HEILIG JAAR VAN DE BARMHARTIGHEID. God is onvoorwaardelijke liefde Respecteer elkaars verschillen Ga mee naar Lourdes Helpen waar niemand helpt

Nr. 1 2016 | februari

Over geloof, kerk en samenleving

HEILIG JAAR VAN DE BARMHARTIGHEID God is onvoorwaardelijke liefde | Respecteer elkaars verschillen | Ga mee naar Lourdes | Helpen waar niemand helpt

Mgr. De Korte nodigt u van harte uit om samen met hem op bedevaart naar Lourdes te gaan informeer bij uw parochie of bij VNB

bus en VNB-Lance 30 april - 8 mei vliegtuig 2 mei - 7 mei T E W

073 681 81 11 [email protected] www.vnb.nl

PRIESTER OF DIAKEN WORDEN VANUIT JE BEROEP!

DENK JE EROVER PRIESTER TE WORDEN? Kijk eens op www.tiltenberg.org of kom langs op De Tiltenberg!

Priester- en diakenopleiding Bovendonk Informatie over deze deeltijdopleiding: T 0165 504277 E [email protected] I www.pdob.nl Hofstraat 8 - 4741 AK Hoeven Uw gift is welkom op IBAN NL 93 ING B 0002 5806 80 t.n.v. Stichting PDOB te Breda

Grootseminarie St. Willibrord Zilkerduinweg 375 2114 AM Vogelenzang tel. 0252 345 345 www.tiltenberg.org Wilt u de priesteropleiding steunen? Uw gift is zeer welkom op rek.nr. NL64 INGB 000 000 5464 t.n.v. Het Grootseminarie

R e d a c tio n e el

Barmhartig als de Vader We bevinden ons momenteel midden in het Jaar van de Barmhartigheid. Dit bijzondere Heilig Jaar is door paus Franciscus uitgeroepen om de kern van het christelijk geloof te benadrukken: We zijn geroepen barmhartig te zijn jegens elkaar zoals de Vader barmhartig is jegens ons. In dit Heilig Jaar, waarin ons bisdom tevens zijn zestigjarig bestaan viert, zullen verschillende activiteiten de aandacht op het Jaar van de Barmhartigheid vestigen. Begin volgende maand verschijnt er een nieuw boek van Mgr. De Korte getiteld ‘Geroepen tot hoop. Bouwen aan een barmhartige kerk’. De diocesane Lourdesbedevaart in mei en de diocesane reizen in juni naar de Wereldjongerendagen in Krakau zullen de barmhartigheid Gods hoog in het vaandel voeren. Ook de Bonifatiusdag 2016 zal in het teken staan van dit thema.

Sipke Draisma

Het Heilig Jaar van de Barmhartigheid zal afgesloten worden op de feestdag van Christus Koning op 20 november. We hebben dus nog even de tijd om ons een barmhartige leefstijl eigen te maken. Of daar op zijn minst een begin mee te maken, tot heil van kerk en wereld.

In h oud

8

16

20

12

Jan Kroon Fonds

God is onvoorwaardelijke liefde

13

Ga mee naar Lourdes

Nieuwe pastoor Charles Eba’a

14

Bijbelse bronnen

4

In het kort

6 9

Emmen/Erica parochie van het jaar

Ondersteunt katholiek onderwijs

18 20

Boete en verzoening Een groei-sacrament

Helpen waar niemand helpt Eerst mensen, dan grenzen

Zij gelooft in mij

22

Joor en colofon

Respecteer elkaars verschillen

Spreek! | februari 2016

3

MENSEN

4

Op 4 januari 2016 overleed in haar woonplaats Roodkerk emerituspastoraal werkster drs. L.A.M. (Louise) Nuijen-Looije. Zij was al geruime tijd ernstig ziek. Louise Nuijen werd geboren op 26 oktober 1946 in Amsterdam. Ze was van 1 augustus 1996 tot 1 oktober 2009 werkzaam als pastoraal werkster in de parochies van Burgum en Dokkum.

Mgr. De Korte heeft pastoor J.E.B. (Jos) Deuling (1971) per 15 februari benoemd tot pastoor van de H. Kruis-parochie (Mussel-Kopstukken, Musselkanaal, Stadskanaal, Ter Apel en Zandberg). Pastoor Deuling was sinds 2012 als pastoor werkzaam in de parochies van Drachten, Gorredijk, Oosterwolde en Zorgvlied. Daarvoor was hij vier jaar als priester werkzaam in de samenwerkende parochies van Oost-Groningen.

Op 9 december 2015 overleed emeritus-pastoor G.J. (Gerard) Feijen. Hij werd geboren op 17 december 1929 in Emmen en priester gewijd op 24 juli 1955 waarna hij onder meer werkzaam was in Groningen en Sneek. In 1968 werd hij achtereenvolgens pastoor van Delfzijl, Eelde Paterswolde en de Mariaparochie in Groningen. In 1981 werd Gerard Feijen pastoor in Joure en later ook waarnemend pastoor van Heeg. Op 1 januari 1998 kreeg hij eervol ontslag.

Mgr. De Korte heeft pastor drs. M.J. (Maurits) Sinninghe Damsté (1963) per 15 februari benoemd tot pastoor van de Heilige Clara van Assisi-parochie (Drachten, Gorredijk, Oosterwolde en Zorgvlied). Pastor Sinninghe Damsté was sinds 2009 werkzaam in de Kanaalstreek in Zuidoost-Groningen, eerst als pastoraal werker en vanaf 2011 als priester.

Op 30 november 2015 overleed in Dronten na een ernstige ziekte drs. R.A.J.H. (Ruud) Heesters op de leeftijd van 52 jaar. Hij werkte van 1 november 2010 tot 1 oktober 2012 bij het bisdom Groningen-Leeuwarden in de functie van dienstverlener diaconie. De afgelopen jaren was Ruud Heesters geestelijk verzorger in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam.

Mgr. De Korte heeft drs. D.B. (Diederik) Duzijn (1963) per 15 februari benoemd tot pastor van de parochies van Dokkum, Burgum en Ameland. Diederik Duzijn was sinds september 2014 werkzaam in de parochies van Drachten, Gorredijk, Oosterwolde en Zorgvlied, eerst als kandidaat-priester en vanaf februari 2015 als priester.

