Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus
Aanleiding onderzoek Meer kennis over cliëntgestuurde interventies nodig; belangrijk voor ontwikkelingen GGz Interventies door cliënten: • Bevorderen autonomie • Beïnvloeden houding professionals • Speciaal soort steun • Meer invloed op waarden, houding en gedrag cliënten • Meer cliënten in zorg
Doel onderzoek 1. Evalueren van effecten van cliëntgestuurde cursus ‘Herstellen doe je zelf’op herstel deelnemers 2. Uitvoerbaarheid van de cursus bekijken 3. Meer zicht krijgen op welke factoren herstel bevorderen of belemmeren
Betrokken in onderzoek • 13 GGz instellingen en cliëntenorganisaties (15 locaties) • 38 cursusleiders (38 cursussen) • 333 deelnemers onderzoek • Projectteam • Begeleidingscommissie • 10 ervaringsdeskundige co-onderzoekers
Leren van clienten
Hoe is dit onderzocht? • Vragenlijsten over herstel bij twee groepen: • groep die de cursus volgt • groep die de cursus (nog) niet volgt
• Verschillende keren gemeten: • voor cursus, na afloop cursus en na 3 maanden
• Interviews met cursusleiders en cursisten na afloop cursus • Checklisten
Metingen cursusgroepen: 3 metingen 0
3
6
0
3
6
9
controleconditie of mensen op de wachtlijst: 5 metingen
12
Onderzoeksvragen 1. Scoren cursusdeelnemers hoger op vragenlijsten over herstel dan niet-deelnemers? 2. Wat zijn ervaringen van cursusleiders en cursisten met de cursus en hoe is de cursus uitgevoerd? 3. Door welke factoren wordt herstel bevorderd?
Onderzoeksvraag 1 Scoren cursusdeelnemers hoger op vragenlijsten over herstel dan niet-deelnemers? Vragenlijsten herstel: empowerment, hoop, (zelf)vertrouwen en kwaliteit van leven Ook gekeken naar scores op: omgang met stressvolle situaties, geestelijke gezondheid, lichamelijke gezondheid, eenzaamheid
Resultaten - 1 Cursus heeft een positief effect op belangrijke elementen van herstel: • mensen die aan de cursus deelnemen hebben hogere scores op empowerment, hoop en (zelf)vertrouwen • deze effecten zijn drie maanden na afloop nog steeds aanwezig
Houding cursisten is veranderd.
Resultaten - 2: Interviews Deelnemers hebben meer bewustzijn, meer controle en meer vertrouwen gekregen: • Meer inzicht en kennis over zichzelf • 1 op de 3: meer opkomen voor jezelf, zelfstandig keuzes maken en doelen stellen • 1 op de 4: meer zelfvertrouwen • kleinere groep cursisten: wil sociale contacten verbeteren •
Verklaring belangrijkste effecten Empowerment, hoop en (zelf)vertrouwen • Actieve manier om met psychiatrische problemen om te gaan: • Cursusleider als rolmodel • Delen van ervaringen in de (zelfhulp)groep
• Opzet en uitvoering cursus (elementen als psychoeducatie, huiswerk en de structuur van de cursus)
Resultaten - 3 Uitvoerbaarheid: goed • Cursusleiders en deelnemers in hoge mate tevreden • Cursusleiders houden zich goed aan het protocol • Intakegesprek belangrijk en begeleiding cursusleiders
Resultaten - 4 Cursus zelf grootste verklarende factor • Meeste andere factoren geen invloed op verandering in herstel; indien effect, dan niet zo groot • Cursus is effectief voor mensen in verschillende herstelfasen, met verschillende achtergronden en psychiatrische kenmerken
Toegevoegd onderzoek: Latente klassen analyse Onderzoeksvraag: Zijn er onder de cursusdeelnemers klassen van mensen te onderscheiden met vergelijkbare herstelprofielen? Zo ja, zijn deze klassen vergelijkbaar met de fasen van herstel volgens Spaniol (2002)? O
Klassen gebaseerd op zowel experimentele als controlegroep Uitgevoerd op 4 herstelconcepten: empowerment, hoop, (zelf)vertrouwen en kwaliteit van leven
Resultaten - 5: Latente klassen analyse 3 klassen gevonden met significant verschil in scores op herstelmaten Eigenschappen overeenkomstig met fases Spaniol. • Laagste klasse slechtste scores op: eenzaamheid, hechte sociale contacten, medicijngebruik, sociaal functioneren, mentale gezondheid en taakgerichte coping • Middelste klasse: scoorde beter • Hoogste klasse: scoorde nog beter dan middelste klasse, behalve op medicijngebruik
Resultaten - 5: Latente klassen analyse • Klassen verschilden ook op: zorggebruik, behoefte aan zorg en angststoornissen • Klassen verschilden niet op demografische variabelen • Mensen in hoogste klassen ervaren meer rolbeperkingen
Nader onderzoek • Succesvolle ingrediënten van cliëntgestuurde interventies • Effectduur • Kosten - effectiviteit • Inzetbaarheid cliënten in GGz & ondersteuning en supervisie • Effect cursus bij andere doelgroepen zoals: verslaafden, immigranten, ernstig chronisch zieken
Aanbevelingen • Cursus belangrijk voor ontwikkelingen gezondheidszorg en WMO • Succesvolle implementatie vraagt om cultuurverandering GGz (trainingen en nieuwe richtlijnen) • Cursus inpassen in zorgketens; bijv. ACT, IPS bevordert ondersteuning sociale omgeving & ontwikkelperspectief cliënt
Conclusies
• Positief effect op hele belangrijke elementen van herstel: empowerment, hoop en (zelf)vertrouwen • Werkt voor mensen in verschillende fasen van herstel • Deelnemers worden geactiveerd • Relatief goedkoop en gemakkelijk te implementeren • Advies: ga ermee aan de slag!!!
