Hans-Jaap Oppenheim
www.bsl.nl
Zelfbeeldreparatie met EMDR Hans-Jaap Oppenheim GGZ Duin- en Bollenstreek Utrecht, 27-09-2013
De hersenen
De Homunculus
Bestaat er een ‘homunculus’ voor psychische stoornissen? Zeker gezien het huidige DBC-denken zou dat ongekende mogelijkheden bieden voor behandeling!
Recent onderzoek 1. De plek van de recidiverende depressie is gelocaliseerd!!
De hersenen
296.3x
Recent onderzoek 1. de plek van de recidiverende depressie is gelocaliseerd!!
2. De plek van de paniekstoornis met agorafobie is gelocaliseerd!!!!
3. De hele DSM IV is gelocaliseerd door de zorgverzekeraars!!!!!!
De hersenen
296.3x 300.21
Recent onderzoek 1. de plek van de recidiverende depressie is gelocaliseerd!!
2. De plek van de paniekstoornis met agorafobie is gelocaliseerd!!!!
3. De hele DSM IV is gelocaliseerd, en wel door de zorgverzekeraars!!!!!!
196.2 307.45
De hersenen Rectificatie
293.86 307.51
301.81
780.9 Helaas berusten voorgaande beelden niet op 296.89 de werkelijkheid. V61.1 607.84
De hersenen blijken een ordening te hebben, 296.3x 303.00 die niet overeenkomt met die van de DSM IV, 300.21 995.81 en ook niet met die van de DSM 5. 780.59 DSM classificaties zijn slecht abstracties van 292.12 625.8 de psychische werkelijkheid.
308.3
707.6
312.31
De werkelijkheid ten aanzien van psychische 312.32 301.22 stoornissen bestaat uit neurale netwerken. 308.3
Aannames • Een neuraal netwerk is een – koppeling van diverse hersenzenuwen, – waarbij zintuigelijke, emotionele en cognitieve informatie wordt opgeslagen, – over ervaringen opgedaan in het leven, – die thematisch geclusterd zijn.
Negatief zelfbeeld • Eén van de thema’s is negatief zelfbeeld. • Het is een van de kenmerken bij onder meer – Recidiverende depressie – Gegeneraliseerde angststoornis – Complexe PTSS – Persoonlijkheidspathologie
Negatief zelfbeeld Vraag: • Wat is een negatief zelfbeeld?
Antwoord: • Een subjectieve, disfunctionele, negatieve algemene conclusie over jezelf die op grond van een reeks betekenisvolle ervaringen is ontstaan
Negatief zelfbeeld Het komt overeen met een van de kernopvattingen in het cognitieve schema van Beck.
Cognitieve schema (Beck) • Basale assumpties – Kernopvattingen over het Zelf – Kernopvattingen over De Ander – Kernopvattingen over De Wereld
• Conditionele assumpties (als … dan) • Instrumentele assumpties (leefregels)
Negatief zelfbeeld Vraag: • Hoe behandel je een negatief zelfbeeld?
Antwoord: • Behandeling van negatief zelfbeeld is in de eerste plaats het activeren van het relevante neurale netwerk
Negatief zelfbeeld Vraag: • Hoe kan je het neurale netwerk mbt negatief zelfbeeld zo volledig mogelijk activeren?
Antwoord: • Zoek de ervaringen die in het hier en nu het sterkst het netwerk aansturen.
Negatief zelfbeeld Vraag: • Hoe kan EMDR een rol spelen bij de behandeling?
Antwoord:
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’ 1. Bepaal de negatieve kernopvatting mbt het zelfbeeld 2. Zoek naar ‘bewijsmateriaal’ voor de negatieve kernopvatting. Kernvraag: Welke ervaringen in het verleden ‘bewijzen’ gevoelsmatig en op dit moment nog dat jij .... .... .... bent?
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’ 3. Selecteer de 3 tot 5 meest overtuigende ‘bewijzen’, plaats ze in een hiërarchie. 4. Behandel deze ervaringen stuk voor stuk met het basisprotocol als trauma’s met kleine t.
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 1
2
3
4
5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 1
2
3
4
5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 2
3
4
5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 3
4
5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 4
5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting 5
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’
Negatieve kernopvatting
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’ • Waarom heet dit ‘Rechtsom’? • Heeft te maken met de vraag: hoe kom je van een probleem/klacht tot voor EMDR geschikte targets? Oftewel: Hoe conceptualiseer je een casus binnen EMDR?
Het EMDR ‘Rechtsom-protocol’ • Twee mogelijkheden: – ‘Linksom’: vanuit de symptomatologie – ‘Rechtsom’: vanuit een disfunctionele kernopvatting
In een overzichtelijk schema gaat het pad van probleem naar target bij de één linksom en bij de ander rechtsom.
Ten Broeke, De Jongh & Oppenheim, 2012
Een praktijkvoorbeeld*
Hornsveld & Berendsen, 2009
Casus: Doriene • • • •
39 jaar Parttime studente economie Gehuwd Moeder van drie kleine kinderen
• Vader overleden toen Doriene elf jaar was
Casus: Doriene Aanmeldingsklachten: • Recidiverende paniekstoornis met agorafobie • Recidiverende depressie, bij aanmelding in remissie.
