Hallo! Hall daaa d g! aaa

Hallo!

Hallo! Jij vindt misschien dat niemand je vandaag nog iets kan wijsmaken. Terecht! Je bent al 11 of 12 jaar toch? Jij vindt bijna alles wat je wil weten op internet. Je vult wat woorden in bij Google en hup, daar krijg je meteen een hoop antwoorden. En niet alleen op internet ken je je weg. Op school krijg je ook veel info. Je mag boekjes en tijdschriften lezen in de klas. En als je echt iets niet weet, kan je uitleg vragen aan papa of mama. Of denk je misschien toch dat mensen je nog wat kunnen wijsmaken? Geen erg. Dat is normaal. Zal ik je een geheim verklappen? Ook de meeste volwassenen, zelfs ministers als ik, kan je soms nog iets wijsmaken. Het is ook niet makkelijk om op al je vragen een antwoord te vinden dat je mag vertrouwen. Ook volwassenen moeten leren van wie je het antwoord mag geloven. Of waar je juiste info terugvindt.

Deze gids helpt je de juiste info te vinden. De mensen die deze gids schreven, deden hun best om het te hebben over dingen die jou interesseren: familie, vrienden, verliefd zijn, de wereld, spelen & vervelen, school, internet & gsm… Bovendien kan je in dit boekje ook spelletjes en toffe opdrachten doen. Veel plezier!

Sven Gatz Minister van Jeugd

Voorwoord

3

Hoe ziet de Jongerengids eruit? Hoe vind je info in deze Jongerengids? ☺☺ Je kan gewoon hier starten en stoppen op de laatste bladzijde. Je kan ook de laatste bladzijden eerst lezen. Maar dan zal je misschien niet alles begrijpen. ☺☺ Je kan thema’s kiezen die je interessant vindt. Op pagina 5 zie je op welke pagina je welk thema vindt. ☺☺ Ben je op zoek naar een antwoord op jouw vraag? Wat is het belangrijkste woord van jouw vraag? Zoek dat woord op in de lijst met trefwoorden op pagina 87. Daar vind je alle pagina’s terug waar dat woord staat.

Hoe ziet elk thema eruit? Elk thema heeft verschillende rubriekjes. Het thema begint altijd met een online gesprekje. Dat kan een gesprekje op een forum zijn, enkele sms’jes tussen vrienden of een chat-bericht. Weet je niet wat dat wil zeggen? Lees zeker het hoofdstuk over internet & gsm! In elk thema lees je ook een ‘straf verhaal’. Een verhaal van een leeftijdsgenootje. Vaak is er ook een doe-opdracht. Dan kan je iets maken, doen of opzoeken. Gebruik dit boekje, schrijf erin! Het is helemaal van jou. Er is ook de rubriek ‘Wat mag & wat mag niet?’ Dat gaat over jouw rechten. Rechten zijn afspraken die nodig zijn om zonder problemen samen te leven. Ze gelden voor iedereen. Iedereen heeft bijvoorbeeld recht op onderdak, op een eigen mening, op voldoende eten en drinken... Voorstelling

3

Kinderen kunnen zich vaak minder goed verdedigen als hen iets misdaan wordt. Daarom zijn er speciale rechten voor kinderen. Die staan in het Kinderrechtenverdrag. Ons land ondertekende dat verdrag. Alle Belgische wetten volgen wat er in dat verdrag staat. In elk thema lees je wat jouw rechten zijn. Wil je nog meer weten over jouw rechten of over het Kinderrechtenverdrag? Surf dan naar www.kinderrechtswinkel.be.

4

Voorstelling

Korte inhoud Voorwoord p.1 door minister van Jeugd Sven Gatz

School Over alles wat moet, mag en kan op school

p.57

De wereld Over de wereld ontdekken en lief zijn voor de aarde

p.67

p.77

Hoe ziet de Jongerengids eruit? p.3 Goed in je vel Over gezond eten, puberen, dipjes en stress

p.7

Familie Over (problemen) thuis, je familie, scheiding en huisdieren

p.17

Spelen & vervelen Over wat je allemaal kan doen in je vrije tijd

Verliefd Over verliefd zijn, seks, maandstonden en penissen

p.27

Lijst met trefwoorden p.87 Zoek hier een woord en vind het terug in de gids!

