HETARCHIEFVAN HETKARTUIZERKLOOSTER VANZELEM Inleiding Ondanks zijn strijd om zich te verbeteren,om zijn toekomstveilig te stellen, wordt de mens voortdurend aangetrokkendoor zin eigen verleden. 'Wie zin we? Waarom zijn we hier?" zrln vragen die de mensheidal een eeuwigheidbezighoudenen waaropal verschillende antwoordengeformuleerdzijn. Het ene wordt al bevredigenderervaren als het andere.Ook het historischonderzoekprobeertop zijn manierbij te dragenaan dezequeeste. Dit onderzoek,dat vergelijkbaaris met dat van een onderzoeksrechter die de dadervan één of anderemisdaadprobeertte vatten,kan enkel gebeurenaan de hand van geschrevenen/of materiëlegetuigenissen, die elk hun eigenwaardeen specifiekekenmerkenhebben.Net zoals gezochten een ondezoeksrechter dat doet,dienendezegetuigenissen geïnterpreteerdte worden. Om ons te kunnen verdiepen in een ondenruerp, zoals dat van een tijdens de Franse Revolutieafgeschaft klooster,zijn we verplichtom ons op archeologische overblijfselen en geschrevendocumenten te baseren. Het is in dit artikelniet onze bedoelingom de volledigegeschiedenis van het kartuizerklooster neerte schrijven.Het archíefvan het kartuizerkloosterwerd in 2007 geïnventariseerd. In de volgendealinea'szullen we naderin gaan op deze inventarisen de nog bewaardedocumenten. Aan de hand van specifiekearchiefstukkenen voorbeeldenzullen we gebruikenschetsenen over de mogelijkde eigentijdseadministratieve hedenvoor historischonderzoekuitwijden. Geschiedenis van het archief en de ontsluiting Om een gerichtezoektochtin hun eigen archiefmogelijkte maken, stelden de kartuizersinventarissenop. Hiervanztln er twee bewaard, (RH, KartuizersZelem,nr.4) die slechtsfragmentair een 17de-eeuwse is overgefeverd en het l Bde-eeuwse Repertorium Litterarum srVe documentorum in capsu/is contentorum in archivio Cartusiae vallis Sancti Joannis Baptistae in Vico de Zeelhem Patriae et Drbcesrs Leodiensls((RH, KartuizersZelem, nr. 5). Uit deze manuscriptenblijkt dat het archiefgeografischgeordendin archiefladen(Capsa)bewaard 147
werd. In woeligeperiodes,zoals tijdenshet laatstekwartvan de 16d" veÍligdoorze naarde refugiein eeuw,steldemende archiefbescheiden de Overstraat te Diestoverte brengen.
Figuur1.RH,Kartuizers Zelem,nr.5. ln 1794 vluchttede prior naar aanleidingvan de Franse inval met enkele kloosterlingennaar Duitsland,waar ze een onderkomen vonden in de kartuis van Dulmen (Noordrijn-Westfalen). Op hun vlucht werden het geld, de kostbarebezittingenen de archieven meegenomen. De meegenomen bescheiden kwamen na wat omzwervingenin MUnsterterecht. In 1811 werden ze daar ontdekt door Jean-PierreNagels,een ambtenaarvan het Dijledepartement. De stukken,opgeborgenin een kist, werden naar Brusselovergebracht. De door Nagels opgesteldeinventariswas voltooidop 28 oktober 1812. De sporen van deze inventarisatiezijn tot op heden bewaardgebleven.Zo wareneen aantallossebescheidenverpaktin herbruikteformulierenvan de departementale administratie. Na de overbrenging van het archiefnaar het Rijksarchief te Hasseltop het einde van de 19de eeuw, werd een voorlopigetoegang op dit
148
