Hannah Arendt (1906-1975) Geannoteerd overzicht van boeken en artikelen van en over Hannah Arendt in bezit van Joop Berding 24 mei 2013 Inhoud I. Boeken en artikelen van Hannah Arendt II. Boeken over Hannah Arendt III. Artikelen (in boeken) over Hannah Arendt IV. Internet (selectie) V. Overige (achtergrond) VI. Overige
I. Boeken en artikelen van Hannah Arendt The Human Condition (pocketuitgave 1959) The Life of the Mind (1981, one-volume ed., Thinking; Willing) The Origins of Totalitarianism (1994) Tussen verleden en toekomst. Vier oefeningen in politiek denken. (‘Wat is vrijheid?’ en ‘De crisis in de opvoeding’) (1994) Between Past and Future. Eight Exercises in Politcal Thought (Penguin 1977) Vita Activa. De mens: bestaan en bestemming. Amsterdam: Boom (1999, 2e druk) Crises of the Republic (Pelican 1972) On Revolution (Pelican 1973) De revolutie (Aula-boeken, 1965) NB: 2 verschillende vertalingen Over revolutie (Olympus, 2009/2004) On Violence (New York: Harcourt, Brace and World, Inc., 1970) Ich will verstehen. Selbstaufkünfte zu Leben und Werk ( Mit einer vollständigen Bibliograhie). Herausgegeben von Ursula Ludz (München u. Zürich: Piper, 1996) De opkomst van de revolutionaire raden (vertaling van paragraaf 4 van hoofdstuk 6: De revolutionaire traditie en haar verloren schat, uit On Revolution (pp. 255-281). http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05-Arendt/ARENDT-De opkomst ....html (gedownload 20-12-2006). Eichmann in Jerusalem. A Report on the Banality of Evil (pocket Penguin Classics 2006). (introductie door Amos Elon) (met voorbericht van HA van juni 1964) -1-
Eichmann in Jeruzalem. De banaliteit van het kwaad (z.pl.: Olympus, 2007) (voorwoord door Ido de Haan) (met uitgebreid voorbericht van HA van augustus 1964) Responsibility and Judgment (New York: Schocken Books 2003). (introductie door Jerome Kohn, Prologue, 8 stukken) Politiek in donkere tijden. Essays over vrijheid en vriendschap (Amsterdam: Boom, 1999) (ingeleid en vertaald door Peeters en de Schutter; zes teksten) Men in Dark Times. San Diego etc.: Harcourt Brace & Company 1983 (elf stukken) Oordelen. Lezingen over Kants politieke filosofie (Amsterdam: Krisis/Parrèsia, 1994). (met een inleiding van M. van Nieuwkerk en C. van der Hoek; bibliografie) Essays in Understanding 1930-1954. Formation, Exile, and Totalitarianism (New York: Schocken Books, 2005). (edited and with an Introduction by Jerome Kohn) (in totaal 41 stukken; op p. 194-6 en bespreking van Deweys ‘Problems of Men’) Het zionisme bij nader inzien (Mets & Schilt: Amsterdam, 2005). (vertaald, geannoteerd en van een inleiding voorzien door Hella Rottenberg) (vier stukken, namen & begrippen, chronologie) The Promise of Politics (Schocken Books: New York, 2005) (edited and with an Introduction by Jerome Kohn) (zeven stukken, index) Love and Saint Augustine (The University of Chicago Press: Chicago&London, 1996) (edited and with an interpretative essay by J.V. Scott and J.C. Stark). Rahel Varnhagen. The Life of a Jewish Woman (San Diego etc.: Harcourt Brace Jovanovich, 1974, revised edition). Hannah Arendt Heinrich Blücher Briefe 1936-1968 (München und Zürich: Piper, 1999). (Herausgegeben und mit einer Einführung von Lotte Köhler) The Jewish Writings (New York: Schocken Books, 2007) (ed by Jerome Kohn and Ron H. Feldman, met Preface, A note on the text, Publication history, Introduction, Afterword) (stukken uit de jaren 30 tot en met 60) Denken ohne Geländer. Texte und Briefe (München & Zürich: Piper, 20072) (Hsgr Heidi Bohnet und Klaus Stadtler) (bevat een keuze uit brieven en werk, geordend op verschillende thema’s) Verantwoordelijkheid en oordeel (Rotterdam: Lemniscaat, 2004). Vertaling van Responsibility and Judgment (zie boven). Toegevoegd is een biografische schets van H. Daalder [= licht gewijzigde versie van het voorwoord in H.-K. Breier (2002), Arendt, zie onder] La politique a-t-elle encore un sens?, Le ‘Cas Eichmann’ et les Allemands en La responsibilité collective, in Abensour, M. et al. (red.) (19962). Politique et pensée.
