www.pwc.com/nl
Het belang van de presentatie van (uw) cijfers 30 mei 2013
Agenda 1.
Waarom is informatie van cruciaal belang?
2. Wat zien we in de praktijk? 3. Vragen en discussie
PwC
2
De harde realiteit van de bouwbranche kent een veranderende complexe omgeving
Veranderende complexe omgeving
Veranderende behoefte opdrachtgever
Harde realiteit van de bouwbranche Uw onderneming
PwC
Lange doorlooptijd bouwcyclus
Lagere bouwproductie = nieuwe standaard
‘Huis op orde’
Projectbeheersing
Producentenen consumenten - vertrouwen
Stimulering duurzaamheid en leegstand
Herstel is met onzekerheid omgeven
Van overleven naar duurzame groei
Creatieve oplossingen
3
Stellingen en vragen a)
Bij wie van de aanwezigen wordt er gestructureerd (minimaal per maand) informatie verzameld voor het management;
b)
Kent deze informatie een vast format?
c)
Waarom acht u het gestructureerd verzamelen en aanleveren van informatie voor het management van belang? Of waarom niet?
d)
Is uw antwoord anders naar aanleiding van de net behandelde sheets?
e)
Ziet u verbeterpunten in uw eigen informatie?
f)
Waarom is het u tot nu toe niet gelukt om deze verbeterpunten volledig door te voeren?
PwC
Uw mening?
4
Waarom is informatie van cruciaal belang?
Bouwend Nederland - Contactgroep Financiën PwC
5
Wie zijn uw stakeholders? Aandeelhouder(s) Financiers Opdrachtgevers Kredietverzekeraars Personeel
PwC
6
In de financiële gevarenzone?
De ‘Corporate Demise Curve’
Financiële prestaties
Going concern
Management heeft in het algemeen de neiging problemen te onderschatten
Groei/rendement probleem Strategische verbetering Winstgevendheidsprobleem Operationele verbetering
Break-even punt
Overlevingsprobleem Herstructurering Dringend overlevingsprobleem Stabilisatie & Herstructurering
Beschikbare opties
PwC
Indien vroegtijdig wordt ingegrepen is meer tijd voor het zoeken naar oplossingen en zijn meer opties beschikbaar.
Tijd
7
In de financiële gevarenzone?
Het niet tijdig genoeg onderkennen van overlevingsproblemen kan gevolgen hebben voor de controle over de eigen onderneming
In problemen, maar in control
Comfort
Ongerustheid Het controle
Herstructurering Keerpunt Verlies van controle
Crisis
Vertrouwen Stakeholders
In problemen, niet bewust
Verlies van de business
PwC
8
In de financiële gevarenzone?
Financiële symptomen van een bedrijf in problemen Pijplijn Zwakke resultatenrekening: • Afnemende inkomsten (in reële termen) • Lage productie per werknemer tegen hoge kosten • Onderdekking algemene kosten • Negatieve EBIT • Hoge bijzondere baten • Negatieve operationele kasstroom
Zwakke balans: • Hoge vorderingen (slechte debiteuren) • Hoge onderhanden werkpositie (slechte kwaliteit) • Hoge schulden (uitstel van betalingen) • Gebrek aan investeringen in vaste activa • Toenemend negatief werkkapitaal
Zwakke kapitaalstructuur - Hoog niveau van bank-en obligatiefinanciering - Uitputting van reserve en voorzieningen - Breuk in conventanten PwC
Management heeft in het algemeen de neiging problemen te onderschatten
Management ontkent vaak het probleem: • Economische recessie • Tijdelijke operationele problemen (kosten, geschillen, faalkosten) • Orderportefeuille (er gaan een aantal projecten vallen) • Kosten gaan voor de baten (investeren in nieuwe producten/markten)
Management verdoezelt het probleem: • Uitstellen van investeringen • Vrijval van stille reserves • Uitstellen van bijzondere waardeverminderingen op onderhanden werk en debiteuren • Verkoop van minder belangrijke activa • Oprekken van de balans (werkkapitaal)
Problemen kunnen niet blijvend verborgen worden gehouden Slide 9
In de financiële gevarenzone?
Een crisis kan vele oorzaken hebben Afnemende markt/sector
• Krimpende markt • Vraag/aanbod • Structurele overcapaciteit
Verkeerde strategie
• • • •
Strategisch probleem
Crisis
Financieel probleem
Beschikt u over de informatie om dit te beoordelen?