bestandgemaakt.Als modelgebruiktemen de inventarisuit 1812. vertaald.De verschillende bundels,die Dezewerd in het Nederlands portefeuilles. gemaakt, had in Nagelsindertijd werdensamengeplaatst vandezebundelsen andezijdsdoor Enezijdsdoorhetsamenvoegen onzorgvuldig raadplegen van het bestand,raaktede ordeningbinnen zich de portefeuilles danigin de war, zodateen nieuweinventarisatie opdrong. Op te merkenvaltdat de ruim583oorkonden in het bestand nietontsloten waren. Het inventariswerk werd door GuidoCaluwaerts een kleine200 jaar later,in 2005,voortgezet. regestenlijst Ditresulteerde in eenvoorlopige van de oorkonden.In 2007werdde restvan het archieftoegankelijk gemaakt,waarbijook de regestenlijst werd in een nieuweinventaris geïntegreerd. Dezelnventarisvan het archiefvanhet Kartuizerklooster (1799)is in de leeszaal van hetrijksarchief te Zelem(1319)1328-1796 gedrukte in vormverschijnen. te Hasseltbeschikbaar en zalbinnenkort Materiëlebeschrijving Voor de oudsteperiodeztlnenkeloorkondenbewaard.Pas vanafde 17d'en 1Bd"eeuwneemthetaantalarchiefbescheiden substantieel toe. hebbenvooralbetrekking De bewaardebescheiden op de oprichting van het kloosteren het patrimoniumbeheer van de gemeenschap. In tegenstelling tot vele anderevergelijkbare archievenzijn er slechts weinigseriëlebescheiden waaropde bewaarde bewaard. Degoederen bescheidenbetrekkinghebben,situerenzich vooral in Zdem en omstreken, metuitschieters Hetbewaarde archiefmet tot in Nederland. betrekking op religieuze aspectenis eerderbeperkt. Hetarchiefbevatstukkenin hetLatijn,het Fransen in hetNederlands. HetLatijnprimeert meeren tot in de 15d"eeuw,waarnahetNederlands meeraan bod komt.Voorbescheiden inzakefinanciën en goederengebruikt. beheerwerdvooralhet Nederlands Op basisvan de inhoud werdende archiefbescheiden in vijfrubrieken ondergebracht: de oprichting van het klooster,betrekkingen met verschillende overheden, religieuzen en medewerkers, het beheervan de gemeenschap en het religieus leven. Oprichting van de heervan Diest.ln In 1325stierfMariavan Loon,echtgenote haar laatstewilsbeschikking drukte Maria de wens uit om haar 149
van bruidschat, een leengoedte Luik,te gebruikenvoorde oprichting van Loon en ridder Jan van een convent. Haar broer Lodewijk Raetshovenwerden als uitvoerdersvan het testamentaangesteld. Op 14 juli 1325ruildeGerardvan DiestMaria'sbruidsschat, bestaande uit een tot nog toe niet naderbepaaldleengoed,met de graafvan Loon voor 30 guldenen 40 muddegraan,jaarlijkseinkomstenuit de molensvan Herk (RH, KartuizersZelem,oorkonden,nr. 4.).
a5
-.-*.,Jo^a.È
srr in$'i Èd & ersrc t-.:E-
c\Lex
Li*!,
-* -íL -t", l**-'áfir$"-v,*qb,*Ë"èFtrË;ÍlÀËi L- .Jf.*ri.J Ëji!'-'b\es tr'.'*";; [.p *t*L.*-* JJïEil*];ffÈ-;* i-*€.[];n"]-,J.J;;; **'-*-p'3..*,,*'G^*r--r;*jÈ ï":*,. **ïhl; s-:';.iL*-l*;*&A-b,, ".q[rs[l-+G5'*'iï_*^'*tlT *-l1tk"*.'*
ill"*p-;-a"*l,i*6tJ$L *"iÉ*"#vr"ï;ftÈJ"tt+u.68*Ë..*;sig* ll; Al'r*. I'I"i tÈ' A*,."f rl- S'" ÈL.*;l;;ï.iï L"-+.,;,otE"#,,4.-Ê,-r"--lÊo,t"ha -, S**, S,"Ê[L. r-. lln*C.r*;f;r-" hdsh.là;rr-rr*..rr,'.,ftLftirfr.*lt;t*,;",iÊeal-1n'4.-o[:f"-o1 h *gsft'.klà':*-;*r*-rr,'.,N.f,;irfr.-t,#",h#c.ó*l5;'ï"lcf:È-*-1L.|-' p,ly,'erhfÈ.Êili,.1a$s,rrÊrri;*np dsh-kl;rr-r r*..rr,..,$f, ;irfr. *Ê,#*: ; er!fÈ.[Li:._F]-,
í - d;À*"is-, a -1 my:ïtu,.:=1l ",.,r,ri. ;.tï$ ;+;$#E[S,;l1il* rox;lh=;tl;*r:r#* ffiijr:ht' ;ta;*rrs=Sr: H:r::*i:tr'::hï
i:
-,: ,' :t:
:Íï
**:q=ï*i::f'ïrïï-
n:8.-*."** ffi::S:*; _+ # È \rlh-ïrà
:, . .