-2-
Colloque Hannah Arendt (pp. 181-186, 187-192 en 193-203). Paris: Payot & Rivages. [vertalingen uit Duitse en Engelse edities] Lectures on Kant’s Political Philosophy. Edited and with an interpretative essay by Ronald Beiner (Chicago: The University of Chicago Press, 1992) [NL-vertaling ook in bezit] The Portable Hannah Arendt [zie cat. II]. Denken. Deel 1 van Het leven van de geest (Amsterdam: De Arbeiderspers, 1980; Synopsis) (vertaling van Thinking, The Life of the Mind, I, zie boven) Joodse essays (Amsterdam & Antwerpen: Atlas, 2008) (vertaling van The Jewish Writings, zie boven) Denken. Het leven van de geest (Zoetermeer & Kapellen: Klement & Pelckmans, 2013, 3e druk) (vertaling van Thinking, door D. De Schutter en R. Peeters)
II. Boeken (geheel of gedeeltelijk) over Hannah Arendt Achterhuis, H. (19844). Arbeid, een eigenaardig medicijn. Baarn: Ambo. [gekopieerd hfdst 7 t/m 9 waarin adhv Vita Activa wordt ingegaan op arbeiden, werken, handelen] Achterhuis, H. (2008). Met alle geweld. Rotterdam: Lemniscaat. [passim, zie index] [zie diverse interviews, besprekingen, radio- en tv uitzendingen rond dit boek] Aschheim, S.E. (Ed.) (2001). Hannah Arendt in Jerusalem. Berkeley etc: University of California Press. (Conferentiebundel December 9-11, 1997 Jerusalem; introductie van Aschheim, stukken van Heller, Wellmer, Lacqueur, Neiman, Crick, Halberstam, Villa, Weissberg, Raz-Krakotzkin, Zimmerman, Bernstein, Marrus, Lozowick, Mommsen, Bilsky, Cohen, Motzkin, Rabinbach, Baehr, Villa, Vowinckel) (o.a. over Eichmann in Jerusalem) Abensour, M. et al. (red.) (19962). Politique et pensée. Colloque Hannah Arendt. Paris: Payot & Rivages. (lezingen tijdens een van 14-16 april 1988 gehouden colloquium door Mongin, Cassin, Revault d’Allonnes, Tassin, Taminiaux, Proust, Collin, Ricoeur, BuciGulcksmann, Leibovici, Roviello, Chalier, Lyotard en van Arendt zelf [zie boven]) Baehr, P. (2000). Editor’s introduction. In P. Baehr (Ed.). The Portable Hannah Arendt (pp. vii-liv). New York etc.: Penguin. Benhabib, S. (2000/1996). The reluctant modernism of Hannah Arendt. Lanham, ML: Rowman & Littlefield. [allleen hoofdstuk 6] Benhabib, S. (2002). The Claims of Culture. Equality and Diversity in the Global Era. Princeton & Oxford: Princeton University Press. (Arendt: pp. 2, 142, 151, 176; ook veel ref aan Charles Taylor; ook ref aan Paul Scheffer en het ‘multiculturele drama’)
-3-
Benhabib, S. (2007/2004). De rechten van ‘anderen’. Over migranten, vluchtelingen en asielzoekers. Kampen: Ten Have. [pp. 67-87 over HA: ‘het recht om rechten te hebben’, en passim] Biesta, G.J.J. (2006). Beyond Learning. Democratic Education for a Human Future. Boulder& London: Paradigm Press. [zie register voor Arendt-referenties) (zie mijn bespreking in Pedagogiek, 28, 1, pp. 88-91] Birmingham, P. (2006). Hannah Arendt and Human Rights. The Predicament of Common Responsibility. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press. Borren, M. (2010). Amor Mundi. Hannah Arendt’s political phenemonology of world. Amsterdam: F & N Eigen beheer. (proefschrift UvA 9-9-2010) Braembussche, A. Van den & M. Weyembergh (red.). Hannah Arendt. Vita activa versus vita contemplativa. Budel: Damon. (bundel met acht bijdragen van Van den Braembussche, Peeters, Weyembergh, Paetzold, De Schutter, Hermsen en Van der Hoek) Breier, K.-H. (2002). Arendt. Rotterdam: Lemniscaat. (Reeks ‘Kopstukken Filosofie’) Brightman, C. (Ed.) (1995). Between Friends. The Correspondence of Hannah Arendt and Mary McCarthy 1949-1975. San Diego etc.: Harcourt Brace and Company. Canovan, M. (1977/74). The Political Thought of Hannah Arendt. London: Methuen. (zie ook Canovan 1995) Canovan, M. (1995/92). Hannah Arendt. A Reinterpretation of her Political Thought. Cambridge UK etc.: CUP. Court, A. (2008). Hannah Arendt’s Response to the Crisis of her Times. Amsterdam and Pretoria: Rozenberg Publishers and UNISA Press. (Savusa Series, Ed.H. Wels VUA) [AC is senior researcher in the Primedia Holocaust and Genocide Unit at the UoSA] Derks, H. (2004). Jew, Nomad or Pariah. Students on Hannah Arendt’s Choice. Amsterdam: Aksant. Disch, L.J. (1996). Hannah Arendt and the Limits of Philosophy. Ithaca & London: Cornell University Press. Ettinger, E. (1995). Hannah Arendt Martin Heidegger. New Haven & London: Yale University Press. Fry, K.A. (2009). Arendt. A Guide for the Perplexed. London & New York: Continuum. (Series A Guide for the Perplexed) Gordon, M. (Ed.) (2001). Hannah Arendt and Education. Renewing our Common World. Boulder, CO & Oxford: Westview Press. (introductie van Gordon plus acht stukken van Levinson, Gordon, Smith, Schutz, Curtis, Lane, Euben, Duarte, en een e-mailwisseling tussen Young-Bruehl en Kohn)
-4-
Grunenberg, A. (2008). Hannah Arendt und Martin Heidegger. Geschichte einer Liebe. Mücnhen: Piper Verlag. (Oospronkelijk 2006) Hansen, P. (1993). Hannah Arendt. Politics, History and Citizenship. Stanford, CA: SUP. Harel, I. (1975). Operatie Eichmann. Amsterdam & Antwerpen: Boekenuitgeverij Keesing. [IH was hoofd van de Israelische geheime dienst en leidde persoonlijk de ontvoering van AE uit Buenos Aires] [bevat foto’s en plattegronden] [zie Cesarani biografie] Hermsen, J.J. (2003). Hannah Arendt: filosofe tegen wil en dank. In: Heimwee naar de mens. Essays over kunst, literatuur en filosofie (pp. 203-230). Amsterdam: Arbeiderspers. [met name over ‘de kwestie Israel’ en Arendt en Mulisch parallel gelezen; zie ook id, Tweeduister] Heuer, W. (1987). Hannah Arendt. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt. (rororo bildmonographien) Hill, M.A. (Ed.) (1979). Hannah Arendt: The Recovery of the Public World. New York: St. Martin’s Press. (Na de introductie door Hill stukken van Young-Bruehl, Crick, Bakan, Parekh, Frampton, Major, Fuss, Miller, Draenos, Gray, Denneny, Hill en Arendt zelf). King, R.H. & D. Stone (Eds). (2007). Hannah Arendt and the uses of history. Imperialism, Nation, Race, and Genocide. New York & Oxford: Berghahn Books. [Introduction, Conclusion en 13 hoofdstukken] Kristeva, J. (2001). Hannah Arendt. New York: Columbia University Press. [Oorspronkelijk Le Génie feminin, Hannah Arendt, 1999; translated by Ross Guberman] Lipstadt, D.E. (2011). The Eichmann Trial. New York: Schocken (Nextbook) (Jewish Encounters) Ludz, U. (Ed.) (2004). Letters 1925-1975. Hannah Arendt and Martin Heidegger. Orlando etc: Harcourt, Inc. Maier-Katkin, D. (2010). Stranger from abroad. Hannah Arendt, Martin Heidegger, friendship and forgiveness. New York & London: W.W. Norton & Company. May, D. (1986). Hannah Arendt. Harmondsworth: Penguin Books. (Series ‘Lives of Modern Women’) May, L. & J. Kohn (Eds) (1996). Hannah Arendt. Twenty Years Later. Cambridge, MA & London: MIT. [15 stukken in vier delen: 1. Political action and judgment; 2. Ethics and the nature of evil; 3. Self and world; 4. Gender and jewishness; auteurs o.a. Bar On; Beiner, Bernstein; Canovan; Ingram; Kohn; Villa; Young-Bruehl] Midskard, J. (2012). Action and thinking. An investigation of how social workers influence school professionals regarding vulnerable children’s issues. PhD dissertation Graduate School in Lifelong Learning. Roskilde University, Denmark.
