De liturgiekrant is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi, het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi
Liturgie krant 2008 Inhoud
In gesprek met theoloog Erik Borgman
1
Kiezen voor vrede
2
Kiezen voor vrede
Uitleg bij Matteüs 20: 1-16(a)
3
Uitleg bij Jesaja 55: 6-9
De theoloog Erik Borgman, hoogleraar theologie van de religie
4
Overwegingen bij Jona 3 en 4
aan de Universiteit van Tilburg, is dit jaar door Vrij Nederland
voor tijdgenoten duidelijk herkenbare katholieke elementen in te verwerken.”
5
Overwegingen bij Matteüs 20: 1-16(a)
uitgeroepen tot een van de twaalf belangrijkste denkers van
Identiteit
5
Muzikale suggesties
6
Diverse gebeden
7
Vredesweek met kinderen
8
Activiteiten in de vredesweek
Nederland. Borgman is de enige theoloog in het rijtje denkers. Edwin Ruigrok en Helma Maas vroegen hem te reflecteren op Fotograaf: Erik Kottier
Deze liturgiekrant hoort bij de Vredesweek die van 20 – 28 september 2008 wordt gehouden. Wilt u meer exemplaren van de liturgiekrant, bestel de krant dan via www.vredesweek.nl of mail naar
[email protected] Telefonische bestellingen via: 030 – 233 33 46 Kosten zijn 3 euro, exclusief verzendkosten.
Collecte IKV Pax Christi is voor haar vredeswerk voor een belangrijk deel afhankelijk van de collectes die u in de Vredesweek houdt. Met uw gift kan IKV Pax Christi bijdragen aan vrede in binnen- en buitenland. Hartelijk dank voor uw bijdrage. U kunt uw bijdrage storten op: Giro 30 60 90 T.n.v. Vredesweekkollekte Utrecht
“Kiezen voor vrede is hoop houden op vrede”, zegt Borgman. “Dit betekent volhouden dat er zoiets als vrede mogelijk is, ook al is er strijd en loopt die strijd uit de hand. Dat hoeft niet altijd te betekenen dat je dan snel iets moet proberen te doen tegen die strijd”, voegt hij er aan toe. “Soms is kiezen voor vrede, juist niet iets doen, maar gewoon blijven, je niet weg laten jagen. Je hoeft niet altijd in actie te springen.”
het thema ‘Kiezen voor vrede’.
de meerderheid en ze houden er achterlijke opvattingen op na. De rooms-katholieke kerk was in die tijd principieel niet voor de democratie. Maar Thorbecke, de grondlegger van de Nederlandse parlementaire democratie, heeft nu juist niet gezegd dat katholieken pas stemrecht zouden krijgen als ze voor democratie zouden zijn. Ze werden democraten door in de democratie mee te doen. Minderheden moeten - net als toen de katholieken - de kans krijgen
om ook hun fundamentele zaken te bespreken. Vrede is niet alleen pacificatie, maar ook ‘we betekenen iets voor elkaar’. Als je je eigen cultuur kunt inbrengen in de bestaande cultuur en dat betekent dan iets voor ons allemaal, dan heb je echte integratie. Een echte stap vooruit was toen de architect Pierre Cuypers, het culturele boegbeeld van katholiek Nederland, de opdracht kreeg het Rijksmuseum te bouwen, symbool voor nationale identiteit, en daar
Wie denkt dat Borgman bedoelt dat we nu rustig achterover kunnen leunen en geen mening hoeven te vormen, komt bedrogen uit. Hij formuleert wachten als een religieuze deugd, maar wachten mag geen passiviteit of berusting worden. Het moet iets ongeduldigs in zich hebben. Borgman: “Kiezen voor vrede is ook onder ogen zien dat je een gemeenschap vormt met mensen om je heen. Je kunt daar niet zo maar een stukje van afknippen. Er wordt in Nederland soms gesuggereerd dat we kunnen kiezen of we bijvoorbeeld moslims in onze samenleving toe willen laten. Maar dat is onzin. Ze zijn er, zij zijn deel van de gemeenschap die wij vormen. Uitsluiten, wegdrijven dat kan niet. Scherp met elkaar in debat gaan mag, maar dat veronderstelt dat we de ander niet uitsluiten.”
Borgman noemt in dit verband de internationale uitwisselingsprogramma’s die organisaties als IKV Pax Christi organiseren. Hij zegt: “Ik heb zo vaak gehoord dat jonge mensen bij terugkomst zeggen: ‘Ik kwam daar om iets te brengen, maar ik heb zo veel van hen gekregen.’ Nu, op zo’n moment ontstaat er een gemeenschap die meer is dan een contract. We worden door de ander ergens gebracht waar we niet zelf zouden komen. Van elkaar iets nieuws krijgen, daar voor open staan. Dat is ook kiezen voor vrede. Denken, weten dat een situatie ons iets kan opleggen, iets van ons kan vragen, dat is religieus. Kiezen voor vrede betekent dat je kiest die vraag te accepteren. Niet omdat je het leuk vindt, maar omdat je weet dat het moet. De situatie vraagt het van je.”
Integratie Borgman maakt een mooie vergelijking met de positie van roomskatholieken na hun formele gelijkberechting in 1848. “Over de rooms-katholieken werd toen door protestanten hetzelfde gezegd als nu over moslims. Namelijk: ze luisteren naar een buitenlandse macht (de Paus in Rome), ze krijgen veel kinderen, straks zijn ze in
Borgman stoort zich aan de discussie in Nederland over identiteit. “Het lijkt erop dat wij weten wat de Nederlandse cultuur is. Die cultuur willen we behouden en we debatteren over wat we daarom nog wel en wat we niet meer toe kunnen laten. Maar wat de Nederlandse cultuur is, dat zijn we nog aan het ontdekken en daarvoor is de inbreng van iedereen die in Nederland woont nodig. Hier speelt voor mij religie een centrale rol. Religie wordt door velen in de Nederlandse samenleving te veel gezien als een eigen, geïsoleerd terrein. Religie is daarentegen een visie op het geheel van de werkelijkheid. Religie zegt ons bijvoorbeeld dat wij deel zijn van een gemeenschap en daarin en daarna pas van onszelf worden. De moderne visie op gemeenschap is dat mensen met elkaar een soort contract afspreken van rechten en plichten, dat je kunt opzeggen als het je niet langer bevalt. Maar vanuit religieus gezichtpunt is de gemeenschap geen contract van individuen, maar de ruimte waarin mensen elkaar helpen om individuen te worden en te zijn.”