Casus: Doriene Eerdere behandelingen 1994: ernstige depressie 1998: paniekstoornis met agorafobie Beide keren: medicatie plus gesprekken
Casus: Doriene Behandeling Cognitieve gedragstherapiegroep gericht op de paniek en agorafobie. Klachten namen snel af.
Behandeling halverwege gestaakt ivm snel verslechterende gezondheid moeder voor wie zij zorgde.
Casus: Doriene Behandeling Na overlijden moeder toename van angstklachten en stemmingsklachten. Al snel was er sprake van een ernstige depressie. Behandeling: SSRI.
Casus: Doriene Behandeling Depressie nam af maar somberheid bleef. Er was al jaren sprake van een negatief zelfbeeld: “ik ben onbelangrijk”. Na onderling overleg gekozen voor EMDR ‘Rechtsom’ protocol om het negatieve zelfbeeld te repareren.
Casus: Doriene Rechtsom Kernvraag: Welke ervaringen in het verleden ‘bewijzen’ gevoelsmatig en op dit moment nog dat jij onbelangrijk bent? Doriene komt met vier ‘bewijzen’ die stuk voor stuk met EMDR zijn aangepakt.
Casus: Doriene Rechtsom 1: ik ben onbelangrijk Eerste bewijs Vader zojuist overleden Targetbeeld
De huisarts en moeder in woonkamer op de ene, Doriene op een andere bank.
NC
‘Ik tel niet mee’.
PC
‘Ik mag er zijn.’
VoC
2
Emotie
Eenzaamheid
SUD
9
Casus: Doriene Rechtsom 1: ik ben onbelangrijk
Na half uur is SUD gedaald naar 0.
Casus: Doriene Rechtsom 2: ik ben onbelangrijk Tweede bewijs Conflict met zus Targetbeeld
Doriene zittend in de kerk naast zus en moeder
NC
‘Ik ben laf’.
PC
‘Ik ben oké.’
VoC
2
Emotie
Woede
SUD
9
Casus: Doriene Rechtsom 2: ik ben onbelangrijk
Na twintig minuten is SUD gedaald naar 0.
Casus: Doriene Rechtsom 3: ik ben onbelangrijk Derde bewijs Targetbeeld
Moeder is paar maanden na overlijden van vader onverwachts vertrokken Staat op de overloop, kijkend naar het opgemaakte bed van moeder
NC
‘Ik ben machteloos’.
PC
‘Ik kan het aan’
VoC
3
Emotie
Angst
SUD
8
Casus: Doriene Rechtsom 3: ik ben onbelangrijk Na één zitting is SUD gedaald naar 0.
Casus: Doriene Rechtsom 4: ik ben onbelangrijk Vierde bewijs Na dood vader, moeder in psychiatrisch ziekenhuis, logeren bij vriendin waarvan ze de ouders nauwelijks kende. Dit bleek, achteraf gezien, een verkeerde keuze. Targetbeeld
Zit aan keukentafel. Vriendin en diens zus lachen om iets stoms wat ze had gedaan.
NC
‘Ik ben stom’.
PC
‘Ik ben oké’
VoC
2
Emotie
Eenzaam en verdrietig
SUD
9
Casus: Doriene Rechtsom 4: ik ben onbelangrijk In één zitting daalt de SUD naar 0.
Ze realiseert zich dat: a.
Het op 11 jarige leeftijd een begrijpelijke keuze is om voor je beste vriendin te kiezen.
b.
Ze destijds alle beslissingen in haar eentje heeft moeten nemen.
Casus: Doriene Rechtsom: ik ben onbelangrijk Na deze vier EMDR zittingen: • kan ze meer begrip voor zichzelf voelen.
• ziet ze zichzelf als krachtig en sterk: “een vechter”. • is haar somberheid beduidend minder geworden • kan ze boosheid voelen en adequaat optreden in situaties waarin er geen rekening met haar wordt gehouden.
Casus: Doriene Rechtsom: ik ben onbelangrijk
• De behandeling werd hierna gericht op de resterende angstklachten
Conclusies • Hoewel er nog geen wetenschappelijk bewijs is, is er veelbelovend klinisch bewijs voor de waarde van het EMDR ‘Rechtsom’ protocol bij zelfbeeldreparatie • Het protocol kan makkelijk als aparte module worden ingepast in een breder behandelplan, bijvoorbeeld: – als herevaluatie van UCS/UCR kernthema’s – ter beïnvloeding van Early Maladaptive Schema’s (Young)
Bedankt voor uw aandacht!
Literatuur • Hornsveld, H.K. & Berendsen, S.A. (2009). Casusboek EMDR 25 voorbeelden uit de praktijk + DVD. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. • Ten Broeke, E., De Jongh, A. & Oppenheim, H.J. (2012). Praktijkboek EMDR: casusconceptualisatie en specifieke patiëntengroepen. Geheel herziene derde druk. Harcourt Assessment BV, Amsterdam.