-5-
Moruzzi, N.C. (2000). Speaking through the Mask: Hannah Arendt and the Politics of Social Identity. Ithaca & London: Cornell University Press. Parekh, S. (2008). Hannah Arendt and the Challenge of Modernity. A Phenomenology of Human Rights. New York&London: Routledge. Postma, D.W. (2005). Because we are human. Utrecht: z.u. [dissertatie 20-12-2004] [Arendt: passim] Prins, W.B. (1990). Op de bres voor vrijheid en pluraliteit. Politiek in de post-metafysische revisie van Hannah Arendt. Amsterdam: VU Uitgeverij. (proefschrift) Reinhardt, M. (1997). The Art of Being Free. Taking Liberties with Tocqueville, Marx, and Arendt. Ithaca & London: Cornell University Press. Schönherr-Mann, H.-M. (2006). Hannah Arendt. Wahrheit, Macht, Moral. München: Verlag C.H. Beck. Schutter, D. De (2005). Het ketterse begin. Arendt over de filosofie van het actieve leven. Budel: Damon. (negen stukken, deels eerder gepubliceerd) Schutter, D. De (2007). De opdracht van de politiek. Hannah Arendt over totalitarisme en bureaucratie. Budel: Damon. (met bijdragen van H. Achterhuis en E. Borgman en een weerwoord van De Schutter) Schutter, D. De & R. Peters (red.) (2008). Hannah Arendt Cahier 1. Budel: Damon. (met stukken van Peeters, De Wit, De Kesel, Borren en De Schutter) Slager, M. (2012). De banaliteit van het goede. Castricum: F&N Eigen beheer. (proefschrift Universiteit voor Humanistiek 27-12-2012; HA, vooral aandacht voor het Eichmannproces) Sontheimer, K. (2006). Hannah Arendt. De levensweg van een groot denker. Kampen&Kapellen: Ten Have&Pelckmans. [met 27 illustraties] [oorspronkelijk Duits 2005] Swift, S. (2009). Hannah Arendt. London & New York: Routledge. (Routledge Critical Thinkers) Taminiaux, J. (1997). The Thracian Maid and the Professional Thinker. Arendt and Heidegger. Albany, NY: State University of New York Press. Valkenburg, S. (2006). Het laboratorium in je hoofd, of hoe filosofen te werk gaan. Amsterdam: Ambo. (ref aan Arendt p. 23, 44-5, 60, 127, 172-4, 208-9) Van Hattem, C. (2005). Superfluous People. A Reflection on Hannah Arendt and Evil. Lanham, etc.: University Press of America. [vertaling van Overbodige mensen, dissertatie, zie Friesch Dagblad, 3 mei 2003)
-6-
Vasterling, V.L.M. (2005). Hannah Arendt en Martin Heidegger. De wereldlijke en de wereldloze filosoof. In R.W. Munk (samenst. en red.). Filosofie. Jodendom. Joodse Filosofie (pp. 109-124). Budel: Damon. Venmans, P. (2005). De ontdekking van de wereld. Over Hannah Arendt. Amsterdam & Antwerpen: Atlas. Verhoeven, M. (2003). Boreling en beginner. Nataliteit bij Hannah Arendt. Zoetermeer: Boekencentrum. (proefschrift KUB, Tilburg) Villa, D. (Ed.) (2000). The Cambridge Companion to Hannah Arendt. Cambridge UK: CUP. (introduction, stukken van Canovan, Beiner, Benhabib, Dietz, Kohn, Kateb, Euben, Taminiaux, Brunkhorst, Waldron, Wellmer, Passerin d’Entrèves, Dolan en Bernstein) Visker, R. (2007). Lof der zichtbaarheid. Een uitleiding in de hedendaagse wijsbegeerte. Amsterdam: SUN. (1e hfdst: De bevrijding van het private. In gesprek met Arendt; overigens passim) Visscher, J. De, M. Van den Bossche & M. Weyembergh (red.) (1992). Hannah Arendt en de moderniteit. Kampen: Kok Agora. (introductie van Weyemburgh en stukken van Loose, Prins, Stuy, Piret, Roviello, Tijmes, Achterhuis, Legros, Van Den Bossche, Peeters, De Visscher, alsmede bibliografie, biografische tafel) Wolin, R. (2003). Heideggers kinderen. Hannah Arendt, Karl Löwith, Hans Jonas en Herbert Marcuse. Amsterdam & Antwerpen: Atlas. Young-Bruehl, E. (2004, 2nd Ed.). Hannah Arendt. For Love of the World. New Haven & London: Yale University Press. Young-Bruehl, E. (2007). Het belang van Hannah Arendt. Amsterdam & Antwerpen: Atlas. (vertaling van Why Arendt Matters, YUP, 2006).