Mgr. De Korte heeft drs. C.S.M. (Neeltsje) Bouma (1956) per 15 februari benoemd tot pastoraal werkster van de Heilige Clara van Assisi-parochie (Drachten, Gorredijk, Oosterwolde, Zorgvlied). Zij was sinds 2009 werkzaam in de parochies van Burgum en Dokkum, en later Ameland. Eerder was zij tien jaar pastoraal werkster in Noord-Groningen.

Tijdens de vergadering van 22 januari jl. heeft het kathedraal kapittel uit zijn midden pastoor drs. J.J.G. (Koos) Tolboom tot proost (voorzitter) gekozen. De bisschop heeft deze keuze bevestigd. Proost Tolboom is de opvolger van proost A.J.J. (Anton) de Vries, die met emeritaat is gegaan. De bisschop heeft pastoor drs. V.A.H. (Victor) Maagd benoemd als nieuwe kanunnik.


IN HET KORT

GOEDE HERDER PAROCHIE VAN HET JAAR Tijdens de jaarlijkse Landelijke Parochiedag op zaterdag 30 januari in Hilversum is parochie De Goede Herder (Emmen en Erica) gekozen tot Parochie van het Jaar. De Goede Herder participeert in een oecumenisch project voor vluchtelingen. Die worden bij het station van Emmen opgewacht en begeleid op hun doorreis naar de centrale opvanglocatie in Ter Apel. Namens de parochie was Theo Duivenvoorde naar Hilversum gereisd om de prijs, een beeld van Christoffel, in ontvangst te nemen. Hij was in gezelschap van Bauko de Groot, die dit interkerkelijke project leidt. Volgens presentator en hoofdredacteur journalistiek KRO-NCRV Leo Fijen verdient de parochie de uitverkiezing vanwege ‘de grote actualiteit’ van hun barmhartige inzet.

Vlnr: Bouko de Groot, Theo Duivenvoorde, Leo Fijen

AGENDA VAN DE BISSCHOP Maart 2 3 7 8 9 10 14 15 16 17 18 21 23 24 25 26 27 29 30

Avond: bijeenkomst Nieuwe Bewegingen, Bisdomhuis Middag: Orde van Malta, Utrecht Avond: lezing VKB Friesland Vergadering Bisschoppenconferentie Ochtend: Multi Lateraal Beraad, Utrecht Middag: Unie NKV, Utrecht 17.00 uur: vergadering REA Erasmusherdenking Gouda Avond: Talma-lezing Leeuwarden Middag: lezing KBO Noordoostpolder 10.00 uur: vergadering Priesterraad 14.00 uur: vergadering Kathedraal kapittel Middag: informeel overleg VPW Avond: lezing Huissen Avond: lezing voor Kledingbank Maxima Delfzijl Oliewijding Dominicuskerk Leeuwarden Plechtigheden Witte Donderdag, St. Jozefkathedraal Groningen Plechtigheden Goede Vrijdag, Leeuwarden, St. Bonifatiuskerk Paaswake St. Jozefkathedraal Groningen Pontificale Hoogmis b.g.v. Pasen, Leeuwarden, Bonifatiuskerk 13.00 uur: Overleg MA-werk Milieuwerkgroep/KNR, Utrecht

April 2 3

Toedienen H. Vormsel Norbertusparochie Viering 50-jarig jubileum Arnhems Leerhuis Bennekom 4 Theologisch Werkgezelschap Avond: Lezing Wetenschappelijk Instituut CDA 5 Avond: visitatie H. Kruisparochie 6 Ochtend: Centraal Joods Overleg Amsterdam Middag: jaarlijks (diocesaan) overleg RK/ Jodendom Avond: lezing Leeuwarden 8 Toedienen H. Vormsel Haren/Groningen (locatie Salvatorkerk) 9 Schaepmandag 12 Vergadering Bisschoppenconferentie, aansluitend overleg met PKN in Doorn 13 Lezing Brabant 16 Lezing Tilburg 18 Avond: Lezing Roden 19 Avond: Lezing kathedraal 20 Refo 500 + Rome Reformatie 2017 Lezing Bennekom 23 Toedienen H. Vormsel Schoonebeek/Nw. Schoonebeek 24 Toedienen H. Vormsel Ameland 30 april t/m 8 mei Diocesane bedevaart naar Lourdes


5

6


BISSCHOP GERARD DE KORTE

GOD IS ONVOORWAARDELIJKE LIEFDE In het diamanten jubileumjaar van ons bisdom vieren wij, in verbondenheid met de Wereldkerk, natuurlijk ook het Jaar van de Barmhartigheid. Voor veel mensen is barmhartigheid een wat ouderwets woord. Was is eigenlijk de betekenis van dat woord? Misschien kan het Latijnse woord voor barmhartigheid, misericordia, ons verder helpen. Iemand met misericordia heeft een hart (‘cor’) voor mensen in ellende (‘miseri’): armen, bedroefden, zieken, eenzamen en schuldige mensen. Het Hebreeuwse woord voor barmhartigheid heeft niet zozeer met het hart als wel met de ingewanden te maken. Iemand is barmhartig die zich tot in zijn buik laat raken door de nood van een ander. Paus Franciscus noemt Christus het gelaat van Gods barmhartigheid. Ik denk dat de paus hier diep peilt. In Christus is Gods mensenliefde immers ten volle zichtbaar geworden. Voor zover ik kan zien heeft de Bijbelse barmhartigheid minstens twee dimensies: een sociale maar ook een morele barmhartigheid.

Onvoorwaardelijke liefde De morele barmhartigheid van God komt, wat mij betreft, het meest indrukwekkend in beeld in de parabel van de verloren zoon. Een zoon eist zijn erfdeel van zijn nog levende vader en verspilt zijn geld met allerlei zaken die God verboden heeft. Uiteindelijk komt hij letterlijk bij de varkens terecht. In die situatie komt hij tot inkeer. De zoon studeert een schuldbelijdenis in en gaat terug naar zijn vader. In de parabel lezen wij echter dat de vader al op de uitkijk staat en, nog voor de schuldbelijdenis is uitgesproken, zijn zoon in de armen sluit. In deze vader komt God in beeld als onvoorwaardelijke liefde. Hij schenkt ons een nieuwe start, ook als wij ontzettend ver van hem zijn weglopen (vgl. Lucas 15, 11 e.v.)

