HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord

4

1 Inhoud van de ouderavond

6

2 Organisatie en uitvoering

10

3 Presentatie leerlingen

14

4 Plenaire presentatie

18

5 Verdiepende workshops

30

Bijlagen

38

Colofon

52

VOORWOORD

Tabak en alcohol zijn schadelijk voor de gezondheid van kinderen. Toch weerhoudt dit kinderen er niet van om te experimenteren met roken en drinken. In Nederland beginnen kinderen soms al op 10-jarige leeftijd met drinken of roken. Ouders kunnen door duidelijke regels te stellen, voorkomen dat hun kinderen jong gaan roken en drinken. In de ouderavond over roken en alcohol worden ouders van kinderen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs hierover geïnformeerd. Ook gaan ouders met elkaar in gesprek over de opvoeding. De ouderavond voor het basisonderwijs is een onderdeel van het programma De gezonde school en genotmiddelen. Tijdens dit programma krijgen leerlingen les over roken en alcohol. Leerlingen geven als afsluiting van de lessen een presentatie aan ouders. Vervolgens geeft een preventiewerker de ouders meer informatie over de opvoeding met betrekking tot roken en alcohol. Behalve als onderdeel van het programma De gezonde school en genotmiddelen kan deze ouderavond ook los of in combinatie met de interventie Ik (r)ook niet van STIVORO worden ingezet (www.stivoro.nl/ikrookniet). Deze handleiding is voor preventiewerkers van GGD’en en instellingen voor verslavingszorg. In de handleiding staat de opzet van de ouderavond beschreven. Hoofdstuk 1 gaat over de inhoud van de ouderavond. In hoofdstuk 2 worden praktische tips gegeven voor de uitvoering van de bijeenkomst. In hoofdstuk 3 t/m 5 worden de verschillende onderdelen van de ouderavond verder uitgewerkt. Hierna volgen verschillende bijlagen. Deze handleiding is ontwikkeld door het Trimbos-instituut in samenwerking met STIVORO in het kader van de Opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis.

4

5

1 INHOUD VAN DE OUDERAVOND

Ouders hebben invloed op hun kinderen en kunnen er zo voor zorgen dat kinderen het gebruik van alcohol uitstellen en niet gaan roken. Tijdens de ouderavond krijgen ouders handvatten hoe ze om kunnen gaan met roken en alcohol in de opvoeding. Doelen

• U kunt een avond organiseren waarbij de leerlingen

De doelen van de ouderavond zijn: ouders informeren

presenteren wat ze hebben geleerd over roken en

over de schadelijke invloed van roken en alcohol op de

alcohol; of u geeft een ouderavond met alleen de ouders.

ontwikkeling van hun kind, ouders informeren over effectieve

De aanwezigheid van de kinderen zorgt voor een hogere

opvoedingsstrategieën om middelengebruik door hun kind te

opkomst. Een avond met alleen de ouders geeft u meer

voorkomen of uit te stellen en ouders de gelegenheid geven

tijd om met de ouders in gesprek te gaan.

ervaringen en kennis uit te wisselen met elkaar en met een professional.

• Als onderwerp van de avond kunt u kiezen voor roken en alcohol, of één van beide thema’s. De handleiding gaat uit van een combinatie. Voor de presentatie en de film

Na afloop van de ouderavond..

zijn ook versies over alleen alcohol of roken beschikbaar.

• weten ouders dat ook het af en toe gebruik van tabak en alcohol schadelijk is voor de ontwikkeling van

De ouderavond bestaat uit een plenaire presentatie en

opgroeiende kinderen;

verdiepende workshops. Tijdens de plenaire presentatie

• weten ouders dat de maatregelen die zij nemen of

staat de informatieoverdracht centraal. Met behulp van een

zouden kunnen nemen om het gebruik van tabak en

videoboodschap of een powerpoint presentatie worden

alcohol tegen te gaan, zin hebben en effectief kunnen

ouders gezamenlijk geïnformeerd over:

zijn; • vinden ouders het niet acceptabel dat hun opgroeiende kind rookt of alcohol drinkt; • weten ouders waar ze informatie kunnen vinden over effectieve opvoedingstrategieën om gebruik van tabak en alcohol door hun kind tegen te gaan.

• Cijfers over het tabak- en alcoholgebruik van jongeren (10-16 jaar) • De risico’s van roken en drinken op jonge leeftijd • De invloed van ouders op het rook- en drinkgedrag van hun kind

Doelgroep

Na de plenaire presentatie kan gekozen worden uit een

Deze ouderavond is ontwikkeld voor ouders van leerlingen

aantal verdiepende workshops rondom het thema roken,

van groep 7 en 8 van het basisonderwijs.

alcohol en opvoeding. In elke workshop is dit thema op een andere manier uitgewerkt. De workshops zijn geschikt voor

Opzet en opbouw

grote en kleine groepen ouders. In deze handleiding worden

Voordat u de ouderavond geeft, zullen een aantal keuzes

drie workshops beschreven:

moeten worden gemaakt:

6

7

• Tips toepassen in de praktijk

gemarkeerde dia’s achterwege laten; deze dia’s bevatten

• Wat zou u doen?

extra, aanvullende informatie.

• Debat

• U kunt ervoor kiezen alleen de plenaire presentatie te gebruiken (al dan niet verkort) en de verdiepende

Programma op maat maken

workshops over te slaan. De verdiepende workshops

In deze handleiding wordt een programma voor een

kunnen meestal ook worden ingekort.

ouderavond beschreven van ongeveer twee uur. Het is echter

• De leerlingen geven geen presentatie.

ook mogelijk om een korter programma samen te stellen. Dit programma kan op verschillende manieren worden ingekort:

De duur van de ouderavond is dus flexibel. Zie in onderstaande tabel voor een tijdsindicatie per

• Voor de plenaire presentatie kiest u voor de film in plaats

programmaonderdeel.

van de presentatie. • U kunt de presentatie inkorten door een selectie uit de dia’s te maken. Bij de plenaire presentatie hoort een powerpoint presentatie met 29 dia’s. U kunt de met een *

Onderdeel

Keuzemogelijkheid

Tijdsindicatie

Presentatie leerlingen

Er kan voor gekozen worden om de presentatie door de leerlingen achterwege te laten.

45 minuten

Plenaire presentatie

1. Film bespreken 2. Alle dia’s tonen en bespreken 3. Met een * gemarkeerde dia’s achterwege laten

20 minuten 45 minuten 30 minuten

Workshops

Er kan voor gekozen worden dit onderdeel achterwege te laten of dit onderdeel in te korten.

50 minuten

8

9

2 ORGANISATIE EN UITVOERING

In dit hoofdstuk vindt u informatie over de organisatie en

sites wordt informatie overgedragen door middel

uitvoering van de ouderavond.

van filmfragmenten, tests en polls, animaties en simulatieoefeningen.

Werving van ouders

• Op de sites www.hoepakjijdataan.nl en www.

Samen met de school kunt u kijken hoe u voor een goede

pratenmetuwkind.nl vindt u informatie die specifiek

opkomst kunt zorgen. Veel scholen kampen met een lage

ingaat op opvoeding en middelen. Ouders kunnen zelf

opkomst van ouders bij ouderavonden. De ervaring leert

oefenen met bepaalde opvoedsituaties en krijgen dmv

dat de opkomst hoog is bij een bijeenkomst waarbij ook de

filmpjes en testjes allerlei informatie en tips.

leerlingen een presentatie geven. Daarom wordt aangeraden de ouderavond te combineren met de lessen van het

Tijdens de ouderavond kunt u ook de ouders naar deze

programma De gezonde school en genotmiddelen of met de

informatiebronnen verwijzen.

presentaties uit de digitale module Ik (r)ook niet. De opkomst kan ook behoorlijk toenemen als de school van

• Zorg voor een overzicht van het lokale aanbod

tevoren bij de ouders inventariseert welke doordeweekse

van opvoedingsondersteuning, met data en

avond of middag het beste uitkomt. Het is ook belangrijk

contactgegevens. Er zijn altijd ouders die hier behoefte

dat ouders de relevantie van het onderwerp inzien. Laat

aan hebben.



die dus duidelijk in de uitnodiging naar voren komen (zie bijlage 1) en besteed er van tevoren al aandacht aan, in

De powerpoint presentatie/film

bijvoorbeeld schoolkrant, ouderkrant, nieuwsbrief of website.

Bij de plenaire presentatie hoort een powerpoint

Een voorbeeldartikel over de ouderavond vindt u in bijlage 2.

presentatie of een film. U vindt deze presentatie en de film

Meer tips om de opkomst van ouders te stimuleren vindt u in

op de bijgevoegde CD-rom. Hierbij gelden de volgende

de folder ‘Tips voor een goede opkomst’ (www.trimbos.nl/

aandachtspunten:

producten bestelnummer PFG93003). • In de powerpoint presentatie is ruimte voor eigen De klas kan, samen met de docent, zelf meewerken aan

informatie, bijvoorbeeld regionale cijfers over tabak-

de uitnodiging voor de ouders. De leerlingen maken in

en alcoholgebruik. Ouders zijn hierin geïnteresseerd.

groepjes of persoonlijk een uitnodiging voor hun ouders, met

Daarnaast zou de uitslag van een leerlingenpeiling

tekeningen of plaatjes over het onderwerp. De leerkracht

toegevoegd kunnen worden. De docent kan in de klas

zorgt er voor dat de leerlingen een format gebruiken met

inventariseren hoeveel leerlingen wel eens alcohol

de juiste informatie en tijden (zie ook de uitnodigingsbrief in

hebben gedronken of hebben gerookt. En deze cijfers

bijlage 1).

(anoniem) presenteren. Bespreek deze optie van tevoren met de docent.

Kennis over roken, alcohol en opvoeding • Voor aanvullende informatie over roken, drinken en blowen kunt de websites www.stivoro.nl en www.

de apparatuur van de school geschikt is om de film

alcoholinfo.nl raadplegen.

of de presentatie te vertonen. Doe dit enkele dagen

• U kunt ook de e-learnings www.uwkindenroken.nl en www.uwkindenalcohol.nl bezoeken. Op deze 10

• Het is verstandig om van tevoren uit te proberen of

van tevoren, zodat de systeembeheerder tijd heeft om eventuele storingen te verhelpen. 11

• Bespreek van tevoren of de school alle benodigde apparatuur in huis heeft en of deze apparatuur op de ouderavond bediend kan worden door de aanwezige schoolmedewerkers.

Tip: Neem de film mee bij het voorgesprek met de school. De film werkt wervend en u kunt meteen kijken of het mogelijk is dit op de school af te spelen.

Voorbeeld tijdschema

Tijd

Activiteit

18.30

School open, spullen klaarzetten

18.45

Ontvangst ouders

19.00

Opening door docent, toelichten doel en programma van de avond, voorstellen preventiewerker

19.10

Aanvang presentatie door de leerlingen

19.50

Pauze

20.15

Presentatie en workshop door preventiewerker

21.00

Eventueel plenaire afsluiting

Tip: Vraag of de systeembeheerder bij de ouderavond aanwezig kan zijn, of in ieder geval telefonisch stand-by kan zijn.

Als de leerlingen geen presentatie verzorgen tijdens de ouderavond kan het deel met de preventiewerker worden uitgebreid. Bijlagen De bijlagen in deze handleiding en andere hulpmiddelen, zoals de presentatie en filmpjes staan op de cd-rom die bij deze handleiding hoort. Ook kunnen deze worden gedownload via www.dgsg.nl. Checklists In bijlage 5a en 5b staan checklists (voor zowel school als preventiewerker) met de activiteiten voor het voorbereiden en uitvoeren van de ouderavond.

12

13

3 PRESENTATIE LEERLINGEN

Inhoud

Hieronder staat per boekje, of methode welke producten de

De ouderavond kan beginnen met een presentatie van de

leerlingen maken.

leerlingen over roken en alcohol of één van beide thema’s. De leerlingen hebben les gehad over roken en alcohol

1 Lesboekje roken:

en vertellen aan hun ouders wat ze hebben geleerd. Ze

- folder of digibordles over roken (opdracht 3)

presenteren bijvoorbeeld de folder die ze hebben gemaakt en

- rollenspel nee zeggen tegen roken (opdracht 5)

doen een rollenspel over nee zeggen.

- poster, film of een stripverhaal om reclame te maken tegen roken (opdracht 10)

Duur De duur van dit deel is ongeveer 30-45 minuten.