III. Artikelen (in tijdschriften of in boeken) over Hannah Arendt Beardsworth, R. (2008). Arendt and the Critique of Moralism. In International Politics, 45, pp. 506-513. Berding, J. (2006). Morele opvoeding bij Dewey, Korczak en Arendt. In Miedema, S. & G. Bertram-Troost (red.). Levensbeschouwelijk leren samenleven. Opvoeding, Identiteit & Ontmoeting (pp. 39-52). Zoetermeer: Meinema. Berding, J. (2009). Het onmeetbare handelen. Hannah Arendt over de fragiliteit van de opvoeding. In Pedagogiek, 29, 2, p. 140-154. Berding, J. (2010, maart-april). Hannah Arendt (1906-1975) Steeds opnieuw beginnen. Het pedagogisch ethos van Hannah Arendt. In, PIP-Pedagogiek in Praktijk.
-7-
Berding, J. (2010). Vernietigende ironie? Hannah Arendt en Harry Mulisch over het Eichmann-proces. In Inkt!, nr. 5, januari-februari, pp. 12-14. Berding, J. & W. Pols (2012). Bespreking van F. Furedi (2011). De terugkeer van het gezag. Waarom kinderen niets meer leren. In Pedagogiek, 31, 3, 234-237. Berding, J. (2013). Bespreking van G. Biesta (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten. In Pedagogiek, 33, 1, 56-61. Biesta, G. (2007). Education and the Democratic Person: Towards a Political Conception of Democratic Education. In Teachers College Record, 109, 3, 740-769. Biesta, G. (2010). How to exist politically and learn from it: Hannah Arendt and the problem of democratic education. In Teachers College Record, 112, 2, 556-575. (Ik heb ook de draft uit 2008.) Bilt, E. van de (2008). Denkend tussen Myrdal, Malcolm en Mozes. Hannah Arendts ‘Reflections on Little Rock’. In Tijdschrift voor Geschiedenis, 121, 3, pp. 326-336. Bleich, A. (2005). Kampioen van de zuivere kritiek. [Bespreking van drie boeken van Arendt plus de biografie van Young-Bruehl en het boek van Venmans]. In de Volkskrant, 30-9. Bloom, H. (1985). The Pragmatics of Contemporary Jewish Culture. In J. Rajchman & C. West (Eds). Post-Analytic Philosophy (pp. 108-126). New York: Columbia University Press. (gaat o.a. in op cultuurbegrip I HA’s ‘The crisis in culture’, in haar ‘most useful book, Between Past and Future’ [p. 109]) Borren, M. (2006). Politieke vriendschap. In FM (Filosofie Magazine) 8, p. 40-42. Brokken, J. (2010). Baltische zielen. Lotgevallen in Estland, Letland en Litouwen. Amsterdam/Antwerpen: Atlas. (H. 9. De stad van Hannah Arendt. Koningsbergen) Conroy, J. (2007). Caught in the Middle: Arendt, Chilhood and Responsibility. Paper presented at the 2007 Annal Meeting of the AERA, Chicago, IL. Coulter, D. & J.R. Wiens (2002). Educational Judgment: Linking the Actor and the Spectator. In Educational Researcher, 31, 4, p. 15-25. Daalder, H. (2004). Hannah Arendt: leven en werk. In H. Arendt, Verantwoordelijkheid en oordeel (pp. 7-12). Rotterdam: Lemniscaat. [d.i. een licht gewijzigde versie van het voorwoord in Breier, 2002] Dijk, M. van (2002). Kosmopolitisme is aan de winnende hand. Trouw (5-10). Felman, S. (2001). Theaters of Justice: Arendt in Jerusalem, the Eichmann Trial, and the Redefinition of Legal Meaning in the Wake of the Holocaust. Critical Inquiry, 27, 2, p. 201-238.
-8-
Gibbs, P. (2009). A Heideggerian Phenomenology Approach to Higher Education as Workplace: A Consideration of Academic Professionalism. In Studies in Phiolsophy and Education (online 19-12-2009). [door mij twee keer gereviewed] Greene, M. (1982). Public Education and Public Space. In Educational Researcher, June-July, p. 4-9. Griffioen, A. (2009, 13 januari). Een wereld van afval. Hannah Arendt: arbeid, politiek en ecologie. [Essay EUR/Faculteit der Wijsbegeerte, ‘De antropologie van Hannah Arendt’, 1e semester 2007-2008, Prof. dr. D. de Schutter] [20 pp.] [via Izaak Dekker] Haak, N. van den (2001). Narrativiteit bij Paul Ricoeur en Hannah Arendt. In F. van Peperstraten (red.). Jaarboek voor esthetica (pp. 75-90). Tilburg: Nederlands Genootschap voor Esthetica. Hartmans, R. (2000). Een ijzige intellectueel. In De Groene Amsterdammer, 15 maart. Hermsen, J. (2013). Heeft het kwaad een gezicht? In De Groene Amsterdammer, 24 april. Isaac, J.C. (1996). A new guarantee on earth: Hannah Arendt on human dignity and the politics of human rights. In The American Political Science Review, 90, 1, pp. 61-73. Jehaes, J. (2002). Pedagogische ondersteuning: het onderscheid tussen het private en het publieke voorbij – een ontologische kwestie? In Reuling, M., D.W. Postma & J. Noordman (red.). Opvoeding, Onderwijs & Overheid. Thema’s uit de wijsgerige en historische pedagogiek (pp. 70-81). Amsterdam: SWP. Keulartz, J. (?). Aantekeningen over Arendt en Orwell. Bron onbekend. Lebeau, V. (2004). The Unwelcome Child: Elisabeth Eckford and Hannah Arendt. In Journal of Visual Culture, 3, 1, 51-62. [over – de foto’s van - Little Rock] Luchene, S. van (1999). Denken in een wereld van betekenissen – Hannah Arendt en Ludwig Wittgenstein: van verticaliteit naar horizontaliteit. In J. Baars & R. Starmans (red.). Het Eigene en het Andere: Filosofie en Globalisering (pp. 325-336). Delft; Eburon. [uit de nalatenschap van Ton en Chris] Masschelein, J. (1996a/b). ‘De pijn wakker houden, het verlangen wekken’. Enkele bedenkingen bij de nood aan waardenopvoeding. Deel 1. Karakteropvoeding als alternatief? en Deel 2. Over het denken. Comenius, 16, 3, 289-301 / 16, 4, 389-401. McCarthy, M. (1958/1962). The Vita Activa. In On the contrary. Articles of Belief, 1946-1961 (pp. 155-164). New York: Noonday. [Over Vita Activa. Arendt wordt door McCarthy consequent aangeduid als ‘Miss Arendt] McCarthy, M. (1973/1969). The Hue and Cry. In The Writing on the Wall and Other Literary Essays (pp. 56-72). Harmondsworth: Penguin Books. [Over Eichmann in Jerusalem] Meijer, D. (2009). Altijd dwars doordenken. (Een van de grootste filosofen van de twintigste eeuwuw blijft een inspiratiebron, dankzij haar uitgesproken standpunten en beroemde