'a.* Èr 1ntËc [u" t'" f ! n- e -*,ooi e\'Nr'a J"''*
\Ê-ihT+1ï6n
uerH ",.t*..*_+n""Ír *_*W'=llt -Jru&li
t"ur.^-*;e:.#
lF^;{ffi rèÉ{-'
EE.,*'Ii':.J
Figuur2. RH,Kartuizers Zelem,oorkonden , nr.4. werd op 1 februari 1329 (n.s) getekend. De eigenlijkestichtingsakte Deze akte werd in de burchtkapelvan Diest door notaris Johannes Henricusvan Diestopgestelden steldedat Gerardheer van Diesten zijn echtgenoteJohannavan Vlaanderenaan de kartuizerorde verschillendegoederente Zelemschonkenom er een kloosterter ere van SintZelem,oorkonden,nr. 5.). Jan de Doperte stichten(RH,Kartuizers
150
De schenkingbetrofonderandere4 bunderslandtussende kerkvan Zelern,de wijngaardenvan de heren van Diest en een beekje het Zwartbroek,anderhalvebunderbeemdaan de oeversvan de Demer en de eerstevermeldejaarlijkseinkomstenvan 40 mudderogge en 30 pondvan de molensvan Herk.
nr.5. Zelem,oorkonden, Figuur3. RH,Kartuizers Met deze overeenkomst beschiktede nieuwestichtingover voldoende inkomstenom een stabieleconomischbestaante leiden.Op geestelijk van de pastoorvan vlak kwamende kartuizersechter in het vaanruater Zelem.Deze zou immersniet alleeneen deel van zijn religieuzemaar ook van zijn economischeinvloedverliezen,waardoormen ook met hem overéénkomstdiende te bereiken.Dit akkoord werd nog op
151
dezelfde dag in een zaal van het kasteel gesloten (RH, Kartuizers Zelem,oorkonden, nr.6.).
Figuur 4. RH, KarÍuizersZelem, oorkonden,nr. 6.
Betrekkingen met verschillende overheden De tweedegroterubriekin de inventarisbetreffenbescheideninzake de relatie met de verschillendeoverheden,waarbij er een onderscheidwordt gemaakttussende geestelijkeen wereldlijkezaken De stukkenhandelenvooralover privilegiesen verworvenrechten.Een mooi voorbeeldhiervanis de akte waarbijAntoon van Bourgondië, de goederenvan de kartuizersin de meierijHalenen in het allodium Zelk vrijsteltvan lasten((RH, KartuizersZelem,oorkonden,nr. 149.). Een bijzonderstuk is een in de 17o"eeuw opgesteldbiografische lijst van de herenvan Diest.Dit documentvalt zowelwat de vorm als wat de inhoudbetreftuit de toon (RH,KartuizersZelem,nr. 1.),
152
Figuur5. RH, KartuizersZelem,oorkonden, nr. 14g.
Ook bescheidenmet betrekkíngtot de afschaffíngwerden in deze rubriekondergebracht. Zoalswe eerderreedsvermeldhebben,betekendede FranseRevolutieuiteindelijk het eindevoor vele religieuze ínstellingen.
153
f{r
*' ?!ili.f*,St-"L*
.,,p,rtdn+Fpre*'í i* la rx,'*ti l+EYn*# ffi U* ;' t tía aríe
ilí*q;"euge++fu'* t {es;í*niríi--r."ly*,*ïi*r!.",'*.,y.*i.-* Í{fu:rGd#= í/ f.r*-';:.l.,. f
ri
*rw#ua gti'ur
g* *s{ Áu g {*s ."íi*ua,,:t'*
i
,rqio
Figuur6. RH,Kaftuizers Zelem,nr.1. Zo werd reedstijdensde eersteFranseinvasiein 1791priorGeorges Keuler gevangen genomen en vrijgelatenin ruil voor losgeld. De Fransenwerdenverdrevenmaar keerdenuiteindelryk in terug 1794.Uit angst en met de bedoelingom een deel van hun rijkdommenveiligte
154
stellenvluchtten de prioren vierreligieuzen naarDuitsland. De kartuis paters zelf werdberoofden bezetdoorplunderaars. De overgebleven diendende zware Fransetaksente betalen,wat niet makkelijkwas vermitsde boekhouding mee naar Duitsland was verhuisd.Om hun schuldenaf te lossenwerd de refugiein de Overstraatte Diest verkocht.Het mochtniet batenwantop 14 september1796werd het conventgesloten,waaropde resterende zich terugtrokken religieuzen te Lier.Uit dezeperiodestamteen verslaguit 1794overde staatvan het kloosterwaarbijalle bezittingen zorgvuldigwerdengeregistreerd (RH,Kartuizers Zelem, nr.2.).