Lesboekje alcohol: - flyer of powerpoint presentatie over alcohol (opdracht 4)

Voorbereiding en benodigdheden

- rollenspel nee zeggen tegen alcohol (opdracht 5)

• Bespreek met de docent wat de leerlingen gaan

- lied of gedicht met de boodschap dat het normaal is als

presenteren. Let daarbij op dat de kinderen niet aan de ouders gaan vertellen hoe zij hen moeten opvoeden. • De docent bereidt de presentaties voor met de leerlingen. In de klas wordt besproken wat de leerlingen willen

kinderen geen alcohol drinken (opdracht 8) - etiketten voor alcoholvrije drankjes (opdracht 10) - alcoholvrije cocktails (recepten staan op www.baorokendrinken.nl)

presenteren en wie wat gaat doen. • Afhankelijk van de presentaties is een beamer, een scherm en een laptop nodig of een (digitaal) schoolbord.

2 Alcohol & roken, een ander verhaal: - informatieblad over roken en alcohol - rollenspellen nee zeggen tegen roken en alcohol

Uitvoering Welkom:

3 Lessen Ik (r)ook niet:

De ouders worden verwelkomd door de docent. U kunt zich

- poster of lied over (niet) roken

als preventiewerker voorstellen. Ook wordt het programma

- powerpoint presentatie over (niet) roken

en het doel van de avond toegelicht.

- rollenspel nee zeggen tegen roken

Presentaties door leerlingen:

Afsluiting

Tijdens de lessen over roken en alcohol van De gezonde

Prijs de leerlingen met hun mooie werk. Als de leerlingen

school en genotmiddelen maken de leerlingen verschillende

hebben gewerkt aan Het voorlichtingsbureau van Alcohol

producten die ze kunnen presenteren aan de ouders. Een

& roken, een ander verhaal, kunt u het voorlichtingsbureau

school kan kiezen tussen:

officieel openen. Hierna kunt u de kinderen nog een aantal

1 lesboekjes over roken en alcohol of

vragen stellen, zoals:

2 de methode Alcohol & roken, een ander verhaal.

• Wat vond je leuk aan de lessen?

3 Een school kan ook alleen het thema roken kiezen, en

• Wat hebben jullie het best onthouden uit de lessen over

werken met het lespakket Ik (r)ook niet.

roken en alcohol? • Hoe kun je ervoor zorgen dat je geen alcohol gaat drinken voor je 16e?

14

15

• Hoe kun je ervoor zorgen dat je niet gaat roken? Vervolgens is het deel met de leerlingen afgelopen. Er is een korte pauze. Hierna kunt u verder praten met de ouders. De leerlingen gaan naar een aparte ruimte. Er zijn verschillende activiteiten die de leerlingen kunnen doen: • puzzels maken over roken en alcohol (zie bijlage 6) • spelletjes meenemen en deze spelen • alcoholvrije cocktails maken om als afsluiting van de avond uit te delen aan de ouders Bespreek met de docent of het mogelijk is dat er een volwassene bij de kinderen aanwezig is, die de activiteiten coördineert.

16

17

4 PLENAIRE PRESENTATIE

In dit hoofdstuk vindt u meer informatie over het eerste

Duur

gedeelte van de ouderavond: de plenaire presentatie.

Optie 1: 20 minuten

Bij deze presentatie hoort een film of een powerpoint

Optie 2: 30 – 45 minuten

presentatie; deze staat op de cd-rom die toegevoegd is aan deze handleiding. De presentatie bevat in totaal 40 dia’s. U

Voorbereiding en benodigdheden

kunt zelf een kortere presentatie samenstellen door de met

• Rode en groene kaartjes voor de kennisquiz

een * gemarkeerde dia’s achterwege te laten.

• Film of de powerpoint presentatie bekijken en meenemen • Computer en een beamer

Inhoud Voor de plenaire presentatie zijn twee mogelijkheden:

• Campagnefolder “Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?“

Optie 1: De bijeenkomst start met een korte kennisquiz

Uitwerking

(zonder discussie) om de ouders te betrekken bij het

Kennisquiz

onderwerp. Daarna wordt een korte film getoond waarin de

Als voorbereiding op de film of als variatie tijdens de

cijfers, de risico’s en tips voor de opvoeding aan bod komen.

presentatie kunt u de volgende vragen voorleggen aan

Na de film kunnen een aantal uitspraken uit de kennisquiz

de ouders. Ouders kunnen aangeven of ze denken dat de

worden nabesproken.

uitspraak waar is of niet. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het opsteken van rode en groene kaartjes of door te

Optie 2: Een presentatie door de preventiewerker over de

gaan zitten of staan. De volgende uitspraken kunnen worden

cijfers, de risico’s en de opvoeding. Om ervoor te zorgen

voorgelegd aan de ouders:

dat de presentatie levendiger wordt, kunt u tussendoor een

1. 10% van de kinderen van 12 jaar, heeft wel eens alcohol

aantal vragen uit de kennisquiz stellen. Hierdoor worden ouders actief betrokken bij de presentatie.

gedronken. 2. Minder dan de helft van de rokers is begonnen voordat hij of zij 18 was.

Mocht u tijdens de ouderavond aangepaste grafieken willen laten zien (bijvoorbeeld om dat u alle middelen in een aparte

3. In tabaksrook zitten ongeveer 4000 giftige chemische stoffen.

grafiek wilt laten zien, of omdat u zich wilt beperken tot één

4. Alcohol drinken beschadigt de hersenen van kinderen.

leeftijdsgroep), dan kunt u op basis van de cijfers in bijlage 7

5. Het helpt niet als ik mijn kinderen verbied te roken of te

nieuwe grafieken opmaken.

drinken. Ze doen het toch wel. 6. Als ik rook, kan ik mijn kinderen toch moeilijk vertellen

Als de leerlingen ook een presentatie geven, heeft u minder

dat zij dit niet mogen doen.

tijd voor de bijeenkomst met de ouders. U kunt er dan voor

7. Het is goed om kinderen thuis alcohol te leren drinken.

kiezen om alleen de film te laten zien. Als u meer tijd heeft

Dan kunnen ze er later verantwoord mee omgaan.

voor de presentatie of als het op de betreffende school niet mogelijk is de film te vertonen, kunt u kiezen voor de

Nabespreking kennisquiz

powerpoint presentatie.

Na het vertonen van de film of tijdens de presentatie kunt u in gesprek gaan met de ouders over een aantal uitspraken. De laatste drie uitspraken zijn bijvoorbeeld interessant om te

18

19

bespreken. Daarbij kunt u ingaan op de reden die de ouders

roken.

hebben om te denken dat een uitspraak waar is of niet.

7. Niet waar. Het blijkt juist dat kinderen die thuis leren

Vraag ook of de mening van de ouders is veranderd na het

Dia 3

drinken, jonger beginnen met het drinken van alcohol.

kijken van de film. Toelichting op de uitspraken 1. Niet waar. 41% van de kinderen van 12 jaar, heeft wel eens alcohol gedronken. 2. Niet waar. 75% van de mensen die roken, is begonnen

Als ze drinken, drinken ze ook meer dan jongeren die

Dia 1

thuis niet hebben leren drinken. Als ouders hun kinderen

Uit onderzoek weten we dat kinderen vaak al op jonge

(een slokje) alcohol geven, denken jongeren dat het

leeftijd hun eerste drankje of sigaret proberen. Weet u

geen kwaad kan en dat het normaal is. Regels stellen

hoe het zit bij uw kind? Heeft uw kind al wel eens wat

over alcohol helpt juist om het gebruik van alcohol door

uitgeprobeerd?

Interactie met het publiek

3. Waar. Er zitten inderdaad ongeveer 4000 verschillende

Dia 4

4.2 Cijfers en risico’s roken

De film staat op de cd-rom die bij de handleiding hoort.

Meer dan vroeger

schadelijke stoffen in tabaksrook. De belangrijkste Er staan drie films op de cd-rom: een film over alcohol Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest

jongeren Dia 2 Hoeveel Hoeveel jongerendrinken roken elke dag?

stoffen zijn nicotine (zorgt voor verslaving), koolstof 60

en roken; een film over roken en een film over alcohol.

Op de basisschool wordt nauwelijks gerookt. Kinderen

monoxide (zorgt voor een slechtere conditie)50en teer

Afhankelijk van het onderwerp van de ouderavond, kiest u

60% proberen wel eens een trekje,Straks maar dagelijks roken komt 80

(zorgt voor de rokershoest en verhoogt de kans 40 op

één film. In de film wordt kort en krachtig door Tom ter Bogt

70 niet voor. eigenlijk

longkanker).

(onderzoeker middelengebruik en probleemgedrag van de jongens

Op de50middelbare school stijgt het aantal jongeren dat rookt

30

meisjes

4. Waar. De hersenen ontwikkelen zich nog tot20het 24e levensjaar. Vooral de delen van de hersenen 10 die verantwoordelijk zijn voor het maken van keuzes en 0

1988

1982

voor leren en geheugen ontwikkelen zich nog tijdens de

puberteit. Alcohol remt de ontwikkeling van de hersenen.

60

Deze20jongeren zijn nog onder de 16 jaar en mogen nog geen

wat de risico’s zijn van roken en alcohol. Vervolgens worden

10 sigaretten kopen.

2003

2007

tips gegeven aan de ouders hoe ze kunnen voorkomen dat hun kind gaat roken of jong gaat drinken.

We gaan weer de goede kant op

30

0

25

30

De presentatie staat ook op de cd-rom. Er staan drie

20

25

presentaties op de cd-rom: een presentatie over roken en

15

5. Niet waar. Regels stellen over roken en alcohol helpt. 20

Kinderen van ouders die regels stellen beginnen later 15

alcohol; een presentatie over roken en een presentatie over

10 Als er in met het drinken van alcohol en drinken minder.

alcohol. Afhankelijk van het onderwerp van de ouderavond,

5 huis niet gerookt mag worden, hebben kinderen minder

kiest u één presentatie. De presentatie bestaat uit een vast

0

kans om met roken te beginnen. Het is belangrijk om op 2003

deel en een aantal aanvullende dia’s. De aanvullende dia’s 2005 2007 2009

jonge leeftijd te beginnen met het stellen van regels. Dan

worden hieronder aangegeven met een *.

zijn deze het meest effectief.

De presentatie gaat eerst in op roken; hoeveel jongeren

6. Niet waar. Ouders die roken, kunnen ook aangeven dat ze

roken en wat zijn de risico’s daarvan. Daarna wordt ingegaan

Hoeveel alcohol drinken jongeren?

BO

12

13

14

15

Om in gesprek te gaan over roken, is het belangrijk om te

16

weten wat redenen zijn van jongeren om te roken.

Hoeveel jongeren roken elke dag?

Powerpoint presentatie

hierdoor problemen met leren en geheugen35kunnen

Waarom roken jongeren?

jongens

met roken en het drinken van alcohol. Er wordt aangeven 1999

Waarom roken jongeren?*

- Nieuwsgierigheid - Erbij willen horen - Iedereen doet het - Negatieve effecten merk je pas veel later

90

meisjes snel.40 Van deNu15 5% jarige jongeren rookt bijna 20% elke dag.

1996



elke maand alcohol?

universiteit Utrecht) verteld dat jongeren al vroeg beginnen

Uit onderzoek blijkt dat jongeren die veel alcohol drinken Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken krijgen.

Deze dia kunt u zelf invullen.



Vertoning van de film

dat kinderen gaan roken.

Hoeveel jongeren op de basisschool roken elke dag IN DE REGIO?*

jongeren uit te stellen.

voor hun 18e. Daarom is het zo belangrijk te voorkomen

Straks 20%

(nieuwe dingen proberen, risico’s nemen) of omdat ze erbij willen horen (stoer doen, onzekerheid maskeren). Anderen denken dat ‘iedereen dit doet’ (terwijl de meerderheid daadwerkelijk niet rookt). Ook denken sommige jongeren dat

leerlingen

10 5

Sommige jongeren beginnen met roken uit nieuwsgierigheid

Nu geen

alleen oudere mensen (zoals ‘opa van 85 jaar’) last kunnen krijgen van het roken. Jongeren kunnen over het algemeen minder goed vooruit kijken waardoor ze minder gevoelig zijn

0 11

12

13

14

15

16

Regels stellen werkt

(bron: TNS NIPO,Aantal in opdracht vandat STIVORO, 2010) jongeren vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand)

60

voor negatieve gevolgen in de toekomst. Werkvorm Vraag eerst aan de ouders wat zij denken dat redenen van

niet willen dat hun kind gaat roken. Ze kunnen uitleggen op alcohol; hoeveel jongeren drinken alcohol en de risico’s. Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar

Werkvorm 50

jongeren zijn om te roken. Vervolgens kunt u de redenen die

waarom ze zelf roken en aangeven dat ze hier moeilijk

Als afsluiting gaat u in op wat ouders kunnen doen.