-9-
minnaar). In NIW, 2-10-2009, pp. 2-5. [ook naar aanleiding van voorstelling ‘Hannah en Martin’, van Mugmetdegoudentand, zie onder] Miedema, S. (1993). Een temporeel-ethnocentrische visie op immigratie. Politiekpedagogische consequenties. In P. Smeyers et al. (red.). Opvoeding, democratie en nationalisme (pp. 115-122). [Speciaal nummer Pedagogisch Tijdschrift, 18] Miedema, S. (1996). The relevance of political philosophy to educational theory. Hannah Arendt and ‘Active citizenship’. In R.F. Farnen et al. (Eds). Democracy, Socialization and Conflicting Loyalties in East and West (pp. 367-375). London: MacMillan Press. Neiman, S. (2002/2004/2006). Het kwaad denken. Een andere geschiedenis van de filosofie. Amsterdam: Boom. (HA passim en H.4) Neiman, S. (2008/2010). Morele helderheid. Goed en kwaad in de 21ste eeuw. Amsterdam: Ambo. (HA passim) Noordervliet, N. (2005). Voor altijd Rode Dany. Over het maken van het programma Wereldgasten met Daniël Cohn-Bendit. In Vrij Nederland, 17 december, pp. 90-94, met op p. 94 over de vriendschap van Dany’s ouders met HA. Osberg, D. & G. Biesta (2008). The emergent curriculum: navigating a complex course between unguided learning and planned enculturation. In J. Curriculum Studies, 40, 3, 313-328. Passerin d’Entrèves, M. (1992). Hannah Arendt and the idea of citizenship. In C. Mouffe (Ed.). Dimensions of radical democracy. Pluralism, citizenship, community (pp. 145168). London: Verso. [uit de nalatenschap van Ton en Chris] Peeters, J. (2007). Vijf redenen om Hannah Arendt te lezen. In Oikos, 40, 1, 71-74 (17 februari). [http://www.oikos.be/tijdschrift/archief/cat_view/54-archief/57-jaargang2007/76-oikos-40-12007] Pols, W. (2001). Voorbij de pedagogiek van de regel. Over de pedagogische opdracht van het onderwijs. In Pedagogiek, 21, 3, p. 195-199. Pols, W. & J. Berding (2010). Een soort ‘amfibie’. Opvoeden in de tussenruimte van de school. In S. Ramaekers, T. Storme, P. Verstraete & J. Vlieghe (red.). De publieke betekenis van pedagogisch denken en handelen. Bijdragen aan de Veertiende Landelijke Pedagogendag (pp. 74-82). Amsterdam: SWP. Rozelle, R. (….). Returning to the Dinner Table: Dewey and Arendt on the Artistry of Humanity. (with a commentary by Louis Logister) Sanders, S. (2012). Een ongemakkelijke filosofe. In Vrij Nederland, 10 november, p. 62-3, 65 Santoro Gómez, D. (2007). Between Past and Future: Arendt’s Liminal Space of Teaching. Paper presented at the 2007 Annal Meeting of the AERA, Chicago, IL.
- 10 -
Schutz, A. (1997). The Metaphor of “Space” in Educational Theory: Henry Giroux Through the Eyes of Hannah Arendt and Michel Foucault. In Philosophy of Education 1997 (download via www.ed.uiuc.edu/EPS/PES-Yearbook/97_docs/schutz.html op 29-102007. [met een reactie van Shari Popen, niet relevant] Schutz, A. (2000). Teaching Freedom? Postmodern Perspectives. In Review of Educational Research, 70, 2, p. 215-251 (ref’s aan HA op pp. 225, 237ff, 241, 246, 247, 251) (Dit is dezelfde Schutz als 2001 en in Gordon, 2001 [Ed.]) Schutz, A. (2001). Theory as Performative Pedagogy: Three Masks of Hannah Arendt. In Educational Theory, 51, 2, p. 127-150. [Dit is dezelfde Schutz als 2000 en in Gordon, 2001 (Ed.)] Scott, J.V. & J.C. Stark (1996). Rediscovering Hannah Arendt. In H. Arendt, Love and Saint Augustine (pp. 115-215). Chicago & London: The University of Chicago Press. Sennett, R. (2008/2008). De ambachtsman. De mens als maker. Amsterdam: Meulenhoff. [Proloog en passim over HA] Swillen, G. (2005). Hannah Arendt, enkele nieuwe publicaties: Wat doet een mens als hij niet denkt. Aktief – ledenblad van het Masereelfonds, 4, pp. 1-5. Valk, E. de (2011). Exit. For citizens only. Statelozen hebben geen rechten en zijn vogelvrij. Filosofe Hannah Arendt bedacht zestig jaar geleden al een principiële oplossing voor dit probleem. NRC Next, 18 mei, pp. 20-21. Visker, R. (2007). Pluralisme, participatie en vertegenwoordiging. Hannah Arendt herlezend. In Tijdschrift voor Filosofie, 69, 419-445. Walsh, M. (2002). Arendt and the political: From freedom tot power. Refereed paper presented to the Political Theory Stream Jubilee conference of the Autralasian Political Studies Association. Australian National University, October. Werff, S. van der (2008). Het einde van ethiek volgens Arendt. Hoe beperkt globalisering de publieke ruimte van organisaties? [Werkstuk Filosofie, Bachelor domein III, versie 3, `16-12-2008]. VUA, Faculteit Filosofie [gedownload 6-1-2010] [zie Saskia van der Werff] Wildenborg, F. (2006). De vergeten Arendt. In De Groene Amsterdammer, 13 oktober.
