HET VERLIES VAN UW BABY De tekst in deze folder bestaat uit twee delen. Wij adviseren u het eerste deel 'De eerste dagen na de dood van uw baby' kort na het overlijden van uw baby te lezen, omdat het praktische informatie bevat die in de komende dagen nuttig kan zijn. Het tweede deel 'Weer thuis met lege handen' kunt u beter later lezen, omdat het betrekking heeft op de moeilijke periode die daarna volgt. Deze informatie biedt een handvat om u een beetje op weg te helpen. Het kan een aanvulling zijn op gesprekken die u met uw behandelend arts, de verpleegkundige, elkaar en met familie en vrienden zult voeren. Deze informatie is op geen enkele manier een vervanging voor de hulp en steun uit uw omgeving, die u het meeste nodig zult hebben.
Deel I - De eerste dagen na de dood van uw baby Vlak na de dood van uw baby zult u uiteenlopende gevoelens bij uzelf bemerken. Sommige moeders en vaders voelen zich tot hun verrassing rustig en gevoelloos alsof zij 'verlamd' zijn. Dit is een reactie die het lichaam beschermt tegen een 'teveel' aan ellende. Het gevoel van verlamming zal na verloop van tijd afzakken en ruimte maken voor het eigenlijke beleven van het verlies. Anderen zullen veel eerder een gevoel van verdriet, verzet en woede voelen opkomen. Het verzet richt zich vooral tegen iedereen die met de baby te maken had, zoals artsen, verpleging of verloskundige.
252-240611
Vaak ervaren ouders ook boosheid ten
U heeft elk recht van de wereld uw kind te
opzichte van zichzelf of God. Rouwbeleving
zien, ook na de dood. Uw wens is heel
uit zich bij ieder mens anders en ieder heeft
natuurlijk en zeker niet 'vreemd'. Het zien
het recht om rouw op zijn/haar manier te
en vasthouden van uw overleden baby kan
beleven.
u waarschijnlijk verder helpen en u troosten, ook voor de toekomst. Aarzel niet
Het contact met de baby
om uw eventuele kinderen en dierbaren
Afhankelijk van de omstandigheden waar-
(familieleden of vrienden) daarbij aanwezig
onder uw baby is gestorven, bent u daar
te laten zijn, indien u daar behoefte aan
zelf wel of niet bij aanwezig geweest.
heeft.
Misschien was u onder narcose en overleed uw kind tijdens of kort na de geboorte,
Enkele opmerkingen van ouders
zonder dat u hem of haar hebt gezien.
'Ik vond het beter dat hij stierf met ons in zijn buurt dan helemaal alleen. Hij stierf in
Het zien of vasthouden van uw overleden
mijn armen. Ik was blij dat ik hem kon vast-
baby helpt om een goed beeld te krijgen
houden, maar ik wist ook dat ik hem nooit
van het kind. Als bij u de behoefte opkomt
meer vast zou mogen houden. Tenminste,
uw kind nogmaals in de armen te nemen,
niet in dit leven.'
raden wij u aan dit kenbaar te maken aan
'We hebben ons kind, omdat het een aange-
de verpleegkundige of behandelend arts.
boren afwijking had, na de geboorte niet willen zien, maar we vragen ons af hoe het
Ook wanneer sprake is van zichtbare, aan-
er nou heeft uitgezien.'
geboren afwijkingen raden wij u aan uw
'Mijn man wilde enige tijd bij onze baby
kind te zien en vast te houden of aan te
blijven na zijn dood. Hij stond naast hem,
raken. In werkelijkheid blijkt de voorstelling
met zijn hand op zijn lijfje.'
die u zich van uw kind gemaakt heeft
'Mijn man en ik zijn zo blij dat iemand ons
meestal veel minder erg dan u had gedacht.
heeft gevraagd of we onze baby wilden zien. Dat hielp ons erg in onze rouwverwerking.
Wanneer u uw kind echter niet meer wilt
We weten nu hoe ons kind eruit zag. Het
zien, zal dit gerespecteerd worden.
was moeilijk haar te zien, maar we zijn zo dankbaar dat we het deden.'
