HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND over ROKEN, DRINKEN en BLOWEN VOORTGEZET ONDERWIJS
HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND over ROKEN, DRINKEN en BLOWEN VOORTGEZET ONDERWIJS
2
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord
1 inhoud
4 6
4 Verdiepende workshops
28
29
Workshop 1: Interactief theater
Workshop 2: Afspraken maken met uw kind 30
1.1 Doelen
7
Workshop 3: Wat zou u doen?
32
1.2 Doelgroep
7
Workshop 4: Speeddaten
34
1.3 Opbouw
7
1.4 Programma op maat maken
7
Bijlagen
36
10
1 Casusbeschrijvingen bij workshop 2
37
2 Cijfers
38
40
2 Organisatie en uitvoering
2.1 Werving van ouders
11
3 Voorbeeldbrief
2.2 Rol van de school bepalen
11
4 Waar kunnen ouders terecht voor
2.3 Gemeentelijk beleid
11
2.4 Kennis over roken, alcohol, cannabis en opvoeding
2.7 Voorbeeld tijdschema
13
14
15
Opening
Cijfers over het tabak-, alcohol- en
cannabisgebruik van jongeren (12-16 jaar) 15
De risico’s van roken, drinken en blowen op jonge leeftijd
drink- en blowgedrag van hun kind
18
De invloed van ouders op het rook-,
43
Colofon
12
23
41 42
11
2.6 De uitvoering van de workshop(s)
5 Instructies bij de cd-rom
11
2.5 De powerpointpresentatie
3 Plenaire presentatie
informatie
VOORWOORD
Invloed van ouders Kinderen die opgroeien worden blootgesteld aan allerlei verleidingen. Zoals roken, alcohol drinken en blowen. Hoewel het gebruik van genotmiddelen verbonden is met de overgang van de kindertijd naar volwassenheid, beschouwen we het als riskant gedrag vanwege de schadelijke gevolgen ervan. Omdat kinderen en jongeren nog in de groei zijn, is het gebruik van tabak, alcohol en cannabis voor hen extra schadelijk. Het is daarom belangrijk dat gebruik zo lang mogelijk uit te stellen. De opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis is
samenwerkingproject van STIVORO en het Trimbos-instituut.
gericht op ouders. Ouders hebben meer invloed op het
Deze campagne wordt uitgevoerd in opdracht van en
middelengebruik van hun kind dan ze vaak denken. De
gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
overweging van een jongere om te gaan roken, drinken
en Sport.
of blowen wordt voor een belangrijk deel bepaald door de manier waarop ouders met hem of haar omgaan. Veel
De gezonde school en genotmiddelen
ouders weten echter niet goed hoe ze die invloed moeten
Deze ouderavond is onderdeel van het onderwijsprogramma
uitoefenen. Jongeren hebben, juist in de puberteit, regels
De gezonde school en genotmiddelen. Hoewel de
nodig om hun grenzen te verkennen. Maar welke regels
ouderavond ook als losse interventie aangeboden kan
moeten ze stellen? En hoe praat je met je kind over roken,
worden, wordt aangeraden om de ouderavond te combineren
drinken en blowen? In deze ouderavond krijgen ouders een
met voorlichtingslessen van De gezonde school en
antwoord op deze en andere vragen.
genotmiddelen in de klas. Een integrale aanpak biedt immers meer kans op succesvolle voorlichting. Meer informatie over
Handleiding
De gezonde school en genotmiddelen is te vinden op
Deze handleiding is bestemd voor preventiewerkers
www.dgsg.nl.
van GGD’en en instellingen voor verslavingszorg. In de handleiding staat hoe de ouderavond over roken, alcohol en blowen uitgevoerd kan worden. Deze ouderavond is bedoeld voor ouders van leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Roken, alcohol, cannabis en opvoeding Deze handleiding is ontwikkeld in het kader van de opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis, een 4
5
1 INHOUD
1.1 Doelen De doelen van de ouderavond zijn: 1 ouders informeren over de schadelijke invloed van roken,
• Cijfers over het tabak-, alcohol- en cannabisgebruik van jongeren (12-16 jaar)
alcohol drinken en blowen op de ontwikkeling van hun
• De risico’s van roken, drinken en blowen
kind;
• De invloed van ouders op het rook-, drink- en
2 ouders informeren over effectieve opvoedstrategieën om
blowgedrag van hun kind
middelengebruik door hun kind te voorkomen of uit te stellen; 3 ouders de gelegenheid geven ervaringen en kennis uit te wisselen met elkaar en met een professional.
Het tweede gedeelte, de risico’s van roken, drinken en blowen, kunt u op twee manieren uitvoeren: door middel van een interactieve kennisquiz of plenair. Beide opties zijn uitgewerkt in deze handleiding. Voor
Na afloop van de ouderavond..
de plenaire variant zijn enkele dia’s opgenomen in de
• weten ouders dat ook het af en toe gebruiken van tabak,
powerpointpresentatie. De kennisquiz is uitgewerkt in een
alcohol en cannabis schadelijk is voor de ontwikkeling
aparte powerpointpresentatie. Deze staat op de cd-rom.
van opgroeiende kinderen; • weten ouders dat de maatregelen die zij nemen of
Na de plenaire presentatie kan gekozen worden uit een
zouden kunnen nemen om het gebruik van tabak, alcohol
aantal verdiepende workshops rondom het thema opvoeding
of cannabis tegen te gaan, zin hebben en effectief
en roken, alcohol en cannabis. In elke workshop is dit
kunnen zijn;
thema op een andere manier uitgewerkt. De workshops
• vinden ouders het niet acceptabel dat hun opgroeiende kind rookt, alcohol drinkt of cannabis gebruikt;
zijn geschikt voor grote en kleine groepen ouders. In deze handleiding worden vier workshops beschreven:
• weten ouders waar ze informatie over effectieve opvoedingstrategieën om gebruik van tabak, alcohol en
• Interactief theater
drugs door hun kind tegen te gaan, kunnen vinden.
• Afspraken maken met uw kind • Wat zou u doen? • Speeddaten
1.2 Doelgroep De ouderavond is ontwikkeld voor ouders van leerlingen van de onderbouw van het voortgezet onderwijs.
1.4 Programma op maat maken In deze handleiding wordt een programma voor een ouderavond beschreven van ongeveer twee uur. Het is echter
1.3 Opbouw
ook mogelijk om een korter programma samen te stellen. Dit
De ouderavond bestaat uit een plenaire presentatie en één
programma kan op twee manieren worden ingekort:
of meerdere verdiepende workshops. Tijdens de plenaire presentatie staat de informatieoverdracht centraal. Met
6
• De plenaire presentatie kan ingekort worden door een
behulp van een interactieve powerpointpresentatie met
selectie uit de dia’s te maken. Bij de plenaire presentatie
filmfragmenten, grafieken en stellingen, worden ouders
hoort een powerpointpresentatie met 30 dia’s. De
gezamenlijk geïnformeerd over:
met een * gemarkeerde dia’s kunnen achterwege 7
gelaten worden; deze dia’s bevatten extra, aanvullende informatie. • Uitsluitend de plenaire presentatie laten zien (al dan niet verkort) en de openingsfilm en de verdiepende workshops overslaan. De duur van de ouderavond is dus flexibel. Zie in onderstaande tabel voor een tijdsindicatie per programmaonderdeel.
Onderdeel
Keuzemogelijkheid
Tijdsindicatie
Opening
Er kan voor gekozen worden om de openingsfilm achterwege te laten.
10 minuten
Plenaire presentatie
1. Alle dia’s tonen en bespreken 2. Met een * gemarkeerde dia’s achterwege laten
60 minuten 30 minuten
Workshops
Er kan voor gekozen worden dit onderdeel achterwege te laten.
50 minuten
8
9
2 ORGANISATIE EN UITVOERING
In dit hoofdstuk vindt u informatie over de organisatie en
2.4 Kennis over roken, alcohol, cannabis en
uitvoering van de ouderavond.
opvoeding In deze handleiding staat vooral praktische informatie over het uitvoeren van de ouderavond.
2.1 Werving van ouders
• Voor aanvullende informatie over roken, drinken en
Veel scholen kampen met een lage opkomst van ouders bij
blowen kunt de websites www.STIVORO.nl, www.
ouderavonden. Voor een goede opkomst is belangrijk dat de
alcoholinfo.nl en www.drugsinfo.nl raadplegen.
ouders de relevantie van het onderwerp inzien. U kunt dit
• U kunt ook de e-learnings www.uwkindenroken.nl,
bevorderen door in de uitnodiging ook lokale informatie op
www.uwkindenalcohol.nl en www.uwkindenblowen.nl
te nemen over het aantal rokende, drinkende en blowende
bezoeken. Op deze sites wordt informatie overgedragen
scholieren of over een gerelateerd incident op school. Zie
door middel van filmfragmenten, tests en polls, animaties
voor een voorbeeld van een uitnodigingsbrief Bijlage 3 en de
en simulatieoefeningen.
cd-rom. Meer tips om de opkomst van ouders te stimuleren
• Op de sites www.hoepakjijdataan.nl en www.
vindt u in de folder ‘Tips voor een goede opkomst’
pratenmetuwkind.nl vindt u informatie die specifiek
(www.trimbos.nl/producten bestelnummer PFG93003).
ingaat op opvoeding en middelen. Ouders kunnen zelf oefenen met bepaalde opvoedsituaties en krijgen dmv filmpjes en testjes allerlei informatie en tips.