IV. Overige / diversen (achtergrond) Agamben. G. (2002/1995). Homo sacer. De soevereine macht en het naakte leven. Amsterdam: Boom/Parrèsia. [refs aan HA: 9, 50, 129, 130, 137, 142, 145, 160, 161, 182, 189, 199] [geleend OB Spui sept. 2008] Achterhuis, H. (2008). Interview door Colet van der Ven in programma Casa Luna, radio 1, 0.02 – 0.45 uur, n.a.v. zijn nieuwe boek Met alle geweld. [o.a. over HA/Eichmann in Jerusalem]
- 11 -
Achterhuis, H. (2008). Profiel. Uitzending Nederland 2, 29-10-2008. [zie profieltv.nl] of [http://player.omroep.nl/?aflID=8174147] Atlas, J. (2000). Bellow. A Biography. New York: Random House. [refs aan HA: p. 82, 196, 217, 287, 389 (nav EiJ), 408, 518; veelal i.r.t. Mary McCarthy] [zie ook It all adds up van SB] Bakker, J.-H. (2003). Toewijding. Over literatuur, mens en media. Amsterdam & Antwerpen: Atlas. (over o.a. Socrates, Augustinus, Rousseau, Montaigne, Nietsche, Heidegger [niets over Arendt!]) Bellow, S. (1977). To Jerusalem and Back. A Personal Account. Harmondsworth: Penguin Books Ltd. [oorspronkelijk Amerikaans 1976] [ref aan HA: p. 95, 122 en wellicht ook 130-1] Brugmans, E. (red.) (20092). Filosofie van de mensenrechten. Tekstboek. Nijmegen: WLP. [bundel teksten; niet over HA] Castle, E.B. (1965). De opvoeding in de klassieke oudheid. Utrecht & Antwerpen: Het Spectrum. (Aula-boeken 193) Cesarani, D. (2004). Eichmann. De definitieve biografie. Amsterdam&Antwerpen: Anthos&Manteau. Conspiracy (2001). Speelfilm. Reconstructie van de Wannsee Conferentie. DVD. Crescenzo, L. de (1991). Geschiedenis van de Griekse filosofie. Van de presocraten tot de neoplatonici. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. (Ooievaar 282) Eichmann (1998). Televisiefilm ZDF. Documentaire. DVD Eichmann’s Secret Memoirs. Documentaire (2 delen). Uit de serie Hitler’s Henchmen. Met o.a. beelden van het proces in Jerusalem. DVD. Ook een Nederlandse versie 2003 met vnl dezelfde beelden. Eichmann (2007). Speelfilm. DVD. Belicht Eichmanns rol dmv flash-backs tijdens de verhoren door Avner Less. Eichmann’s Fate (2011). Speelfilm. DVD. Laat vooral de gesprekken zien van AE met Willem Sassen die de basis vormden voor de Sassen-tapes (zie Lauryssens) en daarnaast hoe de verkering tussen AE’s zoon en de dochter van een Holocaust-overlevende leidde tot de ontdekking dat AE nog in leven was en in Argentinië schuilging onder de naam Ricardo Klement. Elon, A. (2002). Duitsland en zijn joden. Geschiedenis van het Duitse jodendom van 1743 tot 1933. Amsterdam: Meulenhoff. [met enkele verwijzingen naar HA en HA-relevanten] Geest, P. van (2002). Integriteit als weg naar God. Over de spiritualiteit van Augustinus. Utrecht: Katholieke Theologische Universiteit. (oratie 18-10-2002)
- 12 -
Goldhagen, D.J. (19987). Hitlers gewillige beulen. Houten: van Reemst Uitgeverij. (ref HA p. 468) Heidegger, M. (19992). Over denken, bouwen, wonen. Vier essays. Nijmegen: SUN. (Vertaling, inleiding en commentaar van H.M. Berghs) Heidegger, M. (1998). Zijn en tijd. Nijmegen: SUN. (Vertaling en nawoord Mark Wildschut) Heijden, C. van der (20089). Grijs verleden. Nederland en de tweede wereldoorlog. Amsterdam: Contact. [één van de ‘leidraden’ is een citaat van HA uit The origins] Held, K. (1995). Trefpunt Plato. Een filosofische reisgids door de antieke wereld. Amsterdam: Maarten Muntinga bv. (Rainbowpocket 224) Herzberg, A.J. (1962). Eichmann in Jeruzalem. Den Haag: Bert Bakker / Daamen n.v. Herzl, Th. (2004). De jodenstaat. Poging tot een moderne oplossing van het joodse vraagstuk. Amsterdam: Mets & Schilt. (Oorspr. 1896; nawoord I. Lipschits) Inwood, M. (20033). Heidegger. Rotterdam: Lemniscaat. (Reeks Kopstukken Filosofie) Kant, I. (1956[1790/1793/1799]). Kritik der Urteilskraft. Leipzig: Reclam. [zie de referenties in HA Oordelen aan o.a. par. 40 van KdU] Kieft, E. (2008). Zinvol geweld – een tragedie die terugkeert. In NRC Handelsblad/Boeken, 24 oktobver, p. 8-9. [bespreking van Met alle geweld van Hans Achterhuis] Koolschijn, G. (1990). Het democratische beest. Plato’s tegenstander. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. Koolschijn, G. (2004). Plato, schrijver. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. (teksten gekozen en vertaald door GK. 1. Liefde, 2. Onzekerheid, 3. Rechtvaardiging, 4. Verstarring) Laak, W. van der (2011). ‘In het sociale domein is iedere situatie uniek’. Interview met Joop Berding over het werk van Hannah Arendt n.a.v. het venster over Arendt in de Canon Sociaal werk. In Verweg & Dichtbij (uitgave Hogeschool Rotterdam), pp. 4-8 (december). Lang, J. von (1982). Das Eichmann-Protokoll. Tonbandaufzichnungen der israelischen Verhörungen. Berlin: Severin und Siedler. (transcripties van de verhoren door A. les van AE direct na diens gevangenneming.) Lauryssens, S. (1976). De Eichmann-erfenis. Brussel & Den Haag: Manteau. (SL speurde Willem Sassen op die E in Argentinië interviewde) Lessing, G.E. (1979). De opvoeding van de mensheid. Ingeleid, vertaald en geannoteerd door dr. J. Sperna Weiland. Baarn: Het Wereldvenster. (oorspronkelijk Duits 1780)