Figuur7. RH,Kariuizers Zelem, nr.2.
155
en een lijst met bezittingenvan het kloosterin het departementvan de Nedermaasuit 1796(RH, KartuizersZelem, nr. 3.).
"'',''
t n t
lt;/tt
Figuur8. RH,KarÍuizers Zelem,nr.3. Beidestukkengeveneen beeldover de toestandvan het complexop het eindevan de 18o"eeuw. Religieuzen en Medewerkers De volgendeafdelingin de inventarisis gew4daan de religieuzen en hun medewerkers en bevatvooralpersoonlijke documenten.Sommige gezienniet echt thuis in het van deze documentenhorenarchivalisch archief van het kloosteren zouden eerder ondergebrachtkunnen wordenin het familiearchief van de betrokkene.Een bijzondergeval is brjvoorbeeld waarbijHendrikvan Diest (1445)een regelingtreft om in gestelddat zrjn het kloosterte mogenwonen.Hierbijwordtuitdrukkelijk geen verblijf invloedzou hebbenop het levenbinnenhet klooster(RH, KartuizersZelem,oorkonden,1445\.
Beheer In tegenstellingtot wat sommigen misschienzouden venvachten, nalatenschap van een bestaathet gros van de literaireof archivalische klooster niet uit religieuzeof religieusgeïnspireerdedocumenten, bij de rekeningen, maar uit boekhouding, rekeningen,bewijsstukken eigendomstitelsenzovoort.Hiervoorzijn verschillendeverklaringen. met een beschuldigende Meestalworden de Franse revolutionairen vinger gewezen. ln de traditioneleklassiekgeïnspireerdeliteratuur wordt soms verwezen naar'de brandstapels van de goddeloze revolutionairen', waarbijalle religÍeusgetintestukkenwerdenverbrand of verkocht als oud papier. Boekhouding en rekeningen werden aangeslagen om de sfaafskas van de oorlogszuchtigebezetter te spijzen.Zo kende men immersalle bezittingenen inkomstenvan de instelling.Alhoeweldeze redeneringeen grondvan waarheidbevat,is ze tel overdreven. De archieven van vele afgeschaftekloostersen instellingenwerden aangeslagendoor de Fransen. Het aantal ambtenarendie zich er mee inlietenwas echterzo beperktdat er van een grootschalige selectie geen sprake kon zijn. Zoals ik reeds vermeldheb, werd een deel van het archiefin Duitslandin veiligheid gesteld.Uiteraardkregen de meest kostbarewerken, waaronderde cartularia,de kaartboekende rekeningenen de archiefinventarissen voorrang. De verklaring hiervoor ligt voor de hand. Deze laatste bescheidenbevatten bewijsstukkenvan privilegies,eigendommen, rechtstitels,en waren onontbeerlijkvoor een eventueledoorstartvan de gemeenschap. Net zoals bij een moderne instellingof een modern bedrijfging de economischeuitbatingvan het complexgepaardmet een uitgebreide administratie,en de erbij horendetoegangen.Hieronderziel U een inventaris.Bovenvoorbeeldvan een fragmentvan een 17o"-eeuwse aan bevindtzich het nummervan de capsaen linkshet nummervan het stuk met een beschrijvingvan de inhoud(RH, KarluizersZelem , nr.4.). In het ancien regime had men ook de gewoonteom van de meest aktenbetreffenderechts belangrijkedocumenten,zoalsstichtingakten, 'reservekopie' te maken.Op en eigendomstitels een gebruiks-of zelf gezegelde originelen deze manier kon men de waardevolledikwijls sparen.
157
tr t't'"
ll it^fJ.
Figuur L RH, KaftuizersZelem , nr.4.