Vertel dat op de basisschool nog nauwelijks wordt gerookt. 40

jongeren hebben op de dia laten zien.

mee kunnen stoppen. Uit onderzoek blijkt dat het net zo

Hieronder wordt de Niet presentatie over roken en alcohol

effectief is voor rokende ouders als niet-rokende ouders

besproken.

Daarna kunt u de ouders vragen een schatting te maken van Strenge ouders 30

om duidelijk te zeggen dat je niet wilt dat je kind gaat

drinken in het weekend

1-4 glazen

Tolerante ouders het percentage van de 15 jarige jongeren dat elke dag rookt.

5-10 glazen

Vervolgens kunt u het goede antwoord laten zien door de

meer dan 10 glazen

20

grafiek te laten verschijnen.

4.1 Opening

20 10 0

14 jaar

15 jaar

21

Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest

60 50 40 30

jongens meisjes

20 10 0

1988

1982

1996

1999

2003

2007

We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

35 30

Dia 5

D  e risico’s van roken op de lange termijn



Als ouders met hun kind in gesprek willen gaan over de

Gevolgen van roken Lange termijn - Longkanker - Hart- en vaatziekten - Verminderde vruchtbaarheid - Verslavend - Kinderen kunnen na een paar sigaretten al verslaafd zijn!

Werkvorm

of haar manier van denken. Over het algemeen zijn jongeren

Bij het bespreken van dit onderwerp kunt u een filmfragment

vatbaarder voor de risico’s op korte termijn, omdat de risico’s

laten zien. Dit fragment is verwerkt in de presentatie. Als u

op lange termijn ‘te ver weg’ zijn en jongeren deze niet op

op het filmpje klikt, begint deze te spelen. Het fragment laat

zichzelf betrekken.

zien dat veel ouders onderschatten hoeveel hun kind drinkt

Dia 7

Conclusie

rom).

Daarom… Meer dan vroeger

- moeten kinderen niet gaan roken!

50

Lange termijn gevolgen van roken zijn over het algemeen 40

wel bekend bij ouders. Wat minder bekend is dat jongeren 30

jongens Het gedeelte over roken eindigt met de conclusie dat roken meisjes

20

ongezond is voor jongeren. Het advies is dus dat kinderen

10

niet moeten beginnen met roken. Hoe langer kinderen het

al na een paar sigaretten verslaafd kunnen zijn. Eén keertje

0

1988

1982

U kunt eerst aan de ouders vragen na hoeveel sigaretten

beginnen roken uitstellen, hoe 1996 1999 met 2003 2007

kleiner de kans is dat ze

We gaan weer de goede kant op

4.3 Cijfers en risico’s alcohol

Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

vertellen dat kinderen al na een paar sigaretten verslaafd



Korte termijn - Slechte conditie - Slechte adem - Gele vingers - Geen geld over

Dia 8

Dia 11

2007

2009

Hoeveel alcohol drinken jongeren?*

15

Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend

1-4 glazen

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

5-10 glazen meer dan 10 glazen

Straks 60%

Jongeren die alcohol drinken, drinken vaak en veel. Van de jongens meisjes

Nu 5%

16 jarige jongeren drinkt bijvoorbeeld 26% meer dan 10 glazen alcohol in het weekend. (Bron: Peilstationonderzoek, 2007)

BO

12

13

14

15

16

Hoeveel jongeren roken elke dag?

In het basisonderwijs hebben veel kinderen wel eens Straks 20%

Wat weten ouders van het drinkgedrag van

Op de15middelbare school stijgt het aantal leerlingen dat elke

hun kinderen?*

leerlingen maand 10 alcohol drinkt snel. Op 15 jarige leeftijd drinkt 60%

Dia 12

Drinken jongeren nu meer dan vroeger?*

Tegenwoordig drinken jongeren meer dan vroeger. Deze grafiek geeft aan hoeveel leerlingen van 12-18 jaar wel eens dronken zijn geweest. Dit aantal neemt toe in vergelijking met 20 jaar geleden. Maar ook is te zien dat we op de goede weg zijn: de lijn stijgt niet meer. (Bron: Peilstationonderzoek, 2007)

Nu geen van de5 jongeren elke maand alcohol.

10

2003

2005

Hoeveel drinkt uw kind?

2007

2009

Jongeren mogen pas vanaf 16 jaar alcohol kopen, maar 0

Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest

Regels stellen werkt

Uit onderzoek blijkt dat veel ouders het alcoholgebruik en het

Hoeveel alcohol drinken jongeren? roken door hun kind onderschatten. Hoe jonger het kind, hoe Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in groter het weekend het verschil

tussen wat de ouder denkt dat hun kind

drinkt en het werkelijke gebruik. Op de basisschool speelt dit

Werkvorm 60

Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand)

Vertel dat op de basisschool nog nauwelijks wordt 50 gedronken. Daarna kunt u de ouders vragen een schatting 40

Niet

te maken van het percentage van de 15 jarige jongeren Strenge ouders

1-4 glazen

ouders dat elke maand drinkt. Als u vervolgens nog eenTolerante keer klikt,

5-10 glazen

verschijnt de grafiek met de cijfers.

misschien nog niet, maar op de middelbare school wel.

Meer dan vroeger

onder die leeftijd drinken13dus al14veel jongeren 11 12 15 16 alcohol. (Bron: HBSC, 2009)

meer dan 10 glazen

22

2005

2003

Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol?

20 alcoholgebruik komt onder 5% van de leerlingen voor.

5

Gevolgen van roken

0

Niet

30

0

Deze5 dia kunt u zelf invullen.

Hoeveel jongeren drinken elke maand?

35

20 D  e gevolgen van roken op de korte

termijn

Dia 9

25 een slokje of een glas alcohol gedronken. Maandelijks

25

Dia 6

drinken elke maand in de REGIO?*

10

Hoeveel alcohol drinken jongeren?

gaan roken.

kinderen volgens hen verslaafd kunnen raken en daarna kunnen zijn aan tabak.

Hoeveel jongeren in het basisonderwijs

15

(Bron: ‘Bierboys en Breezerbabes’, dit filmpje staat op de CD

60

Werkvorm

20

Dia 10

risico’s van roken, is het belangrijk dat ze aansluiten bij zijn

Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest

proberen is dus niet altijd onschuldig.

25

30 20

60 50 40 30 20 10 0

10 0

14 jaar

jongens meisjes

1988

1982

1996

1999

2003

2007

We gaan weer de goede kant op

15 jaar

Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

35 30

23

De afgelopen jaren is vooral bij jongere kinderen winst

Daarbij kunnen ouders ook aangeven dat er andere manieren

hersenen. Zelfs kleine hoeveelheden alcohol beïnvloeden de

geboekt. Steeds minder drinken alcohol. Dit is een Meerkinderen dan vroeger

zijn om plezier te maken of erbij te horen. Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol? Dia 14 Wat zijn de risico’s90van alcohol voor Straks 60%

groei van de hersenen. Hersenschade als gevolg van alcohol

Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest grafiek over maandelijks gebruik van alcohol door kinderen

60

van 12 jaar. 50

80 70 60 50 40 30 20 10 0

jongeren?

De daling40van het aantal kinderen dat alcohol drinkt, is jongens 30 onder andere te danken aan het besef bij ouders dat alcohol meisjes

20

schadelijk is voor kinderen. Ouders zijn strenger geworden 10

en dat werkt. 0

1988

1982

1996

1999

2003

We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

35 30 25 20

12

13

14

15

16

- kinderen die al jong beginnen Hoeveel jongeren roken elke dag? met alcohol drinken, 25 hebben meer20 kans… - …om in coma te raken 15 - …om later verslaafd te raken 10 - …op onherstelbare5 hersenschade 0 - …op schooluitval en 13 14 15 16 11 12 slechtere schoolprestaties Regels stellen werkt

Vroeg en veelvuldig gebruik van alcohol kan leiden tot verminderde schoolprestaties, spijbelen en drop-out. Dia 15

5 2003

2005

2007

2009

(Bron: Peilstationonderzoek, 2007; HBSC, 2009) Hoeveel alcohol drinken jongeren?

60

Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend

Waarom drinken jongeren alcohol?* Niet

- Ongelukken - Seksueel risico gedrag - Agressie en zinloos geweld

• Ongelukken

40

Alcohol en het verkeer gaan niet samen. Elk jaar gebeuren er

30

effect. Onder invloed van alcohol20voelen mensen zich losser,

5-10 glazen

zien ze minder risico’s en hebben10 ze minder controle over

- Je bent meer ontspannen - Je maakt makkelijker contact - Alles is leuker / grappiger - Je durft veel meer - Het is gezellig - Je hoort erbij - Je bent zelfverzekerder

0 zichzelf. De kans op risicovol gedrag neemt daardoor toe. 14 jaar 15 jaar

Strenge ouders Tolerante ouders

Ook mixdrankjes worden als onschuldig gezien, terwijl er meer alcohol in een flesje mixdrank zit dan in een glas bier. Ook is voor kinderen de drempel om alcohol te drinken

4.4 Wat kunt u doen als ouder?

ongelukken doordat bestuurders onder invloed zijn. • Onveilige seks Onder invloed van alcohol vrijen jongeren vaker onveilig.

Directe gevolgen hiervan kunnen zijn:

Daardoor lopen ze kans op seksueel overdraagbare

• Alcoholvergiftiging

aandoeningen (soa’s) of ongewenste zwangerschap.

Als je in korte tijd heel veel alcohol drinkt, kun je in coma

• Geweld

raken. Je hebt dan een alcoholvergiftiging. Het aantal

Alcohol zorgt ervoor dat mensen sneller agressief worden

kinderen dat door drankmisbruik in coma in het ziekenhuis

en meer geweld gebruiken. Eén op de 5 uitgaande jongeren

belandt groeit snel.

heeft als dader of als slachtoffer wel eens te maken gehad

• Verslaving

met agressie.

Alcohol is een verslavend middel. Hoe jonger iemand begint met het drinken van alcohol, hoe groter de kans is op

kwaad kan.

naar alcohol smaken.

50

Alcohol verdooft de hersenen en heeft een ontremmend

het verkeerde signaal. Kinderen denken dan dat alcohol geen

kleiner door mixdrankjes, omdat deze lekker zoet zijn en niet

Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand)

1-4 glazen

Waarom drinken jongeren? meer dan 10 glazen

Overige risico’s van alcohol*

Andere risico’s van alcohol

Straks 20%

Nu geen

10

Dia 13

jongens meisjes

Nu 5%

BO

- Kinderen mogen totdat ze 16 zijn geen alcohol drinken. - …ook geen slokje - …ook geen mixdrankjes

• Slechte leerprestaties en schooluitval

leerlingen

15

0

overzien van gevolgen van eigen gedrag.

 Gevolgen van jong alcohol drinken

2007

Daarom…

uit zich in concentratieproblemen, leerproblemen en het niet

Dia 16

Dia 17

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat minder jongeren gaan roken en drinken?*



Samen staan we sterk! - Overheid: wetten, regels en campagnes - Scholen: voorlichting en regels - Ouders: praten en regels

Conclusie

verslaving. Sluit dit deel af met het advies: kinderen zouden in ieder

Als ouders een gesprek voeren met hun kind is het goed

• Onherstelbare hersenschade

om te weten welke redenen jongeren hebben om te gaan

De hersenen zijn tot ongeveer het 24e levensjaar in

geval totdat ze 16 zijn geen alcohol moeten drinken. En dus

De overheid maakt wetten en regels, bijvoorbeeld over de

drinken. Het is ook goed deze dingen te benoemen, want

ontwikkeling. Alcohol verstoort de ontwikkeling van de

ook geen slokje en ook geen mixdrankjes. Ouders denken

leeftijd waarop jongeren drank en sigaretten mogen kopen.

vaak dat een slokje geen kwaad kan, maar hierdoor geven ze

Op scholen wordt voorlichting gegeven over roken en

alcohol heeft ook positieve effecten. 24

25

elke maand alcohol?

