Architectuur in de negentiende eeuw
De weg naar de nieuwe wereld
Voor velen is de twintigste eeuw de eeuw van de grote veranderingen. De negentiende eeuw verliep echter in vele opzichten minstens zo stormachtig. Uitvindingen als elektriciteit, trein, fotografie, de lift en stromend water hadden een grote invloed op het dagelijks leven. Mede door de komst van wereldtentoonstellingen maakte een miljoenenpubliek kennis met alle nieuwe ontwikkelingen, die ook de nodige consequenties hadden op het gebied van de architectuur. Duur: 90 minuten exclusief pauze. Architectuur in de negentiende eeuw
In de greep van het verleden
Alle technische ontwikkelingen mochten dan de nodige gevolgen hebben gehad op de ontwikkelingen van architectuur, in de praktijk was er vaak nog een sterke scheiding tussen ingenieurs en architecten waarbij de laatste groep meende het exclusieve recht op schoonheid te bezitten. Vanaf het midden van de negentiende eeuw spitste het architectuurdebat zich steeds meer op de vraag in welke stijl er gebouwd moest worden. In Nederland leidde dit tot een ware strijd waarbij fanatieke aanhangers van de neostijlen als Pierre Cuypers het leken te winnen van de meer pragmatisch ingestelde architecten die er vaak veel vooruitstrevender ideeën op na hielden. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Hendrik Berlage Trendzetter of navolger?
De architect Berlage werd decennia lang gezien als de grondlegger van de moderne architectuur in Nederland. Sinds de jaren negentig lijkt dit beeld enigszins te zijn gekanteld en worden vraagtekens gezet bij zijn bijdrage aan de moderne architectuur in Nederland. Had Berlage daadwerkelijk zulke revolutionaire opvattingen en leunde hij niet al te veel op het werk van tijdgenoten? Een onthullend en voor sommigen een wellicht ontluisterend inkijkje in de wereld van ‘de peetvader’ van de Nederlandse architectuur. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Adolf Loos De ontwikkeling van het Raumplan
Het Wenen van rond 1900 stond bol van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van architectuur en stedenbouw. Ontwerpers als Wagner, Hoffmann en Olbrich waren in veel opzichten maatgevend. Eén Weense architect ging net iets verder dan zijn collega’s door het ornament volledig af te schaffen. Daar bleef het niet bij, zijn manier van werken leverde ook een compleet nieuw ontwerpconcept op: het Raumplan. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Over kosmische wetten en hogere dimensies Theosofie in de architectuur
In de wereld van de theosofie waren rond 1900 opvallend veel architecten en kunstenaars actief. Enkele namen: Mondriaan, Kandinsky, Johannes Itten, Jan Toorop, Karel de Bazel en Jan Lauweriks. Men was overtuigd van een hogere onzichtbare scheppende macht. Theosofische architecten ontwikkelden daarom allerlei maatsystemen die vaak leidden tot zeer verrassende resultaten. Bovendien is een groot deel van de doctrine van De Stijlbeweging terug te voeren op de theosofie. Het best bewaarde geheim uit de architectuurgeschiedenis. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Willem Kromhout en de opkomst van de Amsterdamse school Expressionisme in Nederland
De nagenoeg vergeten architect Willem Kromhout behoorde in zijn tijd tot ‘de grote drie’ van de Nederlandse architectuur en werd veelal gezien als voorloper van de ‘Amsterdamse school’. Zijn non-conformistische houding maakte hem tot een uniek figuur in de architectuurgeschiedenis en met name zijn belangstelling voor de vormrijke Islamitische architectuur is in zijn werk terug te zien. Het is ook niet verbazingwekkend dat Kromhout veel waardering had voor de expressieve bouwwerken van de Amsterdamse schoolarchitecten. Met name voorman Michel de Klerk zag hij als de nieuwe godenzoon van de Nederlandse architectuur. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
De opkomst en ondergang van het Bauhaus
Het Bauhaus kent iedereen, maar van de ontstaansgeschiedenis is vrijwel niemand op de hoogte. Was deze roemruchte instelling een breuk met het verleden of een logisch gevolg van de ontwikkelingen van voor de eerste wereldoorlog? En was het Bauhaus vanaf de start in 1919 werkelijk zo’n revolutionair designinstituut waar het vandaag de dag voor doorgaat? Wat was de invloed van de Nederlandse Stijlgroep op het Bauhaus en welke rol speelden de vrouwelijke studenten aan het Bauhaus? Tal van vragen waar uitvoerig op in zal worden gegaan en waarvan de antwoorden menigeen zullen verbazen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Over tijd en ruimte; Theo van Doesburg