2
252-240611
Een foto van uw baby
Denkt u er rustig over na of u foto's wilt
Het is misschien wat vreemd dit nu te lezen
hebben. Zo'n foto is snel gemaakt. De
maar de ervaring heeft geleerd, dat het
periode waarin dat kan is echter kort.
nuttig kan zijn een foto van uw overleden
Misschien wilt u nu geen foto, maar later
baby te (laten) maken. Uw overleden of
kan dit veranderen. Als u toch afziet van het
doodgeboren kindje is voor u een persoon
(laten) maken van foto's zal iedereen dit
die echt heeft bestaan. Het hebben van
besluit accepteren.
foto's van uw baby kan een kostbare herinnering worden.
Afdruk in gips Het verplegend personeel zal na overleg
Verschillende ouders vertelden hoe fijn ze
met u een afdruk in gips maken van een
het vonden over foto's te beschikken.
handje en voetje van uw overleden kindje.
Andere vertelden hoe jammer het was, zich
Zo heeft u een tastbare herinnering aan
geen enkel beeld meer te kunnen vormen
hem of haar.
van hun baby, niets tastbaars meer te hebben. Het is goed wanneer u het perso-
Op de afdeling
neel of een vertrouwd iemand vraagt foto's
Als moeder moet u soms nog enige tijd na
te maken. Het kan ook best gebeuren, dat
de bevalling in het ziekenhuis blijven. U ligt
de behandelend arts of verpleegkundige u
op een eenpersoonskamer, wel op de
dit zelf vraagt, omdat zij weten hoe belang-
afdeling kraam/verloskunde. Natuurlijk is
rijk het voor veel ouders is om een herin-
het mogelijk dat gedurende de gehele
nering aan hun kind te hebben.
opnameduur uw partner of een andere dierbare bij u op de kamer verblijft.
Als u foto's heeft van de korte periode waarin uw baby leefde, vraag dan ook om
Als u behoefte heeft tijdens uw verblijf op
foto's te maken ná het overlijden. Laat ook
de afdeling met iemand te praten over wat
foto's maken als uw kind doodgeboren is.
u bezighoudt, dan moedigen wij u aan dit
Zo kunt u later steeds weer even kijken als
zeker te doen. Naast de mensen die bij u op
u met de vraag rondloopt hoe uw kind er in
visite komen, kunt u altijd een gesprek
werkelijkheid uitzag.
aanvragen met een verpleegkundige, uw behandelend arts, een maatschappelijk
3
252-240611
werker of een medewerker van het team
van een volgende zwangerschap. Bovendien
psychiatrie.
zal het onderzoek van uw kind kunnen bijdragen tot een beter inzicht in ziekten bij
Moedermelk
pasgeborenen, zodat de zorg voor zieke
Uw kindje is overleden en u voelt dat uw
pasgeborenen in de toekomst nog verder
borsten melk produceren, waarmee u nu
kan verbeteren.
geen raad weet. De moedermelk herinnert u aan de baby en laat u de leegte zo heel
Indien u bezwaren heeft tegen zo’n onder-
bewust en heel lichamelijk voelen. Het is
zoek, heeft u het recht dit te weigeren. Uw
heel verdrietig te beseffen dat er geen
beslissing zal te allen tijde worden geres-
kindje meer is dat uw borstvoeding nodig
pecteerd.
heeft. Net als de naweeën, het vloeien en de slapte van de buik veroorzaakt dit tegen-
De burgerlijke stand
strijdige gevoelens van verdriet en boosheid
Tegenover de geboorteaangifte staat de
op je lichaam.
aangifte van overlijden. De aangifte van
Een nauwsluitende bh zal enige verlichting
overlijden hoeft u niet zelf te doen. Dit
geven. De melkproductie zal na enige tijd
wordt gedaan via een door de arts afgege-
vanzelf ophouden. Uw behandelend arts kan
ven overlijdensverklaring, die naar de
u ook medicijnen voorschrijven waardoor de
burgerlijke stand wordt gestuurd. Aan de
melkproductie stopt.
hand hiervan wordt een overlijdensakte opgemaakt.
