h~åëéå=éå=ëìååéëñ~åíçêéå

Gezond en energiezuinig bouwen met betonkernactivering h~åëÉå=Éå=ëìÅÅÉëÑ~ÅíçêÉå

Gezond en energiezuinig bouwen met betonkernactivering h~åëÉå=Éå=ëìÅÅÉëÑ~ÅíçêÉå

In opdracht van de Rijksgebouwendienst November 2006

Auteurs: dr. Edward Prendergast ir. Peter Erdtsieck

Gezond en energiezuinig bouwen met betonkernactivering h~åëÉå=Éå=ëìÅÅÉëÑ~ÅíçêÉå=

Inhoud N

fåäÉáÇáåÖ=

O

t~í=áë=ÄÉíçåâÉêå~ÅíáîÉêáåÖ\=

Q

2.1 2.2

Het principe

Een comfortabel en gezond binnenklimaat

4 4

2.3 2.4

Een energie-efficiënt gebouw

Een kostenbewust gebouw

5 6

pìÅÅÉëÑ~ÅíçêÉå=îççê=ÉÉå=çéíáã~~ä=â~åíççê= 3.1 Behaaglijk in zomer en winter

T 7

3.2 3.3

8 9

P

Q

Optimale ventilatie

Aandacht voor geluid

P

s~å=çåíïÉêé=íçí=ÖÉÄêìáâX=ÉëëÉåíáØäÉ=~~åÇ~ÅÜíëéìåíÉå= 4.1 Ontwerpproces

NM 10

4.2 4.3

11 12

Uitvoering

Ingebruikname

= =

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=O=ˇ=î~å=NO =


N

fåäÉáÇáåÖ= Betonkernactivering is een relatief nieuwe techniek in Nederland. Een kleine 10 jaar geleden is het eerste project van start gegaan (de Vrije School te Berkel). Nu zijn in Nederland tussen de 50 en 100 projecten met betonkernactivering gebouwd of worden gebouwd. De techniek is afkomstig uit Duitsland, waar inmiddels honderden projecten zijn gerealiseerd. Betonkernactivering heeft twee grote voordelen ten opzichte van conventionele klimatiseringtechnieken: 1.

De techniek is geschikt voor de realisatie van een comfortabel en gezond binnenklimaat.

2.

De techniek is geschikt voor de realisatie van een energie-efficiënt gebouw.

Door de combinatie van beide voordelen, heeft betonkernactivering nu al een groot marktpotentieel. Door de toenemende eisen die gesteld worden aan het binnenklimaat en aan de energie-efficientie van gebouwen, zal de techniek in de nabije toekomst nog aantrekkelijker worden. Door de sterke stijging van het elektriciteitsverbruik nemen de prijzen voor het verbruik tijdens piekuren toe en staat de continiteit van de levering tijdens deze piekuren onder druk. Doordat de techniek van betonkernactivering zich zeer goed laat combineren met de lange termijn bodemopslag van warmte en koude, wordt de afhankelijkheid van de elektriciteitsvoorziening kleiner. Naast financieel voordeel wordt daarmee ook de continuïteit gewaarborgd. Betonkernactivering is een relatief nieuwe techniek, waarvoor bijvoorbeeld nog geen ISSOrichtlijnen zijn opgesteld. Deze publicatie is bedoeld om de mogelijkheden en kansen van betonkernactivering te belichten en te leren van eerder gemaakte fouten. De publicatie is gebaseerd op onderzoek naar de praktijkervaringen in Nederland. Dit onderzoek is in opdracht van de Rijksgebouwendienst uitgevoerd door moBius consult. Voor het onderzoek zijn tientallen professionele partijen geïnterviewd, die in de praktijk hebben gewerkt met betonkernactivering. Daarnaast zijn honderden gebruikers van kantoorgebouwen met betonkernactivering naar hun ervaringen gevraagd.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=P=ˇ=î~å=NO =