Een naaste worden De sociale barmhartigheid wordt subliem in beeld gebracht in de parabel

van de barmhartige Samaritaan. Een reiziger wordt door rovers overvallen en halfdood aan de kant van de weg achter gelaten. Er komen verschillende mensen van de tempel voorbij, maar zij helpen niet. Dan komt er een vreemdeling langs, een Samaritaan. Hij wordt een naaste voor de man die langs de kant van de weg ligt. Hij verzorgt zijn wonden en laat hem, op zijn kosten, op krachten komen. In de traditie van onze Kerk is in de gestalte van de Samaritaan Christus zelf ontdekt. Hij komt naar ons toe om iedereen die langs de kant van de levensweg ligt met zijn barmhartige liefde tegemoet te treden. Christus is de weg van de barmhartigheid tot op het kruis gegaan, Zo toont Hij zijn barmhartige liefde voor door het leven gekwetste mensen (vgl. Lucas 10,25 e.v.).

Cultuur van barmhartigheid Gods barmhartigheid in Christus vraagt om een menselijk antwoord. Wij worden uitgenodigd om juist in dit jaar een ‘cultuur van barmhartigheid’ gestalte te geven. In ons persoonlijk leven zijn wij geroepen om God en de naaste lief te hebben. Mensen veroorzaken onderling veel ellende. Wij beledigen elkaar en doen elkaar pijn. Ook voor een beledigde christen is vergeven dan niet gemakkelijk. Maar als wij zelf van Gods barmhartige liefde leven, kunnen wij die een ander toch niet onthouden? De Kerk wordt in een gebed ‘spiegel van Gods vriendelijkheid’ genoemd. Juist in dit

jaar worden wij uitgenodigd om als kerkmensen elkaar vast te houden en zorgzaam en dienstbaar voor elkaar te zijn. Als Christus ons aanvaard heeft, wie zijn wij dan dat wij elkaar niet zouden aanvaarden?

Werken van barmhartigheid Christelijke barmhartigheid wordt natuurlijk ook zichtbaar aan onze inzet voor meer maatschappelijke rechtvaardigheid. Overal waar zieken en gevangenen worden bezocht, waar mensen met honger en dorst worden geholpen, de naakten worden gekleed en vreemdelingen worden opgenomen, worden de ‘werken van barmhartigheid’ (vgl. Matheus 25,31 e.v.) zichtbaar gemaakt. In zijn recente encycliek ‘Laudato Si’ vraagt paus Franciscus aandacht voor onze aarde als onze gemeenschappelijk huis. Katholieken en alle mensen van goede wil wordt gevraagd om de krachten te bundelen en te streven naar een duurzame wereld met meer sociale rechtvaardigheid. Onze verbondenheid met de Schepper moet niet alleen leiden tot een milde en barmhartige omgang met onze medemensen maar ook met de overige schepselen. Zo kunnen wij persoonlijk, kerkelijk en maatschappelijk een bijdrage leveren aan de opbouw van een cultuur van barmhartigheid. Mgr. dr. G.J.N. de Korte


7

PASTOOR CHARLES EBA’A

RESPECTEER ELKAARS VERSCHILLEN

Tekst: Marlies Bosch

Op 13 december werd Charles Eba’a in de H. Geest kerk van de Petrus en Paulusparochie in Heerenveen geïnstalleerd als de nieuwe pastoor en opvolger van Anton de Vries. Een priester uit Kameroen, al tien jaar in Nederland. Spreekt Frans, Engels, zijn eigen taal, Papiamento en vloeiend Nederlands. Een man met een warm charisma, die direct de harten van de nieuwe parochie stal door een grote sjaal met SC Heerenveen in de lucht te houden bij zijn dankwoordje. Charles Eba’a groeide op in een gezin met tien kinderen in de hoofdstad van Kameroen, waar slechts een paar katholieke gezinnen woonden. Zijn oom was de catecheet in het dorp. Hij verbleef kort bij de broeders van St. Jan. De ontmoeting met een pater Spiritijn, een Franse Orde van de H. Geest, betekende een ommekeer in zijn leven: het vooruitzicht van kennismaken met verschillende mensen en diverse culturen sprak hem aan hoewel hij ook heel veel twijfels had. Hij kreeg het advies om er rustig over na te denken, in de wetenschap dat God hem wel een teken zou geven.

8


Dat teken kwam er. Na het postulaat bij de Spritijnen in Kameroen studeerde hij filosofie in Gabon. Voor zijn theologiestudie ging hij naar Nigeria. Het kloosterleven daar was moeilijk en streng, maar ondanks een korte onderbreking heeft hij toch zijn studie afgerond. ‘Ik heb de eeuwige gelofte afgelegd in Nigeria en ben in Kameroen tot priester gewijd. Dat was een groot feest voor iedereen.’

Andere gewoonten ‘Ik werd al snel uitgezonden naar Nederland en kwam in Rotterdam terecht waar ik de opdracht kreeg

om me bezig te houden met jongeren en samen met mijn medebroeders bruggen te bouwen tussen de culturen. Na drie maanden taalcursussen kon ik al mijn eerste H. Mis lezen. In Rotterdam behoorden veel Antillianen tot de parochie, dus ik vond dat ik Papiamento moest leren om goed met hen om te kunnen gaan. Op straat ontmoette ik wel eens kinderen die me namen gaven, zoals zwarte piet. Daar zit ik niet mee. Bepaalde dingen kun je van kinderen wel hebben. Ik heb voor een deel mijn eigen cultuur in ere gehouden. Zo vertel ik parochianen dat ik onverwacht langskom en niet

eerst bel, zoals hier gebruikelijk is. Ik moest ook wennen aan bepaalde gewoontes zoals kaartjes sturen met een verjaardag. Bij ouderen voelde ik aanvankelijk wat afstand, maar toen we eenmaal elkaar leerden kennen ging het goed.’ ‘Nu ben ik dus geïnstalleerd als Spiritijnse pastoor in de H. Geestkerk voor de Petrus en Paulus-parochie. Het is toeval, maar mijn parochie in Yaounde heeft dezelfde namen. Ik ben van de orde van de Spiritijnen, waarvoor de H. Geest heel speciaal is. Dus het is wel bijzonder om hier terecht te komen. De komst van een aantal jonge Spiritijnen uit het zuiden van Nederland betekende voor onze provincie dat we niet alleen over het afbouwen praten. Het was een nieuw begin en hoop voor onze missionaire aanwezigheid in Nederland. Gedurende het overleg met bisschop de Korte werd duidelijk dat er al een lange traditie

van religieuzen in dit bisdom was. De Korte was heel open naar ons als religieuzen en hij was blij dat we aan zijn bisdom dachten.’