Vrienden p.37 Over vrienden maken en pesten, een mening hebben en beste vrienden Internet & gsm Over je veilige paswoorden, chatten en gamen

p.47

Colofon p.91 Wie werkte mee aan Jongerengids? Wedstrijd! p.94 Heb je nog vragen? p.95

Korte inhoud

5

goed goed in je in je je vel vel in vel Geschreven door

JOETZ vzw

SELFIE12 zegt

Hey Ik durf tegen mijn vrienden mijn eigen mening niet te zeggen. Ik zou het niet aankunnen dat ze mij niet meer tof vinden, omdat ik iets anders denk!!!

Oh nee, ik heb een vriendin die mij altijd nadoet. Alles wat ik zeg, vindt zij supercool! Wees toch gewoon jezelf, wil ik soms roepen. Maar dat durf ik natuurlijk niet, omdat ik haar niet wil kwetsen. Maar ik zou haar nog toffer vinden als ze niet altijd hetzelfde denkt als ik.

ANNABELLE zegt

Je moet dat testen met iets kleins: de kleur van een broek bijvoorbeeld. Zie je dat ze het niet erg vinden dat je een andere kleur mooi vindt? Dan weet je dat het oké is om je eigen mening te zeggen.

OSKAR1001 zegt

Deze soort vragen en antwoorden vind je op www.awel.be. Klik door naar ‘forum’.

OM JE MENING TE DURVEN ZEGGEN, MOET JE GOED IN JE VEL ZITTEN. HOE JE DAT DOET, ­O NTDEK JE OP DE VOLGENDE PAGINA'S!

Goed in je vel

7

Vraag het aan Jongerengids Is het gezond om de ene dag te eten en de andere dag niet te eten?

Goed in je vel

Gezond eten is vooral regelmatig en afwisselend eten. Vergeet geen fruit en groenten, en drink veel water!

Kunnen kinderen zonder snoep?

?

Nee. Eten doe je vooral om energie te krijgen. Je eet het best verschillende keren per dag. Drie maaltijden en twee tussendoortjes. Het ontbijt is het belangrijkste.

8

Sla je een maaltijd over? Dan daalt je energie, en roept je lichaam om nieuwe energie. Daardoor ga je snel snoep, een koek of chips eten, of limonade drinken. Maar suiker en vet helpen maar even.

?

Sommige kinderen wel, andere kinderen niet. Maar je moet ook niet zonder snoep kunnen. Je vindt het zelfs in de voedseldriehoek, bij de ‘restgroep’. Dus snoepen en snacken mag, maar als restje. Een klein beetje dus. Dan smaakt het trouwens ook veel beter. Eet ’s morgens als een koning. Eet ’s middags als een prins en eet ’s avonds als een bedelaar. Tussendoor mag je als een knechtje eten. Groetjes van Jongerengids!

Puber-tijd Tijdens je puberteit groeit je kinder­ lichaam uit tot een stevig mannen- of vrouwenlichaam.

helemaal ontwikkeld zijn. Tot je 25 jaar blijven je hersenen groeien. Er komen steeds nieuwe verbindingen en sommige ‘kwabben’ (delen van je hersenen) veranderen nog.

Het gebeurt ongeveer tussen je tiende en je zestiende, en het gaat in stappen. Vervelende puistjes verschijnen en je haar wordt vettig. Je oksels worden zweterig, meisjes krijgen borsten en regels. Jongens krijgen een grotere penis, een snor en baard. Meer over piemels en regels, lees je op pagina 32.

Geen blijf met je lijf

Misschien word jij ook onzeker, dwars en lui, en wisselt je stemming vaak. Dat komt omdat je hersenen nog niet

Je moet daar niet over treuren, want het komt allemaal in orde.

Je kan er dus niets aan doen dat je nog niet goed kan plannen. Of dat je met je lijf geen blijf weet en dat je niet merkt dat je zus verdrietig is. En dat je niet uit je bed kan en dat je eerst doet en dan pas denkt … want je ‘kwabben’ zijn nog niet af.