2.2 Rol van de school bepalen De school kan een belangrijke rol spelen tijdens de
Tijdens de ouderavond kunt u ook de ouders naar deze
ouderavond. In de presentatie is ruimte voor de school om
informatiebronnen verwijzen.
het schoolbeleid toe te lichten aan de hand van incidenten, voorlichtingslessen en andere preventieactiviteiten.
• Zorg voor een overzicht van het lokale aanbod van
Daarnaast kunnen de zorgcoördinator, mentoren en
opvoedingsondersteuning, met name op het gebied van
conrectoren een actieve rol hebben en één van de
alcohol en drugs, met data en contactgegevens. Er zijn
workshops begeleiden. Dit dient meerdere doelen: ze
altijd ouders die hier behoefte aan hebben.
komen direct in gesprek met de ouders over de gedeelde verantwoordelijkheid voor het welzijn van de leerlingen. Daarnaast past het in een integraal en betrokken
2.5 De powerpointpresentatie
schoolbeleid rond genotmiddelen.
Bij de presentatie hoort een powerpointpresentatie. U vindt deze presentatie op de bijgevoegde cd-rom. Hierbij gelden de volgende aandachtspunten:
2.3 Gemeentelijk beleid In het kader van het lokale gezondheidsbeleid kan een
• In de powerpointpresentatie is ruimte voor eigen
wethouder of de burgemeester worden uitgenodigd. Deze
informatie, bijvoorbeeld regionale cijfers over tabak-,
vertegenwoordiger kan enkele minuten spreektijd krijgen om
alcohol- en cannabisgebruik en het middelenbeleid.
bijvoorbeeld het gemeentelijk alcoholbeleid toe te lichten.
Ouders zijn hierin geïnteresseerd. Daarnaast zou de uitslag van een leerlingenpoll toegevoegd kunnen worden.
10
11
Tip: Ouders weten vaak niet precies hoeveel hun kind
2.6 De uitvoering van de workshop(s)
rookt, drinkt of blowt. Om dit te illustreren kan een
Afhankelijk van onder andere de beschikbare tijd kiest u één
leerlingpoll op de schoolwebsite worden gezet met één
of meerdere workshops. Let bij de voorbereidingen op het
van de volgende vragen:
volgende:
1 Mijn ouders weten dat ik wel eens gerookt/ gedronken/ geblowd heb.
• Maak voor de workshop Interactief theater op tijd
2.7 Voorbeeld tijdschema
Tijd
Activiteit
19.30
School open, spullen klaarzetten
19.45
Ontvangst ouders
20.00
Aanvang presentatie
2 Mijn ouders weten hoeveel ik rook/ drink/ blow.
afspraken met de theatermakers. De contactgegevens
21.00
Pauze
3 Ik zou het niet/wel erg vinden om met mijn ouders te
staan bij de beschrijving van de workshop in deze
21.10
Aanvang workshop(s)
22.00
Eventueel plenaire afsluiting
praten over roken, drinken of blowen.
handleiding. Bespreek ook de extra kosten van deze workshop met de school.
• De powerpointpresentatie bevat film en geluid. Als de presentatie moet worden gekopieerd of verstuurd, let er
• Bij de workshop Wat zou u doen horen zes
dan op dat alle documenten van uit de map Presentatie
filmfragmenten. Deze fragmenten staan op de cd-rom.
worden meegestuurd. Dit kan door de hele map te
Lees voor het afspelen van deze fragmenten de instructie
kopiëren. Als de presentatie niet op de goede manier
in Bijlage 5.
wordt gekopieerd, werken de films niet. • Als ervoor gekozen wordt om meer dan één workshop • Het is verstandig om van tevoren uit te proberen
uit te voeren, dan kan met de school afgesproken
of de apparatuur van de school geschikt is om
worden dat een aantal schoolmedewerkers, zoals
de powerpointpresentatie met film en geluid te
de zorgcoördinator, mentoren en conrectoren hierbij
vertonen. Doe dit enkele dagen van tevoren, zodat de
een actieve rol spelen. Neem tijdig contact op met
systeembeheerder tijd heeft om eventuele storingen
deze personen om de begeleiding van de workshops
te verhelpen. Als het echt niet anders kan, kunt u een
voor te bereiden. Ter voorbereiden kunt u ze een
powerpointpresentatie zonder geluid gebruiken.
pakketje met folders en websites geven, zodat ze hun
Tip: Neem de powerpointpresentatie mee bij het
kennis over roken, drinken, cannabis en opvoeding
voorgesprek met de school. De presentatie werkt
kunnen bijspijkeren. Daarnaast is het belangrijk dat
wervend en u kunt meteen kijken of het mogelijk is dit op
deze personen ruim op tijd de benodigde spullen
de school af te spelen.
(adres website, beschrijving van de workshop en informatiefolders over alcohol en opvoeding) krijgen om
• Bespreek van tevoren of de school alle benodigde
hun workshop goed voor te bereiden.
apparatuur in huis heeft en of deze apparatuur op de ouderavond bediend kan worden door de aanwezige schoolmedewerkers.
Tip: Vraag of de systeembeheerder bij de ouderavond aanwezig kan zijn, of in ieder geval telefonisch stand-by kan zijn.
12
13
3 PLENAIRE PRESENTATIE
In dit hoofdstuk vindt u meer informatie over het eerste
Werkvorm
gedeelte van de ouderavond: de plenaire presentatie. Bij
Deze informatie kan geïntroduceerd worden met een korte
deze presentatie hoort een powerpointpresentatie; deze staat
quiz, waarbij ouders antwoorden aan de hand van rode (niet
op de cd-rom die toegevoegd is aan deze handleiding. De
waar) of groene (waar) kaartjes.
presentatie bevat in totaal 30 dia’s. U kunt zelf een kortere presentatie samenstellen door de met een * gemarkeerde
Stellingen
dia’s achterwege te laten.
1 Op 15-jarige leeftijd rookt meer dan een kwart van de jongeren.
Opening
Waar: 30,9% van de 15-jarigen jongeren heeft de afgelopen maand gerookt.
2 Op 15-jarige leeftijd drinkt 1 op de 3 jongeren alcohol. Dia 1
Titel van de ouderavond en instelling/
medewerkers
Niet waar: Van de 15-jarigen heeft 60% de afgelopen maand alcohol gedronken.
3 Op 15-jarige leeftijd blowt 1 op de tien jongeren. Dia 2
Openingsfilm
Waar: 10% van de 15-jarige jongeren heeft de afgelopen maand geblowd.
U kunt de ouderavond openen met een komisch filmfragment van Draadstaal, waarin een boer en boerin vertellen dat zij
Toelichting
tegenwoordig schuurfeesten organiseren (Proost, VPRO,
Deze figuur laat zien hoeveel jongeren de maand
2008). Duur: 1.43 min.
voorafgaande aan het onderzoek hebben gerookt, alcohol gedronken en geblowd. Bij alle middelen zie je tussen 12 en
Dia 3
Welkom, introductie en programma
16 jaar een sterke toename.
Cijfers over het tabak-, alcohol- en cannabisgebruik van jongeren (12-16 jaar)
• Op 13-jarige leeftijd rookt 7,6% van de jongeren. Op 15-jarige leeftijd rookt 1 op de 3 jongeren. • Eén op de vijf 13-jarige jongeren drinkt maandelijks alcohol. Op 15-jarige leeftijd drinkt 60% van de jongeren maandelijks alcohol.
Dia 4
Hoeveel jongeren hebben (de afgelopen maand)
• Van alle 14-jarigen blowt 5% maandelijks. Op 15-jarige
gerookt, alcohol gedronken en geblowd?
leeftijd gebruikt 1 op de 10 jongeren maandelijks cannabis.
80 70
12 -16 jaar
Dia 5 8% Hoeveel jongeren roken, drinken en blowen IN DE
60
19%
50
Roken
40
39%
Alcohol
30
Cannabis
20
34%
Discontinu
Experimenteerder Regulier Heavy user
80
0 12 jaar
13 jaar
14 jaar
15 jaar
16 jaar
70 60
Bron: HBSC 2009, TNS NIPO 2010 30
50 25
Dagelijks roken Afgelopen jaar geblowd
40
20 15
REGIO*
In te vullen door de uitvoerder.