O

t~í=áë=ÄÉíçåâÉêå~ÅíáîÉêáåÖ\= OKN

eÉí=éêáåÅáéÉ=

Bij betonkernactivering bevinden zich kunststof waterleidingen (registers) in de betonkern. Door deze leidingen wordt warm of koud water rondgepompt. Het water verwarmt of koelt het beton, die de warmte of koude weer afgeeft aan de directe omgeving. Op deze manier wordt het gehele betonoppervlak als radiator gebruikt, waarmee dus zowel verwarmd als gekoeld kan worden. Door het grote oppervlak waarmee verwarmd en gekoeld wordt, zijn kleine temperatuursverschillen tussen de betonconstructie en de omgeving al voldoende. Vaak gaat het om slechts enkele graden temperatuursverschil. De temperatuur van het water dat door de registers loopt, ligt in het algemeen tussen 19 oC (voor koelen) en 26 oC (voor verwarmen). Bij betonkernactivering is sprake van een zogenaamd “zelfregelend” vermogen. Als het verschil in temperatuur tussen het beton en de omgevingslucht groter wordt, zal het beton effectiever zijn warmte of koude aan de lucht overdragen. Het afgegeven vermogen varieert dus, afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Indicatief kan gezegd worden dat ongeveer 2/3 van de capaciteit voor verwarming of koeling door koude- of warmtestraling wordt overgebracht en 1/3 door convectie (koude- of warme lucht). Bij verwarmen wordt het convectieve deel met name via de vloer overgebracht, terwijl met koelen de overdracht voornamelijk via het plafond plaatsvindt. Kenmerkend voor de toepassing van betonkernactivering, is een constant binnenklimaat door het actieve gebruik van de gebouwmassa. Net als de buitentemperatuur zal de temperatuur in het pand gedurende de dag wel enigszins oplopen, echter zonder dat hierbij comfortgrenzen worden overschreden. Onderzoek van ondermeer de TU-Delft wijst uit dat een dergelijk beperkt temperatuursverloop gedurende de dag, niet tot klachten over het comfortniveau leidt.

OKO

bÉå=ÅçãÑçêí~ÄÉä=Éå=ÖÉòçåÇ=ÄáååÉåâäáã~~í=

Betonkernactivering is bij uitstek geschikt om een comfortabel en gezond binnenklimaat te realiseren. Hiervoor zijn twee redenen: 1. De warmte / koude wordt voor het grootste deel overgebracht via warmte- en koudestra2.

ling. Dit is een comfortabele manier van verwarmen en koelen. De ventilatiehoeveelheden kunnen afgestemd worden op het optimum voor frisse lucht en hygiëne.

Comfort en gezondheid door warmte- en koudestraling Straling is een prettige manier van verwarmen en van koelen. De situatie kan vergeleken worden met een voorjaarszonnetje op het terras, of met de weldadige koelte die ervaren wordt in een oude kerk op een warme, zomerse dag.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=Q=ˇ=î~å=NO =


In de winter: De warmte wordt voor het grootste deel overgedragen via straling. Dit betekent dat het niet noodzakelijk is om de lucht sterk te verwarmen. De luchttemperatuur is daardoor in principe lager dan de gevoelstemperatuur, wat als prettig wordt ervaren. Daarnaast neemt door de lagere luchttemperatuur de relatieve luchtvochtigheid toe en neemt de kans op klachten over de luchtvochtigheid af. In de zomer: Bij veel systemen vindt koeling plaats door het inblazen van relatief grote hoeveelheden koude lucht. Door deze manier van koelen neemt de kans op koudeklachten in de zomer toe. Doordat bij betonkernactivering de koeling vooral door straling plaatsvindt, is het inblazen van relatief grote hoeveelheden lucht niet meer nodig. Hierdoor worden klachten over koude vermeden. Gezondheid en hygiëne door optimale ventilatie Met betonkernactivering is het niet nodig om lucht te gebruiken om een gebouw te verwarmen of te koelen. Hierdoor kunnen de temperatuur en de hoeveelheid ventilatielucht worden afgestemd op het optimum voor gezondheid en hygiëne. Bij veel systemen moet een drie- à viervoudig ruimteventilatie worden aangehouden. Bij betonkernactivering is één- à tweevoudig ruimteventilatie voldoende. Deze hoeveelheid is ruim voldoende voor hygiëne en gezondheid en waarborgt tevens het comfortniveau. Door de lagere ventilatiehoeveelheden neemt de luchtsnelheid in de ruimte af en de luchtvochtigheid toe. Dit heeft in principe een positief effect op het binnenklimaat.