Obductie (ook wel 'sectie' genoemd) Vrijwel zeker zal aan u worden voorgesteld
Is uw kind overleden vóórdat u aangifte van
obductie te doen bij uw overleden kind. Een
geboorte kon doen, dan kunt u toch aan-
obductie is een gedetailleerd onderzoek na
gifte van geboorte doen. De burgerlijke
de dood om opheldering over de doodsoor-
stand maakt dan op grond van de overlij-
zaak te verkrijgen. De bevindingen van zo’n
densverklaring van de arts een akte op,
onderzoek kunnen u als ouders verder
waarin staat dat het kind was overleden op
helpen bij het begrijpen en aanvaarden van
het moment van de aangifte. Uw kind kan
het overlijden van uw kind.
op deze manier, indien u dit wenst, door de
Soms is het onderzoek ook van belang in
burgerlijke stand in uw trouwboekje worden
verband met erfelijke aspecten ten aanzien
bijgeschreven.
4
252-240611
Geboortekaartje – overlijdensannonce
Wanneer uw gezin reeds uit meerdere
Uw omgeving verwacht een geboorteaan-
kinderen bestaat, zult u zich de vraag
kondiging. Is uw kind overleden voordat u
stellen of u hen meeneemt naar de begra-
de geboortekaartjes verzond, dan kan dit
fenis of crematie. Misschien aarzelt u ook of
tot pijnlijke vragen aanleiding geven. Wij
u de plechtigheid zèlf wel wilt bijwonen.
adviseren u op één of andere wijze officieel te laten weten dat uw kind is overleden
Wij raden u sterk aan er zelf en samen met
bijvoorbeeld door middel van een kaartje of
uw kinderen heen te gaan wanneer zij ouder
een overlijdensbericht in de krant.
zijn dan twee jaar. Het beleven van de begrafenis of crematie helpt ook jonge
Hetzelfde geldt voor de situatie dat uw kind
kinderen een duidelijk besef te krijgen van
overleed nadat u reeds geboortekaartjes
het overlijden van de baby, hetgeen hen zal
had verzonden. Wij raden u aan ervoor te
helpen met de verwerking van het verlies.
zorgen degenen met wie u regelmatig contact heeft tijdig op de hoogte te brengen
Naar huis gaan
zodat ook zij voorbereid hun medeleven
Het is mogelijk dat u, indien dit medisch
kunnen tonen.
verantwoord is, zo snel mogelijk het ziekenhuis wilt verlaten omdat u zich in eigen
Begrafenis – crematie
kring gemakkelijker aan uw verdriet kunt
Uw overleden kind, hoe klein ook, dient op
overgeven. Misschien wilt u ook op tijd thuis
een gepaste wijze begraven of gecremeerd
zijn om de begrafenis of crematie verder te
te worden. De verantwoordelijkheid voor de
regelen en/of bij te wonen.
organisatie hiervan ligt bij de ouders, hoewel de begrafenisondernemer het meeste
Misschien echter wilt u liever nog helemaal
voor u zal regelen. U dient zelf een uitvaart-
niet naar huis omdat u opziet tegen de
onderneming in te schakelen. Als u zich
leegte die daar ontstaat. Het met lege
hiertoe niet in staat voelt of niet weet hoe u
handen uit het ziekenhuis komen is een
dit moet doen, zullen familieleden ongetwij-
bittere teleurstelling. U had zich op een
feld behulpzaam zijn. In overleg met de
blijde thuiskomst verheugd. Thuis staat
uitvaartonderneming bepaalt u zelf hoe de
misschien alles al klaar voor de baby, die
begrafenis/crematie wordt verzorgd en
er niet meer is.
uitgevoerd.
5
252-240611
Het is niet goed om alle sporen van de voor-
Weer thuis
bereiding op de komst van uw kind vóór uw
U moet zich realiseren, dat als u weer thuis
thuiskomst uit te wissen. Dit ontneemt u de
bent familie, vrienden en mensen in uw
kans ook op deze manier, hoe pijnlijk ook,
omgeving het soms erg moeilijk vinden met
afscheid te nemen van uw baby. Het is op
u te praten over het verlies van uw baby.
deze manier beter te accepteren dat er
De eerste woorden zijn dan de moeilijkste.
werkelijk een kind was. Dit zal u helpen
Toch zal blijken dat ook zij behoefte hebben
beter met uw verdriet en de leegte om te
er met u over te praten en u daarmee te
gaan. Neem uw tijd, wat u met de baby-
helpen. Het zelf benaderen van hen kan al
spulletjes doet kunt u op een later tijdstip
een eerste aanzet zijn om hen over de
altijd nog besluiten.
moeilijke drempel van het contact maken heen te helpen.