10
14
Blowers
Jongens
15
30
Afgelopen maand alcohol gedronken
20
Binge drinken
13 jaar
Blowers
80 70
12 -16 jaar
60
8%
50
19%
Roken
40
39%
Alcohol
30
34%
Cannabis
20
70
Experimenteerder
60
80 Regulier
50
70 60
30
50
Roken
40
80
0
Dia 6* 12 Hoeveel jongeren roken jaar 13 jaar 14 jaar dagelijks? 15 jaar 16 jaar
Toelichting
Alcohol
30
70
Cannabis
20
Binge drinken betekent in korte tijd 5 of meer glazen 10
60 alcohol drinken. Van de 12-jarigen heeft0 8% in de maand
30
12 jaar
25
Jongens
15 jaar
Binge drinken
30 Jongens
15
2001
2003
0
Meisjes
60
60
50
Roken
Alcohol voor.30In 30 het voortgezet onderwijs verandert dit beeld snel:
8% 19% 19%
30 39% 39%
Alcohol
Cannabis
20
leeftijd rookt 2,3% van Cannabis de jongens dagelijks
Blowers
8%
34%
34%
12 jaar 13 jaar jaar van 15 jaar 16 jaar • Op 16-jarige leeftijd rookt 14 24,4% de jongens 12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar
dagelijks en 21,1% van de meisjes. 30 14 De jaarhoeveelheid 15 jaar 16 jaar sigaretten die de rokende jongeren roken
70
Bron: HBSC 2009 80
Wel eens gerookt
50 Discontinu 40
Discontinu 30
Ouders
20
Kind
Regulier
10 Regulier 14 jaar
15 jaar
16 jaar
Wel eens geblowd
jaar 10
0
30
30
30 10
aar 14 jaar 15 jaar 0 16 jaar
2009 f meer glazenBron: perHBSC keer
80 13 jaar
14 jaar
15 jaar
16 jaar
70
2005
gedronken
2007
Ouders
Binge drinken
blowgedrag van hun kind 2001
2009
12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar
2003
2005
2007
2009
80
60
40
50
70 60 50
Ouders Kind
10 Wel eens
Wel eens alcohol
Wel eens
40
Ouders
30
Kind
20 10 0 Wel eens gerookt
Wel eens alcohol gedronken
Wel eens geblowd
Bron: HBSC 2009
afgelopen jaren gedaald. Dit is echter geen reden tot
Toelichting
tevredenheid: als jongeren drinken, dan drinken ze veel.
Ouders onderschatten het rook-, drink- en blowgedrag van
In 2009 dronk bijna 70% van de drinkers vijf of meer
hun kinderen: • Ongeveer 1 op de tien ouders denkt dat hun kind wel zegt wel eens te hebben gerookt. • Bijna 70% van de 12-16 jarige jongeren zegt wel eens alcohol te hebben gedronken. Van hun ouders denkt
Kind
2009
62% dat hun kind wel eens alcohol heeft gedronken. Opvallender is dat jongeren aangeven in het weekend gemiddeld 4,8 glazen alcohol te drinken, terwijl ouders denken dat hun kind in het weekend gemiddeld 0,7 glazen alcohol drinkt.
Werkvorm
geblowd
60 50 40
2007
Maar mijn kind rookt, drinkt of blowt niet zoveel!
10 “Maar zijn jongeren nu écht meer 0 gaanWelroken, drinken en blowen? Wel eens alcohol eens Wel eens gerookt
2005
Binge drinken
Zijn jongeren meer gaan roken, drinken en
20
20
2003
Afgelopen jaar geblowd glazen alcohol bij één gelegenheid.
50
blowen? 2003 2001
12 jaar
roken
60 blowers. reguliere
40
20
Dia 10 12 Ouders onderschatten het rook-, drink- en 0
5
Afgelopen maandDia alcohol 11 Wat weten ouders van het rook-, drink- en gedronken blowgedrag van hun kinderen?
De figuur 70 laat zien dat de grootste groep bestaat uit de 20
40
10
Afgelopen maand alcohol gedronken
eens gerookt heeft, terwijl bijna 30% van de jongeren
• Heavy user: afgelopen jaar 40 keer of vaker geblowd. 80
Dia 0 9
Binge drinkenMeisjes
30
• Het alcoholgebruik van jongeren van 12-16 jaar is de
De jongeren (12-16 jaar) die aangaven ‘wel eens’ geblowd te 40
2001 2003 2005 2007 2009 • Regulier: afgelopen jaar 2-39 keer geblowd
50
15
geblowd heeft, neemt sinds 2001 af.
Dagelijks roken
60
10
Afgelopen maand alcohol gedronken Jongens
40
• Het aantal 12- tot 16-jarigen dat het afgelopen jaar
5
Meisjes
Melanie wel meevalt.
12 jaar 13 jaar naar 14 jaar 16 jaar percentage is gedaald 14%15injaar2009.
• Experimenteerder: afgelopen jaar één keer geblowd 40 0
60
Afgelopen jaar geblowd
0
• Discontinu: wel eens geblowd, maar niet in het afgelopen 20 Binge drinken
5 of meer glazen per keer
Afgelopen jaar geblowd ze drinkt. Haar moeder denkt dat het alcoholgebruik van
In 2001 rookte nog 19% vangeblowd de jongeren dagelijks. Dit gedronken gerookt
van 14 jaar zijn 2 Jongens 15 roken gemiddeld 5 sigaretten per dag. Dat
Jongens
20
50
Dagelijks roken
20 zowel voor het dagelijks roken als voor het ooit roken.
Afgelopen maand alcohol Dagelijks gedronken
12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar
Dagelijks roken
60
25
50
0
hebben,30zijn in te delen in vier groepen: 60
Dia 7* Binge drinken
70
Melanie is 15 jaar en vertelt dat hoe vaak en hoeveel alcohol
30
10
Heavy user 0
Toelichting 50
50
16 jaar
• 20Steeds 30 minder 12- tot en met 16-jarigen roken. Dat geldt
worden,20gaan ze gemiddeld meer roken. Rokende jongeren Meisjes
15 jaar
Toelichting 30 40
Afgelopen jaar geblowd
pakjes per week (TNS NIPO 2010). 10
14 jaar
Bron: Peilstationsonderzoek Scholieren 2007, HBSC 2009/ TNS NIPO 2010 5 of meer glazen per keer 60 (roken)
5 of meer glazen per keer
70
25 hangt samen met hun leeftijd naarmate de jongeren ouder
(VARA, 2006). Duur: 0.41min. Toelichting
80
60
Wel eens alcohol gedronken
13 jaar
70
12 jaar Heavy user13 jaar
800
0
Regulier Heavy user
80
Heavy user
2001
Experimenteerder Experimenteerder
10
10 en 4,1% van de meisjes. 0
12 -16 jaar
Cannabis
Experimenteerder 34%
0
12 -16 jaar
40
Roken
Dagelijks 40 40 roken komt in het basisonderwijs nog nauwelijks
10
0
2009
12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar
70
70
20 20p 13-jarige O
52007
10
Blowers
80
Bron: TNS80 NIPO 2010 5 of meer glazen per keer
50
2005
20
0
12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar
16
50 40
Dia 8* Hoe vaak blowen blowers? 10 0
Toelichting 50
0
60
Discontinu
Experimenteerder
39%
40 bij één gelegenheid gedronken. Van de3014-jarigen deed een
20 20 één gelegenheid vijf of meer glazen alcohol.
Discontinu
80
16 jaar
39%
Alcohol
Regulier Dia 10 10 Roken, en drinken (2001-2009) 34% blowen
70
10
5
•
Dagelijks roken
14 jaar
19%
19%
Roken
12 -16 jaar 8%
20
50 voorafgaande aan het onderzoek 5 of meer glazen alcohol Afgelopen jaar geblowd
Meisjes
10
60
13 jaar
25 kwart dat30en van de 16-jarigen dronk meer dan de helft bijgedronken
15
Blowers
12 jaar
Afgelopen maand alcohol
20
12 -16 jaar 8%
40
Heavy user
10
Blowers
80
Discontinu
• Van de ouders denkt bijna 2% dat hun kind wel eens
Bij het bespreken van dit onderwerp kunt u een filmfragment
geblowd heeft, terwijl bijna 10% van de jongeren zelf
laten zien uit de documentaire Bierboys en Breezerbabes
aangeeft wel eens geblowd te hebben. 17
Ouders
De risico’s van roken, drinken en blowen op jonge leeftijd
Dia 14 De risico’s van roken op lange termijn
De risico’s van roken op lange termijn
Dit gedeelte van de plenaire presentatie gaat over de risico’s van roken, drinken en blowen. Dit gedeelte kan op twee manieren gepresenteerd worden: plenair of aan de hand van een interactieve kennisquiz (zie bladzijde 21). In deze handleiding zijn beide varianten uitgewerkt. Een powerpointpresentatie van de kennisquiz vindt u op de
(Long)kanker Hart- en vaatziektes Hersenbloeding Verslaving Verminderde vruchtbaarheid
bijgeleverde cd-rom.