Kunstenaar/architect Theo van Doesburg kan gezien worden als één van de grootste vernieuwers van de twintigste eeuw. Samen met Piet Mondriaan was hij de drijvende kracht achter De Stijl groep. Een controversieel persoon die met zijn radicale ideeën weinig vrienden maakte in de traditionele architectuurwereld. Ondanks dat hij maar weinig heeft gebouwd is zijn bijdrage van grote betekenis. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Le Corbusier Les cinq points de l'architecture moderne
De van oorsprong Zwitserse architect Le Corbusier begon uitermate traditioneel, maar ontwikkelde zich in de jaren twintig tot één van de meest vooraanstaande architecten van zijn tijd. Met zijn radicale benadering van het wonen en het huisvesten van de ‘massamens’ wist hij geschiedenis te schrijven. Deze lezing geeft niet alleen een fraai overzicht van zijn werk tot aan de tweede wereldoorlog het gaat ook in op zijn drijfveren en inspiratiebronnen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Le Corbusier Van Ronchamp tot Chandigarh
Het naoorlogse oeuvre van Le Corbusier verschilt in veel opzichten van zijn eerdere werk. Zo hadden de strak gestucte gevels plaatsgemaakt voor ruw beton. Desondanks bleven zijn idealen grotendeels ongewijzigd, zoals we terug kunnen zien in het wooncomplex Unité d'Habitation in Marseille. Ook met deze, op het eerste gezicht, grove vormgeving zette hij een trend die wereldwijd werd nagevolgd. Bovendien kreeg Le Corbusier de mogelijkheid om een complete stad vorm te geven: Chandigarh aan de voet van de Himalaya. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Willem Marinus Dudok Tussen modernisme en traditie
Modernisten vonden hem te behoudend, traditionalisten vonden hem te modern. Desondanks is Willem Marinus Dudok één van de meest geprezen Nederlandse architecten van de twintigste eeuw. Zijn bekendheid bleef beslist niet beperkt tot Nederland. Zowel in Amerika als Engeland werd hij uitgeroepen tot architect van het jaar en zijn werk werd ook daar vaak schaamteloos gekopieerd. Wat was het geheim van deze Hilversumse gemeentearchitect die het zelfs voor elkaar kreeg om buiten zijn eigen gemeente grote projecten te realiseren? Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Duiker, Bijvoet en Wiebenga De apostelen van het Nieuwe Bouwen
Veelbelovend waren deze modernisten pur sang die bewezen dat techniek en schoonheid perfect samen konden gaan. Desondanks bleef een echte doorbraak om verschillende redenen achterwege. Wat rest is een bescheiden oeuvre dat in meerdere opzichten kan worden gezien als het beste wat het Nieuwe Bouwen in Nederland heeft voortgebracht. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Welkom in Utopia Architectuur voor de nieuwe mensch
Na de ronduit dramatische stedenbouw van de negentiende eeuw werd rond 1900 de roep om fatsoenlijke huisvesting voor de arbeidersklasse steeds luider. In West-Europa ontstonden talloze, vaak kleinschalige, initiatieven die waren geënt op het in Engeland ontwikkelde concept van de tuinstad. Ook Nederland, waar in het begin van de twintigste eeuw de woningwet was geïntroduceerd, leverde een belangrijke bijdrage in de ontwikkeling van fatsoenlijke huisvesting. Na verloop van tijd werd de overtuiging sterker dat hoogbouw wel eens de beste oplossing zou kunnen zijn. Daar hoorde wel een nieuw menstype bij die ‘de vooruitgang’ met enthousiasme zou omarmen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Licht, lucht en ruimte De schoonheid van naoorlogse architectuur
Decennia lang werd de architectuur uit de wederopbouwperiode beschimpt en besmuikt. De laatste jaren heeft er een kentering in het denken plaatsgevonden en is er steeds meer waardering voor de architecten die met minimale middelen tot soms verbluffende resultaten kwamen. Dit nam niet weg dat er na de oorlog sterke verschillen van inzicht waren tussen de traditionalisten van de Delftse school en de meer modernistisch ingestelde architecten. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Modernisme als a way of life
Het modernisme wordt doorgaans geassocieerd met architectuur, maar het vertegenwoordigde ook een manier van leven. Auto’s, vakantie, zon, frisse lucht, beweging en hygiëne dat waren de zaken die pasten bij de nieuwe levensstijl die opkwam in het interbellum. Leve de vooruitgang!! Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Pionieren in een mannenwereld Vrouwen in de architectuur 1920 - 1960
Eeuwenlang leken mannen het alleenrecht te hebben in de wereld van de architectuur. Daar kwam pas in de eerste helft van de twintigste eeuw verandering in, al ging dat niet bepaald zonder slag of stoot. Zelfs binnen het vooruitstrevende Bauhaus was men van mening dat het architectenvak door de komst van vrouwen zou worden ‘verkwanseld’. Toch lukte het een aantal om binnen deze mannenwereld staande te blijven en een belangrijke bijdrage te leveren aan de moderne architectuur. Hoewel de namen van deze vrouwelijke pioniers bij het grote publiek vrijwel onbekend zijn gebleven, zijn hun levensverhalen stuk voor stuk fascinerend. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Scholenbouw in Nederland