Jaar van de Barmhartigheid ‘Wat mij betreft mag het Heilige jaar van de barmhartigheid langer duren dan twaalf maanden en het mag niet alleen over mensen gaan, maar ook over dieren, de natuur en uiteindelijk over de hele schepping. Het gaat om diaconie. We moeten samen met andere kerken antwoord kunnen geven op vragen als bijvoorbeeld hoe we met asielzoekers kunnen omgaan. Als kerk moeten we laten zien hoeveel goed we kunnen doen. De kerk moet niet wachten tot mensen komen, maar de mensen ontmoeten op de plekken waar zij bij elkaar komen. We kunnen een hangplek voor jongeren creëren, de voedselbank inschakelen. We moeten op die manier de drempel naar de kerk verlagen voor hen die niet

meer komen. Ook bij het vieren van sacramenten moeten we het hart van het geloof laten zien, hoe vreugdevol dat is, hoe warm en omarmend. Daarbij ligt het accent op zieken en eenzamen bezoeken. Daar zou ik graag mee willen beginnen. Vaak hoor je bij uitvaartgesprekken van nabestaanden: ‘wij doen niets aan het geloof, doet u het maar’. Maar ik geef hen ruimte voor hun eigen inbreng. Daarmee laat ik de hartelijkheid van de kerk zien en dat kan ertoe leiden dat ze daar nieuwsgierig naar worden en toch weer komen. Barmhartigheid is voor mij een van de speerpunten van het geloof. Dat is nodig in het pastoraat maar ook in de normale omgang met elkaar als mensen. Wij moeten naar elkaar luisteren en elkaar respecteren ondanks onze verschillen en als mensen samen op zoek gaan naar de dingen die we in elkaar herkennen.’


9

10


Jezus werd door de Geest naar de woestijn gevoerd, waar Hij veertig dagen verbleef en door de duivel op de proef werd gesteld. (Lucas 1b-2a) Dit is het gunstige ogenblik om het leven te veranderen! Dit is de tijd om het hart te laten beroeren. Blijven op de weg van het kwaad is alleen maar een bron van illusie en droefheid. Het ware leven is volstrekt iets anders. God wordt niet moe zijn hand uit te strekken. Hij is altijd bereid te luisteren, en ook ik ben dat, evenals mijn broeders in het bisschops- en priesterambt. Het is voldoende slechts de uitnodiging aan te nemen tot bekering en zich te onderwerpen aan de gerechtigheid, terwijl de Kerk barmhartigheid biedt. Paus Franciscus in Misericordiae vultus Bul bij gelegenheid van de Afkondiging van het heilige Jaar van de Barmhartigheid


11

JAN KROONFONDS ONDERSTEUNT KATHOLIEK ONDERWIJS Tekst: Marlies Bosch Het Jan Kroon Fonds is een fonds dat opgericht is ter nagedachtenis aan de Groningse katholieke weldoener Jan Kroon (1911-1995). Jan Kroon leefde werkelijk vanuit het Evangelie en zette zich zijn leven lang in voor met name jeugdigen en gezinnen in nood. Hij geldt als één van de grondleggers van het jeugd- en jongerenwerk in Groningen en wordt in de parochie van Sint-Jozef in dankbaarheid herinnerd als ‘oom Jan Kroon’. In het voorwoord bij een boek dat verscheen over het leven en werk van Jan Kroon (1911-1995) omschrijft Mgr. G. De Korte hem als een Groningse rooms-katholieke slager die leefde vanuit de voeding die de eucharistie hem gaf. Hij was een man met een diepe Mariaverering en een man die zich vanuit evangelische bewogenheid inzette voor zijn naasten. Dat is de reden dat een drietal parochianen (Alfons Dölle, Pia Lokin-Sassen en neef Rieks Kroon) in 2009 het Jan Kroon Fonds in het leven riepen. Zij zetten zich in om het werk van Jan Kroon voort te zetten en zijn nagedachtenis levend te houden.

ondersteunen, zoals Jan Kroon dat deed tijdens zijn leven.

Doelstelling – Ondersteuning van het katholiek onderwijs. Zo betaalt het fonds pastor Arjen Jellema voor het geven van godsdienstonderwijs op de St. Michael- en de Bisschop Bakkersschool in Groningen met het doel kinderen in aanraking te laten komen met het katholicisme en de katholieke identiteit van die scholen te versterken. – Het bevorderen van de Mariaverering. – Het lenigen van noden. Er is een bescheiden kapitaal aanwezig om deze doelen te bereiken. In het eerder genoemde boekje (‘Jan Kroon, zijn leven en werken’, red. Koetsier, Kroon en Lokin-Sassen) doen de auteurs een beroep op mensen die in goede financiële omstandigheden verkeren om hun medemens te

12

vlnr: Jitske Anna Bezuijen-Koetsier, Karen Huizing, Rieks Kroon


Hoewel het katholieke geloof het uitgangspunt is van het Jan Kroonfonds, doet bij hulp aan gezinnen de godsdienst er niet toe. Ook ondersteunt het Jan Kroonfonds jongeren die deze zomer naar de Wereldjongeren dagen in Krakau willen gaan maar daartoe zelf niet voldoende financiële middelen hebben.

Levensloop Jan Kroon Na zijn MULO tijd ging Jan Kroon naar het seminarie in Brabant, omdat hij priester wilde worden. Hij kreeg echter tuberculose en tijdens zijn herstelperiode ontdekte hij dat dat ambt toch niet voor hem geschikt was, dus werd hij slager in de zaak van zijn vader. In 1934 verhuisde het

gezin naar een woning tegenover de kathedraal. Jan werd actief in het Sint Franciscus Liefdewerk, dat slokte een aardig deel van zijn tijd op. Maar ook als slager had hij er een handje van om mensen die weinig te besteden hadden onder de toonbank wat extra vlees toe te stoppen. Later poogde hij het geloofsleven, dat in zijn ogen steeds meer werd uitgehold, nieuw leven in te blazen. Hij was een van degenen die pleitte voor het herstel van oude devoties zoals de Mariaverering. Na zijn dood heeft pastoor Wagenaar bij zijn aantreden de Mariakapel van de kathedraal, die als opslagplaats werd gebruikt, dan ook weer in ere hersteld. www.jankroonfonds.nl

GA MEE NAAR LOURDES! Met een prachtige viering in de kathedraal en een sfeervolle en gezellige receptie in de Remonstrantse Kerk hebben we een start gemaakt van ons jubileumjaar: 60 jaar Bisdom Groningen-Leeuwarden. Schitterend waren de nieuwe vaandels die vol trots mee werden gedragen in de processies in de viering en die in mei ook mee zullen gaan naar Lourdes. Wat een enorme creativiteit wordt er dan zichtbaar. Dank aan allen die hieraan een bijdrage hebben geleverd. Ook de trekking van de grote Lourdesverloting heeft plaatsgevonden. Maar liefst 10.650 loten zijn er door de verschillende vrijwilligers van de VNB, door kinderen en jongeren en door vele enthousiaste parochianen verkocht. Een groot compliment en een woord van dank aan allen. Ook aan hen die nog doorgaan met acties op plaatselijk en parochieel niveau. Samen maakt u deze bedevaart bij voorbaat al tot een succes. De winnende nummers vindt u hieronder in dit blad en op de website van ons bisdom. De gelukkige winnaars zullen persoonlijk benaderd worden.