- 13 -
Marrou, H. (1962). Augustinus. Utrecht & Antwerpen: Het Spectrum. (Pictura-boeken 30) Mees, H. (2007). Via Activa. Van verzorgingsstaat naar kansenmaatschappij. Rotterdam: NRC Handelsblad/Kunsthal/Hogeschool Rotterdam. (5e Pietje Bell lezing 22-11) Mouffe, C. (2008). Over het politieke. Kampen: Klement. (oorspronkelijk Engels 2005) [slechts één referentie aan HA’s opvatting van politiek; ik noem dit de ‘lege plek’ in het werk van CM; deels gekopieerd] [Jans verwijst in zijn artikel ‘Het publiek en het publieke’ naar Mouffe, z.o.] Mulisch, H. (1990/1962). De zaak 40/61. Een reportage. Amsterdam: De Bezige Bij. Naerebout, F. (2005). Griekse democratie. Democratische politiek in het klassieke Athene. Amsterdam: Amsterdam University Press/Salomé. [geïllustreerd] Pfeijffer, I.L (2000). De Antieken. Amsterdam: De Arbeiderspers. [o.a. over de antieke Griekse en Romeinse literatoren en filosofen, w.o. Plato, Cicero] Plato (1990). Gorgias. Een gesprek in Athene 2400 jaar geleden. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. (vertaling Dr. Jan van Gelder uit 1960; 1990 herzien door GK.) Plato (1995). Sokrates’ leven en dood. Feest Symposium. Euthyfron. Sokrates’ verdediging. Kriton. Faidon. Atheneum-Polak&Van Gennep. (vertaling Gerard Koolschijn) Plato (1997). Constitutie/Politeia. Amsterdam: Atheneum-Polak&Van Gennep. (vertaling Gerard Koolschijn) Safranski, R. (2010/1992). Heidegger en zijn tijd. Amsterdam: Olympus. [zie personenregister voor HA, zie o.a. 176-83] Schmitt, C. (2001/1963). Het begrip politiek, gevolgd door Het tijdperk van neutraliseringen en depolitiseringen. Amsterdam: Boom/Parrèsia. [inleiding van Theo de Wit] [n.a.v. HA Seminar 19-20-9-08] [geleend van OB Spui sept. 2008] Schuyt, K. (2006). Democratische deugden. Groepstegenstellingen en sociale integratie. Leiden: Leiden University Press. (Cleveringa-oratie) (ref aan Arendts Origins, Men in Dark Times, Eichmann en Essays in Understanding) Slager, S. (2008). “Eichmann was geen marionet”. Aanklager haalt herinneringen op aan proces tegen Nazi-kopstuk. In Trouw, 13 november. [interview met Gabriel Bach][zie ook Zeeman 13-11-2008] Snethlage, J.L. (1932). Kant. ‘s-Gravenhage: J.P. Kruseman. (Reeks Helden van den geest, VI) [Algemeen + pp. 59ff De Oordeelskracht] Spruyt, B.J. (2007). Wat gebeurt er in Frankrijk. In Opinio, 4-10 mei, pp. 6-10. [interview met Alain Finkielkraut, waarin deze refereert aan HA, met name haar ‘conservatisme’] Stone, I.F. (1989). The Trial of Socrates. New York etc.: Doubleday.
- 14 -
Trotta, M. Von (2012). Hannah Arendt. (film, première in Nederland 2 mei 2013). Titelrol Barbara Sukowa, meer op http://www.imdb.com/title/tt1674773/?ref_=sr_1 Vermaat, E. (2012). Adolf Eichmann. Technocraat van de Holocaust. Soesterberg: Aspekt. (benadrukt vooral het technocratische in AE’s aanpak en beschrijft zijn nauwe banden met de groot-moefti van Palestina) Walsum, S. van (2008). Strand met een verleden [over Wannsee]. In de Volkskrant, 14 juni, katern ‘Reizen’, p. 3. Winner, L. (1977). Autonomous Technology. Technics-out-of-Control as a Theme in Political Thought. Cambridge, MA & London, UK: MIT Press. [refs aan HA: 95-97, 111, 176, 205-206, 301-302, 324, 337-338, 351] Zeeman, R. (2008). “Ik geloof niet dat Eichmann echt berouw had”. In Reformatorisch Dagblad, 13 november. [interview met Gabriel Bach; zie ook Trouw 13-11-2008] Zilfhout, P. van (2008). Radicale Waarden. Z.pl.: Fontys Hogescholen. [oratie met in de inleiding een statement over ‘Little Rock’ en op p. 50 een ref aan Vita Activa] Zwagerman, J. (2008). Valse projecties in valse wisseltal. In de Volkskrant, 19 april. [bekorte tekst bij uitreking Gouden Ganzenveer; verwijzing naar Eichmann in Jerusalem en De zaak 40/61]
V. Internet (selectie) Diverse recensies van de film Hannah Arendt, april-mei 2013 Trailer film/biopic Hannah Arendt: http://www.traileraddict.com/trailer/hannah-arendt/rcdtiff-interview-margarethe-von-trotta-and-barbara-sukowa Andrades, C. (2007). Hannah Arendt, verdedigster van de politiek. http://www.filosofieblog.nl/?p=76 (gedownload 25-6-2008) Ashkenaz [documentaire over de Ashkenazi-joden, met o.a. beelden van het Huis van het Volk waar het proces tegen Eichmann plaatsvond. Een Israëlische filmmaker citeert (op 43m28s e.v.) uit HA’s brieven over dit proces] http://player.omroep.nl/?aflID=6437043 Berding, J. (2011). 1958 Hannah Arendt. Het maken van onderscheid. http://www.canonsociaalwerk.eu/int/details.php?cps=13&canon_id=214 Bi(bli)ografie Hannah Arendt. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05Arendt/Biografie-bibliografie.html (gedownload 22-11-2006). Boven, M. (2005). Hannah Arendt en het probleem van het kwaad. http://www.8weekly.nl/index.php?art=3299 (gedownload 31-1-2008) Cohn-Bendit, D. (1994). Hannah Arendt – Sie war keine engagierte Philosophin … http://www.uni-trier.de/uni/.... (gedownload 24-11-2006)
