HET LAATSTE ESTAFETTESTOKJE
SION S E C SUC TING PLAN
4 l e e D
Boven I In de nazomer en herfst spelen dahlia’s een belangrijke rol.
Rechts I Bloem, stengel en knol van Dahlia imperialis. 14
Foto: GAP Photos
I
n oktober worden de borders van Great Dixter gedomineerd door late bloeiers. ”Denk niet dat de show over is als je eind augustus terug bent van vakantie”, zegt headgardener Fergus. ”Er zijn zoveel planten die tot eind oktober voor kleur kunnen zorgen. In Great Dixter hebben we altijd een aantal bloeiende planten in pot achter de hand om gaten te vullen. Zijn er geen gaten, dan maken we ruimte door uitgebloeide vaste planten sterk terug te knippen. We zeggen altijd: hebberig zijn we niet, maar we vinden zoveel planten leuk.” Fergus gebruikt veel dahlia’s, onder andere ’Moonshine’, met donker blad en oranjerode bloemen. Favoriet zijn ook de dik gevulde oranje ’David Howard’, de cactusdahlia ’Hillcrest Royal’, met bijna
G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
Foto: MHGP/GWI/Liz Cole
In veel tuinen valt in het najaar niet meer zoveel te beleven. Maar de goed gevulde borders van Great Dixter zijn in de nazomer en herfst nog prachtig. Laatbloeiende eenjarigen, dahlia’s, bladplanten en ’winter browns’ zijn nu aan zet.
oplichtend rozerode bloemen en de halskraagdahlia ’Ann Breckenfelder’ (felrood met een bescheiden zachtgele kraag). De imposante boomdahlia (Dahlia imperialis), die wel 4 meter hoog kan worden, is een blikvanger vanwege de maat. Opvallende laatbloeiende eenjarigen die de borders kleur geven, zijn cosmea (Cosmos bipinnatus), kattensnor (Cleome), zinnia en de salvia’s ’Mulberry Jam’ en Salvia microphylla ’Neurephia’. ”Plant deze late bloeiers bijvoorbeeld tussen de sieruien, een prima bloei-na-bloeicombinatie”, zegt Fergus. Ook de kattenstaartamarant in bruin of donkerrood vindt hij de moeite waard in een herfstborder, net als de bloeiaren van de rode melde en het donkere lampenpoetsergras (Pennisetum glaucum ’Purple Baron’). 2 Foto: MHGP/Anneke Beemer
Foto: MHGP/Garden Collection
1
2
3
NAJAARSBLOEIERS
Foto: MHGP/Garden Collection
4
6
Foto: MHGP/Garden Collection
5
7 1 I Dahlia ’David Howard’. 2 I Kattensnor (Cleome). 3 I De bruine pluimen van Amaranthus. 4 I Dahlia ’Ann Breckenfelder’. 5 I Salvia microphylla ’Neurephia’. 6 I Cosmea (Cosmos bipinnatus). 7 I Dahlia ’Moonshine’. 8 I Het donkere lampenpoetsergras Pennisetum glaucum ’Purple Baron’. 9 I Dahlia ’Hillcrest Royal’. 10 I Zinnia.
9 Foto: MHGP/Garden Collection
8
10
PLANTEN MET
1
2
1 I Arum italicum ’Marmoratum’. 2 I Eupatorium capillifolium.
7
8
WINTERGROEN
7 I Hebe ’Silver Queen’. 8 I Prunus laurocerasus ’Castlewellan’. 9 I Lonicera nitida ’Baggesen’s Gold’.
16
G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
9
DECORATIEF BLAD Foto: GAP Photos
3
4
5
6
3 I Cornus alba ’Elegantissima’ in herfsttooi. 4 I Begonia grandis var. evansiana. 5 I Het zilvergrijze blad van kardoen. 6 I Cornus alba ’Elegantissima’.
Onder I Struisriet met Aster lateriflorus ’Horizontalis’.
