het algemeen vindt een konijn het niet prettig om opgepakt te worden. Dit komt omdat een konijn in de natuur een prooidier is. Een konijn zal in de natuur alleen maar opgepakt worden, wanneer het gegrepen wordt door een roofdier. Op dit moment weet het konijn dat het zal sterven en deze doodsangst voelt het dier dus ook wanneer het door mensen opgetild wordt. Wanneer het konijn toch opgepakt moet worden, dan dient dit voorzichtig te gebeuren. Pak het konijn met één hand onder de borst tussen de voorpoten door, en dan met de andere hand de achterkant van het dier ondersteunen. Daarna tegen je aanhouden of op schoot zetten.
Konijnen borstelen Konijnen moeten regelmatig geborsteld worden. Hoe vaak is afhankelijk van de haarsoort van het konijn. Het verwijderen van het haar zorgt ervoor dat ze geen last krijgen van verstopping. Wanneer u merkt dat de konijnenkeutels in het hok als een soort kralenketting met haar aan elkaar verbonden zijn, weet u dat het konijn te veel haar binnen krijgt. Dit kan gevaarlijk zijn want in tegenstelling tot een kat kan een konijn de haarbal niet uitspugen. Indien een konijn veel te veel haar binnenkrijgt dan zal het overtollige haar zich verzamelen in de maag en dat kan fatale gevolgen hebben. Het kammen van, in het bijzonder de langharige, konijnen is dus echt van levensbelang. Trainen van konijnen Trainen is leuk voor uzelf en voor het konijn. Het is bijvoorbeeld heel erg handig wanneer uw konijn op commando naar u toe komt en zelf in en uit zijn kooi gaat. Dit zijn basisvaardigheden die elk konijn aan kan leren. Begin bijvoorbeeld met twee minuten trainen per dag (de aandacht van konijnen is niet lang vast te houden) om het konijn te leren bij u te laten komen. Het ene konijn
pikt het na een aantal dagen op en bij het andere kan het wel een paar weken duren. Maar geef niet op, want ieder konijn leert het. Let er wel altijd op dat het trainen leuk moet blijven voor mens en dier. Dieren leren het snelste door een beloning te geven. Straffen of voedsel onthouden is nooit de juiste manier om dieren te trainen. Indien u serieus wil beginnen met het trainen van uw konijnen raden wij aan om eerst voldoende informatie te verzamelen over trainen. Tegenwoordig staat veel informatie over trainen op het internet en zijn er meerdere boeken geschreven. Ook is het mogelijk om verschillende cursussen en zelfs (privé) lessen van een echte konijnentrainer te volgen. Andere Huisdieren Konijnen kunnen niet gemakkelijk samen worden gehouden met andere dieren. De combinatie van bijvoorbeeld een konijn met cavia is voor beide dieren niet goed. Ze communiceren namelijk op verschillende manieren, eten ander voer en begrijpen elkaar niet. Het belangrijkste punt is dat cavia’s vitamine C toegevoegd moeten krijgen aan het voer, terwijl dit bij konijnen blaasgruis kan veroorzaken. U kunt ervan uit gaan dat zowel het konijn als de cavia het meeste plezier beleeft aan het gezelschap van een soortgenoot.
13
Voor meer informatie: Het Knaaghof Huis te Landelaan 2 2283 SG Rijswijk Tel: 070-3945523 www.hetknaaghof.nl
[email protected] Openingstijden: Dinsdag t/m zondag, 13.00 – 16.00 uur Het Knaaghof is gesloten tijdens de feestdagen. Buiten de openingstijden kunt u alleen op afspraak terecht. Drukwerk: knijnenburgproducties.nl