Foto: Hollandse Hoogte
Vervolg op pagina 2
IKV PAX CHRISTI
1
Liturgie krant 2008
Drempelgebed
Vervolg van pagina 1
Kiezen voor vrede
Verbindingen
Kiezen voor vrede. Wij mensen hebben altijd de keuze. We kunnen kiezen voor goed of kwaad. We kunnen kiezen voor lawaai of stilte. Om tegenover of naast elkaar te staan. Geef ons in deze viering ruimte, God, om bewust te worden van onze keuzes. Kiezen voor vrede. Wij zoeken geen geweld, wij houden niet van ruzie. Maar altijd weer steekt het de kop op: het eigen gelijk, de drift. God, U kiest toch voor vrede? Wees met uw keuze dicht bij ons, dat wij stem geven aan uw vrede. Vrede lijkt vaak zo ver weg. Maar vrede is ook heel dichtbij. Het ligt er maar net aan, waar we zelf voor kiezen. Blijf bij ons, God, als wij ons wagen om vrede te leven, daar waar we zijn, in de geest van Jezus, onze broeder en voorganger. Amen. Leonie van Straaten/ Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
Gebed om inkeer, lofprijzing
zijn, van ons met mensen in Afrika bijvoorbeeld. Of kijk naar Nederland. In de jaren ’70 organiseerden
Borgman haast zich te zeggen dat religie niet het exclusieve recht heeft op morele waarden. “Religie is geen leverancier van waarden. Religie kan verbanden expliciteren tussen mensen die voorafgaan aan hun religieuze of etnische tegenstellingen. Veel Nederlanders denken dat religie de conflicten in de wereld alleen maar vergroot. Daar breng ik tegenin dat er ook veel mensen zijn die vanwege hun religie juist niet die kant kiezen die ze zouden kiezen als ze uitgingen van groepsbelang. Religie kan verbindingen leggen die niet logisch
de kerken contacten met de moslims die hier kwamen wonen. De politiek wilde in die tijd met de re-
De ultieme vredesdaad is niet wachten tot een conflict over is, maar meelopen met de mensen die in verwarring zijn. Zoals Jezus deed met de Emmaüsgangers. Zij zijn de weg kwijt en boos over wat gebeurd is. Jezus wacht niet tot ze de zaken op een rijtje hebben, maar praat met ze mee en brengt van daaruit de lijnen aan het licht. De verwarring en de conflicten van mensen delen en juist zo een nieuwe weg vooruit vinden, dat is kiezen voor vrede. Fotograaf: Erik Kottier
De parabel van de werkers in de wijngaard De evangelisten zijn goede schrijvers. Het zijn ook schrijvers die een gedegen opbouw in hun evangelie aanbrengen, ieder weer heel verschillend. Matteüs laat Jezus in hoofdstuk 21 (van de 28 hoofdstukken) Jeruzalem binnentrekken. De parabel die we lezen is er dus vlak voor. Hij komt uit een gedeelte van het Matteüsevangelie waarin de opgang naar Jeruzalem, met het slotakkoord van Jezus’ leven en boodschap, uitgewerkt wordt. Een uitwerking die aan moet zetten tot denken.
Een parabel vergt een aparte manier van lezen (én interpreteren). Een parabel geeft pas zijn boodschap af als je stil bent na lezing. Een parabel is moeilijk vers voor vers te analyseren. Doe je dit wel, dan breng je een parabel om zeep. Met het oog op deze parabel van de ‘werkers van het elfde uur’ is het belangrijk te beseffen dat waarschijnlijk vers 16 er later aan is toegevoegd. Vers 16 is een conclusie. Die conclusie zouden we zelf moeten trekken, het hoeft niet per se vers 16 te zijn.
Parabels gaan uit van een herkenbare situatie. Hier de arbeidsmarkt: vraag en aanbod van personeel, pieken en dalen in het aanbod van werk, werkloosheid en eigenaren die winst willen en moeten maken. De parabel is mooi opgebouwd. Op het eerste uur (nu 6 uur in de morgen), op het derde, negende en elfde uur (het is dan al 5 uur in de middag!) worden arbeiders geronseld. Ook bij de werkers van het elfde uur krijg je niet de indruk dat het luie mensen zijn of werkweigeraars. Ze willen best aan de slag
Wij zoeken U, nabije God, zie naar ons om, hoor ons bidden. Keer ons om tot leven, stem ons af op uw vrede. Leer ons te kijken naar onze wereld met uw ogen, met uw hart. Schenk ons uw milde blik. Leer ons uw wegen kennen, stem ons af op uw vrede. U bent genadig, God zij dank! U bent liefdevol, God zij dank! U bent geduldig, God zij dank! U bent trouw, God zij dank! U bent tot vergeving bereid, God zij dank!
2
LITURGIEKRANT 2008
Edwin Ruigrok en Helma Maas
Uitleg bij Matteüs 20: 1-16(a)
Wij zoeken U
Martin Hoondert / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
ligie van deze mensen niets te maken hebben.”
1
maar niemand heeft hen in dienst genomen. Op het twaalfde uur (een dag van twaalf uur werken was heel gewoon) krijgt ieder zijn loon. Loon naar werken? Ja… nee… ja, het ligt er aan hoe je het werken bekijkt. Gaat het om concrete productie of gaat het om je instelling, gaat het om ‘voor wat, hoort wat’, gelijk oversteken, of werken ook de mildheid en een barmhartige instelling? Vandaag is de handelswijze van de eigenaar maar moeilijk te verdedigen. Toen ook niet, getuige het gemor van de werkers van het eerst uur. Toch kiest de eigenaar ervoor om ieder zoveel te geven als hij nodig heeft om zelf te kunnen leven en ook de mensen die van hem afhankelijk zijn (waarschijnlijk vrouw en kinderen). Het bestaansminimum moet gegarandeerd blijven. Is God ook zo? Ja, zo is God. Wie zich tot Hem keert, ook te elfder ure (in zijn leven?) hoeft niet met minder naar huis te komen. Zullen dan toch de laatsten zich ook bij de eersten kunnen voegen (vers.16a)? De bedoeling van een parabel is dat we zelf nadenken en zelf kiezen. Joost Jansen o.praem. / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
Rooms-katholiek leesrooster1
Gemeenschappelijk leesrooster
25e zondag door het jaar A
1e zondag van de herfst
Eerste lezing
Jesaja 55,6-9
Jona 3,10-4,11
Antwoordpsalm
Psalm 145,2-3.8-9.17-18
Psalm 145,1-12
Tweede lezing
Filippenzen 1,20c-24.27a
Evangelie
Matteüs 20,1-16a
Matteüs 20,1-16
In In orde worden voor wat betreft het rooms-katholieke leesrooster (OLM) de verkeerde lezingen aangegeven op zondag 21 september 2008, namelijk de lezingen van de 26e zondag door het jaar A.