VARIANT 1 PRESENTATIE Dia 13 De risico’s van roken op korte termijn
De risico’s van roken op korte termijn Slechte conditie Geen geld over Slechte adem Gele tanden Gele vingers Hoesten Je huid wordt sneller oud Verslaving
Toelichting Als ouders met hun kind in gesprek willen gaan over de risico’s van roken, dan is het belangrijk dat ze aansluiten
Toelichting
Toelichting
Alcohol verdooft de hersenen en heeft een ontremmend
In het filmfragment vertelt bioloog Guus Smit over de
effect. Onder invloed van alcohol voelen mensen zich losser,
gevolgen van overmatig alcoholgebruik van jongeren op
zien ze minder risico’s en hebben ze minder controle over
de ontwikkeling van de hersenen. Hersenen ontwikkelen
zichzelf. De kans op risicovol gedrag neemt daardoor toe.
zich tot ongeveer het 24ste levensjaar. Ook door kleine
Directe gevolgen hiervan kunnen zijn:
hoeveelheden alcohol wordt de ontwikkeling van de hersenen beïnvloed. Hersenschade als gevolg van alcohol
• Alcoholvergiftiging
uit zich in concentratieproblemen, leerproblemen en het niet
Als je in korte tijd heel veel alcohol drinkt, kun je in
overzien van de gevolgen van het eigen gedrag.
coma raken. Je hebt dan een alcoholvergiftiging. Het aantal kinderen dat door drankmisbruik in coma in het ziekenhuis belandt groeit snel. • Onveilige seks
Toelichting Vaak wordt gedacht dat jongeren niet verslaafd kunnen raken, maar uit onderzoek weten we dat roken - afhankelijk
Onder invloed van alcohol vrijen jongeren vaker onveilig. Daardoor lopen ze kans op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) of ongewenste zwangerschap.
van de genetische aanleg van iemand - door de werking van
• Black-out
nicotine in de hersenen heel snel tot verslaving leidt. Dat
Als er veel alcohol in korte tijd wordt gedronken, kan
geldt voor iedereen, dus ook voor jongeren. Ook is bekend dat jongeren - net als volwassenen- die één keer per week roken hier al heel moeilijk mee kunnen stoppen. Het blijkt dat veel ouders dit niet weten en hiervan schrikken. Dia 15 De risico’s van alcohol
De risico’s van alcohol
termijn geheugen. Als iemand regelmatig een black-out
Toelichting
heeft, kan dit blijvende hersenschade veroorzaken.
• Hoofdpijn, duizeligheid
• Geweld
• Versterken slechte stemming
Alcohol zorgt ervoor dat mensen sneller agressief worden
Cannabis versterkt de stemming waarin de gebruiker
en meer geweld gebruiken. Eén op de 5 uitgaande
verkeert. Als de gebruiker dus niet goed in zijn vel zit, kan hij/
jongeren heeft als dader of als slachtoffer wel eens te
zij last krijgen van angst, somberheid en/of paniek.
maken gehad met agressie.
Alcoholvergiftiging Onveilige seks Black-out Geweld Slechte leerprestaties Schooluitval
• Slechte leerprestaties en schooluitval Vroeg en veelvuldig gebruik van alcohol kan leiden tot verminderde schoolprestaties, spijbelen en drop-out. Dia 16 Hersenschade
vatbaarder voor de risico’s op korte termijn, omdat de risico’s
Proost (VPRO, 2006). Duur: 0.56 min.
18
Hoofdpijn, duizeligheid Versterken slechte stemming
geheugen wordt dan niet doorgegeven aan het lange
U kunt hier een filmfragment laten zien uit de documentaire
betrekken.
De risico’s van blowen op korte termijn
een black-out ontstaan. Informatie uit het korte termijn
bij zijn of haar leefwereld. Over het algemeen zijn jongeren op lange termijn ‘te ver weg’ zijn en ze deze niet op zichzelf
Dia 17 Risico’s van blowen
Dia 18 Risico’s van blowen op lange termijn
De risico’s van blowen op lange termijn Schade aan de luchtwegen Slechte prestaties en schooluitval Psychische klachten Verslaving
19
Toelichting
VARIANT 2 KENNISQUIZ
• Schade aan de luchtwegen • Slechte leerprestaties en schooluitval Er is een verband tussen cannabisgebruik en spijbelen.
U legt de ouders een aantal stellingen voor. De ouders
Vooral het op jonge leeftijd veel en vaak blowen kan leiden
geven antwoord (‘waar’ of ‘niet waar’) door middel van het
tot verminderde schoolprestaties, spijbelen en schooluitval.
opsteken van een groen of een rood kaartje.
5 In een (standaard)glas sterke drank zit evenveel alcohol als in een standaardglas bier.
eigen standaardglas. Op deze manier bevat een standaardglas bier van 5% (250cc), wijn van 12% (100cc) en sterke drank van 35% (35cc) allemaal
• Psychische klachten Blowen kan psychoses uitlokken. Bij een psychose verlies
Waar. Elke soort alcoholhoudende drank heeft zijn
evenveel pure alcohol (circa 10 gram).
1 Hoe jonger je begint met roken, alcohol drinken of
je contact met de werkelijkheid en zie en hoor je dingen die
blowen, hoe groter de kans op een verslaving op latere
6 In een mixdrankje zit minder alcohol dan in een glas bier.
er niet zijn. Als je aanleg hebt voor psychosen, bijvoorbeeld
leeftijd.
als het in de familie zit, kan gebruik van hasj of wiet een
Waar. Jongeren die op jonge leeftijd (vanaf 12 jaar)
Niet waar. In een mixdrankje in een flesje zit meer alcohol dan in een (standaard)glas bier.
psychose oproepen. Jongeren die blowen, hebben meer kans
beginnen met roken, drinken of blowen hebben een
op een psychose, ook als ze geen duidelijke aanleg hebben
grotere kans om verslaafd te raken. Hoe jonger je
7 Van blowen kun je een psychische stoornis krijgen.
om dat te krijgen.
begint, hoe moeilijker het dus is om te stoppen.
• Verslaving
psychose verlies je contact met de werkelijkheid en
2 Jongeren kunnen pas na lange tijd aan roken verslaafd
zie en hoor je dingen die er niet zijn. Als je aanleg hebt
raken.
voor psychosen, bijvoorbeeld als het in de familie zit,
Niet waar. Vaak wordt gedacht dat jongeren niet
kan gebruik van hasj of wiet een psychose oproepen.
verslaafd kunnen raken, maar uit onderzoek weten we
Jongeren die blowen, hebben meer kans op een
dat roken - afhankelijk van de genetische aanleg van
psychose, ook als ze geen duidelijke aanleg hebben
iemand - door de werking van de stof nicotine in de
om dat te krijgen.
hersenen heel snel tot verslaving leidt. Dat geldt voor iedereen, dus ook voor jongeren. Ook is bekend dat
8 Je kunt een alcoholvergiftiging krijgen door te vaak te
jongeren - net als volwassenen- die een keer per week roken hier al heel moeilijk mee kunnen stoppen.
drinken.
je bewusteloos raakt. Het aantal dat met een
Niet waar. Blowen is schadelijker voor de longen. Dat
alcoholvergiftiging opgenomen wordt op de Eerste
komt bijvoorbeeld doordat tijdens het blowen vaak
Hulp in het ziekenhuis is de afgelopen jaren fors
dieper geïnhaleerd wordt. 4 Alcohol is een verdovend middel.
gestegen. 9 Je lichaam heeft 1,5 uur nodig om één standaardglas
Waar. Alcohol is een verdovend middel. Het heeft een ontremmend effect. Onder invloed van alcohol voelen mensen zich losser, zien ze minder risico’s en hebben ze minder controle over zichzelf. Daardoor neemt de kans op risicovol gedrag toe, zoals onveilige seks.
Niet waar. Je kunt een alcoholvergiftiging krijgen door in korte tijd zoveel alcohol te drinken dat
3 Roken en blowen zijn even schadelijk voor de longen.
Waar. Blowen kan psychoses uitlokken. Bij een
alcohol te verwerken.
Waar. De lever moet ongeveer 1,5 uur werken om één glas alcohol af te breken.
10 Alcohol is voor jongeren en voor volwassenen even schadelijk.
20
21
Niet waar. Alcohol is voor jongeren veel schadelijker. Dat komt doordat jongeren nog in de groei zijn. Alcoholgebruik heeft bijvoorbeeld invloed op de ontwikkeling van de hersenen.