OKP

bÉå=ÉåÉêÖáÉJÉÑÑáÅáØåí=ÖÉÄçìï=

Betonkernactivering is heel goed en efficiënt te combineren met duurzame vormen van energieopwekking. Door te klimatiseren met kleine temperatuurverschillen tussen verwarming/koeling en de omgeving, is betonkernactivering geschikt voor toepassing in combinatie met warmte- en koudeopslag in de bodem en met de toepassing van warmtepompen: • In het koelseizoen is het veelal mogelijk om met het temperatuurniveau van het grondwater passief te koelen. Er is geen actief koelelement nodig en volstaan kan worden met een warmtewisselaar. Het energiegebruik wordt dan beperkt tot de energie voor de •

pompen om het water door het systeem te voeren. In het stookseizoen kan de betonkernactivering met behulp van een warmtepomp worden gevoed. Omdat het temperatuursverschil tussen het grondwater en de benodigde watertemperatuur relatief klein is, is de efficiency (COP) van de warmtepomp hoog.

Door de stralingswarmte van de betonconstructie kan in gebouwen met betonkernactivering in de winter een lagere luchttemperatuur worden aangehouden dan gebruikelijk. Op dezelfde wijze is in de zomer een hogere luchttemperatuur mogelijk bij een gelijk blijvend comfortniveau. Hierdoor is gedurende het gehele jaar energiebesparing mogelijk.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=R=ˇ=î~å=NO =


Het is niet noodzakelijk om bij betonkernactivering ook warmtepompen of warmte/koudeopslag toe te passen. Ook conventionele verwarming- en koelinstallaties kunnen worden gebruikt. Het blijft dan in de toekomst altijd mogelijk om naar duurzame energiebronnen over te stappen. Met name bij koeling kan ook bij toepassing van een conventionele koelmachine efficiënter worden opgewekt dan bij een conventioneel afgiftesysteem (lucht). Hierbij wordt gebruik gemaakt van de thermische eigenschappen van het beton. Dit houdt in dat in de nachtsituatie het beton wordt “opgeladen” met koude, die gedurende de dag wordt afgegeven. Gedurende de dag wordt dan niet actief gekoeld. De voordelen hiervan zijn: • De koelmachine kan buiten kantoortijd worden gebruikt voor het koelen van het beton, terwijl deze tijdens kantoortijd wordt gebruikt om lucht te koelen. Hierdoor is minder geïnstalleerd koelvermogen noodzakelijk. Omdat de buitentemperaturen ’s nachts lager zijn, is het mogelijk om met minder vermogen het koelwater op temperatuur te brengen.

•

• Er kan gebruik worden gemaakt van het lagere nachttarief voor stroom1. In Duitsland , waar op minder vaak dan in Nederland gebruik kan worden gemaakt van acquifers, worden deze technieken vaak toegepast.

OKQ

bÉå=âçëíÉåÄÉïìëí=ÖÉÄçìï=

Het toepassen betonkernactivering heeft invloed heeft op een groot aantal aspecten van het ontwerp- en bouwproces. Het is daarom moeilijk om eenduidig vast te stellen wat de financiële consequenties van de toepassing van deze techniek zijn. Partijen die ervaring hebben met betonkernactivering, beschouwen het echter niet als een dure techniek. Uit de praktijk blijkt in ieder geval dat het zondermeer mogelijk om zonder hoge kosten betonkernactivering toe te passen. Daarom kan gesteld worden dat betonkernactivering niet per definitie een dure optie voor de klimatisering van een kantoorgebouw is. Afhankelijk van de uitvoering levert betonkernactivering een uitstekend binnenklimaat tegen beperkte kosten.

1

Dit is ook mogelijk bij vrije koeling d.m.v. acquifers.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=S=ˇ=î~å=NO =


P

pìÅÅÉëÑ~ÅíçêÉå=îççê=ÉÉå=çéíáã~~ä=â~åíççê= Voor optimale prestaties in een kantooromgeving zijn de binnenklimaatcondities van groot belang. Daarvoor moet uiteraard wel aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Het spreekt voor zich dat de objectieve parameters zoals temperatuur en luchtkwaliteit binnen bepaalde grenzen moeten liggen. Het is daarnaast van essentieel belang om gebruikers de mogelijkheid te geven om in hun vertrek invloed uit te oefenen, zodat de condities afgestemd kunnen worden op individuele wensen. Met betonkernactivering kunnen de optimale condities worden gerealiseerd voor comfort en gezondheid. Uit het uitgevoerde onderzoek naar de ervaringen met betonkernactivering blijkt dat met name de beïnvloeding van de verwarming hierbij van groot belang is. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste succesfactoren gegeven voor een goed functionerend gebouw met betonkernactivering.