De trekking van de winnende loten van de Lourdesloterij heeft plaatsgevonden op dinsdag 2 februari 2016 door Mgr. Dr. G.J.N. de Korte onder toezicht van Notariaat Haren.

HOOFDPRIJS 2 weken vakantie in een 8-persoonsbungalow t.w.v. € 1.500,21385 De overige prijzen zijn gevallen op de volgende lotnummers: 1e prijs: Microsoft X-BOX 11216 2e prijs: Boodschappenmand Poiesz 11605

Op dit moment, begin februari, zijn we de grens van 300 ingeschreven pelgrims gepasseerd en deze groep groeit nog iedere dag. GEWELDIG! Een kleine veertig kinderen en jongeren behoren ook tot deze groep en dat is helemaal SUPER!

wij zullen u graag van de nodige informatie voorzien.

Heeft u wel belangstelling om mee te gaan maar zich nog niet aangemeld dan kan dat nog steeds. Neem dan even contact op met uw regiocoördinator of met het bisdom,

José Geerts Bedevaartleider

3e prijs: 4e prijs: 5e prijs: 6e prijs: 7e prijs: 8e prijs: 9e prijs: 10e prijs: 11e prijs: 12e prijs: 13e prijs: 14e prijs: 15e prijs: 16e prijs: 17e prijs:

geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs geldprijs

€ 100,€ 100,€ 100,€ 100,€ 100,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,€ 50,-

11720 11361 11758 20138 11759 11532 11802 11877 21196 21350 14377 22187 22193 15062 14332

Tot slot wensen wij elkaar een hele goede voorbereidingstijd op onze bedevaart naar Lourdes en hopelijk graag tot ziens!

Peter H.H. Wellen, vic.gen. Hoofdaalmoezenier

Prijswinnaars worden zoveel mogelijk persoonlijk benaderd, maar kunnen zich ook telefonisch of per mail melden bij het bisdom: 050 – 40 65 888 of [email protected]. De trekkingslijst staat op de website van het bisdom, www.bisdomgl.nl en is verstuurd naar de contactpersonen van het Lourdeswerk in het bisdom alsmede de parochiesecretariaten. Zet- of drukfouten voorbehouden


13

ZIJ GELOOFT IN HEM

Tekst: Piet van der Schoof

Zij loopt door de stad en is ten einde raad. Al twaalf jaar lijdt de vrouw aan vloeiingen en heeft ze van alles geprobeerd om van haar ziekte af te komen. Nu is al haar geld op terwijl haar kwaal nog erger is dan voorheen.

In de verte ziet de vrouw een grote groep mensen rondom Jezus samenscholen. Zij komt dichterbij en hoort vertellen over de bijzondere gaven die Hij van God gekregen heeft. Zij weet het zeker en zegt: ‘Als ik hem aanraak, al zijn het zijn kleren maar, dan ben ik gered’. De vrouw raakt van achteren de zoom van Jezus´ kleed aan en is op slag van haar kwaal verlost. Jezus voelt dat er kracht van hem is uitgegaan en wil weten wie hem aangeraakt heeft. De vrouw heeft niets tegen hem gezegd en is bang dat Hij boos is. Er ontstaat dus een pijnlijk moment en de leerlingen proberen de

14


situatie te redden door op te merken dat er zoveel mensen aan het duwen en trekken zijn. Maar Jezus kijkt om zich heen om te zien wie dat gedaan heeft. De vrouw wordt er dood nerveus van; zij werpt zich voor Jezus´ voeten en vertelt de hele waarheid.

Gal In Jezus’ tijd is uitzichtloos pijn lijden voor heel veel mensen een dagelijkse realiteit. Dikwijls gaat het om chronische ziektes, terwijl er nauwelijks effectieve geneesmiddelen of pijnstillers beschikbaar zijn. Artsen richten zich vooral op het verlichten

van de symptomen. Niet alleen hebben zij weinig middelen om patiënten mee te helpen, maar ook hun kennis laat veel te wensen over. Een wijd verbreide medische visie is bijvoorbeeld dat ziektes ontstaan door een teveel of een tekort aan bepaalde lichaamssappen. Daarbij gaat het om slijm, bloed, gele en zwarte gal. Deze opvatting houdt zelfs tot in de negentiende eeuw stand. In de Oudheid gaat men er bovendien van uit dat er iemand verantwoordelijk is voor het ontstaan van een ziekte. Het doen en laten van de patiënt kan hierbij belangrijk zijn; zo kan hij bij voorbeeld gezondigd

hebben. Het kan echter ook zijn dat anderen, zoals boze geesten of het boze oog, de kwaal veroorzaken. In de volkscultuur bestaat dan ook een levendig geloof in goede en kwade geesten die zich voortdurend met de mensen bezighouden.

Uitsluiting Ziekte betekent in die tijd niet alleen pijn en ongemak, maar ook sociale uitsluiting. In alle culturen van het Middellandse Zeegebied willen gelovigen handicaps, ziekte, seksualiteit en dood ver van de tempel houden. Zij vinden dat namelijk niet te verenigen met de volmaaktheid en heiligheid van God. Een vrouw die aan vloeiingen lijdt, geldt daarom als ritueel onrein. Volgens sommige Joden moet zij daardoor niet alleen uit de buurt van de heilige tempel blijven, maar mag zij ook niet tussen

een groep mensen staan. En zij mag al helemaal niemand aanraken, want dan wordt die persoon ook gedurende een dag ritueel onrein. Nu is het niet zo dat iedereen het hierover eens is, want er wordt stevig over gediscussieerd. Overigens kan rituele onreinheid door rituele wassingen, wachten en het brengen van offers ongedaan worden gemaakt. Veel mensen zijn regelmatig ritueel onrein.