- 15 -
Biesta, G. (1996). Education, Not Initiation. In Philosophy of Education 1996 (http://www.ed.uiuc.edu/eps/PED-Yearbook/96_docs/biesta.html gedownload op 14-112007) (refs aan Dewey, Derrida en Arendt) Elizabeth Young-Bruehl In Memoriam. www.hannaharentcenter.org. (gedownload 13-122011) Enkele libertarische reflecties op de consumptiemaatschappij (De Anarcho-Kapittels). http://inflandersfields.eu/2008/07/enkele-libertarische-reflecties-op-de.html (gedownlaod 14-7-2008) Gaus, G. (1964). Zur Person. GG im Gespräch mit HA. Verbatim het interview van 28-101964 (www.rbb-online.de …). Ook in Ich will verstehen en Essays in Understanding (zie boven) Haan, I. de (2004, juli). Arendts scherpe diagnose van de representatieve democratie. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05-Arendt/HAAN-Hannah Arendt.html (gedownload 24-11-2006) Hannah Arendt. http://www.seop.leeds.ac.uk/entries/arendt (gedownload 8-7-2008) (= Stanford Encyclopedia of Philosophy online) Hannah Arendt (1906-1975). http://www.iep.utm.edu/a/arendt.htm (gedownload 8-7-2008) (= The Internet Encyclopedia of Philosophy online) http://www.groene.nl/lezerspost/2010-09-28/hannah-arendt (auteur: Rob Hartman) (gedownload 29-9-2010) Hoheneder, B. (2004, juli). De vreugde van het politieke handelen. Over de politieke actualiteit van Hannah Arendt. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05Arendt/HOHENEDER-Hannah Arendt.html (gedownload 20-12-2006). Isaac, J.C. (2004, juli). Oases in de woestijn: Hannah Arendt over democratische politiek. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05-Arendt/ISAAC-Hannah Arendt.html (gedownload 20-12-2006). Jans, E. (2008). Het publiek en het publieke. http://www.urbanmag.be/artikel/1449/hetpubliek-en-het-publieke (gedownload 5-11-2008) Kohn, J. (2007). Three essays: The Role of Experience in Hannah Arendt’s Political Thought (1: The World of Hannah Arendt; 2: Totalitarianism: The Inversion of Politics; 3) Evil: The Crime against Humanity) http://memory.loc.gov/ammem/arendthtml/...... (gedownload 23-11-2007) Mandel, E. (1965/2010). Hannah Arendt: morele wortels en sociale oorzaken van de fascistische misdaden. http://www.marxists.org/nederlands/mandel/1966/1966arendt.htm (nav EiJ)
- 16 -
Meulenbelt, A. (2008). Arendt over Eichmann. http://anjameulenbelt.sp.nl/weblog/2008/2/28/arendt-over-eichmann (gedownload 7-32008) Norris, T. (2004). Hannah Arendt and Jean Baudrillard: pedagogy in the consumer society. The Encyclopedia of Informal Education. http://www.infed.org.biblio/pedagogy_consumer_society.html (gedownload 10-102008) Sitton, J.F. (2004, juli). Hannah Arendts pleidooi voor radendemocratie. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05-Arendt/SITTON-Hannah Arendt.html (gedownload 20-12-2006). Storme, M. (2008). Tegendraadse bedenkingen betreffende de invulling van de mensenrechten. http://inflandersfields.eu/2008/09/tegendraadse-bedenkingenbetreffende-de.html (gedownload 24-9-2008) Swerdt, W. de (2008). Wat is ‘terreur’ bij Hannah Arendt? http://wimdeswerdt.blogspot.com/2008/03/wat-is-terreur-bij-hannah-arendt.html (gedownload 7-3-2008) The Philosophical Madonna. Daniel Cohn-Bendit recalls his relationship with Hannah Arendt and reflects on her and his generation. http://www.signandsight.com/features/510.html (gedownload 20-4-2007) Topolski, A. (2008). In Search of a Political Ethics of Intersubjectivity: Between Hannah Arendt, Emmanuel Levinas and the Judaic. http://hannaharendt.net/research/topolskiIV.html (gedownload 31-12-2008) Verhofstadt, D. (2005). ‘Verantwoordelijkheid en oordeel’ van Hannah Arendt. www.libertarian.nl (gedownload 22-11-2006) Vries, R. de (2004, juli). Hannah Arendts radenrepublieken. http://www.athene.antenna.nl/ARCHIEF/NR05-Arendt/VRIES-Hannah Arendt.html (gedownload 20-12-2006). Werff, S. van der (2010). Amor Mundi. Ruimte voor gedachten over politiek en bedrijf. http://swerff.web-log.nl/mijn_weblog/2010/01/waar-is-hannah.html Whitfield, S..J. (2007). Hannah Arendt 1906-1975. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/arendt.html (gedownload 20-42007). Young-Bruehl, E. (2010). Hannah Arendtlezing: On Cosmopolitan Thinking. (gedownload 13-12-2011) Young-Bruehl, E. (2011). Hannah Arendt’s Jewish Identity. www.hannaharendtcenter.org (gedownload 113-12-2011)
- 17 -
http://www.filosofie.nl/00/fm/nl/121/artikel/print/26849/Werk__laten_zien_wie_je_bent.html (auteur: Anton de Wit) (gedownload 29-9-2010) www.arte.tv. Documentaire en twee interviews met Arendt. Uitgezonden op Arte 13 oktober 2006. www.slowlovelife.com, 3-12-2011. In memoriam Elisabeth Young-Bruehl (gedownload 1312-2011) Zilfhout, P. van (2008). Professionele waarden in het hoger onderwijs. http://www.scienceguide.nl/print.asp?articleid=106356 (gedownload 3-11-2008). (ook gedrukte versie IB)
VI. Overige Oktober 2009: toneelstuk ‘Hannah en Martin’ van toneelgroep Mugmetdegoudentand. Acteurs: Lineke Rijxman en Willem de Wolf.
- 18 -
