Hasselt, 9 december 2014
Klimaatverandering & Duurzame energie Aviel Verbruggen Gewoon hoogleraar UAntwerpen IPCC 1997-2014 www.avielverbruggen.be
©Aviel Verbruggen
1
Structuur gesprek 1. Energie als substraat van beschaving 2. Energie: hoofdrolspeler klimaatverandering 3. Olie te weinig of te veel? 4. Atoomenergie: vriend of vijand? 5. Noodzakelijke ommekeer * verkijk niet de laatste kans
2
Welke energie voor welke ontwikkeling?
Heden
Toekomst Mondiale Duurzame Ontwikkeling
$ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream
Fossiele energie & Atoomenergie
Hernieuwbare Energie
Energie efficiëntie
3
Misfits energiesysteem ⌘ ontwikkeling Mondiale Duurzame Ontwikkeling $ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream
Fossiele energie & Atoomenergie
Herniewbare Energie
Energie efficiëntie
4
ENERGIE: kern van het probleem
1. Mensen ≈ 7 miljard (2012)
2. Welvaart ≈ 72-85 Triljoen $US/jaar (2012)
3. Fossiele brandstof ≈ 11 miljard toe /jaar (2013) steenkolen, aardolie, gas
4. Atoomstroom ≈ 2% eindgebruik energie
Gasvormig zwerfvuil ≈ 50 miljard ton/jaar broeikasgassen
Afval voor eeuwig Accidenten Atoomwapens
5
Duurzame energie afgeknot
DOMPER: ONDUURZAME, WELKE energie is Duurzaam? FRAUDULEUS GEPRIJSDE, FOSSIELE & ATOOM BRANDSTOFFEN
Menselijke Warmte & Kracht
Vrije Energie in de omgeving Warmte & Kracht Licht & Lucht
Oogsten van Energiestromen in de omgeving Warmte & Kracht
6
Piekolie – Mondiale opwarming +2°C, +3°C, +4°C Aanbod Piek +3°C
Olie Gb/yr gebruik
Aanbod Piek +4°C
Vraag Piek +2°C
Voorbije Olie gebruik
2013
Tijd
Years 7
Atoomenergie duurzaam? Ecologisch inpasbaar?
• Uitstoot CO2 is gering • Uitstoot edelgassen • Radioactiviteit, afval, accidenten
Onuitputtelijk?
• Kweekreactoren mislukt • Fusie is niet haalbaar (voor 2100)
Veilig & gezond? Globaal toepasbaar?
• Radioactiviteit; verlies van leefwereld • Kapitaal & technologisch intensief • Proliferatie (b.v. Israël, Iran, enz.)
Economisch correct?
• Afwenteling risico’s (onverzekerbaar) • Negatieve leercurve (stijgende kosten) • “Veilig genoeg” is onbetaalbaar
Democratisch? Participatief?
• Afwijzing door risico-bewuste burgers • Technocratische besluitvorming
8
Risico analyse /weging /aanvaarding Risico analyse: technische taak ● Goede uitvoering vereist het vatten van … ruimte & tijd onzekerheid, onwetendheid onomkeerbaarheid ● Uitgevoerde studies: myoop, vertekend Studie van fictieve situaties Focus op menselijke morbiditeit/mortaliteit Doorspekt met aannames & waarde-oordelen
Risico weging is persoonsgebonden Risico aanvaarding als maatschappelijk proces
9
Risico’s Maatschappelijk samengevat
1. Normatief, top-down: VOORZORG PRINCIPE * bepaalde daden voorkomen, inperken omwille van de onvatbaarheid van de kwesties, gevolgen, … over atoomenergie 2. Positief, bottom-up: VERZEKERINGEN * Principe: NU baten opgeven om mogelijks hoge kosten IN DE TOEKOMST te vermijden * Gespecialiseerde, mondiaal geïntegreerde instituten balanceren en beheren uw, mijn, en hun risico’s * Vrijwillig of Verplicht verzekeren? Verplicht als iemand’s activiteit onomkeerbaar grote schade kan veroorzaken voor (vele) anderen
10
Risico’s: atoomenergie onverzekerbaar
Juist
Volledig verzekerbaar
Atoomrisico’s verwaarloosbaar?