Liefde Jezus reageert heel anders dan de vrouw verwacht. Hij wijst de Joodse leefregels niet af, ook niet die met rituele reinheid te maken hebben. Maar deze voorschriften mogen genezing van ziekten en onderling contact tussen mensen niet in de weg staan. In de reactie van Jezus wordt dan ook Gods barmhartigheid en troost zichtbaar als Hij zegt tegen

de vrouw: ‘Wees maar gerust, mijn dochter. Uw geloof is uw redding. Ga heen in vrede en wees genezen van uw kwaal.´ Ook hier toont Hij een grote fijngevoeligheid voor vrouwen en die liefde is wederzijds. Hij houdt gemarginaliseerde mensen niet op een afstand; integendeel. Zij zullen de eersten zijn in Gods koninkrijk.

Acceptatie De genezen vrouw staat tevens model voor mensen die door de kerk geaccepteerd willen worden. Dat sluit aan bij de kritiek die paus Franciscus onlangs geuit heeft op sommige prelaten die hun harten sluiten voor de zorgen en noden van gewone gelovigen. Het gaat immers niet om de letter, maar om de geest, niet om ideeën maar om mensen, niet formules, maar om Gods liefde en vergeving, zo benadrukt Paus Franciscus.


15

RONNIE DE RIJK

RIJKDOM IS JE MOGEN INZETTEN VOOR EEN ANDER

Tekst Agda Wachter

Het werkzame leven van Ronnie de Rijk begon in het speciaal onderwijs in 1962 in Ede. Daar werd de eerste school opgericht voor kinderen met ernstige geestelijke beperkingen. In Emmen heeft Ronnie 25 jaar met veel plezier op de woonwagenschool ‘St Frans’ gewerkt. Het bezig zijn met kinderen die een extra zetje in de rug verdienen, is altijd haar keus geweest.

16

Oog voor ‘de eenzame en gevluchte jongeling’

Parochieopbouw is verantwoordelijkheid dragen

Oog voor ‘de eenzame en gevluchte jongeling’ kwam ook tot uitdrukking in het opnemen van een Togolese jongen in het gezin. Nu alweer meer dan achttien jaar geleden. Opvang die absoluut niet eenvoudig was. ‘Het begon elke avond een bord warm eten, samen met ons als gezin aan tafel. Waar je voor zes mensen kookt is ook plaats voor zeven’, aldus Ronnie de Rijk. ‘Wij hebben veel meegemaakt maar het is gelukt. Onze Togolese zoon heeft een vrouw en twee schatten van kinderen. Het gaat goed met hem.’

In de jaren tachtig was in Emmen pastor Gerard Schiphorst werkzaam als pastor en leraar aan het Katholiek Drents College. Vanuit de filosofie dat in de toekomst parochies niet altijd meer kunnen rekenen op de aanwezigheid van een pastor, werden werkgroepen opgericht als wijkvertegenwoordigers en de werkgroep zieken en ouderen. Ronnie was in beide groepen werkzaam. Samen met zuster Mediatrix gaf zij inhoud en vorm aan deze werkgroepen. De wijkvertegenwoordigers hadden destijds hun handen vol aan bezoeken


voor nieuw ingekomenen in de parochie, geboortes, Kerkbalans en allerlei activiteiten die ten goede kwamen aan het welzijn van de wijk. Nu rest alleen nog het brengen en halen van de enveloppen voor de kerkbalans.

Oog en oor voor zieken en ouderen ‘Een werkgroep zieken en ouderen draagt veel bij aan het gevoel gezien en gehoord te worden. Elke wijk had zijn eigen werkgroep maar door het sluiten van kerken en de twee pastores die overbleven is besloten de drie groepen, Angelslo, Emmen Zuid en

Emmen, samen te voegen. Dat scheelde Pastor Frans Wielens veel tijd want hij was altijd bij elke vergadering aanwezig ter ondersteuning. De groep is een groep op leeftijd maar staan er voor. Gelukkig zijn er drie jongere dames onze groep komen versterken.’ Elke tweede zondag van de maand is er een ontmoetingsgroep en dat acht keer per jaar. De zondag is voor veel ouderen vaak een moeilijke dag. Door deze middag de gelegenheid te bieden elkaar te ontmoeten wordt dat enigszins verlicht. De zondag is een gezelligheidsgebeuren. Josefien, Truus, Hermien en Ronnie organiseren bijvoorbeeld een diavoorstelling, een koor, een reisverhaal of een nieuwjaarsvisite met oliebollen, glühwein en spelletjes. ‘Dat doet niet alleen de gasten maar ook ons goed.’

Voedselbank ‘De voedselbank hadden wij al voordat er officieel voedselbanken werden opgericht in de samenleving’,

Nieuwe taak

je hier op het station meemaakt is hartverscheurend’ vertellen Ronnie de Rijk en haar man. ‘Van alles is er nodig, eten, drinken, kleren. We treffen jonge jongens aan die dagen niet hebben gegeten en letterlijk over het station zwalken. Moeders die geen eten hebben voor hun kinderen en baby’s of een ziek kind bij zich hebben’. Voor de inzet voor dit project heeft de Goede Herder parochie van Emmen en Erica de onderscheiding ‘Parochie van het Jaar’ gekregen.

Sinds kort is er een nieuwe taak toegevoegd aan alle activiteiten. Namelijk opvang en assistentie verlenen in de opvang van vluchtelingen uit Syrië en andere landen op het station van Emmen. Op Ronnie’s verzoek heeft parochiaan Theo van Duivenvoorde met hulp van pastor Wielens de regie voor de parochie in handen genomen. Vrijwilligers uit 43 verschillende kerkgemeenschappen zijn per toerbeurt aanwezig op het station om vluchtelingen terzijde te staan. ‘Wat

Hardop vragen we ons met zijn drieën af hoe het verder moet en welke oplossingen mogelijk zijn in dit complexe vraagstuk. Misschien is wel één van de sleutels, niet langer treuzelen met allerlei formaliteiten maar zo snel mogelijk een inzet vragen en een bijdrage leveren aan de samenleving zodat het voor allemaal goed samenleven blijft. ‘Je inzetten voor de naaste doe je nooit alleen maar altijd samen met anderen’, besluit Ronnie de Rijk.

vertelt Ronnie de Rijk. Samen met de Ichtusgemeenschap uit Emmermeer zijn we, vanuit de diaconie, al jarenlang actief met het inzamelen van levensmiddelen voor alleenstaande moeders en hun kinderen. Tegenwoordig werken we ook samen met het Leger des Heils om ervoor te zorgen dat gebruikte goederen een herbestemming krijgen in gezinnen die het goed kunnen gebruiken.