Lisa, 11 jaar Oh, maar daar kan ik niets aan doen, hoor. Mijn kwabben zijn nog niet af.

Goed in je vel

9

t a d e j t s i W over slaap & alcohol? Wist je dat de stof die in je hersenen de slaap oproept, pas later op de avond werkt? De stof noemen we het slaap­ hormoon of melatonine. Aangezien de stof pas later werkt, wil je ’s avonds niet in bed. En raak je er ’s morgens niet uit. Dat is jammer, want slapen helpt om je goed in je vel te voelen. Ben je 12 jaar oud? Dan zou je ongeveer negen uur per nacht moeten slapen. Wist je dat alcohol je hersenen ­verdooft? Drink je alcohol? Dan raken eerst delen van je hersenen verdoofd die je gedrag en je gevoelens controleren. Je voelt je ‘zweven’. Maar alcohol zorgt er ook voor dat je hersenen minder goed werken. Hoe meer je drinkt, hoe trager je reageert. Hoe reageer je op alcohol? Dat hangt af van hoe je je voelt, van je lichaam, van de omgeving en van het moment van de dag … 10

Goed in je vel

Wist je dat je nog geen alcohol mag drinken? Volgens de wet is alcohol verboden onder 16 jaar. En sterkedrank zoals whisky, rum, jenever … onder 18 jaar. Want alcohol is slecht voor je her­ senen (en zoals je weet: je kwabben zijn nog niet af ).

Tips

Pikte de juf jou er weer uit? Luistert je moeder niet? Bad hairday? Een dip, dus. Iedereen en alles is tegen jou. Wat kan je tegen een dip doen? Geloof het of niet: je kamer opruimen. Zorg je voor orde, ruimte en frisheid om je heen? Dat zorgt ook voor orde, ruimte en frisheid in je hoofd. Hieronder vind je nog andere diptips:

TEGEN EEN DIP

LIJSTJE

Beweeg (fietsen, trampoline, lopen, sporten …)!

Maak iets, knutsel, bak … voor iemand die je graag ziet. HA

HA HA

Luister naar muziek waar je blij van wordt.

Bel, mail, chat, praat of doe iets leuks met vrienden.

Weet je zelf niets? Vraag het dan aan je ouders, aan je beste vriend, een leerkracht of je oma of opa. Hang het briefje op. Of hou het dicht bij je, en kijk ernaar als je weer eens een dipje hebt.

HA

HA

Schrijf jezelf een brief. Of schrijf in je dagboek.

Lees wat moppen of zoek een grappig filmpje op YouTube.

Schrijf op een briefje wat je leuk vindt aan jezelf of wat je goed kan.

Probeer eens een tip van je vriend of vriendin uit.

Vertroetel je ­huisdier.

Neem een warm bad of een warme douche.

Goed in je vel

11

DOE Opdracht

Stress is een soort spanning of druk in je lichaam. Het is een reactie van je lichaam op allerlei situaties. Raakt de situatie opgelost? Dan komt je lichaam vanzelf weer tot rust. Stress is niet altijd slecht. Soms heb je stress nodig, omdat het je kracht geeft om iets goeds te doen. Wat voel je precies als je stress hebt? Dat is voor iedereen anders. Ook voor jou kan het elke keer anders zijn. Voor een belangrijke toets voel je misschien andere dingen, dan bij ruzie tussen je vrienden. Er zijn wel bepaalde plekken in je lichaam die meer gevoelig zijn voor stress dan andere. Sommige mensen krijgen bijvoorbeeld hoofdpijn van stress. Anderen hebben last van hun buik. Ken je je eigen gevoelige plekken? Dan weet je ook sneller dat je stress hebt. Hoe reageert jouw lichaam op stress? Wat doet stress met jouw gevoel en gedrag? Zet het voor jezelf eens op een rijtje met onze stresskip. Schrijf rond de kip wat jij voelt of meemaakt als je stress hebt.

12

Goed in je vel

Stresskip, wat voel jij?

