Handleiding Eco-Schools

Handleiding Eco-Schools

1

2

Deze brochure is een uitgave van MOS.

MOS valt onder de bevoegdheid van de Vlaamse overheid. Het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie coördineert de MOS-werking in samenwerking met de 5 Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Afdeling Milieu-integratie en –subsidiëringen Dienst Milieuintegratie Overheden en Maatschappij

Eindredactie en vormgeving: Dienst Milieucommunicatie en -informatie, Departement LNE Depotnummer: D/2015/3241/292 Verantwoordelijke uitgever: Jean-Pierre Heirman, secretaris-generaal, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Koning Albert II-laan 20/8, 1000 Brussel

3

LEGENDE 1.

Wat als ........................................................................................................................................................................... 5

2. Waarom zou een school meedoen? .............................................................................................................. 7 3. Wat zijn Eco-schools? ........................................................................................................................................... 9 4. Op internationale toer ........................................................................................................................................ 11 5. Hoe wordt je school een Eco-school? ........................................................................................................ 13 6. Hoe kan je school de Groene Vlag behalen? .......................................................................................... 13 7. Succesfactoren van de FEE .......................................................................................................................... 15 8. Stap voor stap… het tijdspad .......................................................................................................................... 21 9. Rol van MOS ............................................................................................................................................................. 22

4

1. Wat als ... je MOS-school een Eco-School wordt? DAN… maak je deel uit van de internationale gemeenschap van Eco-Schools bij FEE (Foundation for Environmental Education) die samen streven naar duurzame keuzes voor onze planeet!

5

6

2. Waarom zou een school meedoen? Internationaal werken verruimt de blik van alle betrokkenen: leerlingen, leerkrachten, personeel, ouders … Door de kennismaking met een andere cultuur, een andere omgeving, het sociale en economische klimaat van een land, ontdek je naast verschillen ook gelijkenissen. Met dit in het achterhoofd zoeken alle betrokkenen samen naar oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken, zoals het verminderen van afval, water-, lucht- en bodemverontreiniging, energieverbruik, biodiversiteit, voedsel- en waterverspilling, klimaat, grondstoffengebruik, eerlijke handel …. Doorheen het proces inspireer je elkaar, daag je elkaar uit en leer je duurzame keuzes te maken voor onze planeet. Door samen over te gaan tot actie word je je bewust van je impact op de planeet. De deelnemers aan dit democratische proces lerenbeslissingen nemen die de school- en leefomgeving verbeteren. Bij het aangaan van een concreet engagement voor milieu en duurzaamheid worden heel wat eindtermen en ontwikkelingsdoelen gerealiseerd.

Meerwaarde voor de school: Ecologische maatregelen kunnen financiële voordelen opleveren, bv. door een lagere energie- of waterfactuur, het verminderen van afval en het inzamelen van materiaal voor recycling. Lokale overheden, organisaties en bedrijven met expertise in milieubeheer zijn bereid om samen te werken in een Eco-Schools initiatief. Dit draagt bij tot een grotere verbondenheid in de gemeenschap. Met goed doordachte en uitgewerkte acties kan je school een Groene Vlag behalen. De Groene Vlag is een erkenning voor een blijvende werking op hoog niveau met uitstraling naar andere scholen als groene voorloper en geeft toegang tot het internationale netwerk. Groene Vlag-scholen zijn de ambassadeurs van duurzaamheid. Kijk voor inspiratie naar het filmpje op www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-Schools Meer info op www.ecoschools.global.

7

8

3. Wat zijn Eco-Schools? Eco-Schools is een programma van de FEE (Foundation for Environmental Education) en is ontwikkeld om de afspraken van de VN conferentie ‘Environment and Development’ na te komen. Eco-Schools helpt je om duurzaamheid een vaste plaats te geven in je school. Eco-Schools stimuleert je om de leerlingen hierin zelf initiatief te laten nemen. Eco-Schools moedigt aan om samen te leren met andere scholen in binnen- en buitenland. Met meer dan 43.000 deelnemers uit 73 landen is er een groot netwerk aan Eco-Schools. Het zijn basis- en secundaire scholen die zich actief inzetten om duurzaam denken en doen centraal te stellen in het hele schoolleven. Zij willen via uitwisseling nog verdere stappen ondernemen op milieuvlak. Via de FEE website / Eco-Schools en Facebook worden scholen opgeroepen om mee te doen aan The Global Action Days. Door massaal hieraan deel te nemen wordt een grote en krachtige verbondenheid gecreëerd. Elkaar vinden om elkaar creatief te beïnvloeden gebeurt via Facebook en brengt scholen heel dicht bij elkaar! Eco-Schools kunnen voor hun werking een waardering krijgen via een Groene Vlag. Het aantal Groene Vlagscholen in Vlaanderen groeit! Een overzicht hiervan vind je terug op www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-Schools Meer info over Eco-Schools vind je op www.ecoschools.global of in de Eco-Schools presentatie op de MOS-website.