De eerstvolgende dagen en nachten zullen worden gekenmerkt door uw gedachten aan
Een reactie van ouders
de baby. Aarzel niet om medische hulp in te
'Daags nadat ons kind was overleden,
roepen bij problemen als bijvoorbeeld slaap-
hebben we al onze vrienden en kennissen
stoornissen. Het is normaal als u veel huilt,
opgebeld en veel daarvan hebben gezegd,
droomt en praat over de baby. Al uw gevoe-
als jullie niet hadden gebeld, hadden we
lens zijn normaal.
niet durven komen.’
Een moeder vertelde
Tot slot
'Het was op de dag van de thuiskomst voor
Mocht u na het lezen van deze algemene
het eerst, dat ik mijn gevoelens de vrije
informatie nog vragen hebben, stelt u die
loop liet. Ik ben mijn man eeuwig dankbaar,
dan gerust aan uw behandelend arts of de
dat hij mij door die dagen heen sleepte. Ik
medewerkers van de Kraam- en Verlosaf-
kwam op kerstavond thuis. Mijn man
deling. De klinisch verloskundige is 24 uur
maakte een fles wijn open, ging naast me
per dag bereikbaar voor u op telefoon-
zitten en luisterde, luisterde zes uur lang
nummer (0181) 65 82 14.
naar mijn huilen en praten. Hij was begrij-
Ook de gespecialiseerde O&G verpleegkun-
pend, aanmoedigend en vooral voelde ik dat
dige is 24 uur per dag bereikbaar voor u op
hij van mij hield.'
telefoonnummer (0181) 65 82 38.
6
252-240611
Deel II - Weer thuis met lege handen
Soms proberen ouders hun gevoelens te
U bent weer thuis. Thuiskomen was moei-
verbergen en storten zij zich weer in hun
lijk. U begint steeds meer te beseffen dat u
dagelijkse bezigheden - zij doen alsof er
het zonder uw kindje moet redden. De
niets aan de hand is. Wanneer u zich ruimte
volgende maanden, misschien wel jaren,
gunt om het verdriet te beleven en des-
zult u veel verdriet, pijn en leegte ervaren
noods die ruimte opeist van anderen, kunt u
bij de gedachte aan uw baby en alles wat er
het overlijden van uw kind verwerken en u
is gebeurd. Veel vragen en tegenstrijdige
zult op den duur de toekomst weer met
gevoelens zullen u overvallen. Met deze
vertrouwen tegemoet zien. Neem veel tijd
informatie proberen wij u enigszins verder
voor uzelf en luister goed naar uw eigen
te helpen, u wegwijs te maken en u aan te
behoeften.
moedigen uw verdriet te uiten en op deze manier het verlies te verwerken. De thema’s
Rouwverwerking
die aan de orde komen, zijn gebaseerd op
Rouwverwerking is het proces waarbij het
de meest voorkomende vragen van ouders
verdriet om het verlies van uw baby gelei-
die in dezelfde situatie hebben verkeerd als
delijk draaglijker wordt. Vergeten zult u uw
u op dit moment.
baby echter nooit.
Na de begrafenis of crematie
Rouwen is een persoonlijk proces, iedereen
Met de begrafenis of crematie van uw kind
uit zijn verdriet anders. Sommige ouders
is de moeilijke periode die u doormaakt
willen voortdurend over hun verdriet en de
zeker niet afgesloten. Vaak begint dan de
baby praten, anderen willen dit juist niet en
zwaarste tijd. Aan de ene kant moet u leren
trekken zich helemaal in zichzelf terug.
leven met het verlies van uw baby. Dat
Weer anderen kunnen alleen maar huilen.
vraagt veel tijd en energie. Aan de andere kant vragen uw gezin, familie, werk en
Elk van dit soort reacties is volkomen
omgeving om aandacht. Het is heel begrij-
normaal en begrijpelijk. Het is goed om te
pelijk en gewoon dat u het liefst rust wilt
tonen hoe u zich voelt. Indien u uw droef-
hebben, dat u geen zin heeft om de draad
heid kunt delen met iemand, kan het
weer op te pakken. Het is alsof u nu pas
gemakkelijker zijn dit verlies te dragen.