Liturgie krant 2008 Redactioneel
Lied naar Jesaja 65
Een nieuwe tijd voor onze kinderen Hij zat tegenover mij en maakte een ontspannen indruk. We zaten in het oerwoud van Zuid-Soedan waar het Verzetsleger van de Heer jaren heeft huisgehouden. Joseph verloor 14 familieleden. We zaten voor de hut waar ik die nacht zou slapen. Achter het bed stonden granaatwerpers. Onderweg waren we uitgebrande auto’s en tanks gepasseerd en hadden we een bataljon van het Oegandese leger gezien. De rijke natuur en de vreedzame orde van de traditionele hutten contrasteerde met de grote hoeveelheid wapens in de handen van mensen. Joseph wist het zeker: mijn aanwezigheid hier duidde erop dat het vredesproces zijn vruchten afwierp. Hij boog voorover en zei: “Als Kony (de leider van het Verzetsleger van de Heer) nu aan zou komen lopen dan zou ik hem een biertje aanbieden”. Ik keek hem stil en licht gespannen aan. “Want het is een andere tijd nu. Het is nu een tijd van vrede. Een nieuwe tijd voor onze kinderen. De wind heeft het verleden meegenomen”. Joseph kiest voor vrede en hij kiest met de compassie voor zijn kinderen. Er lijkt geen enkele berekening ten aanzien van toekomstige ongerechtigheden, maar ook geen trauma. Ik sta versteld van zijn keuze. Kiezen voor vrede betekent het conflictgebied niet uit de weg te
Dat een nieuwe wereld komen zal waar brood genoeg – en water stroomt voor allen. Daar bouwen wij veilige buurten wonen dooreen in wijken van vrede in schaduw van bomen. Geen kinderen zullen daar sterven oude mensen maken hun dagen vol en jonge mensen zullen daar pas op hun honderdste sterven. Wij zullen niet voor de leegte zwoegen geen kinderen baren voor de verschrikking. Foto: Sudan Mirror
gaan, maar juist op te zoeken. De profeet Jona (wiens naam letterlijk duif betekent) hoort de stem van God, maar kiest eerst eieren voor zijn geld. Er moet heel wat gebeuren voordat hij besluit toch naar Ninevé te gaan. Jona mist de betrokkenheid met de bevolking van Ninevé zoals Joseph die met zijn mensen heeft. Kiezen voor vrede vraagt grote betrokkenheid op mensen. Bram Grandia die zijn dochter al meerdere malen naar Afghanistan heeft zien vertrekken, schrijft daarover in deze liturgiekrant. Jona gaat op verongelijkte toon met God in gesprek. Hij begrijpt Gods betrokkenheid met de men-
Liturgisch bloemschikken
sen (en dieren nota bene) in Ninevé niet. Er zijn er in de bijbel anderen die God met meer engagement durven tegen te spreken. De theoloog Erik Borgman spoort ons aan die vrijheid te nemen. Kiezen voor vrede is voor hem hoop houden op vrede. Het betekent gemeenschap vormen met elkaar en niemand uitsluiten. In dit perspectief van hoop om het uit te houden, ziet Borgman het wachten als religieuze deugd, ook weet je zelf ook niet wat er gaat komen. Zo staan de dagarbeiders (Matteüs 20) op de markt te wachten om ingehuurd te worden. Naar de berekening van de uren worden die werkers van het elfde uur flink
overbetaald, en de werkers van het eerste uur vinden dat ze zwaar onderbetaald worden. Maar God rekent niet, hij gaat geen arbeidscontract aan, maar ziet om naar alle mensen. Kiezen voor vrede komt met een prijs. Joseph in Zuid-Soedan weet dat. Voor de vredesbeweging is kiezen voor vrede solidair blijven met mensen zoals hij. Kiezen voor vrede is bouwen aan een huis van vrede, in onze eigen gezinnen, de wijk en de gemeenschappen waar we toe behoren. We hopen dat deze liturgiekrant daarom zijn weg vindt. Edwin Ruigrok
Uitleg bij Jesaja 55: 6-9
Kiezen voor vrede
Fotograaf: Frans Aartse
Het bloemstuk is gemaakt op een stronk hout. De ene kant is oud en verweerd en de andere kant is pas afgezaagd en nog vers. Op de oude kant is gekozen voor oude een beetje saaie takjes, als symbool voor de verkeerde keuze. Op het stuk hout staat een V, als teken voor vrede, maar ook: Voelhorens uitzetten, luisteren, openstaan voor, ontvangen. De gekronkelde takjes tussen en binnen de V, verwijzen naar: zoeken naar, communiceren met elkaar.
Dat een nieuwe wereld komen zal
Het verschil in bloemen is duidelijk te zien. Aan de ene kant dor en saai en rommelig, oorlog dus, aan de andere kant bloeiend en mooi, met daar tussenin de hedera blaadjes, die staan als symbool voor trouw. Bovenaan de V zijn witte bloemen gestoken, in de hoop dat de goede keuze uitmondt in: vreugde en vrede. Met goede wil en open handen, de ander ontmoeten, vrede sluiten. Jopie Zwanenburg
Het Verbond herstellen Met hoofdstuk 55 krijgt het tweede boek Jesaja een laatste samenvatting. Voortbordurend op de eerste Uittocht ziet de profeet uit naar de nieuwe Uittocht waarin een overvloed aan gaven het volk ten deel zal vallen... als het zich maar engageert, als het maar openstaat voor het Woord, als het maar ingaat op het Verbond. De profeet staat hier als hoeder van het Verbond. In zeer poëtische taal roept hij op om terug te keren tot het Verbond. De oproep tot terugkeer naar Jeruzalem is natuurlijk niet ver weg. Vanuit deze basis klinkt dan in de verzen 6-9 de oproep tot bekering. Ga er van uit dat God te vinden is. Hij is een benaderbare God wanneer je je inzet om tot Hem te naderen. Meer nog: hij is heel
dichtbij (vers 6). Hij is dichtbij om te vergeven (vers 7). Vergeven betekent dat je je laat verzoenen. Het werkwoord ‘vergeven’ komt slechts één keer in het boek Jesaja voor en wel hier. Daarbij is ook belangrijk dat het God is die vergeeft, die dus de band (het Verbond) weer herstelt. De Heer, de God van het Verbond, denkt en reageert anders. Daarom is deze lezing ook zo passend bij de parabel van de landeigenaar die iedere werknemer hetzelfde geeft of ze nu twaalf uur of één uur hebben gewerkt. Het gaat om een denken met het hart van God en niet met onze calculerende hersenen. Joost Jansen o.praem. / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
De wolf en het lam zullen weiden tezamen: wij leren de oorlog af. Dat een nieuwe wereld komen zal waar brood genoeg – en water stroomt voor allen. Huub Oosterhuis
U kunt de melodie bestellen via www.leerhuisenliturgie.nl
Gebed bij het openen van de Schrift
God van alle mensen God van alle mensen, voor ons ligt uw Woord, dat altijd zo weerbarstige Woord, dat ons telkens weer wil wakker schudden en wil meenemen op uw weg van Vrede U vraagt ons deze dag met Jona onze vleugels uit te slaan naar anderen. Maar ook wij vluchten weg. Waar U begaan bent met anderen, gaan wij een andere weg U vraagt ons met Jezus uw Zoon barmhartig te zijn en recht te laten spreken, te kiezen voor hen die geen stem hebben, oog te hebben voor hen waar velen hun ogen sluiten, onze hand uit te steken waar mensen niet meer meetellen U spreekt, Eeuwige God, zo anders dan wij denken of dachten, zo anders dan wij horen of hoorden, zo anders dan wij willen of wilden. Neem ons daarom mee in uw Woord. Open ons hart en beziel ons met uw Geest, zodat ook wij durven gaan uw weg van Vrede, begaan met uw mensen waar ook ter wereld, en delen in Uw genade. Moge het zo zijn Sjon Donkers
IKV PAX CHRISTI
3
Liturgie krant 2008
Canon: Kiezen voor vrede, vrede voorgoed
Zou ik dan Bagdad niet sparen?