9

10

4. Op de internationale toer Internationaal werken moet je leren. Naast de vele Eco-schools die je op Facebook kan vinden, zijn er ook organisaties die de school ondersteunen.

Zo kan je hulp krijgen van organisaties zoals:

• Ryckevelde Deze organisatie heeft een mooi uitgewerkte brochure ‘Horizon’ met alle mogelijke vormen van samenwerking en financiële ondersteuning. www.ryckevelde.be Er is ook een praktische handleiding over het invullen van een aanvraagformulier. www.ryckevelde.beScholen die een project indienen, kunnen hun aanvraag altijd (gratis) door de organisatie laten nalezen. Zij geven grondige feedback om het dossier sterker te maken.

• Epos vzw Op volgende website vind je de presentatie van Epos vzw over het Erasmus+ programma voor ‘school-to-school’ partnerschappen. www.eposvlaanderen.be

• VVOB Scholenbanden Deze organisatie helpt jouw school om een degelijke pedagogische samenwerking met een school in het Zuiden uit te bouwen. Alle info kan je vinden in de inspiratiegids. www.scholenbanden.be

11

een schoolbezoek op de school zelf

een voorstelling voor een jury op een vooraf te bepalen plaats

12

5. Hoe wordt je school een Eco-School? Een school wordt een Eco-School door zich vóór 1 november kandidaat te stellen voor de Groene Vlag (www.mosvlaanderen.be). De school engageert zich om gedurende 2 jaar aan de 7 succesfactoren van de FEE te werken. Dit doet de school in haar eigen tempo en op haar eigenmanier, naar eigen inzicht en behoeften van de school, passend bij de school en haar leerlingen.

6. Hoe kan je school de Groene Vlag behalen? Na twee jaar intensief werken aan de FEE succesfactoren, stelt de school haar werking voor aan een jury. De school kiest zelf voor de manier van jurering. Vormen van jurering: • een schoolbezoek op de school zelf • een voorstelling voor een jury op een vooraf te bepalen plaats • het indienen van een portfolio In de presentatie, rondleiding of portfolio geeft de school weer hoe ze aan de 7 succesfactoren van de FEE gewerkt heeft. Om dit goed te kunnen voorbereiden vult de school de ‘Eco-Schools-sleutel’ in. (www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-Schools) De jury beslist over het toekennen van de Groene Vlag. Na het toekennen van de Groene Vlag mag de school deze voor twee jaar laten wapperen aan de schoolpoort. Vanaf dan behoort de school tot de groep van Eco-Schools en kan ze het internationale Eco-Schoolslogo gebruiken. Gedurende die tijd wordt er van de school wel verwacht dat ze continu blijft werken aan verbetering. Om de Groene Vlag ook na twee jaar te behouden, moet de school zich onmiddellijk na ontvangst van de Groene Vlag opnieuw kandidaat stellen. Na twee jaar wordt ze dan opnieuw door een externe jury beoordeeld om te kijken of er vooruitgang is geboekt en/of de resultaten zijn verankerd. De MOS-begeleider kan de school gratis ondersteunen bij het doorlopen van het traject.