60 50 40 30

jongens meisjes

20 10 0

1988

1982

1996

1999

2003

2007

We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

35

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Straks 60%

jongens meisjes

Nu 5%

BO

12

13

14

15

16

Hoeveel jongeren roken elke dag? Straks 20%

25

alcohol. Hierdoor zijn jongeren beter in staat zelf30 een keuze

Om te voorkomen dat kinderen gaan roken of drinken, helpt

Regels stellen helpt dus, en het werkt het beste als kinderen

te maken om wel of niet te gaan roken of drinken. 20

het als ouders met hun kind in gesprek gaan over roken en

nog niet roken of drinken. Op de basisschool beginnen met

En ouders kunnen praten met hun kind en regels15stellen.

alcohol. Het beste moment is voordat kinderen beginnen met

25

10

Dia 18

Wat kunnen ouders doen?



roken en het drinken van alcohol.

5 0

Op de basisschool roken en drinken de meeste kinderen nog 2005 niet. Op

2003

15

5

Dia 210

60

envan alcohol Aantal glazen datroken jongeren 16 jaar het meeste effect heeft op jonge leeftijd.

50

Een goed gesprek over roken en alcohol is dus belangrijk,

40

Niet maar het is niet nodig om heel vaak te praten over roken en

30

1-4 glazen alcohol. Dat kan averechts werken.

20

drinken in het weekend

Ouders denken vaak dat als hun kind in de puberteit komt, ze

5-10 glazen

geen invloed meer hebben op hun kind. In de puberteit zijn ouders inderdaad niet meer de enigen die invloed hebben op

Dia 20

dan 10 glazen Regelsmeer stellen

Nu geen

11

Regels stellen werkt* 12

13

14

15

ouders belangrijk vinden. Ook hebben jongeren behoefte aan duidelijke regels. Ze hebben regels nodig bij het losmaken en verkennen van hun grenzen. Natuurlijk hebben ook leeftijdsgenoten veel invloed op elkaars gedrag. De mening van vrienden is belangrijk, maar ook de mening van ouders is van invloed. Dia 19

U hebt invloed op uw kind! - Stel regels: - Geen alcohol tot tenminste 16 jaar - In huis wordt niet gerookt Als ouders hun kinderen verbieden te drinken…

Praten met uw kind

U hebt invloed op uw kind! - Praat op tijd over roken en alcohol met uw kind - Voordat uw kind gaat roken of alcohol gaat drinken - Bijvoorbeeld voor de overgang naar de brugklas

…beginnen kinderen later met drinken

Uit onderzoek is gebleken dat kinderen van ouders die regels stellen, het drinken van alcohol uitstellen en als ze drinken, minder gaan drinken. Voor roken geldt dat als ouders de regel stellen dat er in huis niet mag worden gerookt, de kans dat het kind gaat roken

Nu is het nog op tijd!

26

kleiner is. Ook kunnen ouders duidelijk aangeven dat ze niet willen dat hun kind gaat roken.

- Leg uit waarom: Roken en alcohol drinken is ongezond Directe effecten - roken: stinkt, is duur - alcohol: slechte adem, minder goed kunnen concentreren.

16

Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand)

Strenge ouders Tolerante ouders

10 0

14 jaar

15 jaar

hun kind. Vrienden gaan bijvoorbeeld een grotere rol spelen. Toch blijkt uit onderzoek dat kinderen de mening van hun

U hebt invloed op uw kind!

Regels stellen werkt

naar de brugklas een goed moment om te praten over roken

en alcohol. Uit onderzoek blijkt dat praten met kinderen over Hoeveel alcohol drinken jongeren?



leerlingen

10 het stellen van regels is dus belangrijk.

roken en / of drinken. Daarom is bijvoorbeeld de overgang

U hebt invloed op uw kind! Hoe dan?

de2007 middelbare2009 school beginnen veel kinderen met

20

Dia 23

Uit onderzoek is gebleken dat als ouders de regel stellen dat

Consequenties*

U hebt invloed op uw kind!

hun kind niet mag drinken onder de 16, kinderen minder drinken dan kinderen van ouders die geen regels stellen over alcohol. In de grafiek zijn de resultaten van een onderzoek te zien. Als jongeren ouder worden, gaan ze meer drinken. Maar jongeren waarvan ouders regels stellen, worden minder vaak dronken. Dia 22

- Stel consequenties: Belonen met: een compliment, langer opblijven etc. Straffen met: eerder thuiskomen, een week geen tv kijken of msn-en. -En wees daarin consequent!

Regels uitleggen

Bij het stellen van regels is het belangrijk dat kinderen

Het stellen van regels is de eerste stap. Daarna kunnen

begrijpen waarom die regel wordt gesteld. Ouders kunnen

ouders de consequenties van de regels met hun kind

daarom kort uitleggen waarom hun kind niet mag roken en

bespreken. Zo is het duidelijk wat er gebeurt als het kind

drinken. Ze vertellen dat het ongezond is en leggen daarbij

zich aan de regels houdt en wat de straffen zijn voor het

de nadruk op de nadelen op de korte termijn. Daar zijn

overtreden van de regel. Straffen hoeven niet te groot te

kinderen gevoeliger voor. Ook kunnen ouders de positieve

zijn en moeten passen bij de overtreding. Daarnaast is het

kanten van niet roken en niet drinken belichten: betere

belangrijk om positief gedrag te belonen.

conditie, betere schoolprestaties etc.

Voor zowel straffen als belonen geldt dat dit het beste werkt als dit gelijk wordt uitgevoerd.

27

Dia 24



Het goede voorbeeld geven



U hebt invloed op uw kind!

U hebt invloed op uw kind! - Geef het goede voorbeeld Matig alcohol drinken Niet roken in de buurt van kinderen Ook als u wel drinkt of rookt kunt u zeggen dat u niet wilt dat uw kind dit gaat doen.

- Blijf op de hoogte van wat uw kind doet en houd een goed contact. - Maal uw kind weerbaar

een open gesprek over roken en alcohol mogelijk en zullen kinderen eerder naar hun ouders toestappen met vragen

Ouders willen niet dat hun kind de enige van de

Dia 29

vriendengroep is die niet mag drinken. Daarom is het goed

Bedank de ouders. Voor meer informatie kunt u de

als ouders met elkaar bespreken welke regels ze stellen.

ouders verwijzen naar www.pratenmetuwkind.nl of www.

Ouders kunnen bijvoorbeeld afspreken om geen alcohol te

hoepakjijdataan.nl en www.uwkindenroken.nl en www.

schenken op verjaardagen van hun kinderen.

uwkindenalcohol.nl

4.5 Afsluiting Dia 27



over alcohol of roken.

Ouders zijn een voorbeeld voor hun kind. Dat betekent niet dat je als ouder niet mag roken of drinken. Voor alcohol geldt het advies: drink zelf matig, niet elke dag en bij voorkeur niet in het bijzijn van je kind. Drink je wel af en toe in het bijzijn van je kind, leg dan uit wat het verschil is voor een volwassene die matig drinkt en het gebruik door een kind. En geef je kind geen slokje om te proeven, dan denken kinderen dat alcohol geen kwaad kan. Voor roken geldt het advies: rook niet of in ieder geval niet in het bijzijn van je kind. Als je als ouder rookt, is het toch belangrijk om je kind aan te geven dat je liever niet wil dat hij/zij gaat roken. Dit zelfde geldt voor alcohol. Als ouders open en eerlijk over hun eigen (redenen voor) gebruik zijn, zijn kinderen eerder geneigd hun advies aan te nemen. Naast het geven van het goede voorbeeld is ook de norm die ouders uitstralen belangrijk: het is stoer om niet te roken, het kan ook gezellig zijn zonder alcohol ect. Dia 25

Op de hoogte blijven en weerbaar maken*

Op de basisschool hebben ouders vaak een goed beeld van wat hun kind doet. Op de middelbare school verandert dat. Het is belangrijk als ouders op de hoogte blijven van wat hun kind doet en belangstelling blijven tonen. Zodat ze weten wat hun kind doet en welke vriendschappen er zijn. Zo blijft ook 28

Jongeren kunnen vatbaar zijn voor groepsdruk. Ouders kunnen een rol spelen in het weerbaar maken van hun kind. Bijvoorbeeld door hen zelfvertrouwen te geven en

Conclusie 1

Dus - Probeer te voorkomen dat uw kind gaat roken en stel het drinken van alcohol door uw kind uit!



Meer informatie

Bedankt voor uw aandacht! - meer informatie

www.pratenmetuwkind.nl www.hoepakjijdataan.nl www.uwkindenroken.nl www.uwkindenalcohol.nl

hen te leren duidelijk hun grenzen aan te geven. Deze weerbaarheid zal kinderen helpen om de druk ten aanzien van middelengebruik te weerstaan. Ouders kunnen hun kind bijvoorbeeld leren hoe ze een sigaret of een glas alcohol

De conclusie van de presentatie is dat het belangrijk is

kunnen weigeren. Bijvoorbeeld door te zeggen dat ze in

dat kinderen niet gaan roken en het drinken van alcohol

conditie willen blijven vanwege sport.

uitstellen tot minimaal na hun 16e.

Dia 26

Afspraken maken met andere ouders*



U hebt invloed op uw kind! - Afspraken maken met andere ouders - met ouders van vrienden en klasgenoten - bijvoorbeeld geen alcohol op verjaardagen van kinderen Dia 28

Dus - Praat nu met uw kind over roken en alcohol - Stel regels - Leg uit waarom Geef het goede voorbeeld

Conclusie 2

U kunt de tips voor de opvoeding nog even kort samenvatten en vragen aan de ouders of er nog vragen zijn.

29

5 VERDIEPENDE WORKSHOPS

Workshop 1: TIPS TOEPASSEN IN DE PRAKTIJK

Regels stellen • Welke regels zou u stellen voor uw kind? • Welke regels zou u stellen voor het hele gezin? • Wat zijn de consequenties van het overtreden van een

Inhoud In het plenaire deel van de bijeenkomst hebben ouders

regel? • Hoe kunt u de regels uitleggen aan uw kind?

advies gekregen voor de opvoeding van hun kind. Maar hoe kunnen ouders deze adviezen toepassen in de praktijk. In

Het goede voorbeeld geven

deze workshop wisselen ouders ervaringen en tips uit. U

• Hoe zou u dit willen doen?

kunt de ouders daarbij aanvullend advies geven.

• Als u wel rookt of drinkt, hoe zou u dit kunnen uitleggen aan uw kind?

Duur De duur van deze workshop is ongeveer 45 minuten.

Afspraken maken met andere ouders • Met welke ouders zou u afspraken willen maken?

Voorbereiding en benodigdheden

• Welke afspraken maakt u?

• Flip-over De laatste 5 à 10 minuten kunt u besteden aan de afsluiting. Uitvoering

Hierin vat u de belangrijkste tips samen. Als ouders behoefte

Deze workshop kan in groepjes of plenair plaatsvinden. U

hebben aan meer informatie en advies over dit onderwerp,

kunt stap voor stap de verschillende adviezen die hieronder

kunt u de ouders wijzen op beschikbare folders en de

staan met de ouders bespreken. Daarbij kunt u de vragen die

websites www.pratenmetuwkind.nl of www.hoepakjijdataan.

eronder staan voorleggen aan de ouders.

nl, www.uwkindenroken.nl en www.uwkindenalcohol.nl. Ook

Als de ouders in groepjes ervaringen uitwisselen, kunt u na

kunt u contactgegevens van instellingen die oudercursussen

elk advies een korte plenaire bespreking houden waarbij u

of andere opvoedingsondersteuning verzorgen, meegeven

vraagt naar de ervaringen van de verschillende groepjes.

aan de ouders.

Daarbij kunt u de tips die ouders hebben opschrijven op een flip-over of een schoolbord. Als dat nodig is, kunt u de tips aanvullen. U kunt daarbij gebruik maken van de tips die staan op bladzijde 32. De volgende adviezen met bijbehorende vragen, kunt u voorleggen aan de ouders: Praten met uw kind • Wat is een goed moment? • Wat is een goede plek? • Hoe vaak wilt u praten over roken en alcohol?

30

31

• Kinderen mogen niet naar tienerfeestjes waar alcohol

Opvoedadviezen voor ouders



geschonken wordt. • Kinderen hebben geen toegang tot de drank van hun ouders.



•

Tips voor een goed gesprek over alcohol en roken:



• Op een rustig moment, als de ouder alleen is met het kind.

• Regel roken: Zeg duidelijk dat u niet wilt dat uw kind gaat roken. • Stel huisregels, die ook gelden voor oudere kinderen en



•

Het gesprek vindt plaats in een prettige sfeer.



•

Ouders zijn eerlijk en open.