Muziek: W. Vogel; tekstaanpassing: IKV Pax Christi
Enkele overwegingen bij Jona 3: 10 en Jona 4: 11
Jona, van duif tot havik We komen de profeet Jona voor het eerst tegen in 2 Koningen 14:25. Hij verkondigt zijn heilsboodschap in de tijd van koning Jerobeam II (787-747). De koning doet wat kwaad is in de ogen van God. Toch heeft God medelijden met zijn volk Israël, dat in bittere ellende verkeert. Het kleine profetenboek Jona is van veel later datum. Het is te lezen als een parabel, een gelijkenis. Waarschijnlijk ontstaan na de ballingschap, in de tijd van Ezra en Nehemia (vijfde eeuw voor Christus). In een tijd waarin de scheiding tussen Israël en de volkeren op grond van godsdienstige motieven scherp getrokken werd. Ninevé staat voor een geweldig grote stad. Ninevé roept bij de joodse hoorders de herinnering op aan het centrum van de wrede heerschappij van de Assyriërs. Zij voerden Israël in 721 voor Christus in ballingschap. Ninevé wordt volgens Gene-
sis10:12 gebouwd door de grote jager Nimrod.
Ninevé omgekeerd De profetie van Jona (Jona 3: 4) over de omkeer van Ninevé kan gelezen worden als: Nog veertig dagen, veertig als het getal van het gericht over de wereld (zie Genesis 7:4,12 waar God het veertig dagen en veertig nachten doet regenen) en dan wordt Ninevé van de aardbodem weggevaagd of Nog veertig dagen, veertig als een tijd van onderwijs, vasten en bezinning (zie Exodus 24:18; 34:28 en Deuteronomium 9:9) en dan wordt Ninevé bekeerd. Jona hoopt vurig op het eerste. Wat is mooier dan het wegvagen van het centrum van de as van het kwaad? Ninevé weggevaagd zoals Hiroshima of Nagasaki! Jona trekt niet eens naar het centrum van Ninevé om zijn onheilsboodschap te verkondigen. Hij blijft
aan de periferie van de stad. Zijn boodschap komt door. De reactie van de koning is dat de koning de oordeelsprediking gelooft en oproept tot een algemeen vasten, tot een collectieve boetedoening. Deze omkeer raakt God in het hart. Nu komt de tweede mogelijkheid in zicht. De bekering en redding van Ninevé. Dit tot schrik van Jona. Jona noemt Gods vijf kerneigenschappen als verwijt tegen God: genadig, liefdevol, geduldig, trouw en tot vergeving bereid (zie ook Exodus 34: 6-7). God keert zelf om. Dat betekent dat Jona’s profetie niet uit zal komen. Jona’s verkondiging leidt tot de bekering van Ninevé in plaats van de omkering van Ninevé. Een persoonlijke afgang in de ogen van Jona.
LITURGIEKRANT 2008
Deze tekst is geschreven voor zondag 26 januari 2003, twee maanden voor het begin van de oorlog in Irak.
God als pedagoog God treedt in Jona 4 op als pedagoog om zijn kind Jona bij de les te houden. Jona zit in de hitte om
Cartoon: Yolande Wientjes
4
God sprak tot zijn dienaar des Woords Billy Graham junior en zei:”Billy ga naar Bagdad en zeg daar oog in oog met Saddam Hussein dat hij moet stoppen met het maken van chemische wapens, dat hij moet stoppen met het verdrukken van zijn volk en dat hij een andere koers moet gaan varen tegenover mijn volk Israël.” “God”, sprak Billy Graham jr, ”U bent te laat, want wij hebben al besloten Bagdad aan te vallen, we hebben U al om zegen gesmeekt en we weten dat U Amerika altijd zegent.” “Mag ik zelf ook nog wat zeggen?”, vroeg God. “Ik weet dat het hard klinkt”, sprak Billy, ”maar liever niet. Altijd als U gaat spreken, gaat het weer over genade. Nu moet het eens een keer afgelopen zijn met die genade, nu moet het oordeel er over. We hebben lang genoeg gewacht. God, nu moet u aan onze kant staan. Of U steunt ons of U steunt het terrorisme.” “Maar Billy, weet je wel dat ook het Irakese volk een van mijn volkeren is?” “Natuurlijk weet ik dat God, maar we vallen het volk niet aan, alleen zijn leider.” “Maar de laatste keer dat jullie oorlog voerden tegen Irak zijn er meer dan 200.000 mensen omgekomen, Billy, en niet de leider.” “Ja God, maar dit keer doen we het – als U ons tenminste steunt – beter. Heeft U een argument om niet aan te vallen?” “Ik denk aan alle kinderen en aan alle moeders, die bang zijn voor hun zonen in dienst. Ik denk aan alle vaders die niets kunnen doen om hun zonen te beschermen. Ik denk aan alle dieren die net zo veel te lijden hebben onder een oorlog als de mensen”, sprak God. “God”, zei Billy, ”als U dat nu aan ons overlaat, zorgen wij ervoor dat er zo min mogelijk slachtoffers vallen.” “Billy, begrijp ik goed dat je niet van plan bent om me te gehoorzamen?” “Ja God, dat heeft U goed begrepen. U wordt door de eeuwen heen steeds barmhartiger. U wordt te soft. We willen een krijgsgod, een God die voor ons strijdt. U pakt niet door, God. Steeds opnieuw aarzelt U. Heel vroeger kon U nog stevig strijden.” “Billy, ik wil dat je luistert, ik wil dat je ook eens vanuit mijn oogpunt kijkt. Ik wil dat je de wanhopige mensen ziet, ik wil dat je ze nog een kans geeft. Ik geef jou ook nog een kans…” Ds. Bram Grandia
de ondergang van Ninevé te zien. Mocht het toch gebeuren, dan zit Jona goed. God schenkt hem schaduw dankzij een wonderboom. God laat – als een volleerd goochelaar – die snelle wonderboom ook weer verdorren. God blaast Jona een zandstorm in zijn gezicht, bezorgt Jona een zonnesteek. Jona wordt razend. Nu is het genoeg: “God, speel niet met me, laat me liever sterven.” God stelt nu de vragen als in het verhaal van Kaïn en Abel in Genesis 4:”Ben je terecht kwaad over die verdorde plant?” Jona vindt van wel. “Nu, Jona, als jij terecht verdrietig bent over het verdorren van die plant, mag ik dan – als God – niet verdrietig zijn over Ninevé, over 120.000 mensen (twaalf keer tienduizend, twaalf het getal van de volheid en 10.000 het grootste Hebreeuwse getal)? Anders gezegd, mag ik als God geen verdriet hebben over die eindeloze menigte uit de volkeren die het verschil tussen goed en kwaad niet kennen?”
