Hans Hoogervorst

netwerk nieuw bouwen raak-project voor slim bouwen

Kurt Boomgaard / Wytse Kamsma / Hans Hoogervorst

wie zijn wij? Kurt Boomgaard architect en docent bouwkunde Wytse Kamsma, Erik Geerts studenten bouwkunde, specialisatie architectuur Hans Hoogervorst adviseur vastgoed en duurzaamheid woningcorporatie Elkien

netwerk nieuw bouwen

netwerk nieuw bouwen slim renoveren kennisquiz duurzame opgave Elkien huidige stand van zaken vragen/discussie




waarom nieuw bouwen? fossiele brandstoffen raken op krimp in Noord- en Zuid-Nederland weinig aandacht voor renovatie

daarom slim bouwen en renoveren netwerk nieuw bouwen

wat is het netwerk nieuw bouwen? RAAK-MKB: Regionale Aandacht en Actie voor Kenniscirculatie Kennisnetwerk voor bedrijfsleven en onderwijs op het gebied van duurzaam bouwen NHL Hogeschool (Bouwkunde, Engineering), Friso Bouwgroep, Jorritsma Bouw, Feenstra, Elkien en Achterbosch Architectuur “Het RAAK MKB project richt zich op het verzamelen van kennis over- en het ontwikkelen van voorbeeldprojecten van duurzaam bouwen waarin het uitgangspunt dat de mens als bewoner en gebruiker centraal staat op aansprekende wijze wordt uitgewerkt.”


inpassing in het onderwijs 1e semester verkenning, definiëren onderzoeksopdracht, uitvoeren onderzoek en toepassen onderzoeksresultaten in project (4e jaars studenten) 2e semester toepassen onderzoek op vijf projecten; drie grondgebonden en twee gestapeld (3e jaars studenten) 3e semester inpassing in regulier onderwijs (2e jaars studenten) 4e semester terugkoppeling, eindsymposium, publicatie netwerk nieuw bouwen



deel 1, analyse onderzoeksopdracht duurzaamheid passiefhuis onderzoeksgebieden concepten deel 2, synthese martenswoningen concept conclusies

slim renoveren


slim renoveren


slim renoveren

onderzoeksopdracht

analyseren

slim renoveren

innoveren

integreren


slim renoveren

duurzaamheid

energetisch slim renoveren

milieutechnisch

technisch

duurzaamheid

functioneel slim renoveren

economisch

maatschappelijk


slim renoveren

wat is een passiefhuis?

warmtevraag minder dan 25 kWh/m2/jaar primaire energie energiegebruik minder dan 130 kWh/m2/jaar primaire energie 1000 kWh elektriciteit uit fossiele brandstoffen is ca. 2500 kWh primaire energie minder installatietechnische en meer bouwkundige aanpassingen isolatie, luchtdichting, compacte vormgeving en benutting passieve warmte slim renoveren


slim renoveren

deelgebieden gebouwschil toepassen prefab (houtskeletbouw) elementen verwarming een collectieve warmtepomp of individuele HR-ketel ventilatie zo mogelijk natuurlijke toevoer met warmteterugwinning zonne-energie nog niet rendabel, in de toekomst mogelijkheden flexibele panelen

slim renoveren


slim renoveren

aanhangfundering

slim renoveren

opblaasisolatie

slim renoveren

piepschuimgevel

slim renoveren

warmwaterdak

slim renoveren

inschuifbadkamer

slim renoveren

ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer met warmteterugwinning

slim renoveren

flapjesgevel

slim renoveren


slim renoveren

deel 1, analyse onderzoeksopdracht duurzaamheid passiefhuis onderzoeksgebieden concepten deel 2, synthese martenswoningen concept resultaten conclusies slim renoveren

slim renoveren

martenswoningen 42 ééngezinswoningen bouwjaar 1957 architect Douwe Witteveen energiegebruik voor renovatie 267 kWh/m2/jaar energiegebruik na 2-label sprong 207 kWh/m2/jaar doelstelling 130 kWh/m2/jaar

slim renoveren


concept vloer betonvloer op 250mm XPS, Rc ~= 7,2 m2K/W gevels nieuwe hsb-gevel met houtvezelisolatie, Rc ~= 7,4 m2K/W hoogwaardige houten kozijnen met driedubbele beglazing, u ~= 0,6 W/m2K dak nieuwe hsb-dakconstructie met houtvezelisolatie, Rc ~= 7,6 m2K/W geïntegreerde zonnecollectoren