Waardevolle bladplanten Ook decoratieve bladplanten, die van het voorjaar tot aan de winter aantrekkelijk zijn, horen thuis in het systeem van ’succession planting’. Bladplanten geven een border body en zorgen voor verbinding en een rustige achtergrond. Een van de beste struiken is volgens Fergus de bonte kornoelje (Cornus alba ’Elegantissima’). ”Het witbonte blad heeft een oplichtend effect en vormt een fantastische achtergrond. De rode takken zijn decoratief in de winter. Deze heester kun je prima kort snoeien, zodat hij niet te veel ruimte inneemt. Ook de geelbladige Catalpa bignonioides ’Aurea’ is goed
bruikbaar als opvallende bladplant, mits je hem in de vorm van een struik snoeit.” In de verdiepte tuin is de kardoen (Cynara cardunculus) een blikvanger. ”Een prachtige plant, het zilvergrijze blad loopt in april uit en is de hele zomer aantrekkelijk. De bloeiwijzen blijven de hele winter staan. In Great Dixter combineren we hem graag met nieuw-zeelands vlas (Phormium), dat smal, wintergroen blad heeft. Ook fraai is het blad van Eupatorium capillifolium, dat is heel fijn en sprankelend groen.” Een andere bladplant die Fergus aanbeveelt, is de winterharde Begonia grandis var. evansiana. ”Deze plant is geschikt voor een vochtige, schaduwrijke plek. We combineren hem met Allium neapolitanum en boshyacinten. Nietwinterharde Begonia-soorten gebruiken we ook graag als bladplanten, maar die zijn natuurlijk eenjarig. Een andere aanrader, die wel winterhard is, is Arum italicum ’Marmoratum’.”
Siergrassen gebruikt Fergus
met mate. Een favoriet is het struisriet Calamagrostis x acutiflora ’Karl Foerster’, dat er vanaf juni tot in maart van het volgende jaar goed uitziet en erg mooi is in combinatie met venkel en de donkerbladige herfstaster Aster lateriflorus ’Horizontalis’.
Wintergroene bladplanten mogen niet ontbreken
SIERGRAS
in het systeem van ’succession planting’. ”Ik gebruik graag de witbonte laurierkers Prunus laurocerasus ’Castlewellan’, Aucuba, Hebe ’Silver Queen’, Cotoneaster horizontalis en Lonicera nitida ’Baggesen’s Gold’. 2 G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
17
Foto: GAP Photos
”Kaardenbol is een goede winter brown en mag zich uitzaaien in de borders”
Foto’s: GAP Photos
WINTER BROWNS Winter browns Planten die ook na de bloei nog aantrekkelijk zijn, fraai bruin verkleuren en een wintersilhouet vertonen, houden de borders mooi tot diep in de herfst. Fergus noemt ze ’winter browns’. Een goed voorbeeld is de kaardenbol (Dipsacus fullonum). ”Deze wilde plant zaait zich uit en is welkom in de borders. Het teveel aan zaailingen wieden we in het voorjaar weg. Het blad is decoratief en de zaadhoofden kleuren mooi donkerbruin in het najaar. De plant blijft bovendien de hele winter door goed rechtop staan. Maar te veel van dit soort winter browns moet je ook weer niet hebben. In het najaar laten we een beperkt aantal van de mooiste exemplaren staan, de rest knippen we onverbiddelijk weg. Wel verzamel ik altijd eerst nog wat zaden, die ik op open plekken in de border weer uitstrooi.” 2
Boven I Planten met een mooie verkleuring of een goed silhouet houden een border tot diep in de herfst aantrekkelijk. Inzet I Bloemhoofden van kardoen.
1
2
3
1 I Echinops ritro. 2 I Liatris spicata. 3 I Echinacea purpurea. G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
19
Foto: GAP Photos
”Grote elementen, maar ook takken of zelfs een blad kunnen structuur geven” 1
2
3
Foto: MHGP/Garden Collection 20
G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
VORM & STRUCTUUR wintergroene struiken; de kale takken van heesters en bomen in de winter, maar ook de wintersilhouetten van vaste planten als de hoge varkenskervel (Peucedanum verticillare). Sterke vormen trekken altijd de aandacht, niet alleen in de herfst en winter, maar ook in de zomer. ”Daarom moet je er veel van gebruiken”, zegt Fergus. Kies planten met opvallend blad zoals de schoenlappersplant (Bergenia) of varens. Een fraaie combinatie is bijvoorbeeld de toorts (Verbascum) met het brandkruid (Phlomis). Ook sterke combinaties van bloeiende planten zorgen voor structuur. Het blad is bij deze combinatie al mooi, de bloemen zijn een bonus. Met Lonicera nitida ’Baggesen’s Gold’, vrouwenmantel en prikneus (Lychnis coronaria) heb je op een heel klein stukje al veel afwisseling in vorm en structuur. Maar zelfs iets eenvoudigs als de varenachtige vertakking van Cotoneaster horizontalis tegen de oude planken van de schuur, is ook een structuur waar ik van geniet.” 2 DEZE PAGINA Boven I Snoeivormen van taxus als structuurelement, hier in augustus. Rechts I Varkenskervel (Peucedanum verticillare). Onder I Een overzicht van Great Dixter met tuinkamers, paden, zichtlijnen en borders.