echt de leegte voelt, alsof het verdriet u nu
Huilen is een goede manier om gevoelens te
pas overmant.
uiten die te sterk zijn om voor u te houden
7
252-240611
of onder woorden te brengen. Verschillende
de dood hun baby van pijn en leed heeft
gevoelens kunnen u in de war brengen, zo
verlost, kan troost bieden.
erg, dat u denkt dat u 'gek' wordt. Hierover hoeft u zich niet ongerust te maken. Het is
Het gaat er hier niet om het antwoord op de
niet ongewoon dat u zich nu eens verdrietig
'waarom'-vraag te geven. Dat antwoord is
of schuldig, dan weer kwaad of zelfs laco-
er niet. Waar het wel om gaat is te leren
niek voelt. Er is u iets overkomen, dat uw
accepteren dat uw kindje niet meer bij u is
hele leven heeft verstoord, uw verwach-
en dat het bereiken van de aanvaarding
tingen teniet heeft gedaan en uw aanvanke-
hiervan een langdurig en pijnlijk proces is.
lijke vreugde zinloos heeft gemaakt. Om dit
Dit betekent natuurlijk niet dat de 'waarom'-
te boven te komen is veel tijd, kracht en
vraag u niet mag bezighouden. Iedereen zal
moed nodig. U zult op een andere manier
zijn eigen 'antwoord' of berusting vinden.
verder leven dan vóór de dood van uw
De weg op zoek naar een antwoord kan ook
baby.
daarom pijnlijk zijn omdat ouders, vooral moeders, zich vaak schuldig voelen aan de
Waarom
dood van hun kind. Deze schuldgevoelens
De meest brandende vraag die u bezig zal
kunnen het leven ondraaglijk maken. De
houden is “Waarom?” Waarom overkomt
dood wordt soms ervaren als een soort
ons dit? Waarom was de baby zo zwak?
straf. Hierover praten kan u helpen om de
Waarom laat God dit toe? Waarom heeft dit
dingen helderder en realistischer te zien. U
kunnen gebeuren?
zult nooit weten waarom u uw baby heeft verloren, maar u zult altijd weten wat de
Een deel van uw 'waarom'-vragen kan be-
baby voor u heeft betekend.
antwoord zijn aan de hand van onderzoek (obductie) naar de doodsoorzaak. Op de
Een reactie van ouders
vraag waarom juist ùw baby stierf, zal
'Je zou kunnen zeggen dat we ons op de
echter nooit een antwoord komen. Er is
één of andere manier verantwoordelijk
geen antwoord op de vraag naar de dood.
voelen voor wat er is gebeurd, hoewel we
Gelovige mensen vinden troost in hun
weten dat we er niets aan konden doen en
geloof, anderen wellicht in een andere
er geen manier was om het te voorkomen.
levensovertuiging. Ook de vaststelling dat
Maar toen ik de baby vasthield, bad ik dat
8
252-240611
God hem tot zich zou nemen zodat hij niet
den of in het niets doen om zo hun gevoe-
langer zou lijden.'
lens de baas te worden. Andere vaders
'We vroegen ons af waarom deze vreselijke
denken dat het beter is om maar helemaal
gebeurtenis ons moest overkomen, terwijl
niet met de moeder over de baby te praten
we zo graag een baby wilden om van te
om het haar niet nog moeilijker te maken.
houden. Er zijn zoveel mensen die een
Ze willen hun vrouw als het ware bescher-
abortus laten verrichten of ongewenste
men. Ook dat kan een uiting zijn van gevoe-
kinderen hebben. Het is zo moeilijk te
lens en blijk geven van het feit hoe moeilijk
begrijpen.'
zij het hebben.