Uw kind en roken, drinken en blowen. Wat kunt u doen als ouder?
Toelichting Jongeren beginnen vaak al op jonge leeftijd met roken, drinken en blowen, terwijl alcohol, tabak en cannabis heel ongezond zijn voor opgroeiende kinderen. Ouders kunnen proberen te voorkomen dat hun kind op jonge leeftijd begint
11 De werking van hasj en wiet is elke keer anders.
Waar. Hasj en wiet versterken je gevoelens. Als je je goed voelt, kan je je na het gebruik van cannabis nog beter voelen. Maar voel je je niet goed, dan kan dat na het gebruik van hasj en wiet nog slechter worden.
Dia 19 De invloed van ouders
U heeft meer invloed op het middelengebruik van uw kind dan u denkt!
met roken, drinken of blowen. Dia 21 Hoe stel ik het gebruik van tabak, alcohol en cannabis door mijn kind uit?
Hoe doe je dat?
12 Af en toe een glas alcohol kan geen kwaad, ook niet voor
jongeren.
Toelichting
Niet waar. Uit onderzoek blijkt dat het gebruik
Veel ouders denken dat ze minder invloed kunnen uitoefenen
van alcohol de ontwikkeling van de hersenen
naarmate hun kind ouder wordt. Ze denken dat hun kind
verstoort, zelfs als het gaat om kleine hoeveelheden.
geen waarde meer zou hechten aan hun mening. Uit
Hersenschade als gevolg van alcohol uit zich in
onderzoek blijkt het tegendeel. Jongeren hechten wel
concentratieproblemen, leerproblemen en het niet
degelijk waarde aan het contact met hun ouders, de mening
overzien van het eigen gedrag.
die zij hebben en de regels die zij stellen. Ook de overweging
1. Praat erover 2. Stel regels 3. Maak uw kind weerbaar
Dia 22 Praat erover
van een jongere om te gaan drinken, roken of blowen wordt Ter aanvulling eventueel een filmfragment laten zien waarin
voor een belangrijk deel bepaald door de manier waarop
bioloog Guus Smit vertelt over hersenschade (zie ook dia 16).
hun ouders met hem of haar omgaan. Jongeren hebben juist
Duur: 0:56 min.
begeleiding nodig van hun ouders. Ze hebben regels nodig bij het losmaken en verkennen van hun grenzen. Natuurlijk
13 Waterpijp roken is minder schadelijk dan sigaretten
hebben ook leeftijdsgenoten veel invloed op elkaars gedrag.
roken.
De mening van vrienden is belangrijk, maar ook de mening
Niet waar. Waterpijp roken is misschien zelfs wel
van ouders is dus belangrijk.
schadelijker dan het roken van sigaretten. Je krijgt namelijk meer rook binnen. Ook duurt het roken van een waterpijp langer, waardoor je meer schadelijke stoffen binnenkrijgt. Hoewel jongeren zelf vaak anders denken, is het roken van tabak met een smaakje met een waterpijp schadelijk en verslavend.
Praat met uw kind over roken, drinken en blowen Kies een goed tijdstip Weet waar u over praat Weet wat uw kind doet Maar.. niet te vaak
Dia 20 Opvoedingsboodschap
Stel het gebruik van alcohol, tabak en cannabis zo lang mogelijk uit.
Toelichting Het is belangrijk dat ouders met hun kind praten over roken, alcohol en cannabis vóórdat hij of zij is begonnen met experimenteren. Daarbij is het belangrijk dat er
14 Je mag cannabis kopen als je 16 bent.
sprake is van een veilig gespreksklimaat waarin open over
middelengebruik gesproken kan worden.
Niet waar. De minimumleeftijd voor het kopen van hasj en wiet in een coffeeshops is 18 jaar.
22
23
Praattips voor een gesprek met uw kind over roken, alcohol
Toelichting
Toelichting
en blowen:
Ouders kunnen meestal niet voorkomen dat hun kind ooit
Jongeren zijn erg vatbaar voor groepsdruk. Ouders
gaat experimenteren met sigaretten, alcohol of cannabis,
kunnen hun kind weerbaar maken tegen groepsdruk door
• Kies een goed tijdstip
maar ze kunnen wel proberen dat moment uit te stellen. Voor
hem of haar zelfvertrouwen mee te geven. Een kind met
Niet elk moment is geschikt voor een gesprek over
alcohol kunnen ze het beste de regel stellen: geen alcohol tot
zelfvertrouwen staat steviger in zijn schoenen en kan daarom
roken, alcohol of blowen. Het is belangrijk een rustig
tenminste 16 jaar. Ouders beschermen hun kind tegen het
makkelijker ‘nee’ zeggen tegen een joint. Ouders kunnen
moment te kiezen en de tijd te nemen. En te zorgen voor
starten met roken en blowen door duidelijk te zeggen dat ze
het zelfvertrouwen van hun kind vergroten door te laten
een aanleiding voor het gesprek. Dit kan een moment
niet willen dat hun kind rookt of cannabis gebruikt.
merken dat ze trots zijn op hun kind, door complimentjes te
zijn waarop kinderen in de verleiding kunnen komen om te drinken, te roken of te blowen. Zoals carnaval, de
Dia 24 Heeft regels stellen zin?
feestdagen, het introductiekamp van de brugklas en de
‘Regels stellen? Dat heeft toch geen zin meer op die leeftijd?’
zomervakantie. Een incident op school of in de media kan ook een goede aanleiding zijn. • Weet waar u over praat
Toelichting
‘nee’ zeggen als hij of zij een eigen mening heeft over tabak,
Ouders zijn een voorbeeld voor hun kind. Dat betekent niet
alcohol en cannabis. Ouders kunnen hun kind helpen bij
dat je als ouder niet mag roken of drinken. Voor alcohol geldt
het vormen van een eigen mening door met hem of haar te
het advies: drink zelf matig, niet elke dag en bij voorkeur
bespreken wat de voor- en nadelen van deze middelen zijn.
niet in het bijzijn van je kind. Drink je wel af en toe in het bijzijn van je kind, leg dan uit wat het verschil is voor een
verschillende middelen om zijn/haar kind goed in te
volwassene die matig drinkt, en gebruik door een kind. Voor roken en blowen geldt het advies: rook en blow in elk geval niet in het bijzijn van je kind. Als je als ouder rookt is het
kunnen lichten en geloofwaardig over te komen als het kind doorvraagt of in discussie gaat. Goede informatie
Werkvorm
maakt het ook eenvoudiger voor ouders om uit te leggen
Bij het bespreken van dit onderwerp kunt u een filmfragment
waarom zij bepaalde grenzen stellen.
laten zien, uit de documentaire Bierboys en Breezerbabes
• Weet wat uw kind doet
‘Maar ik rook, drink of blow zelf. Dan kan ik het mijn kind toch niet verbieden?’
geven en interesse te tonen. Een kind kan ook makkelijker
Dia 26 Vanaf welke leeftijd speelt dit?
Het is belangrijk dat een ouder kennis heeft van de
Dia 27 Voorbeeldgedrag
(VARA, 2006). Duur: 0.20 min.
Kinderen worden steeds zelfstandiger en ouders
‘Wanneer moet ik met mijn kind praten, regels stellen en hem weerbaar maken? Mijn kind is nu nog helemaal niet bezig met roken, drinken of blowen.’
blijven minder makkelijk op de hoogte dan tijdens
Toelichting
de basisschooltijd. Toch is het belangrijk dat ouders
Hoogleraar opvoedkunde Rutger Engels vertelt dat uit
belangstelling blijven tonen, betrokken blijven bij wat hun
onderzoek blijkt dat het stellen van regels effect heeft op
Toelichting
kind doet, weten waar hun kind is, wat het doet en met
het alcoholgebruik van jongeren: jongeren die strikte regels
Het is het beste om afspraken te maken met kinderen
wie het omgaat.
meekrijgen van hun ouders beginnen later met drinken en
voordat ze gaan experimenteren. Voor roken en drinken
• Maar.. niet te vaak
drinken minder. Heldere regels geven een kind richting bij
wordt ouders daarom aangeraden met hun kind in gesprek
Te vaak praten over roken, alcohol of blowen werkt
het maken van keuzes. Daarbij geldt wel dat een kind dan
te gaan en afspraken te maken op 11-12 jarige leeftijd.
averechts. Het is beter een paar keer een goed gesprek
precies moet begrijpen waarom een regel gesteld wordt, dus
In het algemeen beginnen kinderen iets later met het
te voeren, op het juiste moment en met een goede
is het belangrijk er samen over te praten.
experimenteren met hasj en wiet. Ouders kunnen daarom
aanleiding.