•

Ouders luister naar wat hun kind te zeggen heeft.



• Naar aanleiding van iets wat de ouder samen met

• Er wordt thuis niet gerookt, ook niet door bezoek.

het kind ziet op tv, of hoort in de omgeving.

• Ouders vragen na of het kind de regels begrijpt en



• Liever één keer een goed gesprek voeren dan er steeds weer over beginnen. • Redenen om het drinken van alcohol bij een kind in

slokje om te proeven. • Het advies van vroeger dat kinderen het best thuis kunnen leren drinken geldt niet meer. Uit onderzoek blijkt dat dit averechts werkt. Het huidige advies is: stel alcoholgebruik zo lang mogelijk uit.

• Er wordt geen alcohol gekocht door of voor kinderen onder de 16 jaar.

vragen hun kind om de regels te herhalen. • Behalve het stellen van regels, wordt ook uitgelegd • De regels gelden in alle situaties, dus ook op

• Afspraken maken met ouders van klasgenoten of vrienden: • De meeste ouders willen eigenlijk niet dat hun kind drinkt, maar willen ook niet dat hun kind als enige van de vriendengroep niet mag drinken. • Ouders van kinderen in een bepaalde vriendengroep of klas kunnen contact met elkaar opnemen en onderling afspreken dat hun kinderen allemaal geen alcohol mogen

de groei zo lang mogelijk uit te stellen:

familiefeestjes waar andere kinderen wel drinken, tijdens

drinken. Ze schenken ook geen alcohol op feestjes van

vakanties of op momenten dat de ouders er niet bij zijn.

hun kinderen.



•

Alcoholschade aan de hersenen.



•

Slechtere leerprestaties.



• Onder invloed van alcohol kan iemand dingen doen waar hij/zij zich later voor schaamt.



ook niet voor feestjes. Ouders geven kinderen ook geen

ouders. Bijvoorbeeld:

waarom de regels gesteld worden.

• Ouders kopen natuurlijk geen alcohol voor hun kinderen,

• Ouders geven aan wat de gevolgen zijn als hun kind zich niet aan de regels houdt. Bijvoorbeeld eerder thuiskomen

• De ouderavond is een goede gelegenheid voor ouders om met elkaar deze afspraken te maken.

of een week niet msn-en.

• Meer kans op geweld en risicovolle seksuele contacten.

• Voorbeeldgedrag van ouders: • Een ouder die zelf drinkt of rookt, kan goed uitleggen



• Redenen om te voorkomen dat kinderen gaan roken:



• Jongeren kunnen al na een paar sigaretten verslaafd raken.



•

Schadelijke gevolgen voor de gezondheid.

dat hij of zij niet wil hebben dat het kind rookt of drinkt. Voor volwassenen gelden immers andere regels dan voor kinderen. Vergelijk het met een brommer- of autorijbewijs. • Ouders roken niet en drinken matig in het bijzijn van hun kinderen.



•

Regels stellen en handhaven:



•

Ouders stellen eenvoudige en duidelijke regels.



• Ouders vertellen hun kind welk gedrag wordt

• Als ouders zelf moeite hebben met matig alcoholgebruik, kunnen ze daar het best eerlijk in zijn. • Als ouders roken, wees dan open en eerlijk over eigen

verwacht.

redenen voor gebruik. Ouders kunnen uitleggen waarom

Voorbeeldregels alcohol:

ze zelf roken en aangeven dat het moeilijk is om weer



•



• Geen alcohol voor een kind in de groei. In ieder geval niet voor het 16e jaar.

te stoppen. Ze kunnen ook vertellen dat ze willen voorkomen dat hun kind ook verslaafd raakt.

32

33

Workshop 2: WAT ZOU U DOEN? Inhoud Tijdens de plenaire presentatie heeft u de ouders een aantal tips gegeven over de opvoeding. Ouders kunnen in deze workshop nadenken over wat ze zelf zouden doen aan de hand van een aantal casussen. Duur De duur van deze workshop is afhankelijk van hoeveel casussen worden gebruikt. Het bespreken van één casus duurt ongeveer 10 minuten. Voorbereiding en benodigdheden - casusbeschrijvingen (bijlage 8) - bekijk van tevoren de vier filmpjes over roken - cd-rom met de filmpjes over roken - computer met DVD speler en beamer Uitvoering Kies een aantal casussen uit om te bespreken met de ouders of verdeel de verschillende casussen over de verschillende groepjes ouders. Hieronder worden deze besproken. In plaats van een casus kunt u in het geval van roken ook een filmpje laten zien. De ouders zitten in groepjes van ongeveer zes personen rond de tafel. Op de tafels liggen A4-tjes met een korte casus en enkele vragen (zie bijlage 8). Het is de bedoeling dat de ouders in gesprek gaan over de casus en de bijbehorende vragen beantwoorden. De casusbespreking geeft ouders gelegenheid om ervaringen en tips uit te wisselen. Zij schrijven enkele opvoedtips op, die zij in de plenaire nabespreking kunnen presenteren. Voorbeeldtips: • Geen alcohol kopen voor je kind.

34

• Zelf niet drinken als er kinderen bij zijn.

zijn dochter betrapt als ze op het schoolplein een sigaret

Duur

• Afspreken dat je kind niet drinkt voor het 16e jaar.

probeert. Hij reageert rustig en vraag waarom ze rookt. Zijn

De duur van deze workshop is afhankelijk van hoeveel

• Samen met je kind op internet opzoeken waarom alcohol

dochter vertelt dat haar vrienden vaak aandringen om ook

stellingen worden gebruikt. Het bediscussiëren van één

eens een sigaret te proberen.

stelling duurt ongeveer 10 minuten.

Fragment 3: Huisregels (2,5 min)

Voorbereiding en benodigdheden

In dit filmpje komt het stellen van duidelijke huisregels aan

• Gespreksleider

bod. Het filmpje gaat over een gezin dat een feestje geeft.

• Vier à vijf stellingen op een groot papier; op een bord of

schadelijk is. • Vertel je kind dat je niet wil dat het gaat roken. • Zorg ervoor dat er in huis niet gerookt wordt, ook niet door bezoek. • Oefen samen met je kind hoe je nee zou kunnen zeggen tegen een sigaret of drankje dat wordt aangeboden.

Vader steekt een sigaret op. Moeder twijfelt: zal ze er wel of

op een scherm

niet iets van zeggen in het bijzijn van het bezoek? Ze kiest

• Eventueel rode en groene kaartjes

U kunt elk groepje kort laten reageren op de casus en een tip

ervoor om er wel iets van te zeggen. Het is immers een

• Klok of kookwekker

laten geven. Bij de nabespreking kunt u gebruik maken van

duidelijke huisregel: in huis wordt niet gerookt. Ook vader zal

de campagnefolder…. Hierin staat algemene informatie over

zich hieraan moeten houden.

Vooraf kunt u een aantal stellingen uitkiezen waarover u

de risico’s van alcohol voor opgroeiende kinderen en tips voor ouders over alcohol en opvoeding.

Uitvoering

Fragment 4: Eigen rookgedrag (3 min)

wilt discussiëren met de ouders. Voor de discussie kunt u

Dit fragment behandelt het bespreken van het eigen

verschillende werkvormen gebruiken:

Filmpjes over roken

rookgedrag van ouders. We zien een moeder die een pakje

In elk filmpje komt een ouder voor die met een ander

shag in de wasmachine vindt. Ze vraagt gaar dochter of ze

dilemma wordt geconfronteerd. Als het filmpje wordt gestart

rookt. Dochter vindt dat moeder niks mag zeggen omdat ze

verschijnt na een tijdje de vraag in beeld: “wat zou jij doen?”

zelf ook rookt. Moeder geeft toe dat het stom is dat ze zelf

2. De zaal wordt in tweeën verdeeld; aan de ene kant hangt

U kunt op dat moment het filmpje op pauze zetten en enkele

rookt, maar dat ze toch niet wil dat haar dochter begint met

een bordje met ‘eens’ en andere kant een bordje met

ouders vragen wat ze in de getoonde situatie zouden doen.

roken. Ze zegt: ‘Ik ben stom, ik rook. Maar jij hebt nu nog de

‘oneens’. De ouders lopen naar verschillende kanten van

Hierna laat u de rest van het fragment zien. Na afloop kunt u

keuze om niet verslaafd te raken.’ 

de zaal. Tijdens de discussie kunnen ouders proberen

1. De ouders steken rode en groene kaartjes op en gaan daarna met elkaar in gesprek.

andere ouders naar hun kant van de zaal te krijgen.

eventueel nog enkele ouders vragen wat zij van de reactie in

Workshop 3: DEBAT

het filmpje vonden.

3. Verdeel de ouders in groepjes. De ouders discussiëren kort over een stelling, waarna de verschillende groepjes een terugkoppeling geven.

Fragment 1: Nee zeggen (2 min) Het eerste fragment maakt duidelijk dat ouders hun kind

Inhoud

erop kunnen wijzen dat hij / zij altijd ‘nee’ kan zeggen

Ouders vinden het vaak moeilijk om door te dringen in

Bepaal als gespreksleider de spelregels voor de discussie:

tegen een aangeboden sigaret. We zien een moeder die

de leefwereld van hun kinderen. Vooral als het gaat om

• Hand op steken als je het woord wil.

rooklucht ruikt als haar zoon thuis komt. Hij zegt dat hij niet

pubergedrag zoals het experimenteren met genotmiddelen.

• Niet door elkaar praten

rookt. Moeder legt uit dat hij ‘nee’ kan zeggen tegen een

Ouders weten soms ook niet goed wat de beste aanpak is.

• Gaan staan als je het woord krijgt

aangeboden sigaret. Het is stoerder om ‘nee’ te zeggen dan

In deze workshop gaan ouders met elkaar in discussie over

• We debatteren 5 minuten per stelling

de sigaret aan te nemen.

op welke manieren ouders kunnen voorkomen dat hun

Als de tijd voorbij is, kunt u een korte samenvatting geven

kind gaat roken of drinken. De discussie wordt gevoerd

van de discussie. Daarna kunt u de volgende stelling

Fragment 2: Waarschuwen (3,5 min)

aan de hand van een aantal stellingen. Ouders debatteren

lanceren.

Dit filmpje gaat over het waarschuwen van kinderen om

met elkaar over stellingen die te maken hebben met roken,

niet te gaan roken. In het filmpje zien we een vader die

alcohol en de opvoeding. 35

Mogelijke stellingen

zelfs een slokje alcohol te drinken, geeft het signaal

Alcohol

af dat het voor kinderen niet erg is om alcohol te

voorbeeld. Hierdoor is de kans groter dat kinderen

1.  In voetbalkantines waar ook kinderen onder de 16

drinken. Bovendien: als kinderen eenmaal alcohol

ook gaan roken. Toch kunnen ouders die roken ook

zijn, mag geen bier worden geschonken.

mogen drinken, is de kans groter dat ze later meer

goed uitleggen aan kinderen dat ze niet willen dat

gaan drinken. Ook neemt de invloed van ouders

ze gaan roken. Ouders kunnen vertellen waarom

op het alcoholgebruik af als kinderen eenmaal

ze zelf roken en hier niet mee kunnen stoppen, en

begonnen zijn met drinken. Jongeren die jong

duidelijk maken dat ze niet willen dat hun kinderen

beginnen met het drinken van alcohol, hebben

gaan roken.

2.  Kinderen onder de 16 jaar die alcohol kopen moeten een boete krijgen. 3. Ouders die alcohol kopen voor hun kinderen onder de 16 jaar, moeten een boete krijgen. 4. Het is niet erg als kinderen een beetje alcohol

meer kans om op latere leeftijd verslaafd te raken.

9

10

Ouders die roken geven niet bepaald het goede

Het is belangrijk dat ouders duidelijk tegen hun

Kinderen van 11-12 jaar zijn te jong om zelf

kind zeggen: “Ik wil niet dat je gaat roken.” Dit

te bepalen of ze alcohol mogen drinken. Ook

kan door met hun kind in gesprek te gaan over

eenmalig gebruik kan leiden tot ongelukken,

roken, aan te geven dat ze niet willen dat hun kind

overdosis, geweld of risicovol seksueel gedrag.

gaat roken en uit te leggen waarom kinderen niet

willen drinken. Ouders moeten zich daar niet mee

Sommige pubers proberen een keer alcohol, maar

moeten gaan roken.

bemoeien.

vinden er niks aan. Voor anderen kan het gebruik

drinken. Als ze maar niet dronken worden.