Als de borders in de herfst en winter langzaam in verval raken, valt de structuur in de tuin des te meer op. Het ontwerp van Great Dixter is gemaakt door de Engelse tuinarchitect Sir Edwin Lutyens. Hij bedacht het plan met het geraamte van tuinkamers, paden, zichtlijnen en borders. De stallen en schuren zijn in het ontwerp geïntegreerd. ”Vooral in deze periode zie je hoe belangrijk structuur en vorm zijn, het is het geraamte van de tuin. Structuur vind je bij grote elementen, maar ook bijvoorbeeld bij een regelmatig vertakte plant, of in één blad. Belangrijke structuurelementen in Great Dixter zijn de inmiddels enorme snoeivormen van taxus in de Peacock Garden; de trappen en de bestrating van grote tegels; de hoge en lage hagen van taxus en buxus;
LINKERPAGINA Boven I Snoeivormen van taxus als structuurelement, hier in oktober. 1 I Lonicera nitida ’Baggesen’s Gold’ met vrouwenmantel en prikneus (Lychnis coronaria). 2 I Kale takken van Cornus alba ’Sibirica’. 3 I Brandkruid (Phlomis) met toorts.
Foto: GAP Photos G ROE I&BLOE I–OKTOB E R–2014
21
ONDERHOUD In Great Dixter wordt het hele jaar door aan de borders gewerkt. ”Tot de laatste dag in oktober worden nog steeds uitgebloeide bloemen en lelijke bladeren weggeknipt, zodat de beplanting er verzorgd uit blijft zien. Waar nodig wordt gesteund en opgebonden. Het afknippen van vaste planten en opruimen gebeurt pas in de late winter en in het voorjaar. Een goede, humusrijke grond is erg belangrijk voor deze intensief beplante borders. ”We gebruiken jaarlijks veel compost en goed verteerde mest om de grond gezond te houden. We strooien het uit tussen de planten en werken het licht in met een riek. De wormen doen de rest.”
Links I In oktober wordt er nog volop in de borders geknipt.
Onkruid onder controle Als de grond gezond is en het onkruid onder controle, is het volgens Fergus niet nodig om een border regelmatig helemaal leeg te halen en opnieuw te beplanten. ”Wel nemen we af en toe een deel van een border onder handen, maar dat zijn kleine klussen die je in één dag af kunt krijgen. Het najaar is een uitstekende tijd om vaste planten te verplaatsen en te verjongen. Pollen die te groot zijn geworden graven we nu op, we delen ze in stukken en planten alleen het buitenste deel weer terug. Zo blijft de plant jong en zal hij goed presteren. Wat over is, potten we op voor de kwekerij of we houden wat achter om in het voorjaar kale plekken mee op te vullen. Als er bij het delen van de vaste planten bloembollen mee naar boven komen, houden we die apart om ze opnieuw in de grond te stoppen”.
Onder I Fergus verzamelt zaad van kaardenbol.
Meest ideale plek We planten bij voorkeur geen bollen op plekken waar we het volgende voorjaar eenjarigen willen zetten. De meest ideale plek voor bloembollen is in de buurt van bladverliezende heesters of rondom vaste planten die lang kunnen blijven staan. Maar wel altijd een stukje van de vaste plant af, zodat je er niet zo snel doorheen spit.” Vorstgevoelige soorten, zoals dahlia’s worden na de eerste vorst gerooid. ”We zetten ze dicht tegen elkaar aan in met oude potgrond gevulde kratten en bewaren ze vorstvrij in de kelder. Elke twee weken krijgen ze een beetje water, zodat ze niet uitdrogen. In april verhuizen ze naar de koude bak, waar we ze verder opkweken. Sommige matig winterharde planten die in de grond blijven, krijgen een vorstwerend dek van blad.
Links I Het najaar is een goede tijd om planten te verjongen.
Goed kijken is belangrijk Een belangrijk onderdeel van het onderhoud is goed kijken. Zo kun je nu beoordelen wat er nog veranderd moet worden. Let ook op kale plekken: wat kan daar nog groeien? Of misschien heb je in de zomer wel aantekeningen gemaakt over een betere plek voor een bepaalde plant. Besteed ook veel tijd aan het observeren van planten. Welke soorten hebben goed gepresteerd dit jaar, hoe hebben ze zich gedragen, in welke periode waren ze het mooist en konden ze de concurrentie van hun buren goed verdragen? Zo gaat je tuinplantenkennis vooruit. En dan doel ik niet op het kennen van de wetenschappelijke naam, maar vooral op de eigenschappen van een tuinplant. Als je je planten goed ] leert kennen, word je een steeds betere tuinier.”
Links I Vorstgevoelige planten krijgen een winterjas.
Tekst Modeste Herwig Beeld MHGP/Modeste Herwig e.a. OKTOB E R–2014
23