PKN

_ÉÜ~~Öäáàâ=áå=òçãÉê=Éå=ïáåíÉê=

Niet overmatig koelen Betonkernactivering levert in principe (ruim) voldoende vermogen voor het klimatiseren van een gebouw in de zomerperiode. Gebruikers vinden het prettig als het gebouw koeler is dan de buitenlucht en blijken kleine temperatuursverschillen in het gebouw zelf niet erg te vinden. Klachten over de zomerperiode blijken met name betreking te hebben op te diep koelen. Zonwering is noodzakelijk In koelbedrijf kan met betonkernactivering uitstekend een behaaglijk binnenklimaat worden gerealiseerd. Gebruikers blijken zeer tevreden over dit aspect. Zelfs in gebouwen met geen of minder goede zonwering ontstaan in de zomer niet veel klachten over warmte. Deze categorie gebouwen presteert echter minder goed wat betreft opwarming in het verwarmingsseizoen. Om het optreden van te hoge temperaturen in de tussenseizoenen en in de winter te voorkomen, is het dus noodzakelijk om een goede zonwering te plaatsen. Het kan hierbij gaan om kwalitatief hoogwaardige zonwerende beglazing of om (automatische) buitenzonwering. Bijverwarming op vertrekniveau Betonkernactivering geeft een stabiel en gelijkmatig binnenklimaat. Dit wordt door de gebruikers als belangrijk voordeel gezien. Echter, bij een plotselinge daling van de buitenluchttemperatuur, is de responstijd van het systeem lang. Daarnaast hebben gebruikers er behoefte aan om in het verwarmingsseizoen de temperatuur in hun vertrek te beïnvloeden. Om klachten te vorkomen is het noodzakelijk dat op vertrekniveau verwarmingselementen met voldoende capaciteit aanwezig zijn om weersveranderingen snel te compenseren. Deze kunnen tevens gebruikt worden om te zorgen dat gebruikers hun vertrek kunnen bijverwarmen.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=T=ˇ=î~å=NO =


Toepassing van zonering Voor een hoge waardering van het binnenklimaat, is het van belang dat de temperatuursverschillen binnen een gebouw beperkt zijn. Door verwarmingselementen op vertrekniveau, kan een deel van de verschillen die kunnen ontstaan worden opgevangen. Het heeft echter de voorkeur dat gebouwdelen die door afwijkende situering (souterrain of dak) of oriëntatie (noord versus zuidgevel) afwijken, apart aan te sturen. Beperken van verschillen Verschillen tussen gebouwdelen kunnen vaak opgevangen worden door zonering in de betonkernactivering. Bij hoekvertrekken of bijvoorbeeld ruimten met een dubbele verdiepingshoogte kan de koudebehoefte dermate afwijken dat zonering alleen niet meer voldoende is. Indien grote verschillen niet te voorkomen zijn, moet rekening worden gehouden met de noodzaak van aanvullende voorzieningen. Beperkte toepassing van plafondeilanden Voor de klimatisering is warmte- of koudestraling van het plafond een belangrijke component. Overdracht door straling vindt alleen plaats door die delen van de betonconstructie die daadwerkelijk in het zicht liggen. Uit de praktijk blijkt dan ook dat bij toepassing van een (volledig) verlaagd plafond een slecht binnenklimaat ontstaat. Plafondeilanden zijn in principe mogelijk, mits deze niet te groot zijn. In de praktijk blijkt dat bij een dekkingsgraad van 50% nog voldoende (koel)capaciteit aanwezig is.

PKO

léíáã~äÉ=îÉåíáä~íáÉ==

Doordachte keuze ventilatiesysteem Afhankelijk van de wensen van de gebruiker en de (externe) omstandigheden van een gebouw, gekozen worden voor natuurlijke toevoer of gebalanceerde ventilatie, dan wel voor een hybride systeem. Betonkernactivering kan gecombineerd worden met alle genoemde ventilatiesystemen. Hierdoor is in alle situaties het optimale ventilatiesysteem mogelijk. Te openen ramen De mogelijkheid om ramen te openen is belangrijk voor de gebouwgebruiker. Met name in het zomerseizoen wordt hier gebruik van gemaakt. Bij de toepassing van betonkernactivering is het geen probleem als ramen worden geopend. Zowel bij verwarmen als bij koelen wordt vooral door middel van straling geklimatiseerd. Het open van ramen heeft daarom geen nadelige invloed op het klimatiseringsysteem. Dit in tegenstelling tot gebouwen waar de warmteoverdracht met lucht plaatsvindt. Hierdoor kunnen zowel in de zomer als in de winter de ramen zonder problemen worden geopend. Ook het energiegebruik neemt hierdoor niet overmatig sterk toe. Voorkomen van condensatie Het is uit het oogpunt van gezondheid belangrijk dat geen schimmelvorming of condensatie op de betonconstructie plaatsvindt. Met name bij natuurlijke ventilatie is het daarom nood-