6

5. Light-bier / mixdrankjes zijn niet slecht voor kinderen. 6.  Kinderen kunnen zelf wel bepalen of ze alcohol

7.  Als ik mijn kind betrap op het drinken van alcohol, krijgt hij of zij een week lang huisarrest. 8.  Ik kan mijn kind toch moeilijk verbieden te drinken, als al zijn of haar vriend(in)en dit wel mogen. Roken 9.  Rokende ouders hebben niets te zeggen over het rookgedrag van hun kind. 10  Ik ga mijn kind duidelijk vertellen dat ik niet wil dat hij of zij gaat roken. 11.  Mijn kind krijgt een rijbewijs als hij of zij voor zijn/ haar 18e niet heeft gerookt. 12. Het is goed om roken op het schoolplein te verbieden. 13.  Pubers willen alles uitproberen. Ik vind het geen probleem als mijn kind een keertje rookt.

7

11

Het blijkt uit onderzoek dat het geven van een

van alcohol echter verslavend werken. Hoe langer

beloning die ver in de toekomst ligt (bijvoorbeeld

de eerste ervaring met alcohol uitgesteld kan

een rijbewijs als iemand voor zijn 18e niet heeft

worden, hoe groter de kans dat pubers alternatieve

gerookt) niet goed werkt en voor oudere jongeren

manieren hebben ontwikkeld waarop zij plezier

zelfs averechts kan werken. Afspraken maken met

kunnen maken, én manieren waarop zij met de

andere ouders werkt juist wel. Een voorbeeld is dat

uitdagingen van de puberteit om kunnen gaan.

ouders afspreken dat hun kind en andere kinderen

Het stellen van regels gaat samen met het geven

niet thuis mogen roken.

van straf als de regel wordt overtreden. Daarbij is

12

Als er niet gerookt wordt op het schoolplein komen

het wel van belang dat zowel de regel als de straf

kinderen minder in aanraking met roken. Ze krijgen

bekend is bij het kind. Ouders kunnen bijvoorbeeld

zo minder snel het idee dat roken normaal is. Ook

ook hun kind vragen mee te denken over een straf

roken ze dan minder mee met anderen. Meeroken

die in relatie staat met de overtreding. Een week

is namelijk ook schadelijk.

lang huisarrest is wel een zware straf, maar niet te zwaar. 8 Het is inderdaad lastig om regels te stellen over alcohol als andere ouders dit niet doen. Ouders

13

Kinderen kunnen al na een paar sigaretten verslaafd raken aan roken. Dan is het moeilijk om te stoppen. Daarom kunnen kinderen beter helemaal niet beginnen met roken.

willen vaak niet dat hun kind de enige is die niet Toelichting op de stellingen

mag drinken. Daarom is het goed als ouders met

1-3

M  omenteel krijgen alleen de winkeliers en

elkaar in gesprek gaan, zodat ze weten welke

barkeepers een boete als zij alcohol verkopen aan

regels andere ouders stellen. Ook kunnen ouders

kinderen onder de 16 jaar.

met elkaar afspreken dat er bijvoorbeeld geen

E én glas alcohol is niet per sé slecht voor de

alcohol wordt gedronken op verjaardagsfeestjes

hersenen. Maar wie een kind toestaat één glas of

van kinderen.

4-5

36

37

BIJLAGE 1 UITNODIGINGSBRIEF/ -MAIL VOOR OUDERS



BIJLAGEN

[datum], [plaats]

Beste ouder(s)/ verzorger(s), Onze school vindt het belangrijk om aandacht te geven aan voorlichting over roken en alcohol. De leerlingen krijgen voorlichting in de les, maar we willen hierbij ook u als ouder betrekken. Als ouder wilt u natuurlijk voorkomen dat uw kind begint met roken of drinken. Veel ouders denken dat ze hier weinig aan kunnen doen, maar dat is niet waar. Ouders hebben meer invloed op het rooken drinkgedrag van hun kind dan zij denken. Onder andere door er met uw kind over te praten. Wilt u weten hoe u dat het beste aan kunt pakken? Bezoek dan de ouderavond over opvoeding en roken en alcohol op: [datum], [tijd], [locatie] U krijgt informatie over roken, alcohol en opvoeding: wat kunt u doen als ouder om te voorkomen dat uw kind gaat roken of drinken? Daarnaast kunt u met andere ouders meningen en ervaringen uitwisselen. Wilt u nu al graag meer weten over wat u kunt doen? Bezoek dan de websites www.pratenmetuwkind.nl/www.hoepakjijdataan.nl, of www.uwkindenroken.nl en www.uwkindenalcohol.nl. Voor meer informatie kunt u terecht bij [contactpersoon]. Laat even weten dat u komt door onderstaande invulstrook op school af te leveren of door een mail te sturen naar [mailadres].

Aanmelding ouderavond ‘Roken en alcohol: wat kunt u doen als ouder?’. o

Ik kom op [datum] om [tijd] met

o

Ik kom niet, want

personen.

Naam:

38

39

BIJLAGE 2 VOORBEELDARTIKEL SCHOOLKRANT

Workshop 2 Wat doet u?

BIJLAGE 3 TIEN VEELGESTELDE VRAGEN OVER ALCOHOL

4.

Is één glas alcohol echt zo slecht voor een kind?

Eén glas alcohol is niet per sé slecht voor de hersenen. Maar wie een kind toestaat één glas te drinken, geeft het signaal af dat het voor kinderen niet erg is om alcohol te

Een ouderavond over roken en alcohol

Hierna gaan de ouders met elkaar in gesprek. Ze bespreken

‘Een ouderavond over roken en alcohol op de basisschool?

voor verschillende casussen wat ze zelf zouden doen in

Mijn kind rookt en drinkt nog helemaal niet!’ Op de

zo’n situatie. Welke regels zou u stellen? Hoe kunt u zelf het

Alcoholgebruik door jongeren hangt samen met meer

van ouders op het alcoholgebruik af als kinderen eenmaal

basisschool zijn er inderdaad weinig kinderen die roken en

goede voorbeeld geven? Hoe voert u een goed gesprek over

risicovol seksueel gedrag, een grotere kans op ongevallen

begonnen zijn met drinken. En er is een relatie tussen een

drinken. Op de middelbare school krijgen jongeren nieuwe

roken en alcohol? In dit onderdeel kunnen ouders hierover

en verwondingen én op agressief gedrag. Alcohol werkt

vroege beginleeftijd en de kans op alcoholmisbruik op latere

vrienden en worden ze nieuwsgierig naar tabak en alcohol.

samen van mening wisselen. De preventiewerker zorgt voor

namelijk ontremmend en leidt tot een vermindering van het

leeftijd.

Ouders kunnen hun kind helpen om niet te gaan roken en het

deskundig commentaar.

cognitief functioneren.

1.

Wat zijn de risico’s van alcoholgebruik op jonge

drinken. Bovendien: als kinderen eenmaal drinken, is de kans

leeftijd?

groter dat ze ook meer gaan drinken. Ook neemt de invloed

drinken van alcohol uit te stellen tot na hun 16e jaar.

Bij vaak en veel gebruik van alcohol is er een grotere kans

Wat is eigenlijk normaal voor een kind? Wat vinden andere

op schade aan de hersenen (leren, geheugen, aandacht,

ouders ervan? Hoe slecht is alcohol en tabak eigenlijk voor

Workshop 3 Debat

5.

Waarom moeten ouders regels stellen over alcoholgebruik?

plannen en beslissen). In de puberteit groeien de botten en

Pubers hebben grenzen nodig. Ouders moeten daarom

spieren snel. Hormonen beïnvloeden deze groeiprocessen.

duidelijke regels stellen. Regels kunnen een kind helpen om

en niet te vroeg gaat drinken? Wat kan ik doen als ouder?

Alcohol verstoort de balans tussen deze hormonen. Alcohol

geen alcohol te gebruiken. Maar regels werken alleen als het

Op deze vragen krijgt u uitgebreid antwoord tijdens de

verlaagt onder andere de hoeveelheden mannelijk hormoon

kind begrijpt wat de bedoeling is. Het is ook belangrijk om de

en groeihormoon. Van jongens is het bekend dat alcohol de

regels te handhaven, door ook te bespreken welke sancties

botontwikkeling remt. Daarnaast lopen jongeren die al vroeg

er volgen als de regels niet worden nageleefd.

beginnen met drinken een groter risico om op latere leeftijd

Voorbeeldregels:

verslaafd te raken aan alcohol.

• Kinderen mogen niet drinken tot ze 16 zijn.

uw kind? En hoe zorgt u ervoor dat uw kind niet gaat roken

ouderavond over roken, alcohol en opvoeding op ..dag .. maand, van 19.00-21.00 uur. De leerlingen van groep 7 en 8 krijgen les over roken en alcohol. U zult vast merken dat uw kind thuis komt met verhalen. Als afsluiting van de lessen, presenteren de leerlingen wat ze hebben geleerd aan de ouders. Ook is een preventiewerker van [naam instelling] aanwezig

Hierna volgt een debat tussen de ouders. Hoe kunt u ervoor zorgen dat uw kind niet gaat roken en het drinken van alcohol uitstelt? Helpt het om regels te stellen? Wat doet u als u zelf rookt of drinkt? Moet u kinderen een rijbewijs geven als ze niet roken? In het debat komen stellingen naar voren die gaan over deze vragen. Het debat wordt geleid door een preventiewerker van de instelling voor verslavingszorg of GGD.

• Oudere kinderen en volwassenen in het gezin geven 2.

Wat is er bekend over de schade aan de hersenen?

Alcoholgebruik is voor jongeren schadelijker dan voor

geen alcohol aan kinderen onder de 16 jaar. • Oudere kinderen en volwassenen in het gezin

volwassenen, omdat de hersenen van jongeren nog in de

ontmoedigen het gebruik van alcohol door jongere

op deze bijeenkomst. Deze zal meer vertellen over de risico’s

groei zijn. De hersenen van jongeren ontwikkelen door tot ze

kinderen.

van roken en alcohol voor jongeren en wat u als ouder kunt

ongeveer 24 jaar zijn. Alcohol verstoort de ontwikkeling van

doen om deze risico’s voor uw kind te beperken.

de hersenen. Hierdoor kunnen problemen ontstaan met leren,

alcoholvrije drankjes en versnaperingen aanwezig

geheugen, aandacht, plannen en beslissen.

wanneer alcohol geschonken wordt.

{Vermeld hier alleen de informatie over de workshop die wordt uitgevoerd}

Workshop 1 Tips in de praktijk

• Tijdens feestjes in huis van volwassenen zijn altijd

• Kinderen mogen niet naar feestjes waar alcohol 3.

Is experimenteren met alcohol niet gewoon een onderdeel van de puberteit?

Ja, maar pas later in de puberteit en zeker niet vóór 16

geschonken wordt. • Kinderen hebben geen toegang tot de drank van hun ouders.

jaar. Ook eenmalig gebruik kan leiden tot ongelukken, een overdosis, geweld of risicovol seksueel gedrag. Daarnaast

6.  Moedigt het stellen van regels over alcoholgebruik

Hierna wordt met een preventiewerker van een instelling

kunnen de effecten van alcohol verder gebruik versterken.

voor verslavingszorg en andere ouders besproken hoe u als

Sommige pubers proberen een keer een glas alcohol, maar

Bij het stellen van een regel is het gebruikelijk dat een kind

ouder kunt voorkomen dat uw kind gaat roken of jong gaat

vinden er niks aan. Voor anderen kan het gebruik van alcohol

protesteert, maar dit protest betekent niet dat hij of zij de

drinken. Welke regels kunt u stellen? Moet u nu al beginnen

echter verslavend werken. Hoe langer deze eerste ervaring

regel niet zal respecteren. Het helpt dus niet als ouders boos

over roken en alcohol of maakt u dan slapende honden

met alcohol uitgesteld kan worden, hoe groter de kans dat

worden als hun kind protesteert. Wanneer er ruzie ontstaat,

wakker? En hoe voert u een gesprek over roken en alcohol

pubers alternatieve manieren hebben ontwikkeld waarop

is de kans groter dat het kind de regel helemaal niet

op een prettige manier? In dit onderdeel kunnen ouders

zij plezier kunnen maken, én met de uitdagingen van de

respecteert. Pubers zijn het aan hun eergevoel verplicht om

hierover samen van mening wisselen. De preventiewerker

puberteit om kunnen gaan.

een regel alleen te hanteren als ze er de reden voor kennen

zorgt voor deskundig commentaar.