slim renoveren

concept verwarming collectieve warmtepomp, aangesloten op zonnecollectoren warmte-koude opslag in de bodem warmteafgifte doormiddel van snel-reagerende vloerverwarming ventilatie decentrale natuurlijke toevoer, centrale mechanische afvoer warmteterugwinning in afvoer elektriciteit mogelijkheid voor flexibele zonnecellen op de dakbedekking op dit moment waarschijnlijk nog niet rendabel

slim renoveren


slim renoveren

resultaten warmtevraag eis: 25 kWh/m2/jaar resultaat: 35 kWh/m2/jaar, reductie 77% energiegebruik eis: 130 kWh/m2/jaar resultaat: 129 kWh/m2/jaar, reductie 52%

slim renoveren


conclusies economisch hoge investering met lange terugverdientijd energiebesparing relatief vrij groot, maar absoluut gezien klein warmtepomp is in deze woning nog niet rendabel bouwkundig door ongunstige oriëntatie nog hogere isolatiewaarden noodzakelijk installatietechnisch verder onderzoek naar ventilatiesystemen is hoog nodig

slim renoveren



vraag 1 wat is de prijs van een vat ruwe olie? op

ca. 100 dollar

af

ca. 120 dollar


vraag 1 wat is de prijs van een vat ruwe olie? op

ca. 100 dollar

af

ca. 120 dollar


vraag 2 wat is de gemiddelde jaarlijkse prijsstijging van gas en elektriciteit? op

5%

af

10%


vraag 2 wat is de gemiddelde jaarlijkse prijsstijging van gas en elektriciteit? op

5%

af

10%


vraag 3 hoeveel energie kan bespaard worden op verwarming door passief te bouwen in plaats van epc 0,8? op

80%

af

40%


vraag 3 hoeveel energie kan bespaard worden op verwarming door passief te bouwen in plaats van epc 0,8? op

80%

af

40%


vraag 4 wat is zogenaamd grijs water? op

huishoudelijk afvalwater

af

regenwater


vraag 4 wat is zogenaamd grijs water? op

huishoudelijk afvalwater

af

regenwater


vraag 5 wat is kenmerkend aan een passiefhuis? op

de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie, en kan hierin grotendeels zelf voorzien.

af

de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie van de bewoner


vraag 5 wat is kenmerkend aan een passiefhuis? op

de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie, en kan hierin grotendeels zelf voorzien.

af

de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie van de bewoner


vraag 6 wat is absoluut not-done in een energiezuinig of passief huis op

openslaande ramen en deuren.

af

een houtkachel in de woonkamer.


vraag 6 wat is absoluut not-done in een energiezuinig of passief huis op

openslaande ramen en deuren.

af

een houtkachel in de woonkamer.


vraag 7 hoe diep moet de bron zijn voor een bodemwarmtepomp in Leeuwarden op

20-40m

af

80-120m


vraag 7 hoe diep moet de bron zijn voor een bodemwarmtepomp in Leeuwarden op

20-40m

af

80-120m


vraag 8 hoeveel procent van de woningen van Elkien heeft een F- of G-label op

13%

af

31%


vraag 8 hoeveel procent van de woningen van Elkien heeft een F- of G-label op

13%

af

31%


schiftingsvraag met welke wanddiktes moet gerekend worden in een passiefhuis


schiftingsvraag met welke wanddiktes moet gerekend worden in een passiefhuis ca. 50cm




wie is Elkien?


WADDENZEE

wie is Elkien?