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=U=ˇ=î~å=NO =


zakelijk om zorg te dragen dat de minimumtemperatuur van het beton niet onder het dauwpunt komt.

PKP

^~åÇ~ÅÜí=îççê=ÖÉäìáÇ=

Toepassen van geluidsabsorbtie Verlaagde plafonds moeten niet worden toegepast bij betonkernactivering. Hierdoor is het noodzakelijk om extra aandacht aan de akoestiek te geven. Omdat de standaardoplossing van verlaagde akoestische plafonds niet kan worden toegepast, moet de geluidsisolatie op een andere manier worden gerealiseerd. Bijvoorbeeld door het toepassen van geluidsabsorberende binnenwanden, plafondeilanden, baffles, e.d. Uit de enquêtes is verder gebleken dat ook in de panden waar de akoestiek minder goed is geregeld, er weinig klachten zijn. Het blijkt dat kantoorwerkers minder gevoelig zijn, dan wellicht uit de richtlijnen lijkt.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=V=ˇ=î~å=NO =


Q

s~å=çåíïÉêé=íçí=ÖÉÄêìáâX=ÉëëÉåíáØäÉ=~~åÇ~ÅÜíëéìåíÉå= Betonkernactivering is een techniek die, zoals elk klimatiseringssysteem, meerdere aspecten in het ontwerp- en bouwproces beïnvloedt. Een integraal ontwerpproces is daarom ook bij dit systeem een vereiste voor een succesvolle toepassing. In dit hoofdstuk worden per fase, vanaf het ontwerp tot de ingebruikname, een aantal aandachtspunten genoemd.

QKN

låíïÉêééêçÅÉë=

Analyseren warmte- en koudevraag Met betonkernactivering zijn verschillen in warmte- of koudevraag binnen een gebouw goed op te vangen. De geïnstalleerde capaciteit of de aansturing van de afgifte van de betonkernactivering, moet wel afgestemd zijn op de verschillen tussen gebouwdelen met verschillende eigenschappen. Voorbeelden hiervan zijn een souterrain met kleine ramen of een hoogste verdieping met bijvoorbeeld veel glas. Bij zeer grote verschillen in warmte- of koudevraag is het voor de realisatie van een goed binnenklimaat noodzakelijk om aanvullende voorzieningen aan te brengen. Grote verschillen kunnen bijvoorbeeld ontstaan bij ruimten met een dubbele verdiepingshoogte en bij hoekvertrekken met aan 2 zijden een zeer hoog glaspercentage. Extra kosten worden vermeden door grote verschillen in warmte- en koudevraag in het ontwerp te voorkomen. Plaats van de registers De registers kunnen zich zowel onderin, in het midden als bovenin de betonkern bevinden. Ongeacht de plaats van de registers kan met betonkernactivering worden verwarmd en gekoeld. Het vermogen en de reactietijd is echter wel afhankelijk van de locatie van de registers. De uiteindelijke plaats van de registers is afhankelijk van het type vloer en de constructieve eisen die daaraan worden gesteld. Het is dan ook van belang om bij de keuze voor het vloertype niet alleen te kijken naar de constructieve en kostentechnische aspecten, maar ook naar de plaats van de registers. Breedplaten, kanaalplaten WINGvloerelementen en bubbeldekvloerelementen kunnen prefab worden geleverd met waterdragende registers. De registers in deze geprefabriceerde elementen liggen onder in de betonvloer. In principe kan betonkernactivering ook in wanden worden toegepast. Voor zover bekend is dit in kantoorpanden in Nederland nog niet uitgevoerd. Plaats van de verwarmingselementen Additionele, bedienbare verwarmingselementen per ruimte zijn noodzakelijk voor een goede waardering van het binnenklimaat. Het is niet noodzakelijk om deze verwarmingselementen bij de ramen op te nemen ter voorkoming van koudeval. Onderzoek heeft uitgewezen dat koudeval bij HR++-glas en goede naad- en kierdichting in principe geen tochtklachten veroorzaakt.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=NM=ˇ=î~å=NO =