13

14

7. Succesfactoren van de FEE 7.1 SUCCESFACTOR DUURZAAMHEIDSCAN BEGINSITUATIE Om vast te kunnen stellen hoever je school al staat op het gebied van duurzaamheid, bepaal je eerst een beginsituatie. Dit is een leerrijk en boeiend proces, met veel leerkansen voor leerlingen en leerkrachten. De zelfevaluatietool op de MOS-website kan hierin een grote hulp bieden. Zie hiervoor www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-School > Is mijn school klaar om een Eco-School te worden? DOELSTELLINGEN Na het bepalen van de beginsituatie formuleert je school haar MOS-doelstellingen. Wellicht kwam aan het licht welke MOS-acties de school kan ondernemen en welke leerplandoelen hiermee gerealiseerd kunnen worden. Zorg ervoor dat doelstellingen SMART zijn (Specifiek, Meetbaar, Aanvaardbaar, Realistisch en Tijdsgebonden). MILIEUWETGEVING Toon aan dat de school in regel is met de milieuwetgeving. Neem hiervoor contact op met de gemeente, provincie of het gewest.

15

7.2 SUCCESFACTOR ACTIEPLANNING MAAK EEN PLANNING De school ontwikkelt een goed onderbouwde en overlegde visie. MOS is de groene draad doorheen de twee schooljaren met MOS-activiteiten op klasniveau, school- en omgevingsniveau. De school bepaalt haar doelstellingen en maakt een eigen planningsdocument op. Voorbeelden hiervan vind je op www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-Schools > Planningsdocumenten. De MOS-afspraken rond de verschillende thema’s worden opgenomen in het schoolwerkplan en schoolreglement.

16

7.3 SUCCESFACTOR METEN EN EVALUEREN Om te achterhalen of de school al dan niet de vastgelegde doelstellingen zal bereiken, meet en evalueert de school de vooruitgang. Je stuurt de MOS-werking bij waar nodig. Meten is weten! Zet hierbij de leerlingen aan het werk. Meetgegevens worden verwerkt en gevisualiseerd. Alle info is voor iedereen toegankelijk en wordt opgevolgd. De vooruitgang wordt in de kijker gezet!

7.4 SUCCESFACTOR CURRICULUM De school integreert MOS in het curriculum. Duurzaamheidsthema’s komen aan bod in alle vakken/leergebieden, thema’s, vak/leergebiedoverschrijdende thema’s, projecten, uitstappen… De school legt linken met andere thema’s (armoede, Noord-Zuid, gezondheidsbeleid, cultuurprojecten, mensenrechten, …) en werkt leerlijnen uit. De school zet de leerlingen aan het denken en stimuleert hen duurzame keuzes te maken d.m.v. onderzoekend leren.

17

7.5 SUCCESFACTOR DRAAGVLAK ZORG VOOR EEN BREED DRAAGVLAK Hoe meer mensen er bij het MOS-project betrokken zijn, hoe groter de slaagkans. De school betrekt het schoolteam, de directie, de leerlingen, de ouders, het schoolbestuur en de schoolomgeving zoveel mogelijk vanaf de start. Ze krijgen daardoor een beter inzicht op de visie, de doelen en de acties die daaruit voortkomen. De kans is groter dat ze positief denken over de doelstellingen van MOS en er zich meer bij betrokken voelen. Zo wordt MOS gedragen door iedereen. De school zet MOS als een vast agendapunt op de personeelsvergadering en op de vergaderingen van het oudercomité. De school doet een beroep op externe partners zoals natuurverenigingen, de gemeente, ngo’s, vzw’s, ouders … LEERLINGENBETROKKENHEID Leerlingen zijn de belangrijkste partners in het MOS-gebeuren. Via MOS-raden, leerlingenraden of leerlingenklankbordgroepen worden ze actief betrokken. De MOS-acties moeten van hen zijn, niet voor hen. Leerlingen kunnen mee nadenken, mee-praten, mee-plannen, mee-beslissen, mee-uitvoeren en mee-evalueren. Hun enthousiasme zal groeien wanneer ze het gevoel hebben dat het project van hen is.