17

18


BOETE EN VERZOENING: EEN HELEND GROEI SACRAMENT De paus ruimt in het Heilig jaar van de Barmhartigheid een speciale plek in voor het sacrament van barmhartigheid: het sacrament van boete en verzoening. De Nederlandse bisschoppen roepen gelovigen op ‘de biecht’ te herontdekken. Tekst: Ilona Lesscher Twee jaar geleden herintroduceerde vicaris Arjen Bultsma, als pastoor van de Zalige Titus Brandsmaparochie in Bolsward een vast moment voor het vieren van het sacrament van boete en verzoening. Eens per maand tussen half 5 en half 6 is er een inloopuur. ‘Een vast moment zodat het weer in beeld komt. Het sacrament van boete en verzoening is onlosmakelijk verbonden met de doop, waarmee je deel wordt van Gods gemeenschap - en het hoort bij het aanbod van de kerk’, zegt vicaris Bultsma.

Pastor als coach Storm loopt het tijdens het inloopuur niet en dat verbaast hem ook niet. Het sacrament van de biecht heeft in de loop van de tijd een behoorlijke deuk opgelopen. Vicaris Bultsma noemt het jammer dat in het verleden de zinvolheid van de biecht niet altijd tot zijn recht is gekomen. ‘Het sacrament van boete en verzoening heeft alles te maken met persoonlijke groei en verbetering in onze relatie met God, onszelf en onze naaste. De onderlinge gemeenschap, die je als mens soms beschadigt’, legt vicaris Bultsma uit, ‘ontvangt in het sacrament van boete en verzoening steeds weer een nieuw begin’. Het sacrament van boete en verzoening is volgens hem een groeisacrament. ‘Het begint met het bewustzijn

dat het beter kan. Zie het als een coachingsgesprek.’ Ter illustratie haalt vicaris Bultsma een schaatser aan. Elke sporter heeft zijn eigen kritische aandachtspunten. De accenten liggen wel eens anders, maar in essentie zijn het altijd dezelfde punten die in het gesprek met de coach aan de orde komen. Vicaris Bultsma: ‘Pak je dat serieus op, dan merk je met de tijd verandering.’

Sacrament van hoop Met de biecht is het in principe niet anders: het is een opbouwend en bemoedigend pastoraal gesprek dat in Bolsward plaatsvindt in een spreekkamer of eventueel in de biechtstoel. ‘Het sacrament van boete en verzoening is bedoeld om de mens op te richten.’ Dat het lastig is daar een begin mee te maken, daarvan is vicaris Bultsma zich terdege bewust. Je moet nadenken over de vraag wat zondigheid is en dat kan confronterend zijn. ‘We zijn op aarde om gelukkig te zijn en ons geluk ligt in de relatie met anderen, onszelf én in die met God. Wanneer je daarover nadenkt levert dat doorgaans genoeg punten op voor een gesprek.’

zeker ook over het weer heel maken van de relatie met jezelf. Wij zijn leerlingen die mogen leren van onze fouten, maar daar hoort ook heel nadrukkelijk bij dat we elkaar moeten aanvaarden en ruimte geven om leerling te zijn. God zelf is de barmhartige. Dat mogen wij ervaren, maar die ervaring moeten we elkaar dan wel liefdevol en geduldig gunnen.’ Net als in de parabel van de verloren zoon die de bisschop aanhaalt in de brief die hij schreef in het kader van het Jaar van de Barmhartigheid. Vicaris Bultsma: ‘Daaruit spreekt zoveel trouw en verlangen om weer samen verder te gaan. Willen we het sacrament van boete en verzoening een kans geven, dan moeten we de ‘biecht’ ontdoen van zijn clichés.’

Vicaris Bultsma noemt het sacrament van boete en verzoening een hoopvol sacrament. Het gaat over repareren; weer heel maken. ‘Van je relatie met God, je relatie met de ander, maar


19

20


INLIA-DIRECTEUR JOHN VAN TILBORG

DAAR HELPEN WAAR NIEMAND ANDERS HELPT In 1986 werd in de Manrehoeve-kerk in de Walfriedparochie in Groningen - in samenwerking met de ‘Samen-op=weg’ gemeente van Beijum - een Tamil gezin opgevangen. De man, een Hindoepriester, was gemarteld. Daarna volgde nog een christelijk Armeens gezin uit Zuidoost Turkije. Beiden werden begeleid en ondersteund door deze kerken onder de vlag van de Raad van Kerken van Groningen. Bij een derde gezin was ook de Doopsgezinde gemeente betrokken. Hierna ontstond op initiatief van deze kerken een beweging van 550 vrijwilligers. Tekst: Jan Maassen John van Tilborg is directeur van het Internationale Netwerk Lokale Initiatieven ten behoeve van Asielzoekers (INLIA). ’In 1987 kwamen de drie betrokken kerken, de Raad van Kerken Groningen met zes Raden uit buitenlandse steden in Groningen bijeen. Doel hiervan was de verhouding te bespreken tussen de teksten in Romeinen 13 en Mattheus 25. Twee teksten, die met elkaar leken te botsen. De eerste tekst spreekt over de onderwerping van de mensen aan het gezag van de overheid. De tekst in Mattheus 25 handelt over de plicht je naaste te helpen en hierin - zeker als christenen - verantwoordelijkheid te nemen. De combinatie van beiden werd uiteindelijk de basis van het Charter van Groningen, dat toen door 565 parochies en kerkelijke gemeenten in Nederland - van vrijzinnig tot orthodox - werd getekend en daarna ook uitgroeide tot een groot Europees netwerk.

Geloof en oorlog Bij iedere herdenking horen we het weer: ’Geen oorlog meer. Dit mag nooit meer gebeuren’. De praktijk is echter weerbarstiger. Telkens gebeurt het opnieuw en nog al eens als gevolg van religieuze conflicten. Gevolg: toenemend leed en groeiende aantallen ontheemden en vluchtelingen. Van Tilborg: ’De oorzaak van dergelijke conflicten hangt vaak samen met ideologie en leiderschap. Mensen

zoeken altijd sterke leiders. Als men echter zijn of haar geloof verheft tot een ideologie en dit combineert met fout leiderschap dan krijg je oorlog. Je kunt dit proces typeren als een soort Stalinisme in de religie. Anderzijds moeten wij ervoor waken alles te bestempelen als een religieus conflict. De beleving van ieders geloof verschilt per definitie. In Nederland is er echter wel respect voor elkaar’ In onze Bed- Bad en Broodopvang werken alle geloofsrichtingen samen.’