Ouders rouwen beiden
Het is dus goed u te realiseren dat mannen
Na de geboorte van een dood kind of na het
en vrouwen hun emoties op verschillende
overlijden van een pasgeboren baby is de
wijzen en op verschillende momenten
moeder vaak niet in staat te helpen bij
kunnen tonen. De vader beleeft het verdriet
praktische zaken die na het overlijden gere-
om zijn kind vaak anders dan de moeder.
geld moeten worden. De vader staat hier
Dat wil echter niet zeggen, dat zijn gevoe-
meestal alleen voor.
lens ten opzichte van het kind in mindere
Hij regelt alle praktische zaken en lijkt soms
mate aanwezig zijn. Ook een vader ontwik-
niet zoveel last te hebben van verdriet. Vele
kelt een band en een gevoelshouding met
gevoelens van medeleven gaan uit naar de
zijn kind tijdens de zwangerschap, bevalling
moeder en vaak ziet men de gevoelens van
en eerste dagen daarna. Deze gevoelens
de vader over het hoofd.
mogen niet onderschat worden, al zijn ze soms minder zichtbaar.
Intussen lijden vaders net zo onder het verlies als de moeders. Maar mannen kunnen
Als u met elkaar wel kunt praten over wat u
of willen hun emoties vaak niet tonen. Zij
voelt en wat u van elkaar opmerkt, zal dit
zelf (en ook de omgeving) vinden dat
een steun zijn om het verdriet, de leegte en
mannen 'sterk' moeten blijven.
het gemis gezamenlijk te dragen.
Sommige vaders kunnen dan ook moeilijk
De andere kinderen
praten over dit verlies. Ze vluchten in hun
Uw leven zal nog lange tijd worden beïn-
werk, in het organiseren van het huishou-
vloed door het overlijden van uw kind.
9
252-240611
Indien u nog andere kinderen heeft, vergen
Vertel hen op eenvoudige wijze wat er is
die tegelijkertijd veel van uw aandacht.
gebeurd. Vertel hen wat u voelt en laat hen vertellen wat zij voelen. Het is beter om hun
Alle gezinsleden leefden sterk naar het
vragen te beantwoorden dan hen in onze-
moment toe waarop het nieuwe zusje of
kerheid te laten. Welke voorstelling uw
broertje geboren zou worden. In hun spel
kinderen zich er ook bij maken, geef hen de
maakten de kinderen plannetjes, ze wil-
kans op hun eigen wijze het sterven van
den helpen met de inrichting van de baby-
een nieuw broertje of zusje te beleven.
kamer of legden speelgoed klaar. Met
Wanneer u uw kinderen laat delen in wat u
belangstelling volgden zij u en vroegen zij
en uw gezin overkwam, houdt u mogelijk-
misschien honderduit over het kindje dat u
heden open om later steeds vrij over de
droeg. Misschien voelden ze het wel bewe-
overleden baby te kunnen blijven praten.
gen wanneer ze hun hand op uw buik legden.
Sommige ouders, met name moeders, voelen zich geïrriteerd door de aanwezig-
Om uw kind(eren) goed op te kunnen
heid van hun andere kinderen. Dit gevoel
vangen is het belangrijk dat u samen met
van afwijzing kan op zich weer schuldge-
uw partner bij deze gedachten stil blijft
voelens veroorzaken. Een mogelijkheid is
staan. Ook al zijn de kinderen in uw gezin
om uw kind of kinderen tijdelijk (voor
nog jong, vertel hen wat er is gebeurd. Ook
enkele uren per dag of per week) aan een
kleine kinderen begrijpen dan dat er iets
vertrouwd persoon over te laten zodat u de
met de baby aan de hand is en kunnen uw
ruimte heeft u voor uw eigen gevoelens.
gevoelens van verdriet beter plaatsen. Opmerkingen van een moeder Ook al toont uw kind zijn gevoelens niet op
'Mijn grootste probleem was mijn 3-jarig
dezelfde wijze als u, dat wil nog niet zeggen
zoontje. Ik kon het niet uithouden hem
dat het sterven van de baby hem of haar
veel om me heen te hebben. Hij leek me
niets doet. Kinderen hebben daar vaak hun
mateloos te irriteren. Ik was een tijdlang
eigen uitingswijzen voor via spel, verhaal-
behoorlijk streng voor hem, maar nu kan ik
tjes, tekeningen of gesprekjes onder elkaar
hem veel meer waarderen.'
of met u.
10
252-240611
Familie, vrienden, lotgenoten
te worden. Daarom is het nuttig zelf een
Weer thuisgekomen kunt u zeer verschil-
eerste stap te zetten en te laten weten wat
lende reacties meemaken in uw omgeving.
uw behoeften zijn.