Vals
Maatregelen: ontruim 30km zones
De mondiaal gespecialiseerde ondernemingen weigeren hoge premies voor het dekken van“verwaarloosbare” risico’s Is de burger die atoomrisico’s weigert dan “irrationeel”? Rationeel en ethisch = verplicht volledig verzekeren = stop het atoomavontuur 11
Atoom vs. Hernieuwbare Energie andere vraag – andere dekking MW
Expansief Gebruik Elektrisch vermogen (kW)
MW
Efficiënt Gebruik Elektrisch Vermogen (kW) Hernieuwbare productie
Nucleaire basislast productie
Tijd
uren
uren Tijd 12
Atoom vs. Hernieuwbare Energie (2/4) andere netten
Piramidaal
Multilateraal
13
Atoomenergie: een dood paard
Atoomenergie: post WO-2 fetisj
Heraut-Architect van de naoorlogse energie obesitas Industriestaten hebben alle middelen ingezet om atoomenergie leefbaar te maken Verhouding “Resultaat/Middelen” is zeer pover Geen beterschap: blijvende risico’s & stijgende kosten
Opgewarmde kost:
“Atoomrisico’s verwaarloosbaar - mensen moeten rationeel zijn en ze aanvaarden” Mastodont centrales (1700 MW), veel eenheden op één plek, serie productie – anders te duur (IEA) Atoomproblemen in de grond stoppen, later oplossen met technieken die er niet zijn … GEN-III+, GEN-IV, GEN-V newspeak
14
Politiek Atoomraadsel
ATOOM MISKLEUN Techniek Economie Veiligheid Milieu Democratie
PERCEPTIE E = mc2 goedkoop nodig
Propaganda pin 15
De noodzakelijke ommekeer
RADICAAL = Duurzame Ontwikkeling = Dringend & Drastisch Anders
REDELIJK Verbouw de energiewereld ⌘ de beschaving volgt Geen energie “Pantheon”: alleen efficiëntie & zon Maak onduurzame energieconcerns irrelevant Verbouw de welvaart: wat+hoeveel tegen welke prijs? Geen ‘nieuwe mens’ experimenten; eigenbelang ≈ zwaartekracht (houdt de dingen op hun plaats) Stop de huidige oplossingen, gidsen, taal, …
16
Energie uit zon, wind, water, bio Meer welvaart met minder brandstof
Doorbreek patstelling in klimaatbeleid = Ieder land verbetert continu op drie vlakken
Energie/koolstof Prijszetting
Enige duurzame optie, indien betaalbaar voor iedereen
Efficiënte energiesystemen zijn betaalbaar
Afslanken “geval per geval” met gedoseerde heffingen Stuwkracht nodig 17
Financiële stuwkracht via budgetombouw
“Klimaat-goede” dingen Heffingen, toeslagen, taksen Subsidies, steun,
“Klimaat-slechte” dingen
B1- B2+ B3+ B4-
Per land jaarlijks meetbaar = (B2+B3) – (B1+B4)
18
Wie zet de hogere energieprijzen? Uitdagingen
TWEE KEER BETALEN
Atmosferische koolstof overlast
Meer en vuilere brandstoffen Acties Minder brandstoffen
Meer Efficiëntie & Hernieuwbare E.
$$$$$ Hogere eindprijzen voor brandstoffen
Hogere ‘markt’/monopolie prijzen
WIE zet de hogere prijzen? WIE ontvangt de inkomsten?
$$$
BUDGET OMBOUW
19
Verkeken kans (1979-1984):: fatwa tegen energieheffingen Groei scenarios
Mio TOE
Energie gebruik
Overcapaciteit
Efficiëntie scenario
1960
1973
1979
Jaar
2000
20
Meer weten? Boek (Nl.)
Website (English) www.avielverbruggen.be
€ 10,00 21
Mensen zoals wij Mensen zoals wij zijn van nature • Goed-gelovig (gebakken lucht is van alle tijden) • Gemoed-rustig Alert • Gemak-zuchtig Aktief • Onweerstaanbaar als het tij keert Niemand kan de situatie alleen veranderen • Samenwerken; Sociale dilemma’s overwinnen • Politiek & bestuur zijn cruciaal, maar politici banaal Mensen veranderen niet Ze veranderen de manier van samenwerken, politiek & bestuur
22
Belangen zoals zij
Energiebelangen
Internationaal: olie, gas, kolen Europees: elektriciteit
Concentreren bezit, macht, kennis, invloed
Domineren politiek & bestuur Media aan de leiband
Gedoogcoalities
Welkom in het energie Pantheon Gun de kruimels aan de sukkels Helen zolang stelen kan
23
Nucleair Forum – Saatchi&Saatchi 1.
Schep verwarring
Niemand weet het goed, wij niet, jij niet, wie wel? Niets aan de hand dus onafhankelijke experts overbodig Tegen is dom: hoe kan je tegen iets zijn dat je niet weet “Voor of Tegen” is persoonlijke smaak zoiets als voetbal supporters of Pepsi/Coca; wees tolerant!
2. Flirt met hernieuwbare energie 3.
Kies nederige slogan “Kernenergie is niet dé oplossing,
4.
Lijm virtuele aanhang: Voor atoom is al wie niet
5.
Silence opponents
6. 7.
Zwijg over de feiten Vlucht als Fukushima brandt
maar er is geen oplossing zonder kernenergie”
expliciet Tegen is, de zwijgende meerderheid dus Geen debat, geen publiek forum Controleer de media
24
Perspoespassoep
De “gewone mens” als maatstaf
“Voor of Tegen” simplisme als infokader
Iedereen over alles even belangrijk, tenzij BVs Vandaag telt [gisteren is voorbij; morgen is veraf] Vooroordeel wordt inzicht Nabije korte-termijn eigenbelang > gemeenschap
Kennisdodend (de aarde is rond én plat) Geen verdiepend leerproces Geen kritische analyse van de politiek
Voorbeelden
De Standaard vertaalt selectief the Guardian De Morgen koestert nucleaire prietpraat
25
De atoomballon doorprikt door…
De atoomlobby zelf: atoomcatastrofe in Europa?
Mensen zoals wij heroveren de media en de democratie Hier & Nu voor de Toekomst & Wereld Alert & Aktief verantwoordelijk
Alternatief gekend: Duurzame Ontwikkeling versta & verkondig de volle betekenis verover de hefbomen van kennis & beslissing verdrijf energielobby als overbodig, irrelevant
26