40

niet juist aan om tegen de regels aan te schoppen?

en die reden het liefst kunnen accepteren.

41

7.  Houdt het vaststellen van straffen niet in dat ouders hun kind niet vertrouwen?

hetzelfde probleem. Ouders kunnen dan contact met andere

Belonen kan heel motiverend zijn om regels te volgen.

ouders van de beste vrienden van het kind. Of juist de ouders

Wanneer een regel na overtreding de eerste keer niet

waarvan bekend is dat ze wel eens alcohol schenken aan

bestraft wordt, kan dit een kind het idee geven dat hij of zij er

hun kinderen. Ouders kunnen uitleggen dat zij eigenlijk niet

makkelijk mee weg komt. Het straffen zonder waarschuwing

willen dat hun kind alcohol drinkt, en proberen samen tot

geeft een kind aanleiding om te denken dat zijn of haar

afspraken te komen.

ouders onredelijk zijn. 8. Hoe zit het met ouders die zelf veel drinken of veel dronken toen zij jong waren? Ouders die vroeger zelf veel dronken, kunnen tegen hun kind

BIJLAGE 4 TIEN VEELGESTELDE VRAGEN OVER ROKEN

ouders opnemen en de situatie bespreken. Begin met de

kind rookt. Pubers hechten veel waarde aan de mening van hun ouders (ook al lijkt dat misschien niet altijd zo). Het kan ook goed zijn om samen met het kind voor- en nadelen van roken op een rijtje te zetten. Leg het kind uit dat er geen

1. Mogen jongeren onder de 16 jaar eigenlijk wel

sigaret voor nodig is om stoer of zelfverzekerd te zijn.

roken? De wet zegt niet dat roken verboden is als je nog geen

6. Wat kan een ouder doen als het kind boos wordt

16 jaar bent. De overheid probeert wel te voorkomen dat

tijdens het gesprek over roken?

jongeren beginnen met roken. Daarom mogen er geen

Een gesprek over roken gaat het beste in een goede sfeer.

sigaretten e.d. verkocht worden aan jongeren onder de 16

Als het kind boos wordt, is het beter om te wachten op een

jaar. Ook mag er geen reclame voor sigaretten vertoond

rustig moment. Bijvoorbeeld tijdens het avondeten of tijdens

worden.

de afwas. Het gesprek zal ook soepeler verlopen als ouders het kind de ruimte geven voor zijn/haar eigen mening. Het is

dit zeggen: ‘Ik heb inderdaad als puber alcohol gedronken en ik wilde dat ik dat niet gedaan had. Tegenwoordig is veel

2.

Bij welke gelegenheden roken jongeren vooral?

meer bekend over de risico’s van alcoholgebruik op jonge

Jongeren roken het meest op straat of thuis. Vooral van

leeftijd.’

de jongeren tussen de 10 en 14 jaar rookt een groot deel

Hoe ouders nú met alcohol omgaan, is ook belangrijk

op straat (64%). Iets minder dan de helft van de rokende

voor jongeren. Kinderen zijn gevoelig voor het gedrag

jongeren van 10 t/m 19 jaar rookt bij vrienden of vriendinnen

van personen voor wie ze respect hebben. Veel van het

en/of op school.

daarom belangrijk om tijdens het gesprek goed te luisteren naar wat het kind te zeggen heeft. 7. Is het goed om het kind te belonen als deze tot een bepaalde leeftijd niet gerookt heeft? Sommige ouders spreken met hun kind af dat deze een beloning krijgt wanneer hij/zij bijvoorbeeld 18 jaar wordt en

gedrag dat ze vertonen, hebben ze geleerd van anderen. Het is ook goed om het eigen gedrag te bespreken, vooral

3.

Alleen af en toe roken is toch niet zo slecht?

als ouders zelf moeite hebben om hun alcoholgebruik te

Wie bijvoorbeeld alleen in het weekend rookt, krijgt nog

het kind wordt mee uiteten genomen of krijgt een bepaald

matigen. Ten slotte geldt natuurlijk wel dat ouders een

steeds schadelijke stoffen binnen. Het probleem van af en

geldbedrag. Er is onderzoek gedaan naar het effect van zo’n

andere positie hebben dan kinderen. Aan sommige zaken

toe roken is dat bijna niemand het vol houdt. Zonder dat je

niet-roken afspraak. Uit deze onderzoeken is tot nu toe niet

zijn leeftijdsgrenzen verbonden: aan autorijden, trouwen en

het merkt ga je steeds iets meer roken en na een tijdje kan

bekend geworden of een niet-roken afspraak eraan kan

alcohol drinken.

je niet meer zonder. Dat komt doordat het lichaam gewend

bijdragen dat kinderen niet beginnen met roken.

niet gerookt heeft. Ouders betalen de rijlessen van hun kind,

raakt aan de nicotine en er steeds meer van wil. Alleen af en 9. 

Wat kunnen ouders doen als hun kind al drinkt?

toe roken is dus niet aan te raden.

• Jongens drinken niet meer dan twee glazen alcohol. Meisjes stoppen na één glas. • Alcoholgebruik beperken tot het weekend, dus hooguit één of twee avonden per week. • Niet drinken op zondagavond, want de volgende dag moet je weer naar school. • Geen alcohol voor het sporten of voordat het kind de weg op gaat. 10. Het is moeilijk om streng te zijn als andere kinderen wel alcohol mogen drinken van hun ouders.

Moeten ouders hun kind verbieden om te roken?

Verbieden kan een tegengesteld effect hebben. Het is

Zij kunnen afspraken maken om het drinken zoveel mogelijk te beperken:

8.

4. Waarom is (mee)roken voor kinderen slechter dan voor volwassenen?

daarom beter dat ouders het kind duidelijk maken dat ze het niet prettig vinden als hun kind rookt. Ouders kunnen daarbij

Een kinderlichaam is nog niet volgroeid. Ook de hersenen

uitleggen waarom ze dat vinden. Uit onderzoek is gebleken

van kinderen zijn nog volop in ontwikkeling. Daardoor

dat een goed gesprek over roken meer effect kan hebben

zijn kinderen gevoeliger voor de schadelijke stoffen

dan het kind verbieden om te gaan roken.

in tabaksrook. De schadelijke stoffen in tabaksrook verminderen de weerstand waardoor kinderen vaker ziek

9.

zijn. Ze krijgen eerder oorontsteking en luchtweginfecties.

Het allerbeste dat rokende ouders kunnen doen, is zelf

Een kind met aanleg voor astma loopt een grotere kans daar

proberen te stoppen met roken. Zo krijgt het kind het goede

ook echt last van te krijgen.

voorbeeld. Maar stoppen is niet makkelijk. Het is daarom

Wat kunnen ouders doen als ze zelf wel roken?

belangrijk om in elk geval niet te roken op plekken waar 5. Wat kunnen ouders doen als ze vermoeden dat hun kind rookt?

het kind is. Bijvoorbeeld in de auto, op het schoolplein of bij een sportwedstrijd. Ook kunnen ouders ervoor zorgen dat

Veel ouders willen niet dat hun kind een uitzonderingspositie

Als ouders denken dat hun kind rookt, is het goed om

ze geen sigaretten of asbakken in de kamer laten slingeren.

heeft. Daarom staan ze soms gedrag toe dat ze eigenlijk

hierover te praten met het kind. Vraag het kind of hij/zij wel

Kinderen zullen dan minder snel nieuwsgierig zijn naar

afkeuren. Waarschijnlijk zitten de andere ouders met

eens een sigaret probeert. Het is belangrijk dat ouders het

roken.

kind duidelijk maken dat ze het niet prettig vinden als het 42

43

10. Heeft een gesprek over roken wel zin als ouders

BIJLAGE 5b CHECKLIST ORGANISATIE OUDERAVOND SCHOOL

zelf roken? Ook als ouders zelf wel roken, is het belangrijk om hierover te praten met het kind. Rokende ouders kunnen uitleggen

Checklist School

waarom ze roken. Ook kunnen ze vertellen dat ze niet willen

Gedaan

dat hun kind dat ook gaat doen. Kinderen zullen eerder het advies aannemen van ouders die open en eerlijk zijn. Ze zien niet aan roken moet beginnen.

BIJLAGE 5a CHECKLIST ORGANISATIE OUDERAVOND PREVENTIEWERKER

preventiewerker, bijlage 5b is voor de school.

Checklist voor preventiewerker Activiteit Informatie sturen over de ouderavond Overleg met de school of het organisatieteam over: - de taakverdeling - h et programma voor de ouderavond: keuzemodule, datum, aanvangstijd, taakverdeling - hoe laat moeten mensen in verband met voorbereidingen aanwezig zijn - Welke apparatuur is er (kan de film worden afgespeeld)? - Is er een mediatheek met een beamer, of kan er met een laptop en beamer een website worden weergegeven? - Wie is aanspreekpunt tijdens de voorbereidingen en wie tijdens de avond?

Wie

Onderling afspreken: - Wie is de contactpersoon voor de ouderavond voor ouders en voor de preventiewerker? - Wie praat de avond aan elkaar en houdt de tijd in de gaten? Voorbereiden: alle betrokkenen bij ouderavond bezoeken de websites www. pratenmetuwkind.nl, www.hoepkakjijdataan.nl, www.uwkindenalcohol.nl en www. uwkindenroken.nl Voorbereiding in de klas: de voorlichtingslessen over roken en alcohol van De gezonde school en genotmiddelen Plaatsen van artikel in de schoolkrant en op de schoolwebsite Uitnodigen van de ouders Inventariseren hoeveel ouders er komen Reserveren van beamer, dvd-speler, laptop en diascherm voor de film en eventueel een powerpoint-presentatie

Naar de school sturen: - checklist voor de school (bijlage 5b) - v oorbeelduitnodiging (om te versturen of als houvast wanneer leerlingen zelf uitnodigingen maken) (bijlage 1) - voorbeeldartikel (bijlage 2) - link www.pratenmetuwkind.nl, www.hoepakjijdataan.nl en www. uwkindenalcohol.nl, www.uwkindenroken.nl

Eventueel materiaal verzamelen of bestellen voor een informatietafel; u kunt dit ook voorleggen aan de preventiewerker

Plaatsen van artikel in de regionale krant

Inkopen (laten) doen en extra cateringfaciliteiten regelen als de leerlingen alcoholvrije cocktails gaan maken

Reserveren van beamer, dvd-speler, laptop en diascherm voor de film of powerpoint-presentatie Eventueel materiaal verzamelen of bestellen voor een informatietafel Kopiëren van casusbeschrijvingen, presentaties en evaluatieformulieren (meegeleverd op cd rom of verkrijgbaar via www.dgsg.nl)

Wie

Met preventiewerker afspreken wanneer school de volgende documenten ontvangt: - checklist voor de school - voorbeelduitnodiging (om te versturen of als houvast wanneer leerlingen zelf uitnodigingen maken) - voorbeeldartikel voor de schoolkrant of website

In deze bijlage staan twee checklists. Bijlage 5a is voor de

Datum

Activiteit Overleg met de preventiewerker over: - de taakverdeling - het programma voor de ouderavond: keuzemodule, datum, aanvangstijd, taakverdeling - hoe laat moeten mensen in verband met voorbereidingen aanwezig zijn - Welke apparatuur is er (kan de film worden afgespeeld)? - Is er een mediatheek met een beamer, of kan er met een laptop en beamer een website worden weergegeven?

een rookverslaving van dichtbij en begrijpen zo waarom je

Gedaan

Datum

Aangeven aan de preventiewerker of speciale gasten hoeveel ouders er ongeveer worden verwacht Aangeven hoeveel mensen u ongeveer verwacht (ouders, preventiewerker, collega’s, eventueel leerlingen) in verband met stoelen, tafels, koffie en eventueel fris voor leerlingen, koekjes

Zorgen dat de school open is Klaarzetten van de stoelen en tafels waar mensen aan kunnen schrijven Pennen neerleggen Klaarzetten benodigde apparatuur

Testen apparatuur (afspelen film en weergeven website)

Verzorgen van koffie, eventueel fris voor leerlingen bij aanvang en pauze

Zorgen voor informatie over opvoedcursussen en verslavingshulpverlening

Iemand die de ouders en eventueel leerlingen ontvangt Wie helpt opruimen? Zorgen dat de school wordt afgesloten

44

45

Casus

BIJLAGE 6 PUZZELS VOOR DE LEERLINGEN

ROKEN

Casus

Melanie is 14 jaar. Ze drinkt vaak alcohol met vrienden. Haar moeder weet niet dat ze zoveel drinkt.