De school als het huis van het kind
Iedereen heeft herinneringen aan zijn/haar schooltijd, maar vrijwel niemand weet iets over de achtergrond van schoolgebouwen. In de negentiende eeuw werd al de nodige wetgeving ontwikkeld om te komen tot betere scholen. In de twintigste eeuw kwam dit proces in een stroomversnelling. Hygiënische en pedagogische inzichten bepaalden meer en meer de vormgeving van het moderne schoolgebouw. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Het vergeten scholentype De utopische scholenbouw van stadarchitect Jaap Wilhelm
De jaren vijftig suf en braaf? In ieder geval niet op het gebied van scholenbouw. Tal van nieuwe baanbrekende initiatieven werden in die tijd gelanceerd. Opmerkelijk was de bijdrage van Groningen, waar stadarchitect Jaap Wilhelm een compleet nieuw schoolconcept ontwikkelde dat volledig uitging van de schaal en belevingswereld van het kind. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Louis Kahn “Architecture comes from the making of a room”
Louis Kahn was een lange tijd weinig succesvol. Hier kwam pas verandering in toen hij in 1951 kennis maakte met het oude Rome en Egypte. De eeuwigheidswaarde van klassieke oudheid fascineerde hem en had grote invloed op zijn werk waarin hij monumentaliteit en modernisme liet samengaan. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Richard Neutra The new regional approach
Le Corbusier sprak over “woonmachines”, Neutra zag architectuur meer als “a stage for living”. Met zijn humane benadering onderscheidde Neutra zich duidelijk van het radicale modernisme, wat leidde tot een regionale variant met de mens als uitgangspunt. Deze lezing gaat in op de belangrijkste inspiratiebronnen en ideeën van Neutra die deels terug te voeren zijn op de psychoanalyse en seksuologie. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
De May-brigade Bouwen aan het nieuwe Frankfurt
In het Frankfurt van de jaren twintig werkten talloze topontwerpers onder leiding van Ernst May aan een nieuwe betere wereld. Met nieuwe technieken trachtte men moderne huisvesting te realiseren voor de massaal toegestroomde arbeiders. Daar bleef het niet bij; op tal van terreinen probeerde men het wiel opnieuw uit te vinden. Eén van de resultaten was de zogenaamde Frankfurter Küche die de huisvrouw veel tijd bespaarde waardoor zij andere werkzaamheden kon verrichten. Door politieke en economische omstandigheden was Das Neue Frankfurt geen lang leven beschoren. May en zijn ontwerpvrienden lieten zich niet ontmoedigen en vertrokken naar de Sovjet Unie, het nieuwe beloofde land. Een avontuur dat hen nog lang zou heugen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Frank Lloyd Wright in Nederland
De invloed van deze Amerikaanse architect op de Nederlandse architectuur is nauwelijks te overschatten. Veel van de vandaag de dag zo populaire jaren dertig architectuur is schatplichtig aan Frank Lloyd Wright. Zijn dakoverstekken en volumecomposities vonden in ons land gretig aftrek. Al waren er ook architecten die het werk van Frank Lloyd Wright op geheel eigen wijze interpreteerden. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
De wereld van Ray en Charles Eames
Op de Cranebrook academy of art in Michigan ontmoetten Ray Kaiser en Charles Eames elkaar. Het was een begin van een levenslang partnerschap dat in het teken stond van design, vormgeving en film. Werelds bekendste designduo wist keer op keer weer te verrassen met ontwerpen waarbij humor en speelsheid vaak een belangrijke rol speelden. Duur: 90 minuten exclusief pauze. Architectuur in Amerika
Building the American Dream
Hoewel er voor de oorlog de nodige ideeën waren ontwikkeld op het gebied van grootschalige huisvesting kwam deze na de oorlog pas goed van de grond. De suburb Levittown op Long Island stond symbool voor deze nieuwe aanpak en lijkt inmiddels in de genen van elke Amerikaan te zitten. Door de massaproductie leken de mogelijkheden onbegrensd, al riep de eenvormigheid ook de nodige weerstand op. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Learning from Las Vegas Architecture after modernism
Na het omvallen van de vermolmde boom van het modernisme bleek er op de plek van de oude boom een heel nieuw bos aan stijlen en ideeën te groeien. Oude dogma’s werden aan de kant gezet en zaken waar men vroeger met veel dedain over sprak waren ineens maatgevend. De Las Vegasstrip en Disneyworld werden een bron van inspiratie. Het modernisme leek definitief verslagen ….of toch niet? Duur: 90 minuten exclusief pauze.