• Te hoge leverage • Te weinig ruimte in financiering / convenanten
Sterke(re) concurrent Nieuwe toetreders Gedateerd businessmodel Gebrek aan keuzes voor klanten/markten • Onevenwichtig portfolio • Gebrek aan productinnovatie • Verkeerde investeringen
Slechte Uitvoering
• Commercieel falen • Hoge kosten, lage productiewaarde (faalkosten) • Inefficiënte procesvoering • Zwakke managementinformatie • Slecht werkkapitaalbeheer
Zwak management
• • • •
Operationeel probleem
Ineffectieve communicatie Beschikt u over de Conservatisme informatie om dit te Gebrek aan visie beoordelen? Verkeerde focus 10
In de financiële gevarenzone?
Belangrijk is om tijdig de signalen te herkennen…
Financieel
Operationeel Relationeel
Knelpunten Omgaan met nieuwe onvoorspelbare belanghebbenden Omgaan met onvoorspelbare klanten en leveranciers
Omgaan met nieuwe omzet- en kostenniveaus
Financiering Slechte rendementen Liquiditeit
Signalen Management Onregelmatige communicatie met klanten, onderaannemers, financiers Breuk in relatie met belanghebbenden
Veranderende agenda's van belanghebbenden
Veranderend gedrag van leveranciers en klanten
Breuk in klanten / leveranciersrelatie
Verlies van klanten en / of marktaandeel
Dalende resultaten / slecht renderende nieuwe omzet
Onderpand/pijplijn Mogelijke breuk in convenanten
Verhoogd toezicht door de bank
Aflopende faciliteiten
Mutaties in werkkapitaal
Niet halen van prognoses en fluctuaties
Vaste activa gefinancierd met kort vreemd vermogen
Korte termijn financieringstekort
Verslechterende financieringsvoorwaarden
Overbelaste faciliteiten
Verpande activa
Financiën
Slide 11
Informatie per stakeholder verschillend? Welke KPI’s worden gehanteerd? •
Aandeelhouder(s); rendement op geïnvesteerd vermogen
•
Financiers; solvabiliteit, liquiditeit (quick ratio), interest debt ratio
•
Opdrachtgevers; omzet, solvabiliteit, bankgaranties, referentieprojecten
•
Personeel/Management: orderportefeuille, AK dekking, rendement, liquiditeit
PwC
Slide 12
De Praktijk Inhoud van managementinformatie
PwC
13
Welke informatie vindt u van belang? Betrouwbare en tijdige management informatie binnen uw onderneming is van groot belang, hiermee kunt u tijdig ontwikkelingen signaleren en indien noodzakelijk passende maatregelen treffen. Inzichtelijke rapportages dragen bij aan het tijdig signaleren van symptomen die duiden op mogelijke financiële problemen:
PwC
•
Afnemende inkomsten
•
Lage productie per werknemer tegen hoge kosten
•
Onderdekking algemene kosten
•
Negatieve EBIT
•
Negatieve operationele kasstroom
•
Hoge vorderingen
•
Hoge onderhanden werkpositie
14
Welke informatie vindt u van belang? Wij denken dat de volgende onderdelen van belang zijn bij het optimaliseren van de management informatie: •
Vastlegging orderportefeuille, rekening houden met wegens kansen, gesplitst naar begrote omzet per jaar.
•
Inzicht in (geprognosticeerde) resultaten per project (top 10, incl. verklaringen in mutaties t.o.v. voorgaande periode);
•
Informatie inzake kansen/bedreigingen t.a.v. top 10 projecten binnen uw bedrijf;
•
Periodecijfers vergeleken met de begroting;
•
Verwerking van aangepaste prognoses;
•
Kasstroomoverzicht / liquiditeitsprognose;
•
Dekking AK;
•
Overzicht van de directe en indirecte medewerkers;
•
Overzicht omvang en tijd openstaande debiteuren;
•
Rapporteren over KPI’s inzake de strategische doelstellingen;
•
Lopende claims/rechtzaken/bijzonderheden.
