Het perspectief van de mantelzorger Refereerbijeenkomst Medisch Maatschappelijk Werkers 28-02- 2013 Ellen MJ Witteveen
Probleemstelling Ziekenhuizen moeten steeds meer terug naar de kerntaken. Daarbij is de verwachting dat de aandacht voor de mantelzorger ‘wegbezuinigd’ wordt. Hoe kan de maatschappelijk werker toch systematisch en preventief werken zodat een aanzet wordt gegeven om mantelzorg (informele zorg) op de lange termijn te garanderen?
Opbouw Mantelzorg in de Herstelondersteuning -Wat is herstelondersteuning? -Fasen is herstelondersteuning (terugredenerend) Re-integratie en participatie Heroriëntatie Crisis en stabilisatie -Vraaggericht en dialooggestuurd werken -Samenwerkende organisaties
Even wat cijfers -Ongeveer 3,5 miljoen mantelzorgers van 18 jaar en ouder -2,3 miljoen langer dan 3 maanden en 1,2 miljoen daarvan meer dan 8 uur per dag -Ongeveer een ½ miljoen overbelaste mantelzorgers -Overbelasting in vermindering van vrijheid, zelfstandigheid, gezondheidsproblemen en conflicten op werk of thuis.
Herstelondersteuning?
Herstelondersteuning?
Transformatie Inhoudelijke vernieuwing en de cultuur omslag: Andere werkwijze Ander gedrag van professionals Ander gedrag van burgers Anders met elkaar omgaan tussen burgers, cliënten, professionals, instellingen en gemeenten. Bron: Transitiebureau Begeleiding in de WMO, 2012
Herstelondersteuning?
Wat is herstelondersteunende zorg? Samen zoeken naar optimale zelfstandigheid: -Versterken van de eigen regie en kracht. -Mensen helpen (weer) in een actor-positie te komen -Ondersteuning bij het laten horen van de stem -Helpen bij kwaliteit van leven (tijdsbesteding, evenwichtige inzet mantelzorg etc.) -Integrale benadering -Ontwikkelings- en resultaatgericht ondersteunen Bron: Visser in ‘Communicatie bij hersenletsel’
Herstelondersteuning?
Herstelondersteunende zorg Oude zorgverlening
Nieuwe zorgverlening
Hiërarchische verhouding waarin de een de Persoon is eigenaar van de aandoening en ander vertelt wat er moet gebeuren. is ervaringsdeskundige van het eigen leven Professional is dominant en cliënt is passief.
De cliënt heeft een onmiskenbare rol in de besluitvorming.
Professionals nemen de zorg over.
Professional en de hulpvrager verkennen samen de zorgvraag
Mantelzorger is niet in beeld.
De mantelzorger wordt betrokken.
Netwerk wordt niet ingeschakeld.
Professionals zijn gericht op het vergroten, betrekken en benutten van het netwerk Mantelzorger krijgt centrale positie in professionele contacten
Dus?
Fase in de Herstelondersteuning
an
crisis en achteren stabilisatie
chronische heroriëntatie naar voren redeneren fase
Fase in de Herstelondersteuning
Uit onderzoek* blijkt dat •
Bij complexe doelgroepen vaak sprake is van een klein en arm sociaal netwerk.
•
Sociale contacten zijn er vooral met mensen uit de hulpverlening of met lotgenoten.
•
Contacten van vroeger zijn vaak verwaterd en er zijn weinig nieuwe contacten voor in de plaats gekomen.
•
Voor emotionele en sociale ondersteuning vaak afhankelijk van beroepskrachten.
•
Er is vaak sprake van eenzaamheid of isolement.
*Mezzo, 2011 *Visser-Meily, 2010
Hoe krijg je dus de mantelzorger in beeld?
Herstelondersteuning
Werken in de triade Patient/Revalidant
1.Mantelzorg in de zorg voor patiënt 2.Mantelzorger met eigen hulpvraag 3. Mantelzorger met een spilfunctie in het steunende netwerk
Professional/ Maatschappelijk werk
Herstelondersteuning
14
Herstelondersteuning
Herstelondersteuning
Herstellen Medisch herstel Persoonlijk herstel Sociaal herstel
Herstelondersteuning
Crisis en stabilisatie met het accent op biologische, neurologische en cognitieve functies.
Fasen in de Herstelondersteuning
Crisis Ontstaan van het letsel
Opgave Medische diagnostiek Snelle doeltreffende interventies
Fasen in de Herstelondersteuning
Opgave Crisis Medische Ontstaan diagnostiek van het Snelle letsel doeltreffende interventies Stabilisatie (Para)medische behandeling Medisch technische ingrepen
Fasen in de Herstelondersteuning
Opgave Crisis Medische Ontstaan diagnostiek van het Snelle letsel doeltreffende interventies Stabilisatie (Para)medische behandeling Medisch technische ingrepen
Mantelzorger Ontwrichtende gevolgen (www.mezzo.nl)
Trialoog : Mz voelt zich gewaardeerd en erkend in eigen kennis/ vaardigheden Informatie uitwisseling en behandelplan opstellen Afnemen CGSI+ ( www.expertisecenrummantelz org.nl)
Risico’s ?
Sociaal isolement Stress mantelzorger Zingeving ?
Bron: Onderzoek SCP 2012
Bespreek met je buur de volgende vraag: In hoeverre spreek je de mantelzorger actief aan op de eigen kracht? En hoe kan de eigen kracht dan gedefinieerd worden?