De toekomst van het verleden Omgaan met erfgoed
“Want de abstracte geest wordt niet gehinderd door het verleden dat zich overal nog vertoont: hij bouwt dit aardsch paradijs op abstracte wijze op”. Met deze woorden bracht Piet Mondriaan de nieuwe tijdgeest van de jaren twintig onder woorden. Omgaan met de architectuur uit het verleden is in de loop der tijd sterk veranderd, al levert het vandaag de dag nog steeds de nodige hoofdbrekens op. Aan de hand van concrete voorbeelden wordt duidelijk welke strategieën er mogelijk zijn. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Aardse paradijzen Tuinen en buitenruimten in de 20e eeuw
Tuinen spreken al eeuwen tot de verbeelding. In de twintigste eeuw maakte de tuin een stormachtige ontwikkeling door en werd een steeds vanzelfsprekender onderdeel van ons leven. Tuinarchitecten als Mien Ruys ontwierpen collectieve tuinen, maar zochten ook naar verantwoorde oplossingen voor de kleine particuliere tuin. De strak geregisseerde tuinen riepen echter ook de nodige weerstand op. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Over zitkuilen en woonerven De jaren zeventig
De ‘lelijke’ jaren zeventig worden door velen als dieptepunt gezien in de recente architectuurgeschiedenis. Vormloze woningbouw, truttige woonerven en dan ook nog die beruchte zitkuil waar we massaal zaten te macrameeën. Hoewel dit cliché tot op zekere hoogte klopt, waren de jaren zeventig ook een tijd waar de mens weer centraal werd gesteld in de architectuur en waarin veel interessante projecten het licht zagen. Een verfrissende kijk op één van de meest verguisde periodes uit de architectuurgeschiedenis. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Architectuur in Japan 1
Het ontstaan van een traditie
In de loop van duizend jaar ontwikkelde zich in Japan een wooncultuur die volstrekt haaks stond op die in het westen. Lege, opgeruimde ruimten voorzien van tatamimatten en deuren van papier waren het decor van een ogenschijnlijk simpel en eenvoudig leven. Duur: 90 minuten exclusief pauze. Architectuur in Japan 2
De invloed van Japanse architectuur op het westen
Onder druk van Amerika opende Japan in de jaren zestig van de negentiende eeuw haar grenzen. Door een stroom publicaties en wereldtentoonstellingen maakte het westerse publiek kennis met de bijzondere cultuur van het land van de rijzende zon. Frank Lloyd Wright was één van de eerste belangrijke architecten die zich liet inspireren door Japanse architectuur en hij was zeker niet de enige. Sterker nog; veel modernisten zagen in de Japanse architectuur hun eigen idealen verwezenlijkt. Duur: 90 minuten exclusief pauze. Architectuur in Japan 3
Van Hiroshima tot Osaka, het Japan van na de oorlog
Met de verwoestingen van Hiroshima en Nagasaki kwam een abrupt einde aan de oorlog. Bij de wederopbouw waren veel westers georiënteerde architecten betrokken die zich doorgaans lieten inspireren door het werk van Le Corbusier. In de jaren zestig ontstond er een nieuwe architectuurstroming waarmee Japan zelfs internationaal geschiedenis zou schrijven. Het zogenaamde metabolisme, dat uitging van flexibele structuren, kende haar bizarre climax met de wereldtentoonstelling van Osaka in 1970. Duur: 60 minuten. Architectuur in Japan 4
Hedendaagse architectuur in Japan
In de twintigste eeuw is de Japanse identiteit onder invloed van de westerse cultuur sterk onder druk komen te staan. Dit geldt zondermeer ook voor de architectuur. Een nieuwe generatie architecten is dan ook weer op zoek naar een nieuwe eigenheid, waarbij de oorspronkelijke Japanse (bouw)cultuur nadrukkelijk als inspiratiebron wordt gebruikt met vaak verbluffende resultaten. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Alvar Aalto Harmonie tussen mens, natuur en techniek