Meestal hebben ouders het liefst slechts enkele, zeer vertrouwde mensen om zich
Mensen die u meestal meer vanzelfsprekend
heen. Familie, vrienden en buren kunnen
aan zullen voelen, zijn ouders die in het
een grote hulp zijn. Zij kunnen u met
verleden hetzelfde als u hebben meege-
praktische dingen helpen, kunnen naar u
maakt. Zulke ouders, lotgenoten, hebben
luisteren of simpelweg aanwezig zijn.
weinig uitleg nodig om te begrijpen wat er in u omgaat. Adressen voor lotgenoten-
Het is goed als u uw behoeften duidelijk en
contact staan verderop in deze folder
eerlijk kenbaar maakt, bijvoorbeeld dat u
genoemd.
alleen gelaten wilt worden of geen behoefte heeft aan gezelligheid. Soms is een vakantie
Enkele ouders drukten hun ervaring als
met uw partner of een avondje uit een ge-
volgt uit
zonde afleiding. Zo’n uitje is geen vlucht
'Het is net alsof de meeste mensen liever
maar kan u weer nieuwe kracht geven en
hebben dat ik niet praat over het verlies van
heilzaam werken.
mijn zoon. Ze voelen zich daar erg ongemakkelijk bij omdat ze niet kunnen begrij-
Voor buitenstaanders is het vaak moeilijk de
pen dat ik me beter voel als ik over hem
juiste dingen te doen of te zeggen. Al pro-
praat.'
beren ze zich in uw situatie in te leven - ze
'Ben je zo gevoelloos te denken, dat het een
zullen nooit voelen wat u voelt. Daardoor
opluchting was dat Jannie stierf? Je hebt er
kunnen ze zich soms wat onbeholpen
geen idee van wat we voor haar voelden.
gedragen en opmerkingen maken die u pijn
We blijven verdrietig zo lang als we leven.'
doen ('gelukkig was jullie kind nog maar
'Doordat ik hoorde dat vele anderen op
enkele dagen oud'; 'jullie zijn nog jong';
dezelfde wijze hebben geleden onder het-
'gelukkig hebben jullie er nog een over').
zelfde verlies, realiseerde ik me dat we zeker niet alleen waren en dat ook anderen
In uw woonomgeving zult u soms terughou-
er bovenop zijn gekomen.’
dendheid en verlegenheid waarnemen. Soms krijgt u het gevoel in de steek gelaten
11
252-240611
Lichamelijke reacties
hebben?', 'Durf ik een nieuwe zwangerschap
Naast alle emotionele problemen, uw ver-
aan?', 'Met welke risico’s moeten we
driet en uw wanhoop voelt u ook lichamelijk
rekening houden?'. Bovendien zal ook uw
de leegte en de pijn die uw kindje heeft
omgeving zich met dergelijke vragen bezig-
achtergelaten. Lichamelijke reacties zoals
houden en proberen u met adviezen van
naweeën, pijn door hechtingen, moedermelk
dienst te zijn. Het is belangrijk dat u hier als
en nacontrole bij de gynaecoloog worden
ouders samen over praat en uw vragen in
veelal door vrouwen in deze situatie als
een nagesprek met de arts bespreekt.
zinloos beleefd. Ook het vertellen over de baby, de bevalling en hoe het daarna ging,
In het algemeen heeft men geruime tijd
valt in het contact met anderen nu soms
nodig om emotioneel sterk genoeg te zijn
weg. Men praat er liever niet over. Dit alles
voor het aanvaarden van een nieuwe
maakt het besef voor de moeder des te
zwangerschap. Niet zelden ervaren vrouwen
indringender.
schuldgevoelens ten opzichte van de overleden baby als zij (te snel) opnieuw een
Nu u weer enige tijd thuis bent, komt wel-
kind verwachten.
licht een aantal vragen op u af wat betreft lichamelijk contact met uw partner. Veel
Het nagesprek
vrouwen hebben begrip, tijd en warmte
Het nagesprek tussen de ouders en de
nodig voordat ze weer zin hebben om te
behandelend arts vindt vier weken na het
vrijen. Het gebruik van voorbehoedmiddelen
overlijden van uw baby plaats. In dit ge-
wordt soms als tegenstrijdig ervaren: leven
sprek wordt u de gelegenheid geboden
verhinderen als je een kindje hebt verloren.
opheldering te krijgen over alle vragen die u
Met deze gevoelens te leren leven vergt
bezighouden. Indien nodig wordt een
veel energie en tijd.
vervolgafspraak gemaakt.