toch belangrijk om met je kind af te spreken dat je liever niet wil dat hij/zij gaat roken. Als ouders open en eerlijk over hun eigen (redenen voor) gebruik zijn, zijn kinderen eerder geneigd hun advies aan te nemen. Dia 28 Afspraken maken met andere ouders
‘Maar wat doe ik als de klasgenoten van mijn kind wel mogen roken, drinken of blowen? Ik wil niet dat mijn kind buiten de groep valt.’
hierover ook iets later met hun kind praten, maar wel voordat Dia 25 Maak uw kind weerbaar tegen groepsdruk
Dia 23 Regels stellen
Stel regels
Maak uw kind weerbaar
het 13-14 jaar wordt. Natuurlijk verschilt dit moment ook per kind. Het ene kind zal er eerder aan toe zijn dan het andere
Toelichting
kind. Ouders kennen hun kind het beste en kunnen dat dus
Kinderen zeggen vaak ‘ja maar, iedereen mag het, behalve
het beste inschatten.
ik’. Vaak blijkt dat dit niet waar is. Praat er eens over met andere ouders. Bijvoorbeeld op een ouderavond op school of
24
25
tijdens de sportwedstrijd van uw kind. Het kan prettig zijn om
weinig indruk. Het is daarom belangrijk dat ouders
te horen hoe andere ouders een gesprek aanpakken, en wat
zich beperken tot de risico’s die wel aanspreken, zoals:
zij doen als hun kind het er niet mee eens is, of zich niet aan
slechtere schoolprestaties, achteruitgaan van conditie,
de regels houdt. Deze ouderavond kan bijvoorbeeld benut
geldgebrek, verlies van bepaalde vrienden.
worden om ervaringen uit te wisselen.
• Uw kind leren omgaan met sociale druk
Dia 29 Al gebruikende kinderen
Ouders kunnen een plan ontwikkelen om hun kind te helpen om weerstand te bieden tegen sociale druk. Een puber kan zich door zijn vrienden gedwongen voelen
‘Mijn kind rookt, drinkt of blowt al. Wat nu?’
om te roken of te drinken. Ze kunnen bang zijn dat ze vriendschappen kwijtraken of dat ze niet bij de groep horen als ze niet mee zouden doen. Ouders kunnen met hun kind een plan oefenen om ‘nee’ te zeggen, wanneer een sigaret, alcohol of een joint aangeboden wordt.
Toelichting Ook als een kind al rookt, drinkt of blowt, is het belangrijk om hierover te praten. Het blijft belangrijk dat ouders duidelijk zeggen dat ze niet willen dat hun kind rookt, drinkt of blowt.
Dia 30 Afsluiting Ter afsluiting kunt u een fragment van Draadstaal laten zien, waarin de ouders van zoon Rocky vertellen hoe zij omgaan
• Vraag naar de reden(en) van gebruik
met alcoholgebruik (Proost, VPRO, 2008). Duur: 2.11 min.
Ouders kunnen hun kind vragen waarom hij of zij rookt, drinkt of blowt. Als blijkt dat het kind rookt, drinkt of blowt om negatieve redenen, zoals ‘om problemen te vergeten’, kunnen ouders voorstellen om samen op zoek te gaan naar een andere oplossing voor zijn of haar problemen.
• Leer uw kind om gebruik te beperken
Het is natuurlijk het beste als een kind stopt met blowen, maar ouders moeten zich bedenken dat het niet altijd gemakkelijk is om te stoppen. Ze kunnen in dat geval proberen het gebruik te beperken en afspraken te maken over het gebruik. Bijvoorbeeld door af te spreken dat hun kind niet drinkt of blowt voor of tijdens werk, school of sport. Ouders met rokende kinderen kunnen op internet een op maat gemaakt advies over (stoppen met) roken krijgen (via www.stivoro.nl/smokealert).
• Bespreek de risico’s van het gebruik
Jongeren leven in het hier en nu. Verhalen over schadelijke effecten op de gezondheid maken meestal
26
27
4 VERDIEPENDE WORKSHOPS
Workshop 1: INTERACTIEF THEATER
gezelschappen hebben in hun regio al veel ervaring met educatief theater over alcohol en hebben de inhoud van de workshop voorbereid met het Trimbos-instituut en STIVORO.
Inhoud
Zij kennen dus de voorlichtingsboodschappen over roken,
Naast informatie over de gevaren van alcohol, roken en
alcohol en blowen. U kiest in overleg met de school, welk
blowen willen veel ouders weten: Hoe pak ik dat nu thuis
middel u tijdens de workshop centraal wilt stellen.
aan met mijn kind? Hoe stel ik grenzen en voorkom ik conflicten? Hoe kom ik, en hoe blijf ik in gesprek hierover. Deze workshop laat voorbeelden uit de praktijk zien. Een
programma met veel vaart en humor waarin ouders kunnen meedenken, meepraten en meelachen! Duur
Noord Nederland
Zuid Nederland
Helder Theater
De duur van deze workshop is standaard 50-60 minuten en
www.heldertheater.nl
kan in overleg aangepast worden.
Contactpersoon: Hester Dadema Telefoon: 06-10753230 Tarief: € 660 (excl. BTW en reiskosten)
Uitvoering In de workshop worden herkenbare dilemma’s en mogelijke conflicten in de opvoeding nagespeeld door twee professionele acteurs. De scènes laten op verschillende manieren zien hoe je het gesprek over alcohol, roken en blowen aan kunt gaan met je kind. Na het spelen van de
scène vragen de acteurs de ouders om advies. Wat zouden jullie doen in zo’n situatie? De aanwezige ouders kunnen
Midden Nederland
suggesties en tips geven, die direct door de acteurs worden
Provincie Noord-Holland
gespeeld. Zo kunnen ouders zien wat werkt én wat minder
DNL-theatercollectief
goed werkt in de praktijk. Bovendien doen ouders veel
www.dnltheatercollectief.nl
ideeën op van elkaar. Aan het einde van de workshop bestaat
Contactpersoon: Stefan van Wieringen
er voor de preventiewerker de mogelijkheid om aan te sluiten
Telefoon: 06-43027200
op deze praktijkvoorbeelden en de workshop plenair te
Tarief: € 660 (excl. BTW en reiskosten)
evalueren. Contactinformatie In het kader van deze ouderavond zijn afspraken gemaakt met twee theatergroepen: DNL-theatercollectief en Helder Theater. DNL-theatercollectief bedient de regio Midden Nederland en de provincie Noord-Holland, Helder Theater bedient Noord Nederland en Zuid Nederland. Deze 28
29
Workshop 2: AFSPRAKEN MAKEN MET UW KIND
4 Uw kind van vijftien komt thuis van een feestje van
TIPS VOOR HET STELLEN VAN REGELS
een vriend(in). Hij vertelt dat er mixdrankjes werden uitgedeeld en dat hij zelf ook een paar mixdrankjes heeft gedronken. De ouders van de vriend(in) waren erbij,
Tips voor een goed gesprek met uw kind
Inhoud
dus uw kind is ervan uit gegaan dat het wel mocht. Hoe
• Zorg voor een prettige sfeer.
Tijdens deze workshop krijgen ouders advies over afspraken
reageert u?
• Wees eerlijk en open.
maken en uitleg over de bedoeling van regels.
5 Uw kind wil dit weekend graag naar een feestje. Iedereen
• Luister naar wat uw kind te zeggen heeft.
zal er blijven slapen en dus wil uw kind ook blijven
• Stel regels resoluut en vriendelijk.
Duur
slapen. Uw kent de vriend(in) die het feestje geeft niet.
• Vertel welk gedrag u van uw kind verwacht.
De duur van deze workshop is ongeveer 50 minuten.
Wat doet u?
• Controleer of uw kind de regels begrijpt. • Leg uit waarom u regels stelt.
Uitvoering
Bij het bespreken van de casussen kunnen de volgende
Verdeel het publiek in groepjes van vier a vijf personen. Elk
vragen gesteld worden:
Regels stellen
groepje krijgt een casus (zie de casusbeschrijvingen ook in
• Hoe reageert u als ouder hierop?
• Voor alcohol kunt u het beste de regel stellen: geen
Bijlage 1). De ouders bespreken de casus en discussiëren
• Welke afspraken kunt u met uw kind maken?
alcohol tot tenminste 16 jaar. U beschermt uw kind tegen
over hoe zij in de gegeven situatie zouden handelen. De
• Hoe zorgt u ervoor dat uw kind zich aan de afspraken
het starten met roken en blowen door duidelijk te zeggen
begeleider loopt rond en schuift hier en daar aan. Daarbij kan
dat u niet wilt dat uw kind rookt of cannabis gebruikt.
houdt?
hij gebruik maken van de tips voor het stellen van regels,
• Hoe kunt u afspraken maken met andere ouders?
die op de volgende pagina staan. Na twintig minuten kan de
• Wat doet u als uw kind zich niet aan de afspraken houdt?
casus plenair besproken worden. Als er voldoende tijd is, kan
• Kent u de vriendengroep van uw kind?