De goed in je vel woordenzoeker T W B

A D

E

N G C

X

L

A G

M G Q H

E

K

Y G M E

D M

M G A M E

N

J

S Q S

J

Q

W T O O B L

E

N D E

J

E

S

R G

F

D

T

E

K

E

B

C

K

L

B

B

V

T

P

L

A

R

T

A G

T

T W E

E

N

Z

Y

S

X

C M E

X

H

C

V

E

V

E

N

L

K H O R

F

V N B

E T

X

S

H Q O K N

P

X

Z

I

K

B

I

X W G

E

O Y N R

D

E

I

O U

G M S O

I

W B

F

Y

H X H

1. 2. 3. 4.

1. Wat doen kinderen gemiddeld 400 keer per dag? 2. Hoeveel minuten moet je je tanden minstens poetsen? 3. Let op voor je oren. Zet het volume wat … . Zet het op 60% om een uur veilig te luisteren! 4. Wat hoort niet in het rijtje? washandje – badeendje – oorstokje – deodorant 5. Ben je verslaafd? Dan kan je niet meer zonder die gewoonte of dat middel. Een kleine groep mensen kan verslaafd raken aan spelletjes op de computer. Wat is het Engelse woord voor spelen op de computer?

5.

Goed in je vel

13

Antwoorden: lachen, twee, lager, badeendje, gamen

STRAF VERHAAL Lucas zat in het 6de  leerjaar in Sint-­ Cajetanus, de dorpsschool in Perk. Toen kreeg hij lymfeklierkanker. Lucas moest naar het ziekenhuis. Hij ging naar het UZ in Leuven. Tijdens en na zijn behandeling mocht hij niet naar school. Gelukkig was er een oplossing: Bednet. Met Bednet kunnen kinderen die lang ziek zijn, vanop afstand (met een ­computer) les volgen in hun eigen klas.

Lucas zit nu in het Het Atheneum in Vilvoorde. Hij studeert er ‘Economie–Wiskunde’.

14

Goed in je vel

“Ik vond dit fantastisch, want ik miste mijn vrienden en de school erg. Dankzij Bednet hoorde ik er weer bij. Ik heb zelfs een keer een repetitie van de fanfare waarin ik ­meespeel kunnen volgen. Dat was ­super! Ik wens alle ­kinderen die lang ziek zijn ­beterschap, én intussen Bednet!”

LUCAS 12 jaar

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Heb je hulp nodig? Dan moet je die hulp ook krijgen. Iemand moet dus voor je zorgen als je ziek bent, of als je een b ­ eperking hebt. Elk kind heeft het recht om zich goed te voelen: in het lichaam, in het hoofd, en bij andere mensen.

Goed in je vel

15

Jongerengids weet waar je terecht kan Alles over een fris hoofd vind je op www.noknok.be, www.gripopjedip.nl en www.stresskip.be. Is het moeilijk om zelf je hoofd leeg te krijgen? Heb je hulp ­nodig? Dan kan je terecht bij www.tejo.be. Alles over een gezond lijf vind je op www.ontbijtjefit.be, www.gezondheids­test.be en www.voedingscentrum.nl. Alles over drank, drugs, roken en gamen vind je op www.druglijn. be. Ook als je moeder of vader drinkt of drugs gebruikt.

www.bednet.be zorgt dat kinderen die lang ziek zijn, met een computer les kunnen volgen en vanop afstand toch bij hun vrienden kunnen zijn. Met vragen over kanker kan je terecht op www.kankerspoken.nl. Heb je nog vragen over je gezondheid, over dipjes, over een depressie of een verslaving … ? Dan kan je terecht bij iemand van: - het Centrum voor Leerlingen­ begeleiding (CLB) dat samenwerkt met jouw school. Je vindt je CLB op www.onderwijskiezer. be/mijnclb. - Awel (tel. 102 of surf naar www.awel.be).

Geschreven door

Huishouden vzw

FAMILIE FAMILIE

MEISJE303 zegt

Hoi iedereen Ik haat mijn broer echt. Volgens hem doe ik alles fout en hij denkt dat hij alles beter weet. Hij is nu aan het puberen en door hem kan ik mijn emoties niet meer de baas.