Wat het kartuizerklooster van Zelem betreft zijn er drie cartularia bewaard,waarbijde oudsteakten teruggaantot 1324en de recentste tot 1674.De akten werdenchronologisch ingeschreven. Om het geheel bruikbaarhanteerbaarte houden werden ze geïndexeerd. 158
Van twee cartularia zijn deze indexen bewaard gebleven (RH, KartuizersZelem, nrs. 6-8).
Figuur10. RH, KariuizersZelem, nr. 8.
In hun administratie maaktende kartuizerseen onderscheidtussen het beheervan het patrimoniumen het financieelbeheer.Dit laatste betreftvooralde boekhouding,waarbijmen lijstenvan inkomstenen uitgavenbijhield . Zoals in een moderneboekhoudingwerden deze jaar jaar per lijsten bijgehouden. Meestalwerktemen niet de normale jaartellingvan l januaritot 31 decembermaar met een boekhoudkundig jaar, van bv. Sint-Jansmis(24 juni) tot Sint-Jansmis.In tegenstellingtot de vele andere bewaardearchievenvan religieuze instellingenzijn de rekeningenvan het kartuizerklooster van Zelem grotendeelsverlorengegaan.Er rest ons slechts 1 registerdat de periode1747tot 1793 bestrijkten een fragmentvan een rekeninguit 1783.Dit is jammer omdat het juist de rekeningenzijn die ons meer over het dagelijksleven in een kloosterkunnen bijbrengen.Wat er nog wel bewaard is, dat zijn de bewijsstukkenbij de rekeningen. Voor onderzoekzijn deze echtermindergeschiktomdatze enerzijds
159
moeilijkraadpleegbaar zijn en anderzijdsde contextwaarin ze ontstaanzijn ons onbekendis (RH, KaftuizersZelem,nrs. 9-11). is het patrimoniumbeheer, dat wil zeggenhet Betergedocumenteerd beheervan de roerendeen onroerendegoederen.Zoalsjuist reeds geblekenis, organiseerde inzakedit beheerper men de administratie plaats. Zoals wij nu hangmappenzouden bijhoudenlegden de kartuizersalle documentendie op een bepaaldeplaats betrekking hadden bij elkaar in capsa. Deze methodevan werken biedt het voordeeldat men de bescheiden, waaraaneen zekere bewijskracht was gekoppeld,zeer snel kan terugvinden.Het nadeel van deze methode is dat men soms het overzichtover het geheel verloor, daaromlegde men ook weer registersen statenaan waarin met de informatiebijéénbracht. Een voorbeeldvan een dergelijkregisterziet foto.Het handeltom registeruit het eindevan U op de onderstaande de 18o"eeuw.
I
I
Zelem, nr.9. Figuur11.RH,Kartuizers
x
Wat patrimoniumbeheer betreft hebben we in de inventariseen onderscheidgemaakttussenhet beheervan landerijenen gebouwen en het beheervan cijnzen,rentenen tienden,een onderscheiddat we min of meer kunnen vergelijkenmet het onderscheiddat wij maken tussen roerendeen niet-roerendegoederen.Cijnzenwaren vandaagwaarbijenkelde een vorm van belastingen. In tegenstelling verschillende overhedenbelastingenkunnenheffen,kon iedereenin het ancien regime rechtenverwervenom bepaaldecijnzente innen. Hetzelfdegeldt voor tienden. Deze tienden waren een belasting waarbijde kerk in principe1/1Odevan het lokaleopbrengenkreeg. Ook het rechtom deze belastingte innenkwamsoms in handenvan derdenterecht,die dan in ruil voor het onderhoudvan de kerk enz. zoudenzorgen. Religieuzeinstellingenvenruierven tijdenshun bestaandikwijlsaanzienlijkebezittingen.Deze werden soms in renten omgezet waarbij iemand,bijvoorbeeldeen lokaal heer geld leende in ruil voor een jaarlijkse afbetaling. Deze rente verviel als het volledige bedrag was of indienhet een eeuwigdurende rentewas, totdat terugbetaald de rentewerd afgekocht.Het was de idealemanierom zich op lange termijnvan een stabielinkomente voorzien.In het archiefvan de kartuizerszijn er nog enkele registersbewaardwaarin deze renten, cijnzenbeschrevenzijn (RH, KartuizersZelem,nrs. 22-24).