Plaats van leidingen en kanalen Mede omdat geen verlaagde plafonds worden toegepast, worden veel leidingen en kanalen in de vloer zelf weggewerkt. Dit vergt extra aandacht in het ontwerpproces, omdat wijzigingen in een laat stadium moeilijk en/of kostbaar zijn. Ruimteakoestiek Doordat de betonconstructie voor een relatief groot deel in het zicht moet blijven, is de toepassing van een standaard verlaagd plafond niet mogelijk. Voor de realisatie van een goede ruimteakoestiek zijn een groot aantal oplossingen voor handen, zoals plafondeilanden en (éénzijdig) geperforeerde scheidingswanden. Deze toepassingen maken het wel noodzakelijk om vroegtijdig na te denken over de plaats van leidingen en kanalen. Vloerafwerking De toepassing van bijvoorbeeld projecttapijt of een kunststof vloerbedekking, heeft geen wezenlijke invloed op de warmte- en koudeafgifte van de vloerconstructie.

QKO

ráíîçÉêáåÖ=

Extra aandacht voor planning Planning is bij de toepassing van betonkernactivering belangrijker dan in een gangbaar bouwproces. Partijen zoals de installateur en de leidingleverancier, zijn eerder bij het bouwproces betrokken dan gebruikelijk. Hierdoor is de afstemming van werkzaamheden extra belangrijk. Het is noodzakelijk om vooraf duidelijke afspraken te maken over verantwoordelijkheden (levertijd, kwaliteit) en overdracht van verantwoordelijkheden (testprotocollen). Bij een goede voorbereiding blijkt dat in de praktijk weinig problemen op te leveren. Seizoensinvloeden Bij toepassing van betonkernactivering worden installatietechnische werkzaamheden al in de ruwbouwfase uitgevoerd. Door de aard van deze werkzaamheden, is het zinvol om (een deel) van de ruwbouwfase buiten het winterseizoen uit te voeren. Voorkomen van lekkages Bij levering en na de verschillende installatiefasen van de betonkernactivering, moet een controleprotocol worden uitgevoerd om de waterdragende registers op lekkages te testen. Hierdoor wordt duidelijk wie verantwoordelijk is voor eventuele beschadigingen in de registers. In betonconstructies met waterdragende registers, kan niet zondermeer worden geboord. Afhankelijk van het systeem zijn verschillende regels van toepassing over de diepte en de locatie voor het boren van gaten. Dit wordt een boorprotocol genoemd. Het van toepassing zijnde boorprotocol moet met de partijen op de bouwplaats worden doorgenomen. De verantwoordelijkheid voor het naleven van het boorprotocol ligt bij de uitvoerende partij.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=NN=ˇ=î~å=NO =


Repareren van lekkages Lekkages in de waterdragende registers komen bij goede afspraken weinig voor. Mochten toch lekkages ontstaan, kunnen deze worden gerepareerd door de leverancier. Reparages hebben een gelijke levensduur en garantie als het leidingenstelsel.

QKP

fåÖÉÄêìáâå~ãÉ=

Beperken koelvermogen Bij betonkernactivering zijn grote oppervlakten beschikbaar voor koelen. Hierdoor is vaak maar een beperkt vermogen per vierkante meter noodzakelijk. Een watertemperatuur van 19 à 20 oC is dan ook meestal voldoende. Uit de praktijk is gebleken dat vooraf vaak van een te lage aanvoertemperatuur wordt ingesteld, waardoor zich in het eerste gebruiksjaar relatief veel klachten over koude in de zomer voordoen. Inregelen Bij veel van de onderzochte gebouwen is men een relatief lange periode bezig geweest met het inregelen van het systeem. Installateurs hebben nog maar weinig ervaring met het systeem, bovendien is de reactietijd van het systeem lang. Het is waarschijnlijk dat naarmate de kennis in de markt toeneemt, de inwerkperiode zal afnemen.

1644.13 = é~Öáå~=ˇ=NO=ˇ=î~å=NO =

www.moBiusconsult.nl

h~åëéå=éå=ëìååéëñ~åíçêéå

Recommend Documents