•
Senario analyse
•
Financierings status projecten en te ondernemen acties
PwC
15
Welke informatie vindt u van belang? Een goed ingericht controlling proces leidt tot betrouwbare (management-)informatie en
PwC
•
Betrouwbare informatie in financieel systeem
•
Wekelijkse overzichten (nog te definiëren) KPI’s
•
Maandrapportage
•
Kwartaalrapportage bijv. t.b.v. de bank en de commissaris
•
Weinig handmatige correcties
16
Zekerheden gevraagd door opdrachtgever
PwC
17
Meer (schijn-) zekerheid wordt gevraagd door opdrachtgever Dalende vraag en volume Financiële prestaties van bedrijven verslechtert toenemend aantal faillisementen, maar nog steeds (te) veel capaciteit in de markt Opdrachtgever zoekt meer zekerheid en stelt steeds meer eisen (referentie-projecten, solvabiliteit, omzet, bankgaranties) Laagste prijs is echter bepalend
PwC
18
Wanneer is een onderneming solvabel Belangrijke kengetallen
Solvabiliteit
Liquiditeit
•
Eigen vermogen/Vreemd vermogen
•
Eigen vermogen / Totaal vermogen
Solvabiliteit Kasstroom Eigen vermogen
Impact op eigen vermogen Herwaardering Dividendbeleid
Impact op totaal vermogen en vreemd vermogen: • Betaling crediteuren • Presentatie onderhanden projecten (o.a. gefactureerde termijnen)
• Presentatie projectfinancieringen
PwC
19
Mogelijke beïnvloeding solvabiliteit
PwC
20
Graydon
PwC
21
Definitie omzet
Netto-omzet wijziging in voorraden gereed product en onderhanden projecten overige bedrijfsopbrengsten
Definitie van omzet: •
Netto omzet óf
•
Productiewaarde (som der bedrijfsopbrengsten)
Som der bedrijfsopbrengsten kosten van grond- en hulpstoffen kosten uitbesteed werk en andere externe kosten lonen en salarissen, sociale lasten en pensioen lasten afschrijvingen bijzondere waardeverminderingen overige bedrijfskosten Bedrijfsresultaat financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen belastingen Netto Resultaat
PwC
22
Uit de Cobouw: Den Haag - De helft van de ondernemers in de bouwsector voorziet een verslechtering van de economie. Dat is iets minder dan in het vorige kwartaal, toen 58,3 procent van de bouwers negatieve verwachtingen had. Dit blijkt uit de resultaten van de Conjunctuurenquête Nederland (COEN), het gezamenlijke conjunctuuronderzoek van de Kamer van Koophandel, VNO-NCW, MKB Nederland, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Den Haag - BAM heeft in het eerste kwartaal 2,8 miljoen euro verlies gemaakt op vastgoed. Ook bij bouw en techniek (-0,2 miljoen) moet er geld bij. Dankzij de opbrengsten van de publiek-private samenwerkingsprojecten (8,6 miljoen) en infra (2,9 miljoen) schrijft de grootste bouwer van Nederland desondanks zwarte cijfers. Het resultaat voor belastingen bedraagt 5,2 miljoen euro. De totale opbrengsten daalden, vooral ten gevolge van de lange winter, met 4 procent tot 1426 miljoen euro. BAM verkocht in het eerste kwartaal in Nederland slechts 265 woningen. Obdam - Mulder Obdam vraagt zijn faillissement aan. De 150 werknemers van het bouwbedrijf uit Westfriesland werden gisteren van het bankroet op de hoogte gesteld. Den Haag - De behoefte aan nieuwe woningen en utiliteitsgebouwen neemt af, zegt ir. Frank Bijdendijk, voorzitter van het Nationaal Renovatie Platform (NRP), in de renovatiebijlage die vandaag bij Dagblad Cobouw verschijnt. Volgens Bijdendijk vindt huisvesting van mensen, scholen en bedrijven grotendeels plaats in de bestaande, gebouwde omgeving. “Alle bouwwerken in Nederland, bruggen en wegen niet meegerekend, vertegenwoordigen een waarde van 2000 tot 2500 miljard euro. Dat is meer dan twee keer het Europese noodfonds.” Het NRP vindt dat investeringen in deze gebouwen nodig zijn om ze bruikbaar en veilig te houden, maar ook om de duurzaamheid van de leefomgeving te bevorderen. “Dáár bevindt zich de bouwopgave, aldus de NRP-voorzitter.” Den Haag - De tien grootste bouwondernemingen van Nederland hebben vorig jaar de crisis voor het eerst echt in de portemonnee gevoeld. Samen boekten zij een verlies van ruim 61 miljoen euro. Dat blijkt uit berekeningen die Dagblad Cobouw heeft gemaakt op basis van de jaarcijfers van de betreffende ondernemingen. Niet eerder noteerden de koplopers in de bouw gezamenlijk een negatief resultaat. De afgelopen crisisjaren zagen zij hun winsten weliswaar teruglopen, maar lang niet zo sterk als in 2012. In 2011 was het tiental nog goed voor een nettoresultaat van bijna 615 miljoen euro.