Alvar Aalto was zondermeer de belangrijkste architect die Finland heeft voortgebracht. In zijn jonge jaren raakte hij gefascineerd door de Italiaanse renaissance maar bekeerde zich in de jaren twintig tot het modernisme. Niet voor lang; al snel ontwikkelde hij een geheel eigen bouwstijl waarbij ook traditie en lokale materialen een belangrijke rol speelden. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Arne Jacobsen Orde, proportie en ritme
Arne Jacobsen is bij het grote publiek vooral bekend geworden door zijn vaak treffend vormgegeven meubels en gebruiksvoorwerpen. Veel minder bekend is dat hij ook als architect een groot oeuvre heeft opgebouwd. Jacobsen was een meester in proportie en wist door uitgekiend gebruik te maken van ritme zijn architectuur op een hoger plan te brengen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Jørn Utzon Visionair, bouwer, dromer
Buiten de academische wereld is Jørn Utzon nauwelijks bekend. Desondanks bouwde hij één van de meest iconische gebouwen van de twintigste eeuw: the opera house in Sidney. Was het een toevalstreffer of beschikte Utzon daadwerkelijk over een buitengewoon ontwerptalent? Wat bouwde hij nog meer en welke rol speelden verre culturen en oude beschavingen in zijn werk? Het relaas van één van de markantste en meest ondergewaardeerde architecten van de twintigste eeuw. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Peter Zumthor ‘Architecture is not about form’
Stararchitect Peter Zumthor is niet meer weg te denken in het hedendaagse architectuurdebat. Volgens hem is de vorm van ondergeschikt belang in de architectuur. De beleving van gebouwen zou veel meer worden bepaald door materiaalkeuze en zaken als lichtinval en constructie. Aan de hand van zijn ideeën maken we kennis met het werk van een van de meest eigenzinnige architecten van onze tijd. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Rem Koolhaas Surfen op de golven
Rem Koolhaas, wereldberoemd en inmiddels door menigeen heilig verklaard. Wat maakte deze tegendraadse denker/architect tot één van de goeroes van de hedendaagse architectuur en stedenbouw? Wat was de impact van zijn boek Delirous New York en wat wordt er bedoeld met door Koolhaas geïntroduceerde begrippen als de generieke stad en junkspace. Bij deze lezing wordt op kritische wijze ingegaan op de ideeën, theorieën en werk van dit fenomeen in de hedendaagse architectuur. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Carlo Scarpa De schoonheid van het detail
Tijdens zijn leven was de Venetiaanse architect Carlo Scarpa slechts in kleine kring bekend. Pas na zijn dood in 1978 maakte een groter publiek kennis met zijn werk en werd duidelijk dat Scarpa een bijzondere plek in de recente architectuurgeschiedenis verdiende. Hij was zijn tijd ver vooruit; naast zijn bijzondere omgang met erfgoed wist hij het detail tot kunst te verheffen. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
Jean Prouvé Het denken vanuit techniek
De Fransman Jean Prouvé was geen architect, desondanks heeft hij een belangrijke stempel weten te drukken op het denken over architectuur. Met zijn technische benadering toonde hij aan dat het ook mogelijk was om gebouwen ter plekke te monteren zonder dat er een metselaar of timmerman aan te pas kwam. Daarmee effende hij het pad voor een latere generatie ‘hightech architecten’. Duur: 90 minuten exclusief pauze.
In voorbereiding De huizen van Frank Lloyd Wright The casestudy houses John Hejduk Petra Blaisse Marcel Wanders
[email protected]