ALCOHOL

1. Heb jij wel eens alcohol gedronken?

Jelle is 12 jaar. Hij heeft stiekem met vrienden gerookt. Na Woordpuzzel

een paar keer kon hij niet meer stoppen. Hij heeft niks aan

Streep de woorden hieronder door. De letters die overblijven,

zijn ouders verteld.

vormen een zin

2. Als je alcohol zou drinken, zou je dat aan je ouders Woordpuzzel

1. Heb jij wel eens gerookt?

vertellen?

2. Als je zou roken, zou je dat aan je ouders vertellen?

Streep de woorden hieronder door. De letters die overblijven,

3. Wat zou jij doen als je Melanie’s moeder was?

Conditie

Nicotine

vormen een zin

3. Wat zou jij doen als je Jelle’s moeder was?

4. Vind jij dat ouders kun kinderen moeten verbieden om

Gele tanden

Roken

4. Vind jij dat ouders mogen zeggen dat kun kinderen niet

Giftig

Sigaret

Hoesten

Tabak

alcohol te drinken?

moeten gaan roken?

Agressie

Kater

Kijk ook op www.bao-rokendrinken.nl voor leuke opdrachten

Kanker

Verslaafd

Woordpuzzel roken

Alcohol

Maag

op het digibord!

Koolmonoxide

Vies

1. De longen werken minder goed als je rookt. Daardoor

Alcoholvrij

Mixdrank

Longen

Zuurstof

Bewusteloos

Nee

Luchtpijp

Zwart

Bier

Nieren

Nee

Bloed

Ontspannen

Fris

Verslavend

Hersenen

Wijn

Lallen

Wijnglas

w

i

j

n

g

l

a

s

m

h

b

s

k

n

a

r

d

x

i

m

e

l

o

d

a

a

o

a

b

i

e

r

o

o

n

n

l

g

k

n

p

l

s

e

l

e

i

e

o

r

l

z

t

e

d

e

i

e

e

v

h

e

r

e

n

s

t

n

l

f

r

a

s

z

e

v

s

2. Deze stof in sigarettenrook zorgt voor een slechtere conditie 3. Zuurstof komt in je bloed via de ….

Lever

o

moet je veel …

p

a

j

r

e

l

c

s

n

o

u

e

l

a

n

i

n

s

l

i

d

w

e

l

r

r

n

s

w

r

a

e

e

n

e

g

a

a

m

n

b

e

i

b

e

n

r

e

t

a

k

r

e

v

a

l

c

o

h

o

l

v

r

i

j

n

4. Door de nicotine in een sigaret wordt je …

v

e

n

i

t

o

c

i

n

n

e

i

e

k

z

l

e

l

e

e

z

d

f

g

r

e

w

o

z

d

t

u

i

o

n

d

s

n

a

n

i

s

u

x

7. Als je lang rookt, kun je … krijgen.

g

k

t

g

l

a

r

k

e

r

o

8. Roken in restaurants en in de trein is ….

i

r

e

e

t

a

a

t

o

s

n

t

n

o

e

r

b

a

k

h

t

o

1

f

e

l

o

a

a

e

f

k

o

m

2

i

e

n

t

i

n

g

e

d

f

l

3

g

l

u

c

h

t

p

i

j

p

o

e

i

t

i

d

n

o

c

s

t

o

6

r

e

k

n

a

k

v

i

e

s

k

7

5. Door de teer in sigarettenrook worden je longen … 6. Sommige mensen gaan roken, omdat ze denken dat roken … is.

4 5

8 Oplossing: Ik leef gezond, ik rook niet Oplossing: Ongezond 1. Hoesten

Oplossing: Maak plezier zonder bier

2. Koolmonoxide 3. Longen 4. Verslaafd 5. Zwart 6. Stoer 7. Longkanker 8. Verboden

46

47

Dia 13 Drinken jongeren nu meer dan vroeger?*

BIJLAGE 7 cijfers

Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest

%

In deze bijlage worden de cijfers uit het eerste gedeelte van

BIJLAGE 8 CASUSBESCHRIJVINGEN BIJ WORKSHOP 2 ALCOHOL

iemand anders? 2 Hoe kunt u er achter komen wat er zal gebeuren op het feestje? 3 Hoe denkt u dat u zou kunnen voorkomen dat uw kind op

de plenaire presentatie in tabelvorm weergegeven. Mocht

1988

76.6

u tijdens de ouderavond aangepaste grafieken willen laten

1992

66

Casus 1

zien (bijvoorbeeld om dat u alle middelen in een aparte

1996

77.4

Melanie is 14 jaar oud en drinkt regelmatig veel alcohol. Haar

grafiek wilt laten zien, of omdat u zich wilt beperken tot één

1999

71.9

moeder zegt: ‘Verbieden heeft geen zin. Ze doen het toch.

Casus 4 (alcohol)

leeftijdsgroep), dan kunt u op basis van deze cijfers nieuwe

2003

83.7

Zolang je zelf een kind probeert te begeleiden is er openheid,

Jasper is 11 jaar. Op school hebben ze les gehad over

grafieken opmaken.

2007

77.5

anders gaan ze er over liegen. Alcohol in de supermarkt,

alcohol. Hij komt thuis met verhalen hierover. Hij heeft

2009

65.7

zoals een breezer of een biertje, dat vind ik nog wel gaan,

geleerd dat alcohol ongezond is. Jasper weet dat u af en toe

maar geen sterke drank. Ik koop het zelf voor haar, dat wil ze

zelf een wijntje drinkt. Hij zegt: ‘Dat is echt slecht. Je zou

graag.’

geen alcohol moeten drinken!’

1 Wat vindt u van de mening van Melanie’s moeder?

1 Vindt u dit een goede aanleiding om een gesprek over

Dia 2

Hoeveel jongeren roken elke dag (%)?

Roken 11 jaar

0

12 jaar

0

13 jaar

3

14 jaar

10

15 jaar

19

16 jaar

23

feestjes van vrienden alcohol krijgt aangeboden?

Bron: HBSC 2009, Peilstationonderzoek 2007

Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken

2 Moet de moeder van Melanie strenger zijn? Waarom wel of niet?

Dia 22 Regels stellen werkt*

Bron: TNS NIPO (2010)

Dia 10 Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol?

3 Denkt u dat Melanie’s moeder haar dochter nu nog kan

%

verbieden om te drinken tot ze 16 jaar is? Hoe zou ze dat

2003

30.9

aan kunnen pakken?

2005

22.5

2007

16.1

2009

9.7

BO 12 jaar

Meisjes

6.3

3.6

11.5

alcoholgebruik van uw kind?

3 Hoe kunt u duidelijk maken dat u wel alcohol mag drinken en uw kind niet? 4 Welke afspraken zou u met uw kind maken over alcohol? ROKEN Casus 6 (roken)

Sommige ouders vinden dat alcohol drinken erbij hoort als

Safira is 12 jaar. Op school hebben ze les gehad over roken.

je jong bent. Ze zijn zelf ook jong geweest en dronken toen

Ze komt thuis met verhalen hierover. Ze heeft geleerd dat

Strenge ouders

Tolerante ouders

ook alcohol. Ze weten dat alcohol eigenlijk niet goed is voor

roken ongezond is. Ze is bang dat haar ouders longkanker

7.8

14 jaar

3

12

kinderen. Maar ze denken dat hun kind niet zoveel gevaar

krijgen omdat ze roken. Ze wil dat ze stoppen met roken.

15 jaar

20

50

loopt.

20.8

18.3

14 jaar

35.7

41.4

15 jaar

60.2

59.8

1 Vindt u dat ze gelijk hebben? Waarom wel/niet?

16 jaar

78.5

63.7

2 Weet u of uw kind wel eens alcohol drinkt, thuis of bij

1 Vindt u dit een goede aanleiding om een gesprek over

iemand anders?

Bron: HBSC 2009

3 Wat vindt u belangrijke redenen om uw kind niet te laten Dia 12 Hoeveel alcohol drinken jongeren van 16 jaar in

drinken voor het 16e jaar? 4 Hoe kunt u als ouder invloed hebben op het

%

2 Hoe zou u dit aanpakken?

Casus 2 (alcohol)

13 jaar

het weekend?

alcohol te voeren?

4 Hoe kunt u als ouder invloed hebben op het

Bron: HBSC 2009, Peilstationonderzoek 2007

Jongens

4 Welke afspraken zou u willen maken met andere ouders?

roken te voeren? 2 Hoe zou u dit aanpakken? 3 Hoe kunt u uitleggen als u wel rookt, dat u niet wilt dat uw kind gaat roken? 4 Welke afspraken zou u met uw kind kunnen maken over roken?

alcoholgebruik van uw kind? Casus 7 (roken)

Niet

23.4

Casus 3 (alcohol)

Tamara zit in groep 8. Ze heeft al jarenlang een vast

1-4 glazen

28.4

Sven is 13 jaar. Hij is uitgenodigd op de verjaardag van een

groepje vriendinnen. Twee van deze vriendinnen hebben

5-10 glazen

22.6

klasgenoot. U kent deze klasgenoot niet goed, maar u zou er

geëxperimenteerd met roken. Ze vertelt dit thuis.

Meer dan 10 glazen

25.6

niet gek van opkijken als zijn ouders het goed vinden als er

Bron: Peilstationonderzoek 2007

alcohol wordt gedronken op het feestje.

1 Hoe zou u kunnen voorkomen dat Tamara gaat roken? 2 Welke nadelen over roken kunt u vertellen aan Tamara?

1 Weet u of uw kind wel eens alcohol drinkt, thuis of bij

48

3 Hoe zou u Tamara weerbaar willen maken tegen

49

groepsdruk?

BIJLAGE 9 EVALUATIEFORMULIER

4 Zou het helpen om met de ouders van de vriendinnen van Tamara in gesprek te gaan?

Toelichting C.

Advies in de praktijk / Debat / Wat zou u doen? / Spel (omcirkel)

Casus 8 (roken) U wilt graag dat uw kind niet gaat roken. Om dit te bereiken

Beste ouder, verzorger,

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

roken en u heeft met uw kind gepraat over roken. Dan komt

Wilt u op dit formulier laten weten wat u van de ouderavond

Toelichting

uw baas bij u thuis eten. Hij steekt zonder het te vragen

vond?

binnen een sigaret op.

Hartelijk dank!

heeft u de nodige moeite gedaan. U bent zelf gestopt met

D.

Kunt u de informatie en tips van vanavond gebruiken in de opvoeding van uw kind?

1 Wat doet u?

Datum:

2 Zou u na aanleiding van dit incident met uw kind in

School:

gesprek kunnen gaan over roken?

Plaats:

3 Wat zou u zeggen tegen uw kind? A.

Wat vond u van de ouderavond?

o

interessant

o

te theoretisch

Casus 9 (roken)

o

praktisch

U ging er altijd vanuit dat uw kind niet rookt. Plotseling vindt

o

niets nieuws

u een pakje sigaretten op de kamer van uw kind. U rookt zelf

o

te lang

ook.

o

te kort

4 Hoe zou u een dergelijke situatie kunnen voorkomen in de toekomst?

E.

Welke tip zou u na deze avond aan andere ouders geven?

o 1 Wat doet u? 2 Hoe zou u uitleggen aan uw kind dat u niet wilt dat hij of F.

zij gaat roken, terwijl u dit zelf wel doet?

Wat zou er anders moeten als deze oud-

3 Welke afspraken zou u maken met uw kind?

Welk rapportcijfer geeft u aan de volgende onderdelen?

eravond nog een keer voor andere ouders

4 Welke consequenties volgen er als uw kind zich niet aan

Onder ’toelichting’ kunt u opschrijven waarom u dit cijfer

wordt georganiseerd?

de afspraken houdt?

geeft.

B.

Presentatie door leerlingen

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Toelichting C.

Film of presentatie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

50

51

Colofon Deze handleiding is ontwikkeld in het kader van de opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis. Uitgave Trimbos-instituut STIVORO Tekst Hylkje Algra projectleiding Boukje van Vlokhoven Met medewerking van Sanne de Josselin de Jong (STIVORO) Nina Jans (GGD Kennemerland) Steffie Nooy (GGD Amsterdam) Vormgeving en opmaak Roorda reclamebureau Eerste druk Juni 2011 Bestelnummer: PFG40138 (www.trimbos.nl/producten) Deze uitgave kwam tot stand met financiële steun van het ministerie van VWS.

52

54