tl
Het bewijzenvan eigendomsrechtenwas in het ancien regime nog ingewikkelder dan vandaag.Men moest het meestalstellenmet een beschrijvingvan het perceel,waarbÍjook de aangrenzendepercelen werdenbeschreven.Om het zich enigszinstoch makkelijker te maken, tekendemen zekervanafde 150"en 16o"eeuw soms een schetsvan het perceelbij de beschrijving.Deze maniervan werkengaf uiteindelijk aanleidingtot het opmakenvan kaartboeken. ln het archiefvan de kartuizersbevindtzich nog 1 kaartboek.Het stamtuit de 17d"eeuw, maar is jammergenoegin zeer slechtestaat en is dringendaan restauratie toe. De bescheidendie we tot nu toe beschrevenhebben,hebbenvooral betrekkingop centraalbeheervan het complex.De meesteindividuele akten, zoals schenkingsakten,akten betreffenderenten, pachten, hebben hebbenvooralbetrekkingop een plaats.Met de inventarisatie we dan ook een zicht gekregen over de uitgestrektheidvan de domeinenwaaroverde kartuizersbeschikten. 161
1 }I-oê
/\ _4
(--_--i -t\
\,, \ \
Figuur 12.RH,Kartuizers Zelem , nr.17. Het belangrijkste deel de eigendommenbevondenzich in de directe omgeving,Assent, Bekkevoort,Betekom, Diest, Donk, Geetbets, Halen, Hasselt, Herk-de-stad,Kagevinne, Linkhout, Lummen, Meerhout, Nieuwerkerken,Rillaar, schakkebroek, Tessenderlo, Veerle,Webbekom,Zelem en Zelk.Het ging echterniet om één uitgestrektgebied,maar om een lappendekenvan verspreide stukken grond.Zoveelte verderde grondenvan het kloosterlagen,zoveel de groterde verspreiding. Het was dus zeker niet gemaÈtelijkom een dergelijkgebied,rekeninghoudendmet de primitievemiddelenvan toen, op een goede manierte beheren.Vandaarook het belangvan een goed archiefen een goedeadministratie. Religieus leven Een vijfdeafdelingvan de inventarisis gewijdaan het religieusleven. Hier moeten we U echter teleurstellen.Deze rubriek bevat slechts enkeleakten,aktenmet betrekkingtot aflatenen akten met betrekking op jaargetijden.
162
Besluit Samenvattendkunnen we stellen dat er slechts een fractie van het archief van het voormalige Zelemse kartuizerkloosterbewaard is gebleven.Er zyn geen grote reeksen meer bewaardwat een grondig ondezoek moeilijk maakt. Het bewaarde archiefmateriaalis vooral geschiktvoor lokaaleconomischondezoeken kleinerelokalestudies. Het archiefzou ook nog een bijdragekunnenleverenvoorgenealogisch onderzoek.Dit is echter eerder een aanradervoor de gevorderde genealoog,vermitsmen een grootaantalbescheidenmoetdoornemen, zonderdat men zekervan het resultaatis.
JohanVAN DEREYCKEN
LEUVENSE VONDELINGEN IN TIENEN In het Tiense sïqdsarchief(HedendaagsArchiefVll, A 3) bevindtzich een
lijstmet de nameh{an5 vondelingen, die van de Hospicein Leuvennaar Tienenwerden racht.De naamlijst werdgetekend op 20 september 1809. Ziehier de namen:
1. AnneCatherine 1j DelaPorte, 1 maandoud.in Tienensedert1 juli 1808,geplaatst bij PaulUyteb maakthet goed(in het Opmerking: Frans:se portebien). 2. LaurentDemonceau, 8 jaar1 maandoD(*in Tienensedert1 j u n i1 8 0 7 , geplaatstbij GuillaumeCornu.Opmerking\aakt het goed. 3. CharlesAntoine Hoebanck,13 jaar 1 oud. in Tienensedert1
frimaire jaar 9 (= 22 november 1800),lqplaatst bij Therese Berrewaerts.Opmerking:ziekelijk(in het Frans:iníiFqe).
4. HenriMertens, 8 jaar 11 maandenoud, in Tienensè{ert14 juti 1808, geplaatstbij MartinWynants.Opmerking:in goedegezo eid. 5. Anne CatherineDeshays,10 jaar 9 maand oud, in Tie sedert 1
in g oktober1807,geplaatst bUJ.B.Merckx.Opmerking: heid. Dr.PaulKEMPENEE
163