Het boek Jona eindigt met een vraag, net zoals het slot van de gelijkenis van Jezus in Matteüs 20:15. Het is aan Jona en aan zijn volk om antwoord te geven op deze vraag. Die vraag blijft actueel. Ik heb geprobeerd die vraag in 2003 te actualiseren met het oog op de tweede Golfoorlog. Zo is het boekje Jona een profetische kritiek op een tweedeling van ‘rein’ en ‘onrein’, ’kinderen van het licht’ en ’kinderen van de duisternis’. God laat zich zien als God van Israël én de volkeren, onopgeefbaar verbonden met de hele mensheid en met de hele schepping. Onmogelijk om die God voor één kar te spannen. Wie goed leest, ziet dat het boek Jona een boekje is met een knipoog van God. Een poging van God om zijn eigen volk mee te krijgen in Gods eigen kerneigenschappen: genadig, liefdevol, geduldig, trouw en tot vergeving bereid. Ds. Bram Grandia, IKON pastor
Liturgie krant 2008 Enkele overwegingen bij Matteüs 20: 1-16 Naar psalm 145
Van David de koning, een naamdicht GOD schrijf ik met hoofdletters iedere dag opnieuw tot het eind van mijn leven God is zo groot, dat valt niet uit te leggen En niet alleen ìk doe dat al generaties lang vertellen de mensen over het wonder van zijn liefde Roemen wil ik zijn goedheid zijn liefde en zijn trouw van alles wat leeft, houdt Hij Eren moeten de mensen Hem, een koning die goed regeert al zolang als de wereld bestaat
Een kwestie van kijken Ooit vertelde ik op een openbare lagere Montessorischool in Amstelveen deze gelijkenis. Ik vond het fascinerend om Bijbelverhalen te vertellen aan kinderen die de verhalen niet kennen. Ik vertelde de gelijkenis tot op het moment van de uitbetaling. Ik had de kinderen verteld dat een denarie een goed dagloon is. Wie met een denarie thuiskomt aan het einde van de dag kan zijn hele gezin voeden. Ik vroeg de kinderen om uit te rekenen hoeveel iedereen aan het einde van de dag zou krijgen. De slimsten van de klas hadden al heel snel berekend hoeveel ieder-
een kreeg. Toen iedereen klaar was, las ik het slot van de gelijkenis (verzen 9 - 16) voor. Vrijwel iedereen was woedend en voelde zich genomen. “Wat een oneerlijke heer.” “Wat een onrecht.” “Werk je daar nu een hele dag voor?” “Vindt iedereen dat?”, vroeg ik. Een meisje stak haar vinger op. “Ik vind het een mooi verhaal”, zei ze. “Waarom?” “Omdat die avond het hele dorp feest kon vieren.” Haar antwoord raakte me. Ze was het enige kind in de klas uit een joods gezin. Ze kende de kracht
van de joodse feesten. Iedereen één dag een goed loon. Dat is feest. Zo keek zij naar het verhaal. In haar blik herkende ik de blik van de Barmhartige. De gelijkenis eindigt in vers 16 met een vraag: is jouw oog boos, omdat ik goed ben? Helaas is dat oog in de Nieuwe Bijbelvertaling en in Willibrordvertaling weg vertaald. Het gaat om de ‘blik’. Hoe kijk je? Het handelen wordt bepaald door de visie, de praktijk door de theorie, de wijze van kijken. Ds. Bram Grandia, IKON pastor
Compassie heeft Hij met allen die narigheid hebben, verdriet, honger, royaal is Hij met troost en hoop Heelheid wil Hij bewerken rechtvaardigheid vrede voor wie op Hem vertrouwen Te hulp schiet Hij wie diep in de zorgen zit, wie naar Hem uitkijkt Echter wie niets van Hem willen weten die schuift Hij opzij Maar wij, zoekers naar gerechtigheid, bejubelen Hem. Pieter Butz / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk.
Muzikale suggesties Bij de lezingen Jesaja en Matteüs: De eersten zijn de laatsten (couplet 6 bij Jesaja 55): Gezangen voor Liturgie (GvL) 418; LdKg 482
Beeldmeditatie
Geroepen om lief te hebben Wij zijn geroepen om lief te hebben. Je zou het willen roepen in deze wereld: tegen de soldaat in de bulldozer, tegen het kind met de steen, tegen de moeder van de martelaar, tegen de terroriste met de bom op haar lichaam, tegen een president op oorlogspad… Maar zeg het vooral tegen jezelf als je je ergert, als je boos bent, als je bang bent, als je niet geloofd wordt… Zeg het en deel ervan uit: deel rijkelijk uit van die liefde die elke mens in zich draagt, gekregen van een God die zelf liefde is. Felicia Dekkers
Jona: N.a.v. deze lezing zou, bij de voorbede bijvoorbeeld, gezongen kunnen worden: O Heer God, erbarmend (GvL 399). Het is heel goed mogelijk om alleen het eerste deel als acclamatie te gebruiken, wanneer geen pianist(e) aanwezig is om de modulaties te begeleiden. Partituur: Dood en opstanding Antwoordpsalm 145: Goed bruikbaar is de versie van psalm 145-II, uit GvL, maar wellicht is het met jongeren een uitdaging om de psalm 145 uit deel 3 van het project Psalmen voor nu te zingen. Deel 3 heeft als titel Liefde, brood en slaap, de genoemde psalm 145 heeft als titel ‘Adem om van U te zingen’
Bij het thema Uit de bundel Hoop van alle volken: nr. 79: ‘De vrede van Christus’. Kiezen voor het leven is ook kiezen voor de vrede. De melodie van dit lied is wellicht in de PKN bekend vanwege een gezongen zegengebed uit het Dienstboek, een proeve (‘Behoed en bewaar Jij ons, lieve God’). De tekst van dit zegengebed is ook opgenomen bij het lied ‘De vrede van Christus’.
Algemene liederen voor de vredesweek Komen ooit voeten gevleugeld (GvL 484) Twee liederen uit de ‘Kompasliturgie’ (bundel Aan jou dit lied): nr. 63: Jij die mij kent (melodie Auld lang syne of Aanbidt en dankt) nr. 33: Geef alle ruimte aan de liefde (melodie Laat ieder ’s Heren goedheid) Uit Continuo Muziekbladen 549: ‘Kom, laat ons opgaan’. Het grote visioen waarin oorlogstuig wordt omgevormd tot landbouwwerktuigen. Zingt heel makkelijk mee! En voor het koor een leuke meerstemmigheid bij het refrein. Uit Continuo Muziekbladen 328: Vredescanon: ‘Zuster en broeder, vrede voor jou’. Een tweestemmige canon waaraan desgewenst nog een vierstemmig koor kan worden toegevoegd. Liesbeth Dercksen / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
Fotograaf: Soraya Ibrahimi
IKV PAX CHRISTI
5
Liturgie krant 2008
Slotgebed
Gebed bij het delen van het Brood
God van Vrede
Gezegend Gij
God van Vrede, uw NAAM heeft geklonken in verhalen van oudsher en in verhalen van nu, in het Grote Verhaal van God en mensen waarin wij ons opnieuw opgenomen mogen weten om uw Weg te gaan, een weg van Vrede voor al uw mensen.
Was het maar zo gemakkelijk
Gezegend zijt Gij, eeuwige God, want Gij laat U kennen als een God van vrede voor allen die oprecht naar U zoeken.
Gezegend, Gij, eeuwige God. Wij zegenen U, want Gij zijt ons nabij in mensen die horen naar uw stem en handelen naar uw woord.
Gezegend, Gij, eeuwige God. Geïnspireerd zijn wij opnieuw door uw Geest, bezield om mens te zijn naar uw hart – barmhartige mensen.
Wij zegenen U, nu Gij ons tegemoet komt in dit brood, voldoende om van te leven, teken van vrede en verzoening.
Fotograaf: Laura Bolle
Kiezen voor vrede. Was het maar zo gemakkelijk om te kunnen zeggen:
‘Ik? Ik studeer vrede, mijn eerste examens heb ik cum laude gehaald.’