De toekomst
Naast medische vragen zal er ook ruimte
Uw gedachten zullen in de eerste weken tot
zijn te vertellen hoe het emotioneel met u
maanden vrijwel voortdurend om het verlies
gaat. Het nagesprek op zich kan u mis-
van uw baby draaien. Al in deze tijd is het
schien van streek maken omdat u over
mogelijk dat u zich afvraagt hoe het verder
dingen praat die in de eerste dagen na de
zal moeten gaan: 'Kunnen wij nog kinderen
bevalling plaatsvonden en die u daardoor
12
252-240611
herbeleeft. Het is soms handig om al bij
van deelnemers op uw mail komen weer bij
voorbaat vragen die u bezighouden op
alle andere deelnemers terecht.
papier te zetten en mee te nemen naar het gesprek zodat u niets vergeet.
Nawoord Met deze tekst proberen wij u enigszins te
Een ander aspect dat in het nagesprek aan
steunen in een tijd die voor u bitter en
de orde zal komen, is hoe uw verwachtingen
verdrietig is. De informatie is zeker niet
ten aanzien van de toekomst zijn. Vraagt u
compleet noch een vervanging van persoon-
opheldering over zaken als erfelijkheids-
lijke steun van mensen in uw omgeving.
onderzoek, vruchtwaterpunctie of andere
Met de beschreven ervaringen van ouders
zaken waarover u uitsluitsel wenst.
en de gegeven praktische adviezen is slechts een poging gedaan u op de hoogte
Contactadressen
te stellen van zaken, die voor u nuttig
www.vook.nl
kunnen zijn om te weten.
Vereniging Ouders van een Overleden Kind. Het doel van de vereniging is het bieden
Tot slot nog twee waardevolle tips.
van lotgenotenhulp, onder andere via
Veel ouders zijn erbij gebaat alle dingen die
gespreksgroepen. De organisatie heeft
zij voelen en ervaren op te schrijven, bij-
contactpersonen in het gehele land. Aarzelt
voorbeeld in de vorm van een dagboek.
u niet met deze organisatie contact te
Soms vertrouwt u nu eenmaal liever dingen
zoeken wanneer u daartoe behoefte voelt.
toe aan zwijgzaam papier dan aan een persoon in uw omgeving.
www.lieve-engeltjes.nl Een Nederlandstalige contactgroep voor
Wilt u toch liever met anderen dan met
mensen die getroffen zijn door het
mensen in uw directe omgeving praten?
verlies van een kind.
Aarzelt u dan niet contact op te nemen met
De contacten lopen via e-mail. Als u iets
uw huisarts, uw pastor, het maatschappelijk
aan de groep wilt vertellen, stuurt u een e-
werk of de landelijke zelfhulporganisatie
mail naar het adres van de mailinglijst en
Ouders van een Overleden Kind.
hierdoor komt uw mail automatisch terecht bij andere deelnemers op de lijst. Reacties
13
252-240611
Het zal nog veel tijd en energie vergen
Colofon
voordat uw verdriet een plekje heeft
Deze tekst is mede tot stand gekomen op
gekregen. Elk jaar opnieuw zal de geboorte-
initiatief van de afdeling Neonatologie van
en sterfdag van uw kind een droevige dag
het Sint Radboudziekenhuis te Nijmegen in
blijven. Veel ouders zeggen dat hun leven
samenwerking met de Vakgroep Orthopeda-
niet meer zo is als voor het overlijden van
gogiek van de Katholieke Universiteit
hun baby. En velen vinden ook dat het
Nijmegen en de afdeling Neonatologie van
terugdenken aan hun baby een droevige,
het Academisch Medisch Centrum te
maar kostbare herinnering is.
Amsterdam. De auteur Birgit G. Hohenbruck kreeg mede-werking van dr. L.M.H. Robbroeckx, Orthopedagoog, en de kinderartsen dr. L.A.A. Kollée, drs. M.J.K. de Kleine (Academisch Medisch Centrum, Amsterdam) en drs. R. Baarsma (Academisch Ziekenhuis Groningen).
14
252-240611