PwC
23
Amersfoort - Volker Wessels heeft over het afgelopen jaar een nettoverlies geleden van 123 miljoen euro. Het negatieve resultaat is veroorzaakt door een eenmalige afboeking van 196 miljoen op de grond- en vastgoedportefeuille. Den Haag - De woningverkopen hebben in januari een nieuw dieptepunt bereikt. Dat blijkt uit de cijfers van het Kadaster. Niet meer dan 6260 woningen wisselden deze maand van eigenaar. Dit is een daling van 11,6 procent ten opzichte van januari 2012 en maar liefst 63,9 procent ten opzichte van de voorgaande maand. Roosendaal - BVR Bouw en Ontwikkeling is vanmorgen door de rechtbank failliet verklaard. Interim-directeur Bert Venema verwacht vanmiddag nog bekend te kunnen maken dat er een doorstart in afgeslankte vorm zal plaatsvinden. “Er is een tweetal gegadigden. De curator voert nog gesprekken met hen. Bedoeling is om dat vanmiddag af te ronden”, aldus Venema. Snelheid is volgens hem geboden om opdrachtgevers en leveranciers binnenboord te houden. Met welke partijen nog wordt onderhandeld, is niet bekend. BVR moest vorige week uitstel van betaling aanvragen, nadat het bedrijf door dalende omzetten en stagnerende verkoop van eigen ontwikkelprojecten in financiële nood was geraakt. Afgelopen dagen heeft bewindvoerder Hans Alberts met meerdere geïnteresseerde partijen onderhandeld over een verkoop van het hele concern. Dat BVR nu failliet is verklaard, duidt er op dat een overname van het totale bedrijf is mislukt
PwC
24
Conclusie … Betrouwbare managementinformatie is van cruciaal belang!
PwC
25
Deponering en aansprakelijkheid Hou het in de gaten!
PwC
26
Valkuilen •
Deadline opmaak jaarrekening statutair bepaald
•
Uitstel door AvA alleen mogelijk met reden
•
Wanneer directie = aandeelhouder (voltallig), dan leidt Flexwet bij ondertekening van jaarrekening door bestuur tot vaststelling door AvA
•
Max 11 maanden ipv 13 tot publicatie (bij DGA)
•
Bestuurdersaansprakelijkheid
•
Dividenduitkering; liquiditeitstoets
PwC
27
Vragen en Discussie Uw mening …
PwC
28
Dank voor uw aandacht! Wilt u verder praten over deze en andere zaken die spelen in de bouwsector? Neem dan contact op:
Jeanet Makkinga
[email protected]
088 79 23002 of 06 53772482
© 2013 PwC. All rights reserved. Not for further distribution without the permission of PwC. "PwC" refers to the network of member firms of PricewaterhouseCoopers International Limited (PwCIL), or, as the context requires, individual member firms of the PwC network.
Please see www.pwc.com/structure for further details.
Uit de cobouw: Blok: “Geen probleem dat corporaties minder bouwen” Den Haag - Minister Blok (wonen) vindt het geen probleem dat corporaties nu minder bouwen en dat de productie ook in de komende jaren op een laag peil blijft. De corporatiesector is volgens de minister te groot. “Het is geen probleem dat de productie daalt. Er zijn 2,4 miljoen corporatiewoningen op een doelgroep van 1,8 miljoen huishoudens. Er is dus eerder behoefte aan minder dan aan meer corporatiewoningen”, zegt de minister in een interview met Vastgoedmarkt dat zaterdag verschijnt. De uitspraak van de minister over de dalende nieuwbouwproductie van corporaties is opmerkelijk. Zijn partijgenoot Barbara Visser haalde afgelopen weekeinde namelijk hard uit naar corporaties. Volgens haar bouwen corporaties expres minder om de verhuurdersheffing van tafel te krijgen. Ook de PvdA en D66 spraken corporaties daar publiekelijk op aan. Minister Blok overweegt ondertussen corporaties verder aan banden te leggen. Uit een uitgelekte, eerste ambtelijke notitie blijkt dat volkshuisvesters zich uitsluitend nog mogen richten op sociale huurwoningen. Vastgoed dat niet tot deze kerntaak behoort, moet zij verkopen of onderbrengen in aparte bv’s. Publicatie datum: 29-05-2013 14:49
Wat is uw mening? PwC
30