Gezegend, Gij, eeuwige God. Om zo om te zien, oog te hebben en stem te geven aan uw mensen en zo te kiezen voor uw Vrede. Moge het zo zijn.
of: Wij bidden U: laat ons mensen zijn die mogen werken in uw wijngaard en genieten van uw goedheid.
Gezegend, Gij, eeuwige God. of: Sjon Donkers
Dat uw hemel zich uitstrekt over deze aarde, dat uw wegen ons leiden naar vrijheid en vrede, die alle verstand te boven gaat.
Gezegend, Gij, eeuwige God.
Voorbede
Help ons ruimte te geven aan uw stem, door te getuigen van uw koninkrijk in al wat wij zeggen en doen.
Voor mensen die…
Gezegend, Gij, eeuwige God.
In een wereld vol onrust, oorlog, geweld en onrecht leggen wij onze gebeden voor aan de Eeuwige …
Zo danken wij U, eeuwige en goede God. Aan U komt alle lof toe, en eer en macht, vandaag en morgen en alle dagen. Amen.
voor mensen die leven in oorlogsgebieden, voor ouders en kinderen die elkaar kwijt raken in strijdgewoel of elkaar verliezen door wapengeweld: dat er mensen opstaan die vrede brengen; laat ons bidden… voor mensen die leven in armoede, mannen en vrouwen die uit wanhoop naar geweld grijpen, kinderen die stelen om de honger te stillen: dat er mensen opstaan om hen te helpen; laat ons bidden… voor mensen die leven in angst, die voor eenzaamheid vluchten in alcohol of andere middelen, die zinloosheid verdrijven met verslaving: dat er mensen opstaan die hun andere wegen wijzen; laat ons bidden… voor mensen die de macht hebben om oorlog en armoede te voorkomen of tegen te gaan: dat zij daadwerkelijk kiezen voor vrede, wereldwijd; laat ons bidden… Liefdevolle God, alles wat ons bezighoudt, leggen we bij U neer en we bidden: geef ons de kracht in woord en daad te kiezen voor vrede, zodat uw Koninkrijk kan groeien in onze wereld. Amen.
Martin Hoondert / Werkgroep voor Liturgie Heeswijk
6
LITURGIEKRANT 2008
‘Ik solliciteer naar vrede, in mijn cv kunt u lezen over mijn eerdere ervaringen.’
Ko Joosse / Midden Onder U, Maastricht
‘Ik wilde gisteren in het winkelcentrum nieuwe vrede kopen, maar het was helaas uitverkocht.’ of:
‘Ik bezoek dagelijks een nieuwe website, www.vrede.com, hij staat onder mijn favorieten.’ Kiezen voor vrede. Was het maar zo gemakkelijk. Elke week, elke dag moet ik kiezen. Kiezen voor vrede – ik wil niets liever dan dat, maar… hoeveel keuze heb ik eigenlijk? Marcel Zagers
Zegenbede
Dat gezegend is Dat gezegend is al wat je geeft en deelt, al wat je doet en zegt, al wat je verzorgt en koestert. Weet dat kiezen voor vrede geloof versterkt, hoop vermeerdert en liefde verdiept. Dat uw leven door te snoeien wat vrede belemmert, licht krijgt en uitbot. Ga uw weg. Vrede en zegen in naam van de Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.
Peter Denneman / RKK/KRO Mediapastoraat
Zegenwens
Dat je ogen vrede zien Dat je ogen vrede zien dat je oren vrede horen dat je mond vrede spreekt dat je hoofd vrede denkt dat je handen vrede vinden dat je voeten vrede volgen dat je hart klopt van vrede: dat je lééft van vrede.
Marcel Zagers
Liturgie krant 2008
Verhaal bij Matteüs 20
Vredesweek met kinderen
TeVREDEden? Toen de eekhoorn die morgen wakker werd, wist hij het zeker. Het was tijd. Hij voelde het aan de wind die de bladeren deed ritselen. Sommige bladeren begonnen al te verkleuren. De eekhoorn voelde een vreemde drang van binnen. Op dat moment kwam de olifant langs. Hij wilde gedag zeggen, maar in plaats van dat er woorden kwamen, kwam er een grote straal beukennoten uit zijn slurf. “Voor jou”, zei hij opgelucht. “Hoe weet jij dat het tijd is?” vroeg de eekhoorn verbaasd. “Tja”, zei de
olifant, “niet zo moeilijk, want de beukennoten gaan vallen! Vandaar… “. De eekhoorn was blij verrast. “Blijf”, zei hij opgewonden, “dan vieren we feest. Wacht, ik zal ook de anderen uitnodigen”. En weg was hij. In de tussentijd ging de olifant verder met het verzamelen van beukennoten voor de eekhoorn. Hij zoog ze op met zijn slurf en blies ze op een grote hoop weer uit. Toen de eekhoorn terug kwam met de mier, lag er al een aardig bergje. “Heb je taart?”,
Kleurplaat Teken een lekkere beukennootjestaart en verdeel hem zo dat iedereen evenveel krijgt
vroeg de mier. “We gaan toch feest vieren?” “Nee, wacht”, zei de eekhoorn. “We moeten er allemaal zijn. Ik ga kijken waar de egel blijft”. En weg was hij. Het begon al aardig warm te worden. De mier ging ijverig aan de slag met de beukennoten. “Ik ga een taart maken in de tussentijd”, bedacht hij, “geen feest zonder taart en we hebben beukennoten genoeg”. De mier was zo verdiept in zijn taart dat hij niet zag dat de egel aan kwam samen met de eekhoorn. Op elke stekel zat een beukennoot. “Ik kan niet zoveel doen als jullie, maar ik heb mijn best gedaan”, zei de egel bescheiden. “Wat ziet dat er leuk uit”, zei de eekhoorn blij. “Wanneer begint het feest?” vroeg de olifant. “Ik begin er een beetje genoeg van te krijgen, zie je. Ik moet steeds ver-
Spel voor in kerk of kinderdienst
Illustratie: Aart Cornelisse U kunt een grotere versie van de kleurplaat zelf uitprinten via www.vredesweek.nl
Bemoediging (bij psalm 145) Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Eeuwige die hemel en aarde gemaakt heeft Kind: Ik heb zoveel goede dingen over God gehoord dat ik God wel zou willen knuffelen. Zo blij ben ik dat God er altijd is voor ons. Voorganger: Genadig en liefdevol is de Heer, Hij blijft geduldig en groot is zijn trouw. Goed is de Heer voor alles en allen, Hij laat zijn schepping, het werk van zijn handen, nooit los Kind: God hoort het als wij hem nodig hebben. Je kunt altijd bij hem aankloppen. Hij is rechtvaardig en trouw in alles wat hij doet. Voorganger: Genade en vrede wordt ons geschonken door de Eeuwige, de Vader van Jezus Christus, door de Heilige Geest. Amen.
Dit spel kan gespeeld worden als opstapje naar de evangelielezing. Let op dat er voor alle kinderen een kleine beloning klaar ligt. Zorg voor drie of vier “rondes”. Voorganger of leiding: Wie brengt mij als eerste een witte sok? Wie brengt mij als eerste een snoepje? Wie brengt mij als eerste een punaise? Wie brengt mij als eerste een papieren zakdoekje? Wie brengt mij als eerste een pen? Wie brengt mij als eerste…. Laat alle kinderen naar voren komen. Wie van jullie heeft niets kunnen brengen? Geef deze kinderen een beloning, bijvoorbeeld een kleurplaat Wie heeft één ding kunnen brengen? Geef dezelfde beloning. Wie heeft meer dan één ding kunnen brengen? Geef dezelfde beloning.