Beleid In 1987 was het Europese Parlement al van mening dat er een gemeenschappelijk asielbeleid moest komen, dat gebaseerd is op toelating, terugkeer en het delen van de lasten. Nederland heeft hieraan jarenlang zijn medewerking geweigerd, omdat men dan meer moest bijdragen dan men al deed. Nederland telde toen nog weinig asielzoekers. De grondslag van het landelijk asielbeleid is oorspronkelijk meer gebaseerd op politieke wenselijkheid dan op concrete oplossingen en daden. Van Tilborg: ‘Er gaan vanuit de overheid veel dingen goed maar er is helaas nog te weinig oog voor waar het fout gaat. De vluchteling wordt dan slachtoffer van het systeem. Je kunt de afhankelijke mens nu eenmaal niet laten creperen. Voor het INLIA is illegaliteit nooit een oplossing, hooguit een onderdeel van het

probleem. Wij zijn geen wollensokken club. Ons team van 26 professionals en vele vrijwilligers werkt juist sterk praktijk- en resultaatgericht.’

Ontmoeting Als gevolg van fusies binnen de kerken is het aantal lokale gemeenschappen dat het Charter van Groningen destijds heeft ondertekend ondertussen teruggelopen tot 200. Op dit moment werkt INLIA in totaal met ruim 400 kerkelijke gemeenschappen, alsook circa 65 gemeenten in Nederland samen. Baart deze terugloop, in combinatie met de toename van het aantal kerkverlaters, de directeur ook in financieel opzicht geen zorgen? Een positief ingestelde Van Tilborg: ’Ik geloof in een revival. Mensen gaan volgens mij opnieuw op zoek naar de grondslagen van hun bestaan. Zij ervaren nu vaak een leegte en zoeken het meer in spiritualiteit. Denk aan Taizé, Wereldjongerendagen e.d. Het is ook belangrijk, dat mensen zelf vluchtelingen ontmoeten en niet enkel volstaan met de verhalen op radio en beelden op televisie. De ontmoeting, die staat centraal! Je moet de mensen meenemen in het verhaal!’ Van Tilborg: ‘Ik weet dat wij de hele wereld niet kunnen opvangen, maar men maakt nu de verkeerde keuze door eerst uit te gaan van grenzen en dan van mensen. Beter is het andersom te denken: eerst de mensen, dan de grenzen.’


21

Colof o n 5e jaargang Nummer 1 Februari 2016 Redactie: Ilona Lesscher, Jan Maassen, Piet van der Schoof, Agda Wachter, Marlies Bosch, Sipke Draisma (eind- en hoofdredactie) Fotografie: Marlies Bosch

22


Redactieadres: Bisdom Groningen-Leeuwarden Ubbo Emmiussingel 79 9711 BG Groningen telefoon: 050-4065888 [email protected] www.bisdomgl.nl

Abonnement: SPREEK! Is een uitgave van het bisdom Groningen-Leeuwarden en verschijnt vijf maal per jaar. Jaarabonnement: € 15,00

Vormgeving: Rizzo Schouten

Een abonnement kan elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd.

Opmaak en advertentie-exploitatie: Mediapalet BV, Nijehaske Telefoon: 0513-745020

Abonnementenadministratie: [email protected] tel. 050-4065888

Druk: Veldhuis Media, Raalte

ISSN 2213-8560

GEEF OM DE TOEKOMST Het Grootseminarie Rolduc blijft trouw werken aan de boodschap van de Rooms-Katholieke Kerk. Om deze boodschap uit te kunnen dragen zijn goed opgeleide priesters nodig. Met uw steun maakt de Paredis Stichting nu en in de toekomst de opleiding van priesters en diakens in Rolduc mogelijk.

Geef om de boodschap steun de Paredis Stichting Vorming van priesters, kandidaten voor het priesterschap en permanent diaconaat Correspondentieadres Hoogstraat 7, 5954 AA Beesel Telefoon: 077 - 4742012 E-mail: [email protected] Website: www.paredis.nl Bankrelatie ING: NL77INGB 0002818327 ABNAMRO: NL95ABNA0481960228 t.n.v.: Paredis Stichting

Een bordje eten elke dag is voor heel veel kinderen niet vanzelfsprekend! Missie Albanië: regelmatige hulp (via Don Henry Veldkamp). Missie Cambodja: Opvang en scholing wees- en straatkinderen (Pater Johan Visser s.d.b.). Missie Congo: Scholing straat- en weeskinderen en hulp diverse projecten v.d. armen (Pater Zwarthoed). Missie India: scholing tribals (arme kinderen). Missie Indonesië: scholing arme kinderen project Adinda. Ethiopië: water- en scholingsprojecten en evangelisatie (via pastoor Petros Berga vm. pastoor Edam). Filippijnen: hulp armen via pt. Ab van Leeuwen svd. En … diverse kleine en grotere projecten via de Missie. Gratis kwartaalfolder: - Al voor 5 euro helpt u een arm kind Info Stichting Missiewerk M.A.W. Kantooradres: Waterhuizerweg 20, 9753 HR Haren/Groningen Telefoon 050 534 04 52, ANBI-nummer 8061.81.291; C.H. Kerstholt, projectcoördinator Bank: NL 78 INGB 0005 7338 38 t.n.v. Stichting Missiewerk M.A.W. Postbus 1180, 9701 BD Groningen

De Paredis Stichting is aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).

RAAD

DE ADMINISTRATIEVE DIENSTVERLENERS

Op basis van een scherp geprijsd abonnement kunt u, als parochie, bij RAAD terecht voor alle administratieve en financieel-zakelijk aangelegenheden.

RAAD JOURE S.T. Landman, Westermarwei 1 8501 RA Joure tel. (0513) 419 439 [email protected] www.raadjoure.nl

Verzorging van begrafenis of crematie

050 - 52 55 980 24 uur per dag bereikbaar Al vele jaren vertrouwd met de Rooms Katholieke gebruiken en tradities.

Boerhaavelaan 19 - 9728 LG Groningen www.uitvaart-groningen.nl

Veldhuis Media 1/1

HEILIG JAAR VAN DE BARMHARTIGHEID. God is onvoorwaardelijke liefde Respecteer elkaars verschillen Ga mee naar Lourdes Helpen waar niemand helpt

Recommend Documents