FRYSLÂN LEEUWARDEN t LeeuwarEFO

t Franeker

TYTSJERKSTERADIEL

woningcorporatie met bijna 18.000 woningen t Harlingen

t HilaarE

t 8KFMTSZQ

t WFJEVN

t 8JOTVN

t 4QBOOVN

t "SVN

t -PMMVN

t WPNNFMT

t 8JUNBSTVN

t *UFOT

t EasterFJO

t BurgwerE

t WPOT

t 4DIFUUFOT

t 3FBIßT

SÚDWEST FRYSLÂN

t WPMTVN

t (BBTU

IJSSELMEER


t #PB[VN

t GrPV

t TFSTPBM

t 'SJFTDIFQBMFO

SMALLINGERLAND

t UrFUFSQ

t +JSOTVN

t (BVX

t YsbrFDIUVN

t FolsgarF

t #MBVXIVJT

t "CCFHB

t ParrFHB

t #BLLFWFFO

t 4OFFL x

BOARNSTERHIM t "LLSVN

t "MEFCPBSO

t TFSIFSOF

t /JK#FFUT

t #FFUTUFS[XBBH

OPSTERLAND t 5JKOKF

t TFSXJTQFM

t 0PTUIFN

t 'FSXPVEF

t RaerE

t %SBDIUFO

t 1PQQFOXJFS

t 4DIBSOFHPVUVN

t &YNPSSB

t TjerkwerE

t /JKMBOE

t 3FEV[VN

t &BTUFSXJFSSVN

t 3JFO

t WBSUFO

t SibrandabourrFO

t BolswarE

t .BLLVN

t WytgaarE

t .BOUHVN

t 8JVXFSU

GRONINGEN

t WerHFB

t BaarE

LITTENSERADIEL

t KûbaarE

t 1JOHKVN

t ;VSJDI

t +PSXFSU

t &BTUFSMJUUFOT

t KimswerE

t BurHVN x

t *+MTU

t UitwellingerHB

t 0VEFHB

t Heerenveen

t -VYXPVEF

t -BOHF[XBBH

t )PNNFSUT

t )FFH

t (BBTUNFFS

t WPVETFOE

t -JQQFOIVJ[FO

t GorrFEJKL

t 0QQFOIVJ[FO

t +VUSJKQ

t )FNSJL

t 8JKOKFXPVEF

!" !"

#"

*+

)"

("

*++ $!"

wie is Elkien?

*

%$"

,

%&"

3 Energiegebruik huidige situatie

-

%'"

.

3.1 Energielabels

/

labeling woningbezit

In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) is er de verplichting om, bij verkoop of verhuur van een woning, een energiecertificaat te overhandigen. Dit energiecertificaat bevat een energielabel en is tien jaar geldig.

0 1

3.1.1 Hele woningselectie De geselecteerde woningen hebben de volgende energielabels:

Grafiek 3-1: Verdeling labels over hele woningselectie

Verdeling energielabels

!"#$"%&'()"'"#(&"%*+"%,

6000

!"

5011 5000

!"

4407

("

3670

4000

*++

#"

)"

*+ $!"

*

%$"

3000 1753

2000 1000 0

21

%&"

-

%'"

1644

.

684

441

/ 0

0 A++

A+

,

A

B

C

D

E

F

1

G

Grafiek 3-2: Aantal labels over hele woningselectie

Grafiek 3-1: Verdeling labels over hele woningselectie

Verdeling energielabels

19/53 6000 5011


5000

4407 3670

duurzaamheid in beleid Energie Prestatie Afspraak Leeuwarden (EPAL) convenant corporaties WoonFriesland, Elkien en de Gemeente Leeuwarden doelstelling terugdringen energieverbruik in zowel bestaande als nieuwe woningen uitvoering twee-label sprong: energielabel bij renovatie minimaal twee stappen omhoog.


duurzaamheid in beleid Energie Prestatie Afspraak Leeuwarden (EPAL) Elkien streeft bij renovatie naar minimaal label B bij nieuwbouw EPC 0,3 (landelijk 0,6) waarom doen we dit? om woonlasten betaalbaar te houden gezien de stijgende energieprijzen en om CO2-uitstoot tegen te gaan


woningverbetering Saskiabuurt woningverbetering van 107 sociale huurwoningen combinatie van werkzaamheden: beperking overlast bouwkundige werkzaamheden vervangen keuken, badkamer en toilet nieuwe indeling vervanging begane grondvloer installatietechnische werkzaamheden vervangen meterkasten veiligheid: brand- en rookmelders


woningverbetering Saskiabuurt zonder huurverhoging: een warme jas isolerende hr++ beglazing geïsoleerde begane grondvloer en dakisolatie met huurverhoging: comfortverbetering cv-installatie á €34,65/maand (100% deelname) investering €54.500,- per woning incl. btw (incl. sociale kosten) resultaat huurprijs gemiddeld €282,- per woning huurprijs bij mutatie €312,- (75% van de maximaal redelijke huur) netwerk nieuw bouwen

wat is duurzaam? regulier versus lange termijn


bron afbeelding: VDM

ʻHuis afbreken is ecologische misdaad.ʼ “Door oude gebouwen neer te halen en ze te vervangen door energie-efficiënte gebouwen, stijgt het energiegebruik.” Kris De Decker, De Kleine Aarde no. 151, 2009




vervolg project Heechterp, Leeuwarden portiek-etage flats, visieontwikkeling en schetsontwerp project Lonjeflats, Bolsward gallerijflats, visieontwikkeling en schetsontwerp project houtrijke woningen, Leeuwarden geschakelde woningen, vervolg afstudeeronderzoek project Stokerij, Gorredijk duurzame renovatie met nieuwe schil project Beethovenplantsoen, Leeuwarden duurzame renovatie met behoud exterieur netwerk nieuw bouwen



netwerk nieuw bouwen netwerknieuwbouwen.nl / twitter.com/nieuwbouwen

Hans Hoogervorst

Recommend Documents