7.6 SUCCESFACTOR COMMUNICATIE Het project krijgt pas uitstraling met een degelijke communicatie. Betrokkenen – zowel intern als extern- informeren en een forum geven, zorgt ervoor dat je eigenaarschap creëert. Met een constructieve, originele en creatieve communicatie profileert de school zich als een duurzame en milieuvriendelijke school. MOS is opvallend aanwezig op de schoolwebsite, in de nieuwsbrief… De school brengt de lokale gemeenschap op de hoogte van de MOS-activiteiten en -afspraken. De school betrekt ouders door hen te stimuleren om de MOS-inspanningen die op school gebeuren thuis verder te zetten. Actiedagen zoals Dikketruiendag, Wereldwaterdag, Week van de Afvalvermindering, Mobiliteitsweek, … bieden een ideale gelegenheid om je MOS-werking in de kijker te zetten. Laat je creativiteit de vrije loop om je MOS-werking te visualiseren. Gebruik hiervoor onze MOS-communicatietools (www.mosvlaanderen.be)

18

7.7 SUCCESFACTOR ECO-CODE Een Groene Vlag-school heeft een eco-code. Na twee jaar intensief werken aan de Eco-Schools- succesfactoren wordt iedereen doordrongen van MOS. De school ademt MOS en draagt MOS uit! Visie en missie krijgen vorm en worden één met de school!

tekening Basisschool De Ark - Heverlee

Dit komt tot uiting in een schooleigen en originele verwoording of uitbeelding waar de school trots op is. Deze eco-code krijgt een prominente plaats in de school!

19

7.8 SUCCESFACTOREN VAN DE FEE IN HET KORT: Meer info op www.mosvlaanderen.be > MOS-aanbod > Eco-Schools > Mindmap

20

8. Stap voor stap… het tijdpad TIJDPAD Schooljaar 1 • • • • •



•



• •

Stel je kandidaat vóór 1 november Contacteer je MOS-begeleider als je ondersteuning wenst Stel milieu- en educatieve doelstellingen op voor de volgende twee schooljaren Stel een planning op voor het eerste schooljaar. Je mag natuurlijk ook al verder kijken Als je al eerder een Groene Vlag hebt behaald, hou dan rekening met de aanbevelin- gen van de jury Werk de milieu- en educatieve doelstellingen uit aan de hand van de 7 succesfacto- ren van Eco-Schools Evalueer geregeld en doe dit uitgebreid op het einde van het schooljaar Vul regelmatig je Eco-Schools-sleutel verder aan

Schooljaar 2 •



Laat je MOS-begeleider vóór 1 november weten op welke wijze je geëvalueerd wil worden:

 Kies je voor een schoolbezoek, bezorg dan vóór 1 november aan je MOS-begeleider een aantal data in april of mei waarop de Eco-Schools-jury kan langskomen  Kies je voor het indienen van een portfolio, bezorg die dan vóór 15 mei aan je MOS-begeleider  Kies je voor een voorstelling aan de Eco-Schools-jury, dan zal je MOS-begeleider je op de hoogte brengen van waar en wanneer deze zal plaatsvinden begin juni

• •



•



•

Pas de planning voor het tweede schooljaar aan aan de hand van de evaluatie van vorig schooljaar. Werk volgens je planning de milieu- en educatieve doelstellingen uit aan de hand van de 7 succesfactoren van Eco-Schools Vul regelmatig je Eco-Schools-sleutel verder aan: de jury zal deze documenten als leidraad gebruiken en ter voorbereiding van de jurering raadplegen Stuur je Eco-Schools-sleutel één week voor je jurering naar je MOS-begeleider

21

9. Rol van MOS MOS biedt je een persoonlijke begeleider die samen met individuele leerkrachten of met het hele schoolteam een MOS-parcours op maat uitstippelt. Dat parcours houdt rekening met de specifieke verwachtingen en mogelijkheden van jouw school. Daarnaast leidt MOS ook leerkrachten en teams op om natuur- en milieueducatie te verankeren in het klas- en schoolgebeuren. Je MOS-begeleider leert je op een andere manier kijken naar duurzaamheid op school en reikt ideeën aan. Hij/zij is het aanspreekpunt voor een school die MOSsig wil worden. MOS kan je school ook ondersteunen om nog een stapje verder te gaan en samen met andere nationale en internationale scholen actie te ondernemen om duurzame keuzes te maken voor de planeet. Je MOS-begeleider staat klaar om jullie gratis te helpen, te ondersteunen en te begeleiden bij het behalen van de Groene Vlag van Eco-Schools. MOS stelt een jury samen om de werking van de scholen die een Groene Vlag aanvragen te evalueren en reikt ook de vlaggen uit. Alle contactgegevens van het MOS-team vind je op de website www.mosvlaanderen.be.

22

23

24

DEPARTEMENT LEEFMILIEU NATUUR & ENERGIE

www.lne.be