Navertellingen Kijk in de volgende publicaties: Wonderwel, de werkers in de wijngaard, uitgave Gooi & Sticht, Kampen Bonnefooi, uitgeverij Narratio, Gorinchem Kind op Zondag, uitgeverij NZV, Amersfoort Anneke van Wijngaarden
der weg om nog genoeg beukennoten te kunnen vinden”. “Nog even”, zei de eekhoorn,” slak moet nog komen”. “Maar het is al bijna avond”, sputterde de mier tegen,”kunnen we niet alvast beginnen?” “Nee”, zei de eekhoorn, “ik ga wel kijken waar hij blijft” Eindelijk kwam de slak buiten adem aan. Op zijn huisje lag één beukennoot. “Ik dacht nog, ik haal het nooit”, zei de slak buiten adem, “maar het is gelukt”. Ondertussen had de mier de tafel gedekt. “Kom”, zei de eekhoorn, “alle dingen zijn gereed. Slak, mag ik jou als eerste uitnodigen? Jij hebt er het langst over gedaan om hier te komen en de eekhoorn zette een groot stuk taart neer voor de slak die bloosde van genoegen. “Nu jij, egel”, zei de eekhoorn en hij zette net zo”n stuk voor de
egel neer. De mier en de olifant keken elkaar aan. “Als zij zo’n groot stuk krijgen, krijgen wij vast een veel groter stuk. Ik heb bijna vanaf het begin aan de taart gewerkt en de olifant was hier voor dag en dauw”, dacht de mier. Maar dat viel tegen. De eekhoorn zette hetzelfde stuk voor de mier en de olifant neer. Het gezicht van de olifant betrok. Ook de mier keek niet blij. “Niet tevreden?” vroeg de eekhoorn, “bij mij krijgt iedereen even veel. Niemand is hier meer dan een ander”. De mier kreeg een kleur en verslikte zich bijna in een hap. “Ik vind het niet helemaal eerlijk”, bromde olifant, “je bent te goed voor deze wereld.” In één hap was zijn stuk taart verdwenen….
Liedsuggesties De werkers in de wijngaard – Zing alle dagen 3, 24 om uit te spelen (NZV, Amersfoort) Een heer met een wijngaard – Zitten of opstaan 5, 20 (SGO, Hoevelaken) Het lied van de wijngaard – Zing het woord, 64 (NZV, Amersfoort) Uit: ‘Zing adem zing’, uitgave Gooi & Sticht, Kampen, 1999 Vrede en trouw van Godswege – nr. 17 Begroetingslied – nr. 24 Hoort het woord – nr. 38 Vredeswens – nr 41 Uit: ‘De zon is al op’, uitgave Gooi & Sticht, Kampen, 1993 Breken en delen – nr 41 Litanie ‘Om vrede’- nr. 46 Sjaloom, sjaloom, sjaloom – nr. 58 Doorbreek onze muren – nr. 62
Gebed Voorganger: Overal op deze wereld zijn er mensen die elkaar met alle geweld naar het leven staan, die niet tevreden kunnen zijn. Uw vrede is soms ver te zoeken, Heer. In vrede samenleven is soms zo moeilijk. Bidden wij voor allen die kiezen voor vrede en die proberen niet haatdragend te zijn Wij bidden U : Allen: Geef ons kracht om met hart en ziel te kiezen voor uw vrede Kind: Overal op deze wereld zijn er kinderen die verdriet hebben, die bang zijn of die pijn hebben. Kinderen die niet meetellen. Kinderen die geen vader of moeder meer hebben. Kinderen die leven in landen waar oorlog is. Bidden wij voor de mensen die er voor kiezen om voor kinderen te zorgen die dat nodig hebben. Wij bidden U: Allen: Geef ons kracht om met hart en ziel te kiezen voor uw vrede
IKV PAX CHRISTI
7
Liturgie krant 2008
Activiteiten in de Vredesweek Het thema voor de Vredesweek 2008 is Kiezen voor Vrede. Kiezen voor vrede is niet vrijblijvend, kiezen voor vrede verplicht. Het verplicht om je open te stellen voor ‘de ander’ en je stem te verheffen als die ander kwaad wordt aangedaan. Soms verplicht het om op te staan tegen de gangbare stroom, met mogelijke verstrekkende gevolgen zoals uitsluiting. Zelf aan de slag in de Vredesweek IKV Pax Christi biedt dit jaar een veelheid aan materiaal en werkvormen om de Vredesweek luister bij te zetten. U kunt dit materiaal inzetten bij de organisatie van een lokale of regionale activiteit of bijeenkomst. Zo is er voor de Vredesweek een vredeslied gecomponeerd door Huub Oosterhuis en Antoine Oomen: dat een nieuwe wereld komen zal, dat u met een groep kunt instuderen en zingen. Ook heeft IKV Pax Christi een korte film geproduceerd ‘Kiezen voor Vrede’, waarin vredesactivisten uit conflictgebieden en Nederland uit de doeken doen waarom zij kiezen voor vrede en wat hen motiveert. Deze dvd is samen met gespreksvragen te bestellen bij IKV Pax Christi. U kunt uw bijeenkomst ook wijden aan een specifiek conflictgebied. IKV Pax Christi helpt u graag bij de organisatie van een dergelijke bijeenkomst. Zo kunnen we u materiaal en werkvormen leveren, zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict of het conflict in Irak. Tevens staat er een sprekersbank tot uw beschikking, via welke u interessante sprekers kunt aanvragen. Ook bieden wij materiaal voor kindernevendiensten. Dit en nog veel meer materiaal treft u op de website van de Vredesweek: www.vredesweek.nl. Meldt daar ook uw eigen activiteit aan, zodat u via de website reclame kunt maken voor uw lokale bijeenkomsten.
Vredesweekpakket Het vredesweekpakket bestaat dit jaar uit de Liturgiekrant, de Vredeskrant, de poster van Len Munnik en de dvd ‘Kiezen voor Vrede’. De Liturgiekrant 2008 helpt u met het voorbereiden van een kerkdienst tijdens de Vredeszondag. Deze krant wordt eenmalig gratis aan alle voorgangers toegezonden, voor zover de adressen bij ons bekend zijn. Bijbestellingen kosten 3 euro per stuk. De Vredeskrant biedt verdieping en reflectie op de thematiek van de Vredesweek 2008. Deze is vanaf eind juli beschikbaar voor 1 euro per stuk. Ook dit jaar weer heeft Len Munnik de thematiek van de Vredesweek uitgebeeld in een tekening. Deze is op A2 posterformaat te be-
8
LITURGIEKRANT 2008
stellen voor 1,50 euro per poster. U kunt de poster ook gratis downloaden vanuit de website www.vredesweek.nl en op uw eigen printer uitprinten. In de korte film ‘Kiezen voor Vrede’ lichten verschillende mensen die zich inzetten voor vrede, zowel in conflictgebieden als in Nederland, hun keuze voor vrede toe. Wat heeft hen bewogen om te kiezen voor vrede? Bij de dvd zijn gespreksvragen gevoegd. De dvd is vanaf 31 mei beschikbaar en kost 3 euro. Alle genoemde prijzen zijn exclusief verzendkosten.