Nu haat je je broer misschien, ik haatte mijn broer ook maar nu hij een beetje ouder is wil ik hem niet meer kwijt. Je moet door de zure appel bijten zoals ze dat zeggen... Die periode duurt echt niet zolang hoor.

MINIME zegt

BLALABLA zegt

Ik heb ook zo'n periode gehad met mijn broer. Hij is nu nog steeds niet mijn favoriete persoon maar hij wordt vanzelf volwassener. Kijk eens naar de positieve kanten, brengt hij bijvoorbeeld leuke vrienden mee naar huis of kan hij geweldig koken en bakken? Lukt positief over hem denken niet, vermijd hem dan wat meer.

Deze soort vragen en antwoorden vind je op www.awel.be. Klik door naar 'forum'.

Familie

17

(T)huis

Thuis is een plek waar je als kind veilig bent en gelukkig kan leven. Het is een plek waar je gezond kan opgroeien.

Dat twee vrouwen verliefd zijn op elkaar, vind ik een beetje raar. Je ziet het niet zo veel. Maar het moet kunnen: als je ‘mama’ roept, komen er ineens twee! Jef, 11 jaar 18

Familie

Tot je 18 bent, ben je in België minderjarig. Dan moet je in principe wonen bij een ouder of twee ouders. Niet iedereen heeft een mama en een papa. Sommige kinderen hebben alleen een mama, of zelfs twee mama’s of twee papa’s.

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Als minderjarige heb je de steun van een volwassene nodig. Die moet zorgen voor een dak boven je hoofd, voor eten en drinken op tafel. In de wet staat niet dat een ouder zakgeld moet geven. Het kan jou wel helpen om te leren omgaan met geld.

Nour, 12 jaar Regels en afspraken in een ­gezin zijn belangrijk. Dan kan er geen ruzie van komen. Je weet wie wat moet doen.

Als kind heb je ook plichten. Je moet luisteren naar je ouders. Zij hebben ouderlijk gezag over jou. Ouders moeten wel naar jouw mening vragen. Sommige ouders maken veel afspraken. Meestal doen ze dat omdat ze bezorgd zijn.

Familie

19

UIT

? R A ELKA

Het gebeurt dat ouders beslissen om niet samen te blijven wonen. Als koppel zijn ze niet meer gelukkig. Ze gaan misschien scheiden. Je kan veel vragen hebben als je ouders uit elkaar gaan: ‘Waarom gaan ze uit elkaar?’ of ‘Komen ze nog terug bij elkaar?’. Je ouders moeten allerlei zaken regelen en ook goed blijven zorgen voor jou. Want ouders blijven ouders. Je kan dan denken dat het jouw schuld is, maar dat klopt niet. Waar ga je wonen na een scheiding? Dat staat in de verblijfsregeling.

Als je ouders zelf geen beslissing kunnen nemen, doet de familierechter dat. Als je twaalf jaar bent, nodigt die rechter je uit om naar jouw mening luisteren. Maar hij kan wel iets anders beslissen. Je hoeft je mening niet te geven, dat mag. Ben je jonger dan 12 jaar? Dan mag je de rechter een brief schrijven met de vraag om jou te horen. Als jij dat vraagt, moet hij dat ook doen. Wil je contact houden met je oma of nonkel, maar je ouders willen dat niet? Dan kan die persoon vragen aan de jeugdrechter om jou te zien. Dat heet omgangsrecht.

STRAF VERHAAL “Als je ouders scheiden is dat niet leuk. Ik weet dat, want mijn ouders zijn gescheiden. Ik wilde ook niet dat ze mijn mening zouden vragen, want ik was dan toch blijven zagen dat ze moesten samen blijven. Nu hebben ze allebei een nieuwe partner en is iedereen veel gelukkiger. Als ze naar mij hadden geluisterd, zouden we misschien nog altijd ongelukkig zijn in ons gezin. Dus voor mij is dit beter zo.”