• Stel huisregels, die ook gelden voor oudere kinderen en de ouders. Bijvoorbeeld:
o
kinderen onder de 16 jaar.
vervolgens een tweede casus besproken worden. Casussen 1 Uw kind wordt vijftien en geeft een feestje. U gaat samen
Er wordt geen alcohol gekocht door of voor
o
Er wordt thuis niet gerookt of geblowd, ook niet door bezoek.
• Vraag na of het kind de regels begrijpt en herhaal de
met hem of haar inkopen doen. Dan ontstaat er een
regels. U kunt ook uw kind vragen om samen te vatten
discussie over het wel of geen alcohol schenken. U krijgt
wat u verteld heeft en welke regels afgesproken zijn. Zo
uiteindelijk uw zin: jullie spreken af dat er geen alcohol
kan het kind zich de regels meer eigen maken.
wordt geschonken. Op de avond van het feestje blijken
• De regels gelden in alle situaties, dus ook op
verschillende vrienden alcohol bij zich te hebben. Hoe
familiefeestjes waar andere kinderen wel drinken, tijdens
reageert u?
vakanties of op momenten dat de ouders er niet bij zijn.
2 U komt de moeder van een goede vriend(in) van uw kind tegen in de supermarkt. Ze vertelt dat ze onlangs heeft ontdekt dat haar kind af en toe rookt. U heeft nog niets gemerkt bij uw eigen kind. Wat doet u? 3 Bij het stofzuigen in de kamer van uw kind vindt u een zakje wiet. U heeft de laatste tijd niks gemerkt: zowel thuis als op school zijn er geen problemen. Hoe reageert u? 30
31
Workshop 3: WAT ZOU Ú DOEN?
Roken
rookt, maar dat ze liever heeft dat haar dochter niet begint met roken. Ze zegt: ‘Ik ben stom, ik rook. Maar jij hebt nu nog de keuze om niet verslaafd te raken.’
Inhoud
Inhoud van de filmpjes
In deze workshop worden verschillende filmfragmenten
1. Nee zeggen (2 min.)
vertoond. In deze filmfragmenten worden ouders op
Dit fragment maakt duidelijk dat ouders hun kind erop
verschillende manieren geconfronteerd met beginnend rook-,
kunnen wijzen dat hij of zij altijd ‘nee’ kan zeggen tegen een
drink- of blowgedrag van hun kind. We zien hoe de ouders
aangeboden sigaret. We zien een moeder die rooklucht ruikt
1. Anne komt dronken thuis
daar op hun eigen manier mee omgaan. Na het vertonen van
als haar zoon thuis komt. Hij zegt dat hij niet rookt. Moeder
Anne (14 jaar) mag van haar ouders geen alcohol drinken. Op
de filmpjes geven de ouders aan hoe zij zelf zouden reageren
legt uit dat hij ‘nee’ kan zeggen tegen een aangeboden
een avond komt ze dronken thuis van een feestje. Hoe kan
in een dergelijke situatie. Ook bespreken ze met elkaar de
sigaret. Het is stoerder om ‘nee’ te zeggen dan de sigaret
haar moeder hier het best op reageren? In het filmpje kunt u
reactie van de ouder in het filmpje.
aan te nemen.
de reactie van Anne’s moeder bepalen. Kies welke reactie u
Alcohol
het beste vindt en zie welk effect dat heeft op Anne’s gedrag. Duur
2. Waarschuwen (3,5 min.)
U kunt het filmpje vaker afspelen en zien wat in dit geval de
De duur van deze workshop is afhankelijk van het aantal
Dit filmpje gaat over het waarschuwen van kinderen om
beste aanpak is.
filmpjes dat vertoond wordt en van de duur van de discussie
niet te gaan roken. In het filmpje zien we een vader die
bij elk filmpje. Er zijn in totaal zes filmpjes: vier filmpjes
zijn dochter betrapt als ze op het schoolplein een sigaret
2. Anne wil naar de Dance Away
over roken en twee filmpjes over alcohol. Op de website
probeert. Hij reageert rustig en vraagt waarom ze rookt. Zijn
Anne (14 jaar) wil met haar vrienden naar een feest in de
www.pratenmetuwkind.nl zijn nog meer filmpjes te vinden.
dochter vertelt dat haar vrienden vaak aandringen om ook
Dance Away. Haar ouders vinden haar eigenlijk te jong voor
Het tonen en bespreken van één filmpje kan ongeveer tien
eens een sigaret te proberen.
dit feest. Ze weten niet goed hoe ze moeten reageren. In de film kunt u de reactie van Anne’s vader bepalen. Kies welke
minuten duren. 3. Huisregels (2,5 min.)
strategie u het meest aanspreekt. U ziet de reactie van Anne
Uitvoering
In dit filmpje komt het stellen van huisregels aan bod. Het
hierop en het commentaar van een deskundige. U kunt de
Laat de filmpjes zien. In elk filmpje wordt een ouder
filmpje gaat over een gezin dat een feestje geeft. Vader
film vaker afspelen en zien wat in dit geval de beste aanpak
geconfronteerd met een dilemma. Vervolgens verschijnt
steekt een sigaret op. Moeder twijfelt: zal ze er wel of niet
is.
de vraag in beeld: ‘Wat zou u doen?’. Zet op dat moment
iets van zeggen in het bijzijn van het bezoek? Ze kiest ervoor
het filmpje op pauze. Vraag aan de ouders wat zij in de
om er wel iets van te zeggen. Het is immers een duidelijke
getoonde situatie zouden doen. Daarna laat je de rest van
huisregel: in huis wordt niet gerookt. Ook vader moet zich
het filmfragment zien. De ouders krijgen te zien hoe de ouder
hieraan houden.
in het filmpje reageert. Vraag na afloop van het filmpje aan de aanwezige ouders wat zij van de reactie in het filmpje
4. Eigen rookgedrag (3 min.)
vonden.
Dit fragment gaat over het bespreken van het eigen rookgedrag van ouders. We zien een moeder die een pakje shag in de wasmachine vindt. Ze vraagt haar dochter of ze rookt. Dochter vindt dat moeder niks mag zeggen omdat ze zelf ook rookt. Moeder geeft toe dat het stom is dat ze zelf
32
33
Workshop 4: SPEEDDATEN
rookt of als hij tot zijn 16e niet drinkt. • Ik weet van mijn kind echt wel of hij rookt, alcohol drinkt of blowt.
Inhoud In deze workshop discussiëren ouders in drie- of viertallen met elkaar over verschillende stellingen. Het doel van deze workshop is niet alleen kennis en ervaring uitwisselen, maar de uitvoerder zou ook aan kunnen sturen op het samen maken van afspraken.
• Ik vind dat de school roken op het schoolplein moet verbieden. • Als je als ouder zelf rookt, dan kun je het je kind niet verbieden. • Een kind kan beter thuis alcohol drinken dan ergens anders; thuis heb je er als ouder tenminste zich op. • Ik vind het belangrijk om met andere ouders afspraken te
Duur
maken over het middelengebruik van onze kinderen.
De duur van deze workshop is afhankelijk van het aantal stellingen dat behandeld wordt. Er zijn in totaal negen stellingen. Per stelling zouden de ouders bijvoorbeeld tien minuten kunnen discussiëren. Uitvoering De aanwezige ouders worden in drie- of viertallen opgesplitst. De begeleider lanceert een stelling. De ouders discussiëren tien minuten over de stelling. Na deze tien minuten worden de groepjes opnieuw samengesteld, zodat de ouders zoveel mogelijk andere ouders ontmoeten. Er wordt een nieuwe stelling gelanceerd, waar de groepjes opnieuw tien minuten over kunnen discussiëren. Dit kan zo vaak als gewenst herhaald worden. Als er nog voldoende tijd over is, kan ervoor gekozen worden af te sluiten met een plenaire terugkoppeling. Stellingen • Als ik er achter kom dat mijn kind rookt, drinkt of blowt, dan straf ik hem. • Ik verbied mijn kind tot zijn 16e ook maar een druppel alcohol te drinken. • Ik ga mijn kind niet verbieden te roken of alcohol te drinken, want als ik dat doe dan gaat hij het stiekem doen. • Ik geef mijn kind een beloning als hij tot zijn 18e niet
34
35
BIJLAGEN
BIJLAGE 1 CASUSBESCHRIJVINGEN BIJ WORKSHOP 2 Casus 1: Uw kind wordt vijftien en geeft een feestje. U gaat samen met hem of haar inkopen doen. Dan ontstaat er een discussie over het wel of geen alcohol schenken. U krijgt uiteindelijk uw zin: jullie spreken af dat er geen alcohol wordt geschonken. Op de avond van het feestje blijken verschillende vrienden alcohol bij zich te hebben. Hoe reageert u? Casus 2: U komt de moeder van een goede vriend(in) van uw kind tegen in de supermarkt. Ze vertelt dat ze onlangs heeft ontdekt dat haar kind af en toe rookt. U heeft nog niets gemerkt bij uw eigen kind. Wat doet u? Casus 3: Bij het stofzuigen in de kamer van uw kind vindt u een zakje wiet. U heeft de laatste tijd niks gemerkt: zowel thuis als op school zijn er geen problemen. Hoe reageert u? Casus 4: Uw kind van vijftien komt thuis van een feestje van een vriend(in). Hij vertelt dat er Breezers werden uitgedeeld en dat hij zelf ook een paar Breezers heeft gedronken. De ouders van de vriend(in) waren erbij, dus uw kind is ervan uit gegaan dat het wel mocht. Hoe reageert u? Casus 5: Uw kind wil dit weekend graag naar een feestje. Iedereen zal er blijven slapen en dus wil uw kind ook blijven slapen. Uw kent de vriend(in) die het feestje geeft niet. Wat doet u?