Wedstrijd Peace Poetry Zelfs waar oorlogen woeden en conflicten plaatsvinden, laten mensen tegengeluiden horen. Zij kiezen voor vrede. Dat kan op allerlei manieren. Onder andere door te dichten. Vertrouw ook uw keuze vóór vrede en tegen oorlog en geweld toe aan het papier, doe mee aan de gedichtenwedstrijd van NCRV’s Dichttalent en IKV Pax Christi. U kunt gedichten, in het bijzonder vredesslams, inzenden tot en met 27 augustus, via www.dichttalent.nl. Poetry slams zijn gedichten waarbij het ritme en de performance ervan belangrijk zijn. De wedstrijdfinale zal plaatsvinden op de Nacht van de Vrede in Amsterdam, waar de winnaars hun vredesslams zullen voordragen tijdens het spetterende Peace Poetry programma en de twee beste slamschrijvers uiteindelijk een heuse battle zullen voeren! Kijk voor meer informatie over de dichtwedstrijd op www.dichttalent.nl.
the Drum, de finale van de dichtwedstrijd Peace Poetry (in samenwerking met NCRV’s DichtTalent), een Iraakse Iftar en een netwerkcafé. De nacht duurt van 20.00 tot 3.00 uur. Het Volkskrantgebouw ligt aan de Wibautstraat 150, Amsterdam. Vijf euro entree betalen aan de zaal.
Speciale Vredesdiensten Op Vredeszondag 21 september, die dit jaar valt op de door de VN uitgeroepen Internationale Dag van de Vrede, zendt de KRO/RKK op tv een Vredesdienst uit (Nederland 2, 11.00 uur). Op de radio is ook een dienst te beluisteren via de IKON (radio 5, 10.00 uur) Op werkdagen in de Vredesweek zijn er in het Stiltecentrum onder het kantoor van IKV Pax Christi gelegen (Hoog Catharijne Winkelcentrum, Utrecht) elke dag van 12.45 tot 13.00 uur oecumenische Vredesdiensten. U bent daarbij van harte welkom!
Zondag 21 september: Internationale Dag van de Vrede Het netwerk People Building Peace, waar IKV Pax Christi deel van uitmaakt, grijpt deze dag aan om aandacht te vragen voor vrede en roept voetbalamateursclubs op om die dag, voordat de wedstrijd begint, gezamenlijk een levend vredesteken te vormen. Ook clubs uit de eredivisie zullen worden benaderd om voorafgaand aan hun wedstrijd aandacht te besteden aan de dag en een levend vredesteken te vormen. Houdt de website in de gaten van het netwerk People Building Peace: www.planetpeace.nl.
Nacht van de Vrede op zaterdagavond 20 september
Vlaggen voor vrede
Op 20 september organiseert IKV Pax Christi in samenwerking met omroep Llink de ‘Nacht van de Vrede’ in het voormalige Volkskrantgebouw in Amsterdam. De Nacht vormt de feestelijke aftrap van de Vredesweek 2008 en tegelijkertijd van de Internationale Dag van de Vrede, uitgeroepen door de Verenigde Naties. De nachtelijke opmaat op zaterdagavond 20 september kent een divers programma met een Amerikaans verkiezingsdebat, muziek van The Hospital Bombers en Nobody Beats
De PACE-regenboogvlaggen zijn in vijf jaar tijd uitgegroeid tot een internationaal vredessymbool. Op verzoek van Kerk en Vrede heeft deze vlag vorig jaar op 21 september, Internationale Dag van de Vrede, op tientallen gemeentehuizen gehangen. Dit jaar valt 21 september op de Vredeszondag. Misschien een idee om de vlag op dan vanaf uw kerkgebouw te laten wapperen? Ook hebben velen de vlag al een plaats gegeven in hun kerk ter op-
fleuring van de Vredesdienst. De vlag (1 x 1,5 m) is voor 10 euro te koop bij Kerk en Vrede.
Tentoonstelling Israël 60 Jaar In 2008 bestaat Israël 60 jaar. Een goede gelegenheid om aandacht te besteden aan het ontstaan van de staat Israël, het ingewikkelde conflict in het Heilig Land en het werk van vele vredesorganisaties in het gebied. De tentoonstelling ‘Israël 60 Jaar’ vertelt in beeld en tekst over de geschiedenis, de bezetting, de traditie van geweldloos verzet en de hoop op vrede. De tentoonstelling, die bijzonder geschikt is om in uw kerkgebouw of nevenruimte opgesteld te worden, is voor 75 euro te huur bij Kerk en Vrede.
Rollenspel over interreligieuze dialoog Verschillen in geloof, maar ook in maatschappelijke positie en acceptatie. We kunnen het ons indenken, we kunnen erover praten. Maar om echt in te voelen wat het betekent is het belangrijk het ook te zien en te beleven. Via een interactief rollenspel waarin we als christenen en moslims in de huid van de ander kruipen. Samen met de stichting Islam en Dialoog biedt Kerk en Vrede u deze werkvorm aan via een handige instructie. Deze en vele andere vredesweekactiviteiten van Kerk en Vrede zijn te vinden op www.betergeweldloos.nl
Gedicht
Bedreigd maar veilig Het land dat zich voor levenden verhief waarop een duif een tak vindt om te rusten bewaar het leef er heb het lief deel er het brood hef er het lied al dondert ook de chaos op de kusten de oorsprong die ons riep en die ons leven optilt uit de dood belacht het luide niets want sterker is de liefde Inge Lievaart Uit: Verzamelde gedichten (1) De Groot-Goudriaan, Kampen 2000
Colofon Redactie: Anneke van Wijngaarden, Bram Grandia, Edwin Ruigrok, Martin Hoondert, Piet Halma. Eindredactie: Helma Maas Verder werkten aan dit blad mee: Dion van den Berg, Felicia Dekkers, Joost Jansen, Juul Muller, Ko Joosse, Leonie van Straaten, Liesbeth Dercksen, Marcel Zagers, Peter Denneman, Pieter Butz, Sjon Donkers, Jopie Zwanenburg en Yolande Wientjes Fotografie: Soraya Ibrahimi, Erik Kottier, Laura Bolle, Frank Aartse e.a
IKV Pax Christi, Godebaldkwartier 74, 3511 DZ Utrecht Postbus 19318, 3501 DH Utrecht Tel: 030- 233 33 46, Fax: 030 – 236 81 99
[email protected] www.ikvpaxchristi.nl of www.vredesweek.nl
Vormgeving/drukwerk: Van der Weij BV, Hilversum ISSN 1385-9668
Het CBF-Keurmerk is verstrekt aan het IKV en aan Pax Christi Nederland
Dit blad wordt voor iedereen die niet op de gebruikelijke manier kan lezen, uitgegeven op geluidscassette en/of braille, grootletter of via de elektronische postbus. Informatie en opgave CBB (christelijke bibliotheek voor blinden en slechtzienden), postbus 131, 3580 AC Ermelo, tel. 0341 551014.