NOOrR 12 jaa

Er ontstaan ook ‘nieuwe gezinnen’. Dat is wel even wennen. Je krijgt er een stiefouder, stiefzus of stiefbroer bij. ‘Stief’ klinkt niet altijd leuk. We spreken beter over ‘plus-familie’. Veranderingen zijn soms moeilijk. Je kan je boos, verdrietig of bang voelen. Dat mag. Praten helpt dan vaak!

Familie

21

Huisdieren?

De populairste huisdieren zijn de hond en de kat. In Vlaanderen wonen er samen drie miljoen katten en honden. Dat is een heleboel, niet? Ongeveer de helft van de gezinnen heeft een huisdier. Een dier in huis kan best gezellig zijn, maar vraagt ook verantwoordelijkheid. Je moet het dier eten geven, soms ermee gaan wandelen, verzorgen als het ziek is ...

LIJSTJE De populairste huisdieren in Vlaanderen zijn:

1. KAT

4. VIS

22

Familie

2. HOND

5. VOGEL

3. KONIJN

Wil jij ook een huisdier? Misschien kan je je ouders overtuigen door te zeggen dat je dankzij een dier leert om te zorgen.

DOE

Opdracht

Wat een familie!

Surf eens naar de website www.familienaam.be. Daar kan je zien hoeveel keer jouw familienaam voorkomt in België: En waar de meeste mensen met jouw familienaam wonen: Vul het resultaat in op de stippel­lijntjes!

Misschien heb je veel broers of zussen, nichten en neven. Dat zorgt soms voor wat nadelen. Het is druk in huis. Of je krijgt minder aandacht van je ouders. Er zijn ook wel voordelen: als iedereen helpt, heb je bijvoorbeeld snel de tafel afgeruimd.

Familie

23

(Niet zo) goed Veel kinderen in België hebben het eigenlijk goed. Ze krijgen wat ze nodig hebben en hun ouders hebben niet veel problemen. Er zijn ook kinderen met wie het niet zo goed gaat. Ze wonen bijvoorbeeld in een gezin waar vaak ruzie is.

Vraag het aan Jongerengids Wat als je ouders niet goed voor je kunnen zorgen?

?

Probeer een ruzie snel bij te leggen: ☺☺ Praat rustig en zo duidelijk mogelijk. ☺☺ Zeg wat juist het probleem is. ☺☺ Val niet aan of veroordeel niet. Abel, 12 jaar Als je ruzie hebt, kan je het best iets doen zodat je aan iets anders kan denken.

Ouders kunnen niet altijd goed zorgen voor hun kind. Dan kan een kind leven in een voorziening (leefgroep) of bij een pleeggezin. Dat is een gezin dat even voor het kind zorgt. Het pleegkind woont dan een tijdje in een nieuw gezin. Ook als een kind niet bij de mama of papa woont, hebben ze vaak contact met elkaar. Een kind kan ook geadopteerd worden als er geen contact meer is met de ouders. Het kind zal dan voor altijd in het nieuwe gezin wonen. Groetjes van Jongerengids!

24

Familie

Andere kinderen hebben dan weer een broer of zus met een handicap. Dat kan zwaar zijn. Heb je het moeilijk, of wil je wat extra aandacht van je ouders? Praat er dan over met hen. Ze zullen het zeker begrijpen. Het kan zijn dat je mama of papa psychische problemen heeft, bijvoorbeeld een depressie. Een psychisch probleem kan je vergelijken met een ziekte. Mensen die het hebben, controleren hun gevoelens minder en doen soms ook anders.

Familie

25

Jongerengids weet waar je terecht kan Wil je graag met iemand praten over je ouders, je familie? Heb je ruzie of andere problemen thuis? Dan kan je terecht bij iemand van: - het Centrum voor Leerlingen­ begeleiding (CLB) dat samenwerkt met jouw school. Je vindt je CLB op www.onderwijskiezer. be/mijnclb. - Awel (tel. 102 of surf naar www.awel.be). Wil je weten hoe je goed kan praten met je ouders? Awel weet raad! Surf naar www. awel.be en klik links onderaan op ‘Aha! Awel helpt altijