Help mee voor Serious Request: voorkom kindersterfte door diarree

Deze krant is een uitgave van Enter Media bv i.s.m. Geberit voor installerend Nederland

Megauitdaging: huurhuizen moeten naar energielabel B

3

Donderdag 5 december 2013

pagina 1

DJ’s gaan weer glazen huis in

Maik van Tilburg gelooft heilig in bewust en slim samenwerken

6

7

Bouw Medisch Spectrum Twente is vooral een logistieke uitdaging voor IC-CUW

9

Help mee voor Serious Request: voorkom kindersterfte door diarree Serious Request voert via radio 3FM – vanuit het glazen huis actie om kinderen in ontwikkelingslanden te helpen aan hygiënische basisbehoeften. Geberit ondersteunt deze actie en u kunt meehelpen! Hoe? Heel simpel: meld u aan voor de VSK via Geberit middels bijgevoegde uitnodigingskaart of via www.geberit. nl/seriousrequest en Geberit doneert € 5,- voor uw VSK-bezoek. Geberit roept voor deze actie al haar vakrelaties op zich vooraf via Geberit te registreren voor een gratis toegangsbewijs voor de VSK vakbeurs die van 3 tot en met 7 februari in Jaarbeurs Utrecht plaatsvindt. Per aanmelding doneert Geberit € 5,- aan Serious Request als met het ontvangen toegangsbewijs ook de beurs wordt bezocht. In elk geval doneert Geberit 5.000 euro, maar hoe meer registraties via Geberit, hoe hoger het bedrag wordt, met een maximum van €40.000. In deze InstallatieNieuws vindt u een VSK uitnodigingskaart waarmee u uw registratie kunt realiseren en daarmee uw steentje bij kunt dragen. Diarree 3FM Serious Request richt zich dit jaar op de onnodige sterfte van jonge kinderen ten gevolge van diarree. Door gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten sterven 2200 kinderen per dag aan deze stille ramp. Centraal binnen 3FM Serious Request staat de programmering op 3FM vanuit het glazen huis dat dit jaar van 18 tot en met 24 december in Leeuwarden staat. De dj’s Giel Beelen, Coen Swijnenberg en Paul Rabbering gaan er in deze periode alles aan doen om zoveel mogelijk geld in te zamelen voor de aanpak van deze stille ramp. Met de opbrengst van deze actie helpt het Rode Kruis met schoon drinkwater en

Met voorlichting, zeep en latrines wordt kindersterfte voorkomen “Schoon drinkwater en water om mee te wassen zijn belangrijk, maar een goed toilet is ook belangrijk om jezelf en de omgeving schoon en gezond te houden.” Dit zijn, naast voorlichting over het gebruik van zeep, in een notendop de basisvoorzieningen waarmee in een land als Burundi kindersterfte als gevolg van diarree kan worden voorkomen. Deze zogenoemde stille ramp is de focus van 3FM Serious Request dit jaar. Eric Corton, hier op de foto met een Afrikaans mannetje, is ambassadeur van het Rode Kruis dat met geld dat wordt opgehaald met 3FM Serious Request voor deze basisvoorzieningen gaat zorgen. In deze InstallatieNieuws legt Eric Corton uit waarom dit zo belangrijk is.

zeep, met de bouw van sanitaire voorzieningen en met training en informatie over het belang van goede hygiëne. Uw hulp is nodig Bent u van plan de VSK beurs te bezoeken en voelt u zich ook vanuit uw vakgebied nauw betrokken bij dit thema? Registreer u dan vooraf via Geberit voor een gratis toegangsbewijs en help mee voor Serious Request. De actie loopt tot

en met 24 december, maar alle registraties via Geberit tot en met de VSK zullen nog meetellen. Geberit doneert € 5,- voor elke bezoeker geregistreerd via bijgesloten VSK uitnodigingskaart of via www. geberit.nl/seriousrequest. Geberit doneert sowieso € 5.000,- en zal na de VSK de extra opbrengst overmaken naar 3FM Serious Request. Help mee het bedrag te verhogen! De VSK is de tweejaarlijkse beurs

voor de gehele installatiebranche. Geberit is te vinden in hal 08, stand C054. VSK 2014 vindt plaats van maandag 3 tot en met vrijdag 7 februari 2014 in de Jaarbeurs Utrecht. Op pagina 5 staat een portret van musicus Eric Corton die als ambassadeur van het Rode Kruis de motor is achter 3FM Serious Request. Op pagina 6 staat meer informatie over Serious Request.

12.251.667 euro werd vorig jaar door Serious Request bijeen gebracht

‘Kindersterfte door diarree mogen we niet laten gebeuren’ “Toen ik hoorde hoeveel kinderen jaarlijks overlijdt ten gevolge van diarree was ik verbouwereerd en viel ik helemaal stil. 2200 kinderen per dag, dus 800.000 kinderen per jaar overlijden door gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten! Dat is tegenwoordig toch niet voor te stellen. Daar moeten we echt iets aan doen.” Dit zegt Menno Portengen, Algemeen Directeur van Geberit Nederland. Toen men bij Geberit hoorde welke actie 3FM Serious Request dit jaar houdt, was het meteen helder dat er een Geberit-actie zou worden opgezet om zoveel mogelijk geld in te zamelen voor dit goede doel. Portengen: “Geberit voelt zich als Europees marktleider in sanitaire technologie nauw betrokken bij dit goede doel. Geberit heeft ieder jaar veel sanitatieprojecten in ontwikkelingslanden opgezet en heeft zo gezien wat aandacht voor hygiëne en goede sanitaire voorzieningen in een gebied kan doen. Vandaar dat wij deze actie onmiddellijk hebben omarmd.” Niet vanzelfsprekend Portengen weet dat in veel landen nog veel winst te halen is op het gebied van hygiëne en eenvoudige sanitaire voorzieningen. “In de installatiesector gaan wij dagelijks om met hygiëne en wij weten niet beter dan dat een toilet werkt en dat je je handen wast na toiletbezoek. In ons land is het daarom niet voor te stellen dat je kunt overlijden aan diarree. Maar in veel Afrikaanse landen is dit helaas helemaal niet vanzelfsprekend. Hier ligt nog veel werk. Ik roep daarom alle vakgenoten die van plan zijn de VSK vakbeurs te bezoeken dit te doen via Geberit, want op die manier halen we zoveel mogelijk geld op.”

Zelf doneren kan ook U hoeft niet per se de VSK te bezoeken om te doneren aan 3FM Serious Request. Wilt u zelf een bedrag doneren, of gaat u niet naar de VSK en wilt u toch wat doen voor dit goede doel, dan is die mogelijkheid er ook. Geberit heeft voor deze actie een speciale Serious Request actiepagina aangemaakt. Kijk voor de link ook opwww.geberit.nl/ seriousrequest. Zo kunt u onder uw eigen (firma)naam een aanvullend bedrag doneren. Menno Portengen

pagina 2

InstallatieNieuws


Nederland is uit de recessie Nederland is uit de recessie, zo liet het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) onlangs weten. In het eerste kwartaal van dit jaar is de economie gegroeid met 0,3 procent. Dat blijkt uit gegevens van het CBS.

Veel scholen kampen met achterstallig onderhoud. Hier liggen kansen voor de installatiesector.

7

Foto: H ans P eijs

miljard euro nodig voor onderhoud

Veel scholen zijn toe aan nieuwe klimaatinstallatie Verbetering van de klimaatinstallaties in scholen staat op de eerste plaats van de prioriteitenlijst van schoolleiders en schoolbesturen. Dit blijkt uit onderzoek van het ministerie van OCW. Bij scholen valt veel te verbeteren. Allereerst zijn veel gebouwen onvoldoende energiezuinig. Daarnaast is de binnentemperatuur slecht te regelen en is er te weinig frisse lucht in de lokalen. Ook hinderlijk zonlicht scoort hoog op de irritatiemeetlat. Tot slot hecht men aan meer bergruimte en

flexibiliteit om de ruimtes in te delen. Bijna drie kwart van de schoolleiders vindt daarom dat hun schoolgebouw aanpassingen behoeft. De grootste urgentie zit in het binnenklimaat en de energiehuishouding: verbetering van klimaatinstallaties, buitendeuren en ramen en warmte-isolatie. 7 miljard euro Voor het achterstallig onderhoud van de schoolgebouwen is naar schatting bijna 7 miljard euro nodig. Aan het onderzoek werkten

Dit bericht komt boven op een positief bericht eerder in De Telegraaf waarin een aantal topeconomen aangeeft dat de recessie voorbij is. Daarvoor liet voorzitter Klaas Knot van De Nederlandse Bank weten het goede gevoel te hebben dat de recessie voorbij is, maar hij kon dat niet staven met feiten. Die zijn er nu wel. Anderhalve maand geleden ging het CBS er in voorlopige cijfers nog van uit dat de economie in het eerste kwartaal van dit jaar met 0,2 procent was gekrompen ten opzichte van het kwartaal ervoor. Dat was het derde kwartaal op rij dat de economie kromp. Als dat twee kwartalen achter elkaar gebeurt, is er sprake van een recessie. De positieve bijstelling komt volgens het CBS doordat de overheid meer geld heeft uitgegeven. Het CBS had bij de eerdere raming nog niet alle informatie over de overheidsuitgaven binnen. Ook de bestedingen van consumenten bleken hoger te liggen, maar ze zijn nog steeds zuinig, zegt het CBS. Dat Nederland uit de recessie is, betekent nog niet dat de crisis voorbij is. De economie is in het eerste kwartaal ten opzichte van een jaar eerder met 0,8 procent gekrompen. Het Centraal Planbureau verwacht voor heel 2013 een krimp van 0,75 procent.

zo’n 1.100 schoolleiders uit het basis- en voortgezet onderwijs mee. 70 procent van hen vindt dat hun schoolgebouw zou moeten worden aangepast. In Nederland zijn 6.855 basisscholen en 1.222 middelbare scholen. De verbeteringen die schoolleiders als absoluut noodzakelijk zien komen per basisschool neer op een half miljoen euro. Per middelbare school zou 3 miljoen euro nodig zijn. Staatssecretaris Sander Dekker heeft laten weten het onacceptabel te vinden dat schoolgebouwen achterstallig onderhoud hebben.

EEnvoudig

universeel vervangen

De uPs2 is de perfecte vervangingsoptie voor het optimaliseren van de efficiëncy van verwarmingssystemen in woningen. Hij is uitgerust met de modernste motortechnologie, en met een eei waarde van ≤ 0.23 is de pomp ontworpen om te voldoen aan de efficientievereisten van de 2015 euP richtlijn. De uPs2 is specifiek ontworpen om te voldoen aan de prestatie- en dimensievereisten voor de vervanging van oudere uPs-pompen. Kijk voor meer informatie op www.grundfos.nl.

Installatienieuws_december.indd 1

29-11-13 14:04

pagina 3

InstallatieNieuws


Kunnen we samen een kinderleven redden? Partner in totaaloplossingen.

Door Jeroen Bosman Trainingsmanager Geberit Slechts zelden staan we stil bij het belang van schoon drinkwater en een goed afvoersysteem. Schoon drinkwater en een goed functionerend afvoersysteem zijn in Nederland een vanzelfsprekendheid. Als installateur ben je hier dagelijks mee bezig en als gebruiker verwacht je gewoon dat het goed werkt en schoon is. De toiletten spoelen door en waar u ook bent: u draait de kraan open en u kunt zonder nare consequenties het water drinken.

Mega-uitdaging: huurhuizen moeten naar energielabel B De installatiesector staat voor een interessante uitdaging nu het Rijk met de huursector heeft afgesproken dat alle huurwoningen van woningcorporaties vanaf 2020 energielabel B of beter hebben. Via het Energieakkoord wordt hier 400 miljoen euro voor uitgetrokken. Corporaties zetten bij deze renovatiewerkzaamheden vooral in op HR-glas en nieuwe, zuinige cv-ketels om de energielabels te verbeteren. Dit blijkt uit onderzoek van de Corporatie Bouwplannen Scan. Nog niet alle corporatiewoningen hebben een energielabel. In 2014

verwachten corporaties dat 95 procent van hun eigen woningbezit een energielabel heeft en in 2015 en later gaat het om 1 procent meer. Maar onderhuids is er meer aan de hand. De woningen met een label zitten ondanks verbeteringen namelijk gemiddeld nog steeds op energielabel D. 18 procent Uit de energieprestatiemonitor van Aedes SHAERE blijkt dat slechts 18 procent van de woningen in 2012 label B of hoger heeft. In totaal bezitten de corporaties in Nederland rond 2,3 miljoen woningen. Er staat voor de corporaties dus nog

een f linke verbeterslag op het programma. 400 miljoen euro Als onderdeel van het Energieakkoord stelt het Rijk 400 miljoen euro beschikbaar voor sociale verhuurders die energiebesparende maatregelen treffen. Deze maatregelen moeten in de periode 20142017 worden uitgevoerd. Het aanbrengen van zonnepanelen wordt door 12 procent van de corporaties genoemd als te nemen maatregelen, nieuwe ventilatiesystemen is voor 8 procent relevant en installatie van warmtepompen is voor 5 procent een optie.

Nieuwe aanbestedingswet vereist een cultuuromslag De nieuwe aanbestedingswet die sinds 1 april in werking is getreden, leidt tot op heden nog niet tot een cultuuromslag in de manier van aanbesteden. In de Monitor Nieuwe Aanbestedingswet van MKB Infra staat dat dit tijd nodig heeft. Eén van de belangrijkste veranderingen binnen de nieuwe aanbestedingswet is het ‘EMVI, tenzij’-principe. EMVI staat voor Economisch Meest Voordelige Inschrijving. Bij dit principe wordt er van uitgegaan dat de laagste inschrijver de klus krijgt, tenzij er andere belangrijke redenen zijn om de opdracht aan een ander te gunnen (dit moet dan met goede argumenten worden gemotiveerd). EMVI betekent voor menig opdrachtgever en opdrachtnemer een cultuuromslag en dat

heeft z’n tijd nodig, zo wordt in het onderzoek gesteld. Verschillen Het aandeel EMVI aanbestedingen verschilt sterk van opdrachtgever tot opdrachtgever. Gemiddeld gunnen opdrachtgevers 47 procent van de meervoudig onderhandse aanbestedingen en 56 procent van de nationale openbare aanbestedingen op basis van EMVI. Het ‘tenzij’-principe wordt veelvuldig toegepast en met name in het onderhandse circuit, zo luidt de conclusie. Anders denken Opdrachtgevers moeten vooral anders gaan denken over de wijze waarop een bestek wordt gepresenteerd. “Het stellen van heldere objectieve criteria vraagt een andere manier van denken en veel opdrachtgevers hebben hier moeite mee. Ook aannemers moeten leren hier op in te spelen, maar worstelen ondertussen met de onduidelijke of subjectieve criteria van opdrachtgevers die het aanbesteden op EMVI nog niet helemaal onder de knie hebben”, staat in het onderzoek.

Hoe anders is dit in derdewereldlanden. Als er al een kraan is, komt er zelden schoon drinkwater uit. Door een gebrek aan schoon drinkwater, zeep en toiletten overlijden er wereldwijd 2.200 kinderen per dag. Zou de kindersterfte evenredig verdeeld zijn over de wereld dan zouden er in Nederland meer dan 35 kinderen per week sterven. Onvoorstelbaar! Dat de kindersterfte zo laag is in Nederland is voor een groot deel aan uw werk te danken. Of zoals Midas Dekker het een paar jaar geleden bij Pauw & Witteman verwoordde: “Het feit dat we nu langer leven dan vroeger en daarbij ook nog gezonder zijn, hebben we voor een belangrijk deel te danken aan de loodgieter. Hygiëne en schoon drinkwater zijn de belangrijkste factoren bij het gezond zijn en gezond blijven. Het is de topkwaliteit van het totale water aan-enafvoersysteem dat ons hierbij het meest helpt.” Maar weet u dat diarree, cholera en de pest nog geen eeuw geleden ook in Nederland regelmatig voorkwamen? Ook hier was het met de hygiëne namelijk lang niet altijd goed gesteld. Zo werd een paar jaar voor de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam nog de helft van de fecaliën met paard en wagen opgehaald. En pas in 1976 werd er niet meer geloosd op de grachten. Dat het met de hygiëne niet goed gesteld was, was deels toe te schrijven aan een gebrek aan geld. De techniek om schoon drinkwater te krijgen, bestond namelijk al en in 1905 maakte Geberit het eerste spoelreservoir. Eigenlijk was het dus helemaal niet meer nodig om een halve eeuw later nog met de strontkar rond te rijden. Vervuild drinkwater en slechte sanitaire voorzieningen eisen iedere dag kinderlevens. Om daar vanuit Nederland iets aan te doen hebben we besloten de actie van 3FM Serious Request voor Het Rode Kruis te steunen. Kijk voor meer info op onze website www.geberit.nl/seriousrequest.

Het verschil tussen het sanitair hier en in de derdewereldlanden is erg groot. Aanmelden voor een gratis VSK toegangsbewijs via Geberit kan middels de bijgevoegde uitnodigingskaart of www.geberit.nl/seriousrequest.

InstallatieNieuws


pagina 4

Installatienieuws.com houdt u op de hoogte U hoeft InstallatieNieuws geen dag te missen, want naast de krant op papier is er ook de website www.installatienieuws.com. Hier vindt u elke week nieuws en nieuwtjes uit de installatiesector, waardoor u op de hoogte blijft van de ontwikkelingen in de sector waarin u werkzaam bent. Op deze website vindt u bovendien een link naar de actie ‘Vlotter sparen’ van Geberit waarmee u kunt sparen voor kortingen op speelgoed bij de webshop van ToysXL, www.toysxl.nl. U kunt hier ook sparen voor een uniek babyshirt met de tekst ‘Papa is een TOP installateur’ of ‘Opa is een TOP installateur’. De meest gelezen nieuwsberichten die de afgelopen weken op de site stonden (en nog steeds in het archief te vinden zijn): - Geberit voert actie voor 3FM Serious Request - Veel scholen zijn toe aan nieuwe klimaatinstallatie - CBS: recessie is voorbij

Nieuwe Geberit Monolith Plus genomineerd voor VSK award 2014 in categorie Design

Sjacco Joosten wint Geberit Mapress perstang Sjacco Joosten van Installatietechniek Hevel in Ederveen heeft een bijzonder geslaagd beursbezoek aan Installatie Vakbeurs Hardenberg achter de rug. Hij kreeg namelijk een perstang van Geberit Mapress overhandigd als de gelukkige winnaar van een actie van Geberit.

eze ‘Met d n ik app ka ct per fe n!’ ele schak

Het recente en succesvol (onderscheiden met Reddot design award 2012 en iF design award 2012) geïntroduceerde Geberit Monolith wc-element heeft een belangrijke innovatie ondergaan door toevoeging van comfortabele designfuncties waaronder Comfort Light, geurzuivering en softtouchbediening. Dit heeft geresulteerd in een nieuw, innovatief designproduct: Geberit Monolith Plus. Deze Geberit Monolith hét stralende middelpunt in elke sanitaire ruimte - is genomineerd voor een VSK award 2014 in de categorie Design. De basis van de Geberit Monolith Plus is de standaarduitvoering van de Geberit Monolith. Dit is een nieuw soort reservoir dat voor de muur geplaatst wordt en strak afgewerkt is in glas en aluminium. De geïntegreerde luchtzuiveringsfunctie, intelligente licht-sensortechnologie en de uitzonderlijk comfortabele spoelbediening zijn slechts drie van de vele fantastische eigenschappen, maar bovenal is het toch vooral het bijzondere design wat er uitspringt. Luchtzuivering De effectieve, nieuwe geurzuivering zorgt bij de Geberit Monolith Plus voor een frisse sanitaire ruimte omdat vieze geurtjes worden geneutraliseerd met behulp van een duurzaam keramisch honingraatfilter dat 6 jaar meegaat en dat is geïntegreerd in het reservoir. Het geurzuiveringssysteem wordt eenvoudig in werking gesteld door een softtouchknop boven op het element, of kan automatisch ingesteld worden via afstandsdetectie. Het

systeem stopt automatisch na de ingestelde tijd (5, 10 of 15 minuten). ComfortLight en softtouch bediening Het innovatieve zogeheten ComfortLight is het meest opvallende uiterlijke kenmerk van het Geberit Monolith Plus wc-element. De slanke LED lichtbalk biedt indirect licht dat door middel van een sensor automatisch aan gaat als de gebruiker de ruimte betreedt. Er kan gekozen worden uit 7 lichtkleuren en ook de intensiteit kan naar wens aangepast worden, zodat een bijzondere, aangename ambiance in de badkamer gecreëerd kan worden. ComfortLight schakelt na 5 minuten automatisch weer uit als de ruimte wordt verlaten. Daarnaast garanderen de elegante elektrische softtouch knoppen een bijzonder stille spoelbediening. Geberit Monolith-serie Naast de nieuwe comfortabele eigenschappen geniet dit product vanzelfsprekend de ‘standaard’ voordelen van de Geberit Monolith sanitairelementen. Zo is de Geberit Monolith te combineren met vrijwel elk type wc-keramiek, er is keuze uit 3 verschillende kleuren veiligheidsglas voor de voorplaat (wit, zwart en umbra (donkerbruin)). En als laatste maar zeker niet het minst belangrijkste: voor de installatie zijn geen ingrijpende aanpassingen nodig. De Geberit Monolith Plus is te bewonderen op de Geberitstand - hal 08, stand C054 - tijdens de VSK, maandag 3 tot en met vrijdag 7 februari 2014 in de Jaarbeurs Utrecht.

Rugzakbatterij voor snoerloze Hitachi’s

Aansluittabel-app makkelijk en snel! De bekende Aansluittabel van Honeywell is nu ook beschikbaar als App voor de iPhone. De voordelen: • De juiste thermostaat bij de juiste cv-ketel. • Alle aansluitgegevens op uw iPhone. • Met links naar instructievideo's. • Altijd de nieuwste update. • Honeywell Infolijn stand-by.

www.aansluittabel.nl

Hitachi Power Tools heeft een batterij (36 volt) in de vorm van een rugzak voor alle snoerloze apparaten. De batterij zorgt ervoor dat de snoerloze boormachine of ander snoerloos apparaat van Hitachi acht uur lang voorzien is van stroom. De speciaal gevormde rugzak is zeer licht, waardoor de gebruiker er bij het werk geen last van heeft. Natuurlijk beschikt de rugzakbatterij over een indicator voor de hoeveelheid stroom.

Grundfos lanceert Facebookpagina voor installateurs Grundfos heeft een Facebookpagina voor installateurs gelanceerd. Hier kunnen installateurs professionele ervaringen, gedachten en ideeën met betrekking tot het dagelijks werk en in relatie tot Grundfos verwarmings- en koudwaterproducten delen.

Op de Facebookpagina staan verder tips en andere relevante informatie die de installateur helpen met dagelijkse werkzaamheden en professionele behoeften. De link is te vinden op Facebook door te zoeken op ‘Grundfos’ en ‘installers’.

pagina 5

InstallatieNieuws


E ric C orton

is bevlogen ambassadeur voor het

R ode K ruis

‘Er is veel geld nodig voor zeep, voorlichting en latrines’ Je zou het in deze dagen bijna vergeten, maar Eric Corton (van 1969) is niet alleen ambassadeur van het Rode Kruis en het gezicht van 3FM Serious Request dezer dagen, maar is ook muzikant, presentator en acteur. Wat je noemt een duizendpoot die overal voor in is. Een portret. Eric Corton werd aan de Toneelschool opgeleid als acteur en aan het begin van zijn carrière werkte hij bij veel toneelgezelschappen, waaronder Purper. Bovendien zat hij in tal van muziekgroepjes met namen als Eric Corton Trio Tacker. Die bandjes zijn nooit doorgebroken, maar dat is ook helemaal niet de bedoeling van dit soort bandjes dat lekker relaxed wil spelen in het clubcircuit. Tegenover interviewer Jimmy Alter beschrijft hij die periode aldus: “Toen ik op de middelbare school zat deed ik mee aan een theaterproductie en toen merkte ik dat ik toneelspelen erg leuk vond en besloot ik naar een toneelschool te gaan. Vanuit daar ben ik in vele theaters terechtgekomen, speelde

deel van het land. Tot hij dit jaar opeens te zien was als John van de Weerdt in de succesvolle misdaadserie Penoza. “Het is echt te gek en ik zit meteen weer midden in het acteren”, zegt hij daarover. En dat acteren smaakt naar meer. “Dit heeft me wel weer een beetje wakker gemaakt in die richting. Als er hierna geen opdrachten meer binnenkomen is dat ook prima want ik heb genoeg te doen, maar ik vond het wel heel leuk en ik merk wel dat ik zoiets toch wel vaker zou willen doen.”

het feit dat sommige dingen in de wereld gaan zoals ze gaan.” Veerkracht Aan de andere kant heeft hij na al dit leed ook gezien dat de mensen in deze landen een enorme veerkracht hebben en blij zijn met kleine dingen. “Na een heftig gesprek blijkt dat er achteraf ook vaak weer gewoon gelachen kan worden. En die kracht – de kracht om elke keer als je een f linke tik hebt gehad toch weer naar voren te kijken – vind ik enorm bijzonder. Opgeven bestaat hier niet. Want als jij bijvoorbeeld als moeder opgeeft, geef je ook je zes kinderen op.”

Rode Kruis En dan doet hij dus ook nog sinds 2004 3FM Serious Request. “Toen er in 2004 iemand voor 3FM Se-

Burundi Eind oktober reisde Corton voor 3FM Serious Request naar Burundi, een arm land in Centraal-Afrika, voor een serie reportages voor de nieuwe actie van 3FM Serious Re-

rious Request naar Afrika moest om reportages te maken, wilde ik die persoon graag zijn. Ik had niet stilgestaan bij de impact die dat op me kon hebben. Na mijn eerste reis naar Darfur in 2004 was ik volledig in de war. Ik had zo veel narigheid gezien: kruipende, gewonde mensen, volledig uit elkaar geschoten lichamen op brancards, dode kinderen. Een moeder duwde haar blinde, zestienjarige zoon in mijn handen en jammerde: ‘Neem hem mee, asjeblieft, red ‘m.’ Ik huilde, heel hard. Terug in Nederland wist ik niet meer wie ik was. Zelfs het telefoonnummer van mijn ouders – wat al jaren hetzelfde is – wist ik niet meer. Die warboel in mijn hoofd gaf voor mij de doorslag. Ik dacht: hier moet ik werk van maken. Sindsdien ben ik ambassadeur van het Rode Kruis. Het klinkt misschien erg ‘wereld boehoe’, maar ik kan oprecht verdrietig zijn over

quest. Daar zag hij met eigen ogen wat het met mensen doet als er geen goede hygiënische omstandigheden zijn. Hij schrijft onder meer: “Vandaag ben ik voor het eerst de stad ingegaan op zoek naar de plekken waar mensen ziek worden van vuil drinkwater. En dat waren nogal wat plekken. Bujumbura ligt aan de voet van een bergkam en vanuit die bergen stroomt relatief schoon water naar beneden, naar het Tanganyika-meer waar Bujumbura aan ligt. Onderweg neemt dat water al een hoop troep mee, maar dat is relatief natuurlijke troep. Takken en stokken, stenen en modder. Naarmate het water dichter bij de bewoonde wereld komt raakt het steeds meer vervuild door menselijke troep. Afval, wasmiddel, motorolie van auto’s en motoren die gewassen worden en natuurlijk ook door menselijke uitwerpselen die bij gebrek aan toiletten vaak óf

direct óf door de regen in de rivier terechtkomen. Veel mensen hebben geen toilet of toegang tot een toilet en poepen en plassen dus vaak net buiten het dorp. En als het dorp aan de rivier ligt is dat dus al gauw in de rivier.” Besmetting Weliswaar zijn er hier en daar kranen waar schoon water uit komt, maar dat zijn er niet veel. Corton: “Er zijn kranen met schoon water in de wijk. Niet veel, maar ze zijn er ... Voor zo’n 20 liter water moet je een klein bedrag betalen. Veel mensen kunnen die 20 Burundifranc (ongeveer 3 dollarcent) echt niet ophoesten en zullen uiteindelijk noodgedwongen hun toevlucht moeten zoeken in het vieze water.” “En daar gaat het al snel mis. Gevolgen zijn ernstige diarree, wormen en soms zelfs grootschalige cholera-uitbraken. De kinderen die

in de mond van een broertje of zusje is het kwaad al geschied. Of ze eten hun eten ermee zonder ze van tevoren te wassen, dan is besmetting al snel een feit. Vandaar dat het Rode Kruis zeep distribueert. De vrijwilligers van het Rode Kruis gaan de regio in en kijken welke allerarmsten kwetsbaar zijn en hulp nodig hebben. Deze mensen krijgen zeep en voorlichting. Dat klinkt als iets simpels. Zeep en voorlichting. Maar als je weet dat door goeie voorlichting en het gebruik van zeep de kindersterfte met bijna 50 procent gereduceerd kan worden, dan is dat simpele feit opeens erg belangrijk geworden.” Latrines Daarnaast is het belangrijk dat er latrines komen. Corton: “Schoon drinkwater en water om mee te wassen zijn belangrijk, maar een goed toilet is ook belangrijk om

‘Ik kan oprecht verdrietig zijn over het feit dat sommige dingen in de wereld gaan zoals ze gaan”

ik mee in een aantal films en televisieseries. Ook speelde ik altijd al in bands en was ik heel erg bezig met muziek. Via een muziektheatergezelschap werd mij op een gegeven moment gevraagd of ik een televisieprogramma wilde maken. Toen heb ik dus mijn eerste muziektelevisieprogramma gemaakt, ‘t Dak eraf heette dat. Vanuit daar werd muziek weer belangrijker in mijn leven en ben ik bij de radio en televisie terechtgekomen. Toen heb ik een tijd fulltime radio zitten maken en nu ben ik weer wat andere dingen aan het doen.” Onbekende Het zal allemaal best, maar voor menigeen is hij ondanks al die ijver toch een onbekende. Natuurlijk kennen velen hem inmiddels van 3FM Serious Request, maar wat hij daarnaast precies deed onttrok zich aan het oog van het grootste

het rivierwater niet drinken maar er wel in spelen en zwemmen, krijgen natuurlijk ook water binnen. Mensen doen de afwas in het vieze water en eten vervolgens hun zorgvuldig gekookte eten van een vies bord, met alle gevolgen van dien. Kortom: een vicieuze cirkel van besmetting die maar moeilijk doorbroken kan worden omdat er grote armoede heerst, gecombineerd met de onwetendheid van mensen dat diarree en andere ziekten worden verspreid via besmet drinkwater.” Zeep Veel ziekten kunnen heel eenvoudig worden voorkomen. Met goede hygiëne, voorlichting en latrines ben je al een heel eind. “Zeker bij kleine kinderen is zeep heel belangrijk. Als ze hun handen niet wassen na toiletgebruik of na het spelen en ze stoppen die vingers vervolgens in hun eigen mond of

jezelf en de omgeving schoon en gezond te houden. Die latrines zijn eigenlijk niks meer dan hele diepe gaten in de grond. Afhankelijk van de bodemstructuur kunnen die gaten wel tot 12 meter diep zijn. Dat gat is vaak een meter bij een meter of soms nog groter. Dat wordt vervolgens afgedekt met een betonnen plaat waar weer een kleiner gat in zit waar je je behoefte door doet. Als je klaar bent zet je er een afdekplaat op die het kleine gat volledig afsluit. Dat om te voorkomen dat vliegen door het kleine gat naar de uitwerpselen vliegen en er vervolgens weer uitvliegen om op je gezonde verse eten te landen en de boel te besmetten. Daarom zijn latrines zo vreselijk belangrijk. Ze zijn wel prijzig en arbeidsintensief en daarom is er veel geld nodig. Dat geld kunnen we straks bij elkaar brengen als in december 3FM Serious Request weer begint.”

InstallatieNieuws


pagina 6

Kom nu in actie! Kijk op www.geberit.nl/seriousrequest

Focus op stille ramp Ieder jaar is 3FM Serious Request gewijd aan een bepaald thema, een zogenaamde ‘stille ramp’. Dit thema wordt enkele maanden van tevoren bekendgemaakt en staat vervolgens centraal tijdens de actie. 3FM focust zich tijdens Serious Request 2013 in Leeuwarden op 800.000 kinderen die jaarlijks onnodig sterven door diarree.

Giel Beelen, Paul Rabbering en Coen Swijnenberg

DJ’s gaan weer glazen huis in Het glazen huis is essentieel voor 3FM Serious Request. Hier zijn de dj’s live aan het werk te zien en ook treedt een keur aan binnenen buitenlandse artiesten op. Giel Beelen, Paul Rabbering en Coen Swijnenberg zijn de 3 dj’s die dit jaar in Leeuwarden het Glazen Huis bewonen tijdens 3FM Serious Request. In de eerste jaren (2004–2006) stond het glazen huis in Utrecht, in 2007 in Den Haag, in 2008 in Breda, in 2009 in Groningen, in 2010 in Eindhoven, in 2011 in Leiden en in 2012 in Enschede. In 2013 staat het glazen huis in de Friese hoofdstad Leeuwarden en in 2014 in Haarlem. In 2015 zal 3FM Serious Request plaatsvinden in Heerlen. De dj’s draaien vanuit het glazen

800.000 kinderen sterven jaarlijks aan diarree Het Rode Kruis helpt met schoon drinkwater en zeep, met de bouw van sanitaire voorzieningen, en met training en informatie over het belang van goede hygiëne. Voor deze voorzieningen is veel geld nodig en 3FM Serious Request richt zich dit jaar hier op. Waarom? Dat wordt hieronder uitgelegd. Elk jaar sterven ruim 800.000 kinderen aan diarree, dat zijn elke dag 2200 kinderen. Vooral jonge kinderen, met name die tot vijf jaar oud, zijn kwetsbaar omdat ze nog weerstand moeten opbouwen en diarree breekt de weerstand juist af. Kinderen met diarree die niet behandeld worden sterven door uitdroging. Diarree is meestal het gevolg van gebrek aan schoon drinkwater en gebrek aan sanitaire voorzieningen en bovendien is er onder de bevolking die hierdoor wordt getroffen weinig kennis over hygiëne. Met praktische hulp en begeleiding kan deze stille ramp bestreden worden. Het Rode Kruis legt sanitaire voorzieningen aan, zowel thuis als in

huis dag en nacht, in ruil voor een donatie, verzoeknummers voor luisteraars. Verder worden bekende Nederlanders ingezet en er is een veiling met artikelen die door artiesten ter beschikking zijn gesteld. Verzoeknummers Verzoeknummers en de veiling vormen echter niet de enige bron van inkomsten. Er zijn in het hele land acties van zowel 3FM als particulieren en bedrijven, waarvan Geberit er dit jaar één is. Zo organiseert 3FM een veiling van uiteenlopende producten en activiteiten en zet de zender radio- en tv-presentatoren in om geld te verzamelen, bijvoorbeeld door klusjes te doen. Ook particulieren zamelen veel geld in, soms direct, soms ook door

klusjes of andere gesponsorde activiteiten. Geld kan zowel direct gestort worden als afgeleverd worden bij het glazen huis. Hiervoor bevindt zich in het glazen huis een brievenbus waar geld in kan worden gestort. In deze brievenbus komt zowel contant geld binnen als cheques. De dj’s in het glazen huis krijgen ook regelmatig donateurs op bezoek, evenals beroemdheden. Ook is er elke avond en nacht een slaapgast in het huis. Dagelijks wordt een tussenstand bekendgemaakt. Aan het eind van de actie wordt het huis geopend, waarna de dj’s naar een groot podium lopen. Daar worden ze herenigd met hun partner, krijgen ze een appel en wordt het eindbedrag bekendgemaakt.

Vervuild drinkwater en gebrek aan wc’s

de gemeenschap, en leert kinderen en hun omgeving hoe die gebruikt en onderhouden moeten worden. Getrainde Rode Kruis-vrijwilligers geven ouders en kinderen informatie over hygiëne en over de juiste behandeling van zieke kinderen met diarree.

De toegang tot schoon drinkwater is in veel gebieden in Afrika en Azië niet vanzelfsprekend. Het drinken van vervuild water is een belangrijke oorzaak van diarree. Net als het eten van voedsel dat klaargemaakt is met vuil water of met ongewassen handen.

Besmettelijk Diarree is over het algemeen het gevolg van een bacteriële infectie, die vaak erg besmettelijk is. Bijna de helft van de schoolgaande kinderen bijvoorbeeld heeft de infectie opgelopen op school. Vervolgens is er een grote kans dat ze hun jongere broertjes en zusjes thuis besmetten. Zo werkt het ook binnen een gemeenschap. Wanneer een aantal mensen eenmaal diarree heeft, zullen binnen korte tijd steeds meer mensen er last van krijgen. In situaties waarbij veel mensen onder slechte hygiënische omstandigheden op elkaar gepakt zitten, zoals in een vluchtelingenkamp, is het risico op snelle verspreiding van diarree erg groot.

In veel plaatsen in Afrika en Azië is geen toilet of latrine (een afgedekt gat in de grond dat uitmondt in een diepe put) beschikbaar. Mensen doen hun behoeften op een veldje of bij een rivier. Hierdoor raken rivieren en waterputten ernstig vervuild. Bovendien is er vaak geen gelegenheid om je handen te wassen. Zo verspreiden infecties zich snel. Gebrek aan kennis Ook is er gebrek aan kennis. Ouders weten niet hoe ze de hygiëne kunnen verbeteren en waarom dat belangrijk is, of hebben simpelweg de voorzieningen of middelen niet. Terwijl alleen het

wassen van de handen met zeep na gebruik van het toilet of vóór het eten al zorgt voor een daling van 48 procent van het aantal kinderen dat sterft door diarree. Ouders die wel weten hoe ze een ziek kind met diarree thuis moeten helpen, kunnen hiermee het leven van hun kind redden. Het is bijvoorbeeld erg belangrijk dat een kind blijft drinken (schoon water) en eten om uitdroging en ondervoeding tegen te gaan. Naast gebrek aan kennis over de behandeling thuis blijft de toegang tot medische voorzieningen in veel gebieden slecht. Zo

krijgen in geval van diarree maar 4 van de 10 zieke kinderen uiteindelijk een aanbevolen behandeling. Om besmetting van de jongste, meest kwetsbare kinderen binnen een gezin te voorkomen, helpt het Rode Kruis niet alleen het gezin, maar de hele gemeenschap. Door te zorgen voor schoon drinkwater, sanitaire voorzieningen en zoiets simpels als een stuk zeep. Verder geven ze ouders en kinderen training en informatie over hygiëne en zorg voor zieke kinderen met diarree.

M aik

van

pagina 7

InstallatieNieuws


T ilburg (V an T ilburg I nstallatietechniek )

geloof t heilig in bewust en slim samenwerken

‘Je moet slim zijn tijdens het bouwproces, maar vooral ook tijdens het ontwerpproces’ Globaal is de visie van Maik van Tilburg, algemeen directeur van Van Tilburg Installatietechniek in Horst aan de Maas, meerwaarde te creëren in de bouwketen door echt samen te werken, waardoor de bouwen exploitatiekosten laag blijven. Die visie wordt prima vertaald in het fraaie nieuwe pand dat in augustus is betrokken. Een verhaal over Van Tilburg Installatietechniek in het Limburgse Horst aan de Maas anno 2013 begint bij het nieuwe, fraaie en zeer bijzondere bedrijfspand dat aan de Expeditiestraat is verrezen en welke filosofie daaraan ten grondslag ligt. De belangrijkste reden om nieuw te bouwen was een uiterst praktische: het vorige bedrijfsgebouw was te klein. Momenteel werken iets meer dan veertig mensen bij het bedrijf en ten opzichte van het jaar 2000 is dat een verdubbeling. In 2008 was al helder dat een nieuw pand in de toekomst hard nodig was en de nieuwe directeur Maik van Tilburg had zijn oog laten vallen op een prachtlocatie bij de entree van bedrijventerrein Hoogveld. De overname van het bedrijf moest echter eerst goed worden

afgewikkeld en dat kostte dusdanig veel tijd en energie dat het nieuwbouwplan even bleef liggen. Maar van uitstel kwam geen afstel. “We hadden een optie op de grond genomen en die hebben we twee jaar geleden gelicht”, zegt Van Tilburg. Duurzaamheid en energiebesparing Van Tilburg Installatietechniek heeft zich door de jaren heen toegelegd op duurzaamheid en energiebesparing en dit gedachtegoed moest natuurlijk terugkeren in het nieuwe pand. “Dit moest ons visitekaartje worden”, zegt Van Tilburg. Hij voegt toe: “Ter verduidelijking: ons vorige bedrijfspand, dat is gebouwd in 1999, was de helft kleiner maar gebruikte vier keer zoveel energie als dit pand.” Het nieuwe pand van Van Tilburg Installatietechniek is een blikvanger in Horst. Filosofie Dit resultaat is allereerst te danken aan de filosofie die Van Tilburg uitdraagt over de wijze waarop volgens hem gebouwen in de toekomst moeten worden gerealiseerd en die uiteraard bij zijn eigen nieuwe bedrijfspand tot in detail is uitgewerkt. Hij legt uit: “Bij een nieuw gebouw gaat het natuurlijk ook om de bouwkosten, maar veel

De warmtepomp staat pontificaal in de hal van het nieuwe pand.

Consia In het kader van samenwerken binnen het bouwproces is Van Tilburg Installatietechniek een van de vijf partners in Consia dat zich inzet voor bewustzijn in het bouwproces. “Vijf partners zijn bewust samengegaan om hun overtuiging in gezond bouwen na te streven: een prestatieverhogende woon-, werken leefomgeving creëren waarbij tevens de totale exploitatiekosten van een gebouw dalen. Door de expertises te bundelen worden met innovatieve middelen en op een vernieuwende wijze optimale gebouwen gerealiseerd”, laten de partners weten. Naast Van Tilburg Installatietechniek en Cythemadim, zijn Boshuizen Bouwadvies, Pierre Stakenborg Architecten en Viduro Marketing & Communicatie de andere partners. Meer informatie: www.consia.eu.

meer om het beheersen van de kosten van energiegebruik, onderhoud, afschrijving en noem verder alle kosten die het gebruik met zich meebrengt, kort gezegd de totale levenscycluskosten van een gebouw. Alle kosten brengen we in een uniek simulatieprogramma van een partner in Duitsland inzichtelijk, zodat de eigenaar later geen vervelende verrassingen staat te wachten en exact weet waar hij aan toe is. Deze manier van bouwen zetten wij als concept in de markt. De kern van dit concept is dat we de eindgebruiker, de klant, in alle opzichten centraal stellen. Dat wil zeggen dat we vooraan in het traject met alle partijen die betrokken zijn bij de bouw en natuurlijk met de klant alle wensen en ideeën inzichtelijk maken. Van daaruit berekenen we onder andere welke technische installaties en vermogens daar bijhoren. Nu wordt de installateur pas ingeschakeld als het plan al ontworpen is, waardoor inefficiëntie met de installaties rechtgetrokken moet worden. Wil je echt energiezuinig bouwen, wat ons streven is, dan moet je slim zijn tijdens het bouwproces en investeren in het gebouw zelf, gecombineerd met kleine, energiezuinige installaties. Door in een vroeg stadium mee te denken, kunnen we adviseren in innovatieve en energiezuinige bouwen installatieoplossingen op maat. Het klinkt misschien vreemd uit onze mond, maar de toekomst zal zijn meer isolatie en minder installatie. De bouwkundige schil is essentieel voor de uiteindelijke energiehuishouding van een gebouw. Dit kun je zelfs met een energiezuinige installatie niet rechttrekken.” Mantelblokken Het nieuwe bedrijfspand van Van Tilburg is gebouwd volgens dit principe en daarom is het onder andere voorzien van tegenwoordig min of meer voor de hand liggende zaken als een warmtepomp met open bron (deze zit in de hal waardoor bezoekers kunnen zien hoe dit systeem werkt), warmtekoudeopslag, zoveel mogelijk ledverlichting en dergelijke. Verder bestaat de schil van het gebouw

uit zogeheten mantelblokken; een bouwwijze die in Oostenrijk en Duitsland veel wordt toegepast maar in Nederland nog nauwelijks. Mantelblokken zijn dikke, holle houtvezelcementblokken van 100x38x25 cm (lxbxh) die standaard zijn voorzien van een isolatielaag. Deze blokken worden in Oostenrijk tot op maat gemaakte elementen samengesteld, die op de bouwplaats worden gemonteerd en volgestort worden met beton. Verder zijn de vloeren van het bedrijfspand zogenoemde klimaatvloeren met betonkernactivering. In deze vloeren liggen de leidingen voor de verwarming en koeling, waardoor verlaagde plafonds eronder niet zijn gewenst. Wie in het bedrijfspand naar boven kijkt, ziet dan ook voornamelijk beton. Het dak is bijzonder goed geïsoleerd met PIR isolatie. Tevens heeft het gebouw een GPR-certificaat met een score van 8. En, niet onbelangrijk, zegt Van Tilburg: “Het is een heel prettig gebouw om te werken. Alles bij elkaar zijn er alleen maar pluspunten. We hebben heel lage energiekosten, er heerst een prima werkklimaat en we kunnen laten zien wat we kunnen en waar we voor staan.” Samenwerken Er was nog een belangrijk uitgangspunt bij het nieuwe bedrijfsgebouw en dat is de filosofie van Van Tilburg die in drie woorden kan worden samengevat: bewust, slim en samen. Bewust en slim is de manier waarop de bouw in gang is gezet en is verwezenlijkt en samen vind je terug in het feit

dat een aantal ruimtes zijn verhuurd aan CMS energiesystemen en Cythemadim energiemanagement. CMS energiemanagement is actief in zonne-energie, terwijl Cythemadim energiemanagement zich richt op energiemanagement. Cythemadim is een strategische partner waarmee Van Tilburg de berekeningen in het simulatiemodel uitvoert en het energieconcept in de markt zet. Van Tilburg: “Toen wij het voornemen hadden om een nieuw bedrijfspand te bouwen met een gedeelte beschikbaar voor verhuur, waren we van plan om bedrijven te benaderen die elkaar aanvullen. Toen we hoorden dat CMS energiesystemen ook een locatie in de regio Horst aan de Maas zocht, zijn we met elkaar in gesprek gegaan want dit bedrijf vult ons perfect aan. En doordat we onder één dak zitten, kunnen we steeds meer voor elkaar betekenen.” Leveranciers Van Tilburg gelooft ook in het uitgangspunt ‘small is beautiful’, ook richting leveranciers. Van de vele diverse leveranciers waarmee voorheen zaken werd gedaan, zijn er nog een aantal geselecteerde leveranciers over. Geberit is er daar één van. Een belangrijke reden om te kiezen voor Geberit is volgens Van Tilburg de volgende: “Alle producten zijn kwalitatief dik in orde. Daarnaast is Geberit een bedrijf waar je op kunt bouwen en dat een ongekend goede service verleent. Is er eens iets of willen we eens iets weten, dan staat Geberit meteen klaar. Bovendien is Geberit een duurzaam bedrijf en dat past ook heel goed bij onze filosofie.”

Loes van Tilburg-Craenmehr en Maik van Tilburg hebben de leiding.

pagina 8

InstallatieNieuws


AGENDA De VSK is de tweejaarlijkse beurs voor de gehele installatiebranche. Op de beurs worden de nieuwste installatiesystemen, -technieken en -producten op het gebied van verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek gepresenteerd. Naast een breed expositieprogramma kunt u ook diverse inhoudelijke activiteiten bezoeken. Datum: maandag 3 tot en met vrijdag 7 februari 2014 Openingstijden: alle dagen van 10.00 tot 18.00 uur Locatie: Jaarbeurs Utrecht Meer info: www.vsk.nl

Eigen Huis verbouwen De beurs voor iedereen die op zoek is naar concrete informatie over het bouwen, verbouwen en/of inrichten van het huis. In dat weekend wordt de beurs weer uitgebreid met een groots tuinpaviljoen. Datum: 21 tot en met 23 maart 2014 Locatie: Jaarbeurs Utrecht Meer info: www.eigenhuisverbouwen.nl/

Wonen&CO Wonen&Co de beurs transformeert Groningen tot de ‘woonhoofdstad van Nederland’. Ongeveer 55.000 bezoekers brengen jaarlijks een bezoek aan het grootste woonevent van Noord-Nederland. Datum: 13 maart tot en met 16 maart 2014 Locatie: Groningen Meer info: www.wonenencodebeurs.nl

Vakcursussen Geberit Geberit produceert kwalitatief hoogwaardige producten en vindt dat kwaliteitsproducten ook een deskundige installatie vereisen. De overheid heeft hiervoor normen en richtlijnen opgesteld en Geberit stelt zich ten doel om de eisen die gesteld zijn in het Bouwbesluit en de norm (NEN 3215) ten aanzien van genoemde installaties breder te verspreiden. Geberit stelt hiervoor al haar kennis en deskundigheid die in de afgelopen jaren zijn opgebouwd ter beschikking aan installateurs, ontwerpers van showrooms, managers en verder iedereen die hierbij betrokken is. Dat gebeurt door middel van een aantal eendaagse trainingen die worden gehouden in het hoofdkantoor van Geberit in Nieuwegein.

VSK beurs 2014 is the place to be Iets meer ingetogen, hier en daar wat kleinere stands en een aantal merken is niet van de partij, maar uiteindelijk wordt de VSK vakbeurs die van 3 t\m 7 februari in

Vertrouwen in huizenmarkt stijgt Consumenten krijgen steeds meer vertrouwen in de woningmarkt, zo valt te lezen in de Eigen Huis Marktindicator van de Vereniging Eigen Huis.

De verschillende cursussen met data zijn: - Montagetechniek PE vuilwater en hemelwater (praktijk): 6 maart, 6 mei, 19 juni, 23 september en 20 november 2014. - Afvoertechniek Vuilwater: 11 maart, 22 mei, 30 september en 20 november 2014. - Afvoertechniek Hemelwater: 1 april, 26 juni en 28 oktober 2014 - Legionellapreventie: 27 februari, 8 april, 5 juni, 9 september, 16 oktober en 18 november 2014 - Service Sanitair (praktijk): 18 maart, 13 mei, 4 september en 13 november 2014. eelname aan de cursussen is gratis. Aanmelden kan via D www.geberit.nl/cursussen.

Verzilver nu uw ‘vlotter spaarpunten’! Met dé universele vlotterkraan van Geberit kunt u t/m 31 december 2013 sparen voor korting op speelgoed bij ToysXL.nl of voor uniek babyshirt!

bestel één van de babyshirts in de juiste maat. U ontvangt het unieke t-shirt binnen twee weken.

De ‘vlotter spaar’ actie werkt heel eenvoudig: • Ga naar www.geberit.nl/acties en voer uw code(s) in. • Kies voor ToysXL (vanaf 5 punten) of een baby t-shirt (20 punten) • Kiest u ToysXL: zet dan uw gespaarde punten om in een kortingscode ter waarde van 5, 10, 15 of 20 euro. Vervolgens kunt u op www.toysxl.nl uw producten met korting bestellen. • Kiest u voor het baby t-shirt: zet uw gespaarde (20) punten om en

De feestmaand december is in volle gang, vandaar dat u van Geberit deze maand bij elk ingevoerde code één gratis code cadeau krijgt! Zo heeft u nog eerder uw korting bij elkaar gespaard voor ToysXL.nl of voor het unieke Geberit babyshirt! Let op: de verzilverde codes kunt u t/m 31 januari 2014 bij www. toysxl.nl of bij Geberit inleveren! Kijk voor meer informatie over deze actie en de actievoorwaarden op www.geberit.nl/acties.

In november 2013 stond de Eigen Huis Marktindicator op 81. Dat is drie punten hoger dan in oktober. In juni 2008, vlak voor het uitbreken van de crisis, bereikte de Eigen Huis Marktindicator de hoogste waarde van 87. Het vertrouwensverlies dat sindsdien is opgetreden, is dus goeddeels ingelopen. Dat is niet vreemd, want de markt voor koopwoningen zit weer in de lift. Zo nam het aantal woningverkopen de afgelopen maanden toe, zo blijkt uit cijfers van zowel het Kadaster als makelaars. Voor de woningmarkt is het van groot belang dat de rente sinds begin dit jaar verder is gedaald, met gemiddeld 0,6 procentpunt. De lagere rente heeft, net als de dalende huizenprijzen, een stimulerende invloed op het aantal woningverkopen maar de prijs wordt er nog niet beter op. In 2013 dalen de huizenprijzen naar verwachting nog met gemiddeld 4,5 procent. Op 1 januari 2014 worden de hypotheeknormen verder aangescherpt. Dat betekent dat huizenkopers weer iets minder hypotheek kunnen krijgen. De maximale koopsom van een huis met Nationale Hypotheek Garantie daalt per 1 januari 2014 naar 273.584 euro. Nu is de maximale koopsom voor NHG nog 276.190 euro. Woningkopers die een vóór 1 januari 2014 gedateerde hypotheekofferte krijgen, hebben nog recht op dit iets hogere maximum.

Jaarbeurs Utrecht wordt gehouden weer de barometer van de installatiesector zoals die dat elke twee jaar is. “De sector staat met beide benen op de grond en dat merken wij, maar de VSK is ook in 2014 the place to be”, zegt beursmanager Michiel Nijhuis van VNU Exibitions. “Wil je op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen in de sector, dan moet je deze beurs bezoeken.” In de aanloop naar de VSK, die net als twee jaar geleden weer is opgebouwd rond de kernthema’s aarde, lucht, water en vuur, bleek dat een aantal partijen die er tot nu altijd bij waren afhaakten. Met name in de sectoren koude en lucht zijn afvallers. Momenteel hebben rond de 275 standhouders een plek geboekt, maar volgens Nijhuis komen er daar ongetwijfeld nog bij. “De ervaring leert dat een beslissing over deelname aan een beurs steeds later wordt genomen. En daar is de VSK geen uitzondering op”, zegt Nijhuis. Een aantal deelnemers dat wél van

de partij is, kiest bewust voor een kleinere stand. Nijhuis: “Een aantal bedrijven vraagt zich met de huidige crisis toch af of zo’n grote stand meer toevoegt dan een iets kleinere en dat is volkomen te begrijpen.” Twee jaar geleden trok de VSK rond de 46.000 bezoekers. Nijhuis verwacht dat dit aantal lastig wordt om te halen, maar je weet het nooit. “Dat ligt voor een belangrijk deel aan de gezamenlijke marketingkracht van ons en de standhouders”. Actie Geberit Onder andere om deze reden juicht Nijhuis de actie van Geberit voor 3FM Serious Request toe. “Ik vind Serious Request sowieso leuk om te volgen en vind het vooral goed dat er aandacht is voor relatief onbekende rampen. Het thema terugdringen van diarree dit jaar sluit natuurlijk heel goed aan op deze branche. Geberit werkt met deze actie eraan mee om veel geld in te zamelen, zet zichzelf op de kaart en besteedt aandacht aan de VSK. Dat is perfect”, aldus Nijhuis.

Opmars verzekering tegen cyberrisico Een aansprakelijkheidsverzekering, een autoverzekering, een brandverzekering en zelfs een arbeidsongeschiktheidsverzekering zijn voor veel ondernemers de gewoonste zaak van de wereld. Volgens het Verbond van Verzekeraars zal in de nabije toekomst ook steeds vaker een bedrijfsdekking voor cyberrisico’s op termijn bij het standaardpakket verzekeringen horen. De reden is dat de bedrijfscontinuïteit door cyberrisico’s ook net zo goed in gevaar komt als door een brand of diefstal. De kosten van cyberincidenten lopen in Nederland nu al in de miljarden euro’s per jaar. Verzekeraars zullen de komende jaren in rap tempo cyberverzekeringen ontwikkelen en op de markt brengen. Cyberrisico’s ontstaan als gevolg van moedwillige aanvallen van buitenaf (hackers, virussen), al dan niet opzettelijke menselijke fouten of technisch falen. TNO schat de jaarlijkse schade door cybercrime in Nederland op 10 miljard euro. Steeds vaker komt de vraag op of cyberrisico’s ook verzekerbaar zijn. In de Verenigde Staten zijn verzekeraars daar al ver mee, in Nederland zijn er nog maar weinig cyberpolissen op de markt. Verzekeraars In de onlangs gepresenteerde Nationale Cybersecurity Strategie staat dat verzekeraars een belangrijke rol kunnen spelen bij het verzekeren van cyberrisico’s. Daarnaast kunnen verzekeraars - met hun kennis van risico’s en preventie - bedrijven helpen met het optuigen van goed preventief beleid.

pagina 9

InstallatieNieuws


Onder andere de Geberit Silent-20db afvoerleidingen worden gelijmd in Zwolle.

Een artist impression van het Medisch Spectrum Twente (MST).

B ouw M edisch S pec trum T wen te

is vooral een logistieke uitdaging voor

IC-CUW

Prefab is sleutel tot succes voor snelle bouwtijd In 2012 is een bouwcombinatie gestart met de realisatie van de nieuwbouw van het Medisch Spectrum Twente (MST) in hartje Enschede. De klus telt veel uitdagingen. Projectmanager Gerard Niemeijer en projectleider Roy Voss van IC-CUW leggen uit welke en hoe deze getackeld worden. Aan de nieuwbouw van MST in het centrum van Enschede wordt met duizenden mensenhanden gewerkt. Het wordt een bijzondere plek, ontworpen door IAA architecten, waar straks mensenlevens worden gered. De bouwpartners van het MST zetten alle vakkennis en ervaring in. Maar misschien nog wel belangrijker: dag in, dag uit werken zij met veel passie en gedrevenheid aan een project waar iedereen trots op is. In nauwe samenwerking met het MST zelf wordt een ziekenhuis gerealiseerd dat patiënten de zorg biedt die ze nodig hebben en verdienen. De realiserende bouwpartners/ bouwers van het MST: - Bouwcombinatie Dura Vermeer, Trebbe, Goossen Te Pas Bouw MST V.O.F. - Installatiecombinatie CUW bestaande uit Croon Elektrotechniek, Unica Installatietechniek en ingenieursbureau Wolter & Dros

Techniek, waar Croon en Wolter en Dros deel van uitmaken, hadden ingetekend op het project en onder andere om het risico te spreiden, heeft de opdrachtgever verzocht om de handen ineen te slaan. “We zijn al in 2010 gestart met de werkzaamheden die bestaan uit zowel het ontwerp als de uitvoering. Bij een project van deze omvang is het verstandig om samen te werken”, zegt projectmanager Gerard Niemeijer. De bedrijven vullen elkaar goed aan, volgens Niemeijer. “Wolter en Dros en Croon zijn meer gericht op het voortraject en engineering en Unica is meer uitvoeringsgericht.” Uitdagingen De integrale uitvoering binnen het bouwproces en dat ook nog eens in een relatief kort tijdsbestek wordt beschouwd als de grootste uitdaging. Bovendien is er weinig plek voor opslag, de aan-en-afvoerroutes lopen voor een groot deel door een oudere woonwijk met relatief smalle straten en er is de eis dat alles ‘just in time’ wordt aangeleverd - vertragingen zijn in deze opzet killing. Om die reden is ervoor gekozen zoveel mogelijk

werkzaamheden te standaardiseren, zoals frames, doorvoerpanelen en het beugelconcept, en er wordt zoveel mogelijk prefab gebouwd (in dit geval bij Unica in Zwolle). “Eigenlijk zijn er twee soort uitdagingen”, zegt Niemeijer. “De eerste was het ontwerp. In 2010 was er slechts een ideeënboek met als uitgangspunt dat er een werkende installatie moest komen. Vervolgens moet je in hoog tempo bouwen. Een echt technische uitdaging was er niet, in die zin dat er geen bijzondere innovaties of duurzaamheidsconcepten moeten worden toegepast. De complexiteit zit in de combinatie van eisen, werkzaamheden, de plek en het feit dat patiënten geen overlast van de bouw mogen hebben.” Prefab Vanwege de efficiency wordt zoveel mogelijk installatiewerk elders als prefab uitgevoerd, om zodoende de werkzaamheden op de bouwplaats tot een minimum te reduceren. Niemeijer: “De aanleg van de werktuigbouwkundige installaties is naar voren gehaald zodat we voor de aannemer uit kunnen werken. Ongeveer 80 procent van

de installaties is geïnstalleerd voordat de aannemer komt voor onder andere het plaatsen van wanden en dergelijke. We hoeven alleen nog ter plekke de aangeleverde prefabstukken aan elkaar te monteren. Het grote voordeel is dat je elkaar niet voor de voeten loopt. Dat werkt tijdbesparend en bovendien scheelt het in de faalkosten. Bij kleine projecten heeft deze werkwijze overigens geen zin, omdat de totale tijdsbesparing dan niet opweegt tegen de investering die je moet doen om installatiewerk te standaardiseren en zoveel mogelijk prefab te installeren.” Want prefab is een eis. Unica in Zwolle installeert zoveel mogelijk leidingwerk in een geconditioneerde ruimte, waarna zoveel mogelijk ‘hapklare brokken’ worden aangeleverd. Niemeijer: “We hadden voor het leidingwerk twee opties. De eerste was prefab en de tweede was dat er juist zoveel mogelijk ter plekke zou worden geïnstalleerd. Omwille van de efficiency en de kosten is gekozen voor prefab.” De achtbaan Opmerkelijk is dat de installateurs – er werken er naar schatting rond

Het nieuwe ziekenhuis heeft een oppervlakte van 78.400 m2, er komen 620 bedden en wordt begin 2016 in gebruik genomen. Het ontwerp wordt gebaseerd op de principes van ‘Healing Environment’ waarvan de kenmerken zijn: gebruik van daglicht en zon-inval, uitzicht, kleurgebruik, geluidsreductie, overzichtelijkheid/logistiek en ontspanning. Op gebied van duurzaamheid wordt gebruik gemaakt van koude/warmtebronnen en een thermisch dak. In totaal krijgt de nieuwbouw 520 bedden, naast de huidige 100 bedden in het Vrouw Kind Centrum. IC-CUW IC-CUW v.o.f. is speciaal voor deze opdracht opgericht. Unica en TBI

De in de fabriek in Zwolle voorbewerkte afvoerbuizen worden klaargelegd voor verzending naar Enschede.

de 170 – op de werkplek elke dag worden beleverd door een soort postbode. Niemeijer: “Wij noemen dat de achtbaan. Volgens dit principe wordt er op een verdieping begonnen met de werkzaamheden en nadat deze zijn afgerond, is de volgende etage aan de beurt volgens hetzelfde principe. Er zijn duidelijke afspraken hoe lang bepaalde werkzaamheden op een bepaalde verdieping mogen duren en iedereen weet waar hij aan toe is. Door deze werkwijze kan de belevering van de installateurs heel efficiënt verlopen. Aan het begin van de dag staat alles wat iemand nodig heeft klaar en halverwege komt er iemand langs om te vragen of er nog iets nodig is.” Voss voegt toe: “Dit heeft als groot voordeel dat een monteur de hele dag doet wat hij moet doen, namelijk monteren, in plaats van dat hij regelmatig van de werkplek af is omdat er nog even iets moet worden opgehaald. Je zult maar op de zevende verdieping staan, bedenken dat je iets nodig hebt en daarna naar beneden gaan om het op te halen. Je bent dan zomaar per persoon een half uur kwijt en bij zoveel installateurs als hier werken, loopt dat veel te veel op.” Geberit Silent-20db Voor het afvoerleidingwerk is gekozen voor Geberit Silent-20db. Dit leidingsysteem is bij uitstek geschikt voor gebouwen waar geluidsreductie een eis is. Roy Voss: “Het is heel simpel: in elke kamer mag zo min mogelijk - liefst helemaal geen - geluid van buitenaf of door leidingen doordringen en van de systemen die er zijn, had dit systeem de beste prijs-kwaliteitverhouding. Om het geluid nog verder te reduceren, worden de leidingen bovendien geïsoleerd. Bij het ontwerp hebben we gebruik gemaakt van de kennis van Geberit en Geberit kwam uiteindelijk ook met de beste offerte.” Er zit overigens nog meer Geberit in het ziekenhuis. Voor de hemelwaterafvoer is gekozen voor Geberit Pluvia en voor het aansluiten van de verdelers is de keus gevallen op Geberit Mapress rvs.


pagina 10

InstallatieNieuws

KIJK OOK OP

MYHITACHI.NL

DE DH28PBY EN DH28PCY: SNELLER, DUURZAMER EN TRILLINGVRIJ. Door gebruik te maken van het hamersysteem dat ook in de grotere hamers van Hitachi wordt toegepast, boren en hameren deze nieuwe machines nog sneller en de duurzaamheid is met maar liefst 100% toegenomen. Prettig werken garandeert Hitachi door een optimale vibratiedemping met het zelf ontwikkelde UVP (User Vibration Protection) en handige features zoals het zeer eenvoudig instellen van de hakfunctie en de stand van de beitel.

DH28PCY BOOR- HAKHAMER Machine met de hoogste boor- en beitelsnelheid in zijn klasse. Capaciteit in beton 28 mm en 850 Watt sterke motor. Boorkop met SDSPlus aansluiting. Machine uitgevoerd met 3 standen: boorhamer, boren en hakken. Wordt geleverd in kunststof koffer.

DH28PBY BOORHAMER Machine met de hoogste boorsnelheid in zijn klasse. Capaciteit in beton 28 mm en 850 Watt sterke motor. Boorkop met SDS-Plus aansluiting. Machine uitgevoerd met 2 standen: boorhamer en boren. Wordt geleverd in kunststof koffer.

WWW.HITACHI-POWERTOOLS.NL

3,4 Joule

3,4 Joule

Nieuw mechanisme: sneller bestaat niet duurzamer minder vibratie

pagina 11

InstallatieNieuws


Toyota ProAce is maar pietsie anders dan Expert en Jumpy Toyota heeft recent de nieuwe ProAce geïntroduceerd. De wagen heeft veel gelijkenissen met de Peugeot Expert en de Citroën Jumpy (hij komt niet voor niks uit dezelfde fabriek), maar heeft volgens de importeur enkele specifieke dingen aan boord. Het is een Toyota. Dat weten we, maar zie je het ook? Aan de buitenzijde is eigenlijk alleen aan de logo’s en de iets andere grill te zien dat het om een Toyota gaat. Of dat erg is, is vers 2. En om die vraag maar meteen te beantwoorden: nee. De Expert en de Jumpy zijn namelijk bestelauto’s die hun meerwaarde hebben bewezen, dus waarom moet je iets dat goed is

veranderen? Toch zijn er verschillen. Zo onderscheidt de ProAce zich van de Expert en de Jumpy door standaard te komen met een laadvermogen van 1.200 kg in plaats van 1.000 kg. Ook beschikt de Toyota standaard over VSC (Vehicle Stability Control) en dagrijverlichting. Dus iets meer bagage en iets meer luxe zijn de extra talenten van de ProAce. Stoelen Normaal gesproken zitten in Japanse auto’s Japanse stoelen en die zijn door de bank genomen veel steviger dan stoelen in Franse auto’s. Zo niet in de ProAce. Ze zijn wat aan de zachte kant, maar zijn gelukkig wel op diverse manieren

Verkeershufters worden aangepakt Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie wil een aantal verkeersovertredingen onder het strafrecht laten vallen. Hij denkt daarbij aan ernstige verkeersovertredingen die ‘verkeershufters’ begaan zoals rechts inhalen, door rood rijden en bumperkleven. Bovendien komt er een hardere aanpak voor veelplegers. Dit heeft de bewindsman de Tweede Kamer laten weten. In overleg met de 3wpolitie en het Openbaar Ministerie (OM) wordt bekeken welke ‘hufterfeiten’ straks niet meer administratiefrechtelijk worden afgedaan volgens de wet Mulder, maar strafrechtelijk worden aangepakt. Hierdoor is het ook mogelijk om weggebruikers die hardnekkig ernstige overtredingen blijven maken (zogenoemde recidivisten) een rijontzegging op te leggen of zelfs een celstraf te eisen. Ook wordt bekeken of deze recidivisten uit de anonimiteit kunnen worden gehaald door ze een waarschuwingsbrief te sturen. Met ingang van 31 december 2013 kan iedereen vanaf de leeftijd van 20 jaar rechtstreeks het rijbewijs A2 voor de middelzware motor halen. Je hoeft dan niet meer eerst je rijbewijs A1 voor de lichte motor te hebben. Het CBR verwacht in 2014 zo’n duizend eerste examens af te nemen in deze nieuwe categorie. Steeds hogere boete De SWOV heeft inmiddels geadviseerd om automobilisten die keer op keer een verkeersboete krijgen een steeds hogere boete te geven. Volgens de SWOV draagt een dergelijk progressief boetesysteem eraan bij dat asociaal gedrag in het verkeer wordt verminderd. Ongeveer 0,1 procent van de automobilisten is hardleers waar het om verkeersboetes gaat. Mar dit kleine aantal is wel verantwoordelijk voor 6 procent van de ongelukken. De SWOV merkt echter op dat iemand die voor de zoveelste keer een boete krijgt voor bijvoorbeeld te snel rijden net zoveel moet betalen als iemand die voor de eerste keer te snel rijdt. De SWOV heeft gekeken hoe jeugddelinquenten worden aangepakt en daaruit blijkt dat een systeem waarin de boete voor een veelpleger steeds hoger wordt er uiteindelijk toe leidt dat zo’n recidivist inbindt. De SWO stelt voor na meerdere overtredingen een automobilist naast de boete een brief met een waarschuwing te sturen. Als het gedrag dan niet wordt aangepast, dan worden de boetes telkens hoger.

te verstellen. De passagiersstoel is helaas niet volledig vlak te klappen, dat kan een nadeel zijn. Verder zit de handrem op een onhandige plaats aan de linkerzijde van de bestuurdersstoel. Er is wel veel opbergruimte. In de deuren, het dashboard en boven het hoofd kunnen bestuurder en passagier veel spullen kwijt. Ook past tussen beide stoelen een forse tas. De laadruimte is netjes afgewerkt, heeft een laadvolume van 5 kubieke meter, 8 sjorogen en een 12V-aansluiting. Motor Met de 2.0 dieselmotor (er is ook een lichtere 1.6 dieselvariant met 90 pk) en een vermogen van 128 pk (en er is een uitvoering met 2.0 dieselmotor met 163 pk) is de ProAce een snelle bestelauto. Ondanks het hoge vermogen blijft het verbruik van deze ProAce binnen de perken, maar de motor produceert wel het nodige aan geluid dat goed doordringt in de cabine. Er is een aantal versies van de Proace, waarvan de Aspiration een aanrader is. Deze is onder andere uitgerust met cruisecontrol, radiobediening

bij het stuur, handbediende airconditioning, regensensor, automatisch inschakelbare verlichting, Bluetooth handsfree bellen en Bluetooth musicstreaming. Er is verder keuze uit twee lengte- en twee hoogtematen. Conclusie Toyota heeft de plaats van Fiat binnen het samenwerkingsverband ‘Sevel Nord’ ingenomen. De Italianen wilden niet samen met PSA

een opvolger van de Scudo ontwikkelen en bouwen, maar Toyota wilde dat maar al te graag. Het resultaat is deze ProAce die wellicht wat al te veel weg heeft van de Expert en de Jumpy. Maar dat is niet de belangrijkste reden om samen te werken. Die is wel dat er gewerkt gaat worden aan een geheel nieuwe bestelauto en daarmee heeft Toyota veel te bewijzen. Maar voorlopig moeten we het met deze ProAce doen en dat is geen straf.

Specificaties Toyota ProAce 2.0 D Motor: 2.0 Diesel. Vermogen: 128 pk. Afmetingen uitwendig lxbxh: 481x190x198 (alles in cm.) Laadruimte lxbxh: 221x160x139 (alles in cm.) Nuttig laadvermogen: 1.184 kg. Max. aanhangwagengewicht (kg.): 2.000. Wielbasis: 300 cm. Tilhoogte: 58 cm. Brandstofverbruik (gecombineerd, onbeladen): 1 op 13,2 km. CO2-uitstoot: 168 gr/km. Prijs zoals in test 19.860 euro (exclusief bpm en exclusief btw).

Dagrijverlichting leidt tot gevaarlijke situaties Volgens de ANWB leidt de dagrijverlichting van nieuwe types personenauto’s tot gevaarlijke situaties, zo zou blijken uit reacties van automobilisten. Probleem is dat automobilisten denken dat hun lichten branden en dat leidt ertoe dat ze, bijvoorbeeld wanneer ze een tunnel inrijden of bij slechte weersomstandigheden, hun verlichting niet aanzetten waardoor de achterlichten niet branden. Volgens de toeristenbond realiseren veel bestuurders van nieuwe auto’s zich niet dat dagrijverlichting geen ‘gewone’ verlichting is. Dagrijverlichting is in 2011 ingevoerd op nieuwe automodellen en bestaat uit led-lampen die de zichtbaarheid voor andere weggebruikers

vergroten. De verlichting gaat automatisch aan als de auto start, maar de achterlichten blijven uit. Naar schatting 750.000 auto’s (ongeveer

10 procent van het totaal aantal auto’s) zijn in Nederland voorzien van dagrijverlichting, maar dat percentage neemt toe.


InstallatieNieuws

Geberit PushFit

De toekomst begint nu. Het Geberit PushFit insteeksysteem voor drinkwater en verwarming stelt hoge eisen aan sterkte, veiligheid en zorgen voor een veilige verbinding. Met daarnaast een lichtgewicht meerlagenbuis in de diameters 16, 20 en 25 mm voor de snelle en eenvoudige verbinding met de hoofdleiding op elke verdieping. Snelle insteek. Betrouwbare installatie. Professioneel vakmanschap. Dat is wat wij bedoelen met “Know-How Installed”. → www.geberit.nl

Help mee voor Serious Request: voorkom kindersterfte door diarree Daarbij is uw hulp nodig. Meld u aan voor de VSK via Geberit middels bijgevoegde uitnodigingskaart of bezoek www.geberit.nl/seriousrequest en Geberit doneert € 5,- voor uw VSK-bezoek. Hoe meer registraties via Geberit, hoe hoger het bedrag wordt. Help nu dus mee!

pagina 12

Help mee voor Serious Request: voorkom kindersterfte door diarree

Recommend Documents