Heroriëntatie Verwerken van wat men overkomen is en heroriëntatie op de toekomst
Heroriëntatie Verwerking
Opgave Interventies gericht op functieherstel (revalidatie) Psychologische behandeling Maatschappelijk werk Vaktherapie
Opgave Heroriëntatie Interventies Verwerking gericht op functieherstel (revalidatie) Psychologische behandeling Maatschappelijk werk Vaktherapie
Mantelzorger Eén herkenbare plek voor inwinnen informatie en advies Trialoog en impact voor de toekomst, ook voor de mantelzorger Afnemen set Inventarisatielijsten w.o. sociale steunlijst (www.hersenletselenmantelzorg.nl) Eigen regie versterken, eigen keuzes maken Eigen grenzen (leren) kennen en bewaken
Waarom is aandacht voor de mantelzorger belangrijk, juist bij doelgroepen met complexe gevolgen van de aandoening ?
• • • • • • •
Langdurig Complex Wisselend beeld Inzichtproblemen Tempoverschil Moeilijk aan derden uit te leggen Geliefde is er nog maar eigenlijk ook niet
Beroep doen op steunende netwerken 5 vormen van sociale steun* : Emotioneel Instrumenteel Informatief Waardering Gezelschap Sociale ondersteuning rond NAH is vaak een mengelmoes van deze aspecten
* De Roos en van Dinther 2011
Een sterk netwerk Wie? Welke taak?
Familie, vrienden, buren, kennissen en vrijwilligers
Emotionele en praktische steun; goed gezelschap; een vertrouwde en veilige omgeving; feedback en waardering; vormen van activering en ontspanning. Rol van mantelzorger ? De spil van het netwerk, bouwt het op en houdt het in stand. Professionals kunnen de mantelzorger ondersteunen door het geven van op de persoonlijke situatie afgestemde informatie en adviezen.
Risico’s* • Aandacht voor de patiënt en niet voor de naastbetrokkene? • Het netwerk staat al onder druk, hoeveel extra verantwoordelijkheid en druk is mogelijk? • Kans op uitmelken? *van Lanen en Claassens in ‘De zorgkracht van sociale netwerken’ 2011
Reintegratie en Participatie Fysiek en sociaal revalidatieproces Meedoen in de samenleving
Opgave Reintegratie
Interventies gericht op kwaliteit van leven
Participatie (Thuis)zorg Sociaalagogische dienstverlening
Opgave Reintegratie
Mantelzorger
Interventies Mantelzorger raakt (te vaak) uit beeld gericht op van professionals: outreachend werken kwaliteit van leven (Witteveen, Keesom 2012. In het oog, in het hart) Vaardigheden aanleren (bv om in balans te blijven/ netwerk te vragen) Loopbaanperspectief
Participatie (Thuis)zorg Sociaal-agogische dienstverlening
Vervullen van zingevende sociale rollen Organiseren respijtzorg (www.wegwijzerawbz.nl www.kiesbeter.nl www.regelhulp.nl ) Structurele Sociale steun
Reintegratie
Opgave
Mantelzorger
Steunend netwerk
Interventies gericht op kwaliteit van leven
Mantelzorger raakt (te vaak) uit beeld van professionals: outreachend werken (Witteveen, Keesom 2012. In het oog, in het hart) Vaardigheden aanleren (bv om in balans te blijven/ netwerk te vragen) Loopbaanperspectief
Sociale netwerk neemt zorg tijdelijk over Mengelmoes van : Emotionele steun; instrumentele steun; informatieve steun; waardering; gezelschap (www.wmowerkplaatsen.nl)
Vervullen van zingevende sociale rollen Organiseren respijtzorg (www.wegwijzerawbz.nl www.kiesbeter.nl www.regelhulp.nl ) Structurele Sociale steun
Afstemmen formele en informele zorg Gebruik van PGB (www.persaldo.nl) Faciliterende rol van professional
Participatie (Thuis)zorg Sociaalagogische dienstverlening
Wat kan de organisatie (beter) doen?
Opsporen mantelzorgers* • Te moe • Geen tijd • Ben ik dan een mantelzorger? • Persoon met hersenletsel vindt t niet nodig • Werkende mantelzorgers * In het oog, in het hart Witteveen & Keesom 2012
Taak professionals • Voorlichten (alle partijen en herhalend) • Samenwerken (via de mantelzorger iedereen die wil betrekken en benutten) • Afstemmen (praktische uitvoering van de zorg en ondersteuning) • Faciliteren (wat is nodig om dit te realiseren?) • Extra alert zijn op de kracht van de mantelzorger • Zorg voor draagvlak in de eigen organisatie
Mantelzorgbeleid Wat is het mantelzorgbeleid van de eigen organisatie? Bijvoorbeeld:
Gebruik van -Quickscan mantelzorgmanagement -Meetinstrumenten voor mantelzorgers -POM (preventie overbelasting mantelzorgers) -Werken in de triade -In enkele gevallen juist in dialoog met de mantelzorger -respijtzorg en logeerhuizen
Samenwerkende organisaties voor mantelzorg en netwerkondersteuning rond NAH Noodzakelijk om binnen de beschikbare tijd kwaliteit te leveren. Door bijvoorbeeld: -directe zorgaanbieders op te zoeken -overdracht dossier op ontslagconferentie -gezamenlijk organiseren van netwerkbijeenkomsten en mantelzorgavonden Continuïteit in de zorg door het aanstellen van een NAH + consulent: -geïntegreerde aanpak van organisaties -overstijgend aanpakken van indicatiestelling (?) en financiering -samenwerking met de gemeente
www.hersenletselenmantelzorg.nl 3 nieuwe publicaties over mantelzorg en sociale netwerken bij NAH:
