Jaarverslag Museumgemaal Cremer 2010
Termunterzijl heeft door de eeuwen heen een belangrijke plaats in de afwatering ingenomen. Aanvankelijk vond de afwatering van het achterland plaats door de ‘Boog van Ziel’.
Toen die onvoldoende capaciteit bleek te hebben, werd een nieuwe sluis gebouwd, die in de volksmond als ‘de nieuwe sluis’ werd en wordt betiteld. Een toenemend aanbod van binnenwater maakte wederom een aanvullende voorziening noodzakelijk. In 1930 werd het dieselgemaal Cremer in dienst gesteld, dat zo nodig 24 uur per dag overtollig water naar zee kon pompen.
De in Groningen optredende bodemdaling door aardgaswinning leidde aan het einde van de vorige eeuw tot de bouw van een nieuw gemaal. Dit gemaal Rozema nam in het jaar 2000 de taak van het zeventig jaar oude gemaal Cremer over.
Met medewerking van het Waterschap & Aa's, de gemeente Delfzijl, de Europese Unie, Commissie Bodemdaling, Dienst Landelijk Gebied, diverse bedrijven en vrijwillige initiatieven kreeg het buiten dienst gestelde gemaal Cremer nu de status van museumgemaal. Het bleef daarmee als beeldmerk voor het dorp behouden.
2
Het gebouw en de hoofd- en hulpmotoren worden sindsdien door een groep vrijwillige machinisten in een optimale staat gehouden. In geval van 'watercalamiteiten' kan het dieselgemaal zelfs als vanouds weer bijspringen.
Met uitzondering van de maanden december en januari is het gemaal op alle zondagmiddagen geopend voor het publiek. Bij deze – gratis – openstellingen worden ook de imposante dieselmotoren gestart. Op verzoek worden op andere dagen groeps-openstellingen en rondleidingen verzorgd.
Het gemaal werd in 2010 op de zondagmiddagen door 3400 personen bezocht.
3
Het beheer van gemaal Cremer werd in het jaar 2000 overgenomen door de in het leven geroepen Stichting Gemaal Cremer. Deze stichting heeft zich verplicht het gemaal en alle daaraan verbonden installaties en bouwwerken en het ex- en interieur in een goede staat te behouden. De specifieke architectuur van het gebouw en de technische specificaties van het motorenpark bestempelen het gemaal als industrieel erfgoed. Het stichtingsbestuur bestaat uit zeven leden: Jan Köller, voorzitter, Borgsweer Haaije van Dam, secretaris, Zuidbroek Jan Harms, penningmeester, Delfzijl Hans Beukema, lid, Delfzijl Hemmo Bolhuis, lid, Finsterwolde Bé Kerbof, lid, Delfzijl Martin Zijlstra, lid, Woldendorp Eén bestuurslid representeert het Waterschap & Aa’s. In het verslagjaar 2010 was dat de heer H. Bolhuis.
4
De technische installaties en motoren worden onderhouden en bediend door een groep van vijftien vrijwillige machinisten. Het zijn alle personen met een technische interesse of beroepsachtergrond. Een deel ervan voer als scheepswerktuigkundige ter koopvaardij. In het verslagjaar 2010 bestond de crew uit: Hans Bakker, Woldendorp Klaas Bouwkamp, Delfzijl Wille Brouwer, Wagenborgen Tjeerd Dijk, Delfzijl Tom van Dijk, Termunterzijl Henk Kerbof, Delfzijl Gerrit Koller, Delfzijl Riekus Köller, Borgsweer Jan Koster, Termunterzijl Dick Ottens, Farmsum Johnny de Raaf, Appingedam Willem Wartena, Appingedam Jaap Wedda, Delfzijl Rudolf Werkman, Termunterzijl Daan Zwarberg, Termunterzijl
5
In het jaar 2000 nam Stichting gemaal Cremer het beheer van het dieselgemaal over van het Waterschap Hunze & Aa’s. Tot op dat moment was het gemaal geheel operationeel geweest. Zelfs op de dag van de opening van het nieuwe gemaal Rozema klonk het vertrouwde geluid van de dieselmotoren nog over het dorp. De eerst nog onduidelijke toekomst van het gemaal Cremer had bij het Waterschap Hunze & Aa’s tot enige terughoudendheid geleid op het gebied van lange-termijn-investeringen. Na de overdracht aan de Stichting Gemaal Cremer kregen die uitgestelde investeringen een acuut karakter. Dankzij de materiële en immateriële medewerking van Waterschap Hunze & Aa’s, de gemeente Delfzijl en vele instanties, bedrijven en particulieren kon inhoud worden gegeven aan een onderhoudsplanning voor korte en lange termijn. Het bestuur onderhoudt goede contacten met de bestuurders en technici van het Waterschap , het gemeentebestuur van Delfzijl, met sponsors en met de Nederlandse Gemalen Stichting. Technische activiteiten worden in principe door de vrijwillige machinisten van gemaal Cremer verricht. Een groep machinisten richt zich op dinsdagmiddagen in wisselende samenstelling op reparaties, vervanging of generaal onderhoud. Ook buiten deze middagen worden zo nodig of gewenst technische activiteiten ontplooid. Het corps machinisten onderhoudt vruchtbare contacten met deskundigen van het Waterschap en diverse gespecialiseerde bedrijven.