36
37
Dia 7 Hoeveel jongeren drinken maandelijks 5 of meer glazen (binge drinken) bij één gelegenheid?
BIJLAGE 2 cijfers
Leeftijd
%
12 jaar
8
13 jaar
14,2
zien (bijvoorbeeld om dat u alle middelen in een aparte
14 jaar
25,3
grafiek wilt laten zien, of omdat u zich wilt beperken tot één
15 jaar
44,8
leeftijdsgroep), dan kunt u op basis van deze cijfers nieuwe
16 jaar
56,6
In deze bijlage worden de cijfers uit het eerste gedeelte van de plenaire presentatie in tabelvorm weergegeven. Mocht u tijdens de ouderavond aangepaste grafieken willen laten
grafieken opmaken.
Bron: HBSC 2009
Dia 4 Aantal jongeren dat de afgelopen maand gerookt,
Dia 8 Hoe vaak blowen blowers?
alcohol gedronken of geblowd heeft (%)
Roken
Alcohol
Cannabis
12 jaar
1,9
9,7
0,2
13 jaar
7,6
19,6
14 jaar
20,3
15 jaar 16 jaar
Leeftijd
Discontinu Jongen
Experimenteerder
Meisje
J
M
Regulier
J
M
Heavy user
J
M
12 jaar
24.4
0.0
49.9
0.0
25.7
0.0
0.0
0.0
1,5
13 jaar
26.2
9.1
44.5
40.6
27.2
44.7
2.2
5.6
38,5
5,1
14 jaar
14.0
18.7
36.7
38.0
40.8
41.5
8.6
1.8
30,9
60,0
10,0
15 jaar
16.4
18.9
33.3
35.2
36.2
44.2
14.1
1.7
36,7
71,3
12,4
16 jaar
21.3
27.0
26.1
31.4
41.1
36.5
11.5
5.0
Bron: HBSC 2009
Bron: HBSC 2009 (alcohol, cannabis), TNS NIPO 2010 (roken)
Dia 10 Trends in roken, blowen en drinken (2001-2009)
Dia 6 Dagelijkse rokers
2001
2003
2005
2007
2009
12 jaar
13 jaar
14 jaar
15 jaar
16 jaar
Dagelijks roken
19,0
16,0
15,2
14,9
14,0
Jongens
0,4
2,3
11,2
25,1
24,2
Afgelopen jaar geblowd
14,4
12,6
11,7
10,6
9,3
Meisjes
0
4,1
9,7
13,8
21,1
Afgelopen maand alcohol gedronken
55,3
48,9
44,6
37,4
Totaal
0,2
3,2
10.4
19,4
22,6
Binge drinken
63,7
75,1
64,8
67,2
Bron: TNS NIPO 2010
Bron: HBSC 2009 (alcohol, cannabis) / TNS NIPO 2010 (roken
Dia 13 Ouders onderschatten het rook-, drink- en blowgedrag van hun kind
Wel eens gerookt
Wel eens gedronken
Wel eens geblowd
Kind
11,7
62,5
1,8
Ouders
28,6
68,1
9,5
Bron: HBSC 2009
38
39
BIJLAGE 3 UITNODIGINGSBRIEF/ -MAIL VOOR OUDERS
BIJLAGE 4 WAAR KUNNEN OUDERS TERECHT VOOR INFORMATIE? www.pratenmetuwkind.nl/ www.hoepakjijdataan.nl
[datum], [plaats]
www.uwkindenalcohol.nl www.uwkindenroken.nl
Geachte ouder(s)/ verzorger(s),
www.uwkindenblowen.nl www.stivoro.nl
Als ouder wilt u natuurlijk voorkomen dat uw kind schade ondervindt van tabak-, alcohol- of cannabisgebruik. Veel ouders denken
www.drugsinfo.nl
dat ze hier maar weinig invloed op hebben. Dat klopt niet: ouders hebben meer invloed op het rook-, drink- en blowgedrag van
www.alcoholinfo.nl
hun kind dan zij denken. Hoe? Onder andere door er met hun kind over te praten. Wilt u weten hoe u dat het beste aan kunt pakken? Bezoek dan de ouderavond over opvoeding en roken, alcohol en blowen op:
Ouders die hun rokende kind willen stimuleren om te stoppen, kunnen voor een persoonlijk advies terecht op
[datum], [tijd], [locatie]
www.stivoro.nl/smokealert.
Tijdens de bijeenkomst krijgt u informatie over roken, alcohol, blowen en opvoeding: wat kunt u doen als ouder om te voorkomen dat uw kind gaat roken, drinken of blowen? Daarnaast kunt u met andere ouders meningen en ervaringen uitwisselen. Wilt u nu al graag meer weten over wat u kunt doen? Bezoek dan de websites www.pratenmetuwkind.nl of www.hoepakjijdataan.nl. Voor meer informatie kunt u terecht bij [contactpersoon]. Aanmelden kan via onderstaande antwoordstrook of door een mail te sturen naar [mailadres].
Aanmelding ouderavond over roken, drinken en blowen. o Ik kom op [datum] om [tijd] met
personen.
o Ik kom niet, want Naam:
40
41
Colofon De ouderavond over roken, drinken en blowen voor
BIJLAGE 5 INSTRUCTIES BIJ DE CD-ROM
html. Als u op hierop klikt, worden de filmpjes lokaal geopend
het voortgezet onderwijs maakt deel uit van het
in een html-bestand. Met alle andere bestanden hoeft u niets
project De gezonde school en genotmiddelen.
te doen. Als u deze filmpjes wilt kopiëren, let er dan op dat u
Deze handleiding is ontwikkeld in het kader van de
de hele map kopieert. U heeft geen internet nodig om deze
opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis.
filmpjes te bekijken. Bij deze handleiding hoort een cd-rom, waarop alle
Uitgave
benodigde bestanden staan voor de presentatie en voor
Trimbos-instituut
workshop 2 ‘Wat zou u doen?’. Daarnaast vindt u op de cd-
STIVORO
rom een digitale uitnodigingsbrief, die u kunt aanpassen en uitprinten.
Tekst Iris Hilderink
Presentatie In de map Presentatie staat de het bestand met de
Projectleiding
powerpointpresentatie. In deze powerpointpresentatie zijn
Boukje van Vlokhoven
een aantal filmfragmenten opgenomen. Deze fragmenten kunt u afspelen door in de powerpointpresentatie op de
Met medewerking van
dia te klikken. Alle filmfragmenten zijn ook los opgenomen
Sanne de Josselin de Jong, STIVORO
op de cd-rom. Deze vindt u in de map Presentatie >
Liesbeth Naaborgh, Trimbos-instituut
Filmfragmenten. Als de powerpointpresentatie moet worden
Rozemarijn de Kruijf, VNN
gekopieerd, let er dan op dat u ook deze losse bestanden
Marike Bakker, Jellinek
kopieert. Dan weet u zeker dat alle films het zullen doen.
Nina Jans, GGD Kennemerland
Workshop 2
Vormgeving
In de map Workshop 2 staan alle bestanden die u nodig
Roorda reclamebureau
hebt voor workshop 2 ‘Wat zou u doen?’. Bij deze workshop horen een aantal filmfragmenten: vier fragmenten over roken
Eerste druk
en twee fragmenten over alcohol. Op de website www.
Juni 2011
pratenmetuwkind.nl vindt u meer filmpjes. Bestelnummer: PFG55151 • Roken
(www.trimbos.nl/producten)
In de map Roken staan vier fragmenten. Deze bestanden kunt u afspelen in bijvoorbeeld Windows Media Player of
Deze uitgave kwam tot stand met financiële steun
Quick Time Player.
van het ministerie van VWS.
• Alcohol In de map Alcohol staan twee mappen: Anne wil naar de Dance-Away en Anne komt dronken thuis. In deze mappen staan verschillende bestanden, waaronder het bestand index. 42
43
44