6
In het jaar 2010 werden de volgende activiteiten ontplooid: -
-
Wekelijkse publieksopenstellingen op zondagmiddag. Bezoek van RTV Noord, ‘Dam op’. Er werden ‘om niet’ motoronderdelen beschikbaar gesteld door een gemaal in Katwijk. Deelname aan een cultuurhistorische dag in Delfzijl. Deelname aan De dag van de Groninger Geschiedenis in Groningen. Nieuwe inbraak-beveiligingsapparatuur in het gemaal. Gemaal Cremer is een geliefd startpunt voor recreatieve tochten en excursies. T.b.v. de deelnemers werd een E-bike punt aangevraagd. Dit is een oplaadstation voor elektrisch bekrachtigde fietsen. Er zijn plannen om gemaal Cremer op te nemen in een ANWB fietsroute. Gemaal Cremer was bij de deelnemers van de Dag van de Dijk zeer in trek. Gemaal Cremer was in september vertegenwoordigd bij een rondetafelgesprek over cultuur, recreatie en toerisme in de gemeente Delfzijl. Waterschap Hunze & Aa’s schonk een geluidsinstallatie t.b.v. groepsbezoek. De uitstroomkokers zijn onderhevig aan verzakking. Voor de herstelwerkzaamheden werden subsidies aangevraagd.
Bovenstaande foto’s geven een beeld van de verzakking van de stroomkokers t.o.v. het gemaal. -
-
De info-DVD over het waterbeheer kreeg dit jaar een Engelstalige versie, verzorgd en ingesproken door de echtgenote van een vrijwilliger. Er werden diverse ontvangsten van scholen en groepen verzorgd. Cremer nam deel aan de Nationale Molen- en Gemalendag. Cremer bezocht activiteiten, georganiseerd door de Nederlandse Gemalenstichting. Hunze & Aa’s stelde Cremer in het leenbezit van een fraaie, koperen plaquette, die de geschiedenis van de waterbeheersing verbeeldt. Cremer plaatste een gegraveerde begeleidende tekst. Hunze & Aa’s plaatste, met assistentie van Cremer, nieuwe buitendeuren. Hunze & Aa’s droeg archiefmateriaal over. Het gemaal werd geïnspecteerd en goedgekeurd door de brandweer. In 2010 werd gewerkt aan de pompafdichting van de vlinderklep van de Brons dieselmotor. Het specialistische bedrijf Frans Nooren verrichtte een inspectie en stelde een reparatietraject voor. Dit voorstel werd overgenomen.Dit omvangrijke en niet eenvoudige karwei werd geheel door vrijwilligers uitgevoerd. Dankzij deze inzet werd een hoge kostenpost voorkomen. Op de laatste twee pagina’s wordt het probleem en de reparatieprocedure van de pompafdichting in woord en beeld geschetst. 7
Jaarlijks wordt er gedurende een aantal dagen in het voorjaar door gemaal Cremer belast gedraaid. De achterliggende reden hiervan is de sliboverlast in de haven van Termunterzijl. De vloed laat ieder getij een laagje slib in de haven achter, dat op jaarbasis aangroeit tot een hoeveelheid, die de varende havenactiviteiten ernstig belemmert. In het verleden werd die slibaanwas voor een groot deel teniet gedaan door de natuurlijke afstroming door de historische Boog van Ziel en de uitstroom van dieselgemaal Cremer. Sinds de indienststelling van gemaal Rozema in het jaar 2000 is dit natuurlijke slibtransport vanuit de havenkom naar de Eems grotendeels beëindigd. Om de sliboverlast het hoofd te bieden, is er sindsdien door het Waterschap Hunze & Aa’s, de gemeente Delfzijl, c.q. de huidige havenexploitant en de Stichting gemaal Cremer een afstroomplan voor slib ontwikkeld. Hierin speelt gemaal Cremer een belangrijke rol. Het plan van aanpak houdt in trefwoorden in, dat er in een bepaalde week zo mogelijk via de Boog van Ziel wordt afgewaterd en het gemaal Cremer tegelijkertijd in de perioden vóór, tijdens en na laagwater – zowel overdag als ’s nachts – volaan in bedrijf is. De vrijwillige machinisten draaien in deze periode dus dag- en nachtdiensten. In 2010 was gemaal Cremer voor dit doel ongeveer dertig uur in bedrijf. Daarbij werd 1.654.200 kubieke meter water verplaatst en nam de diepte van de haven ruim twee meter toe.
sliboverlast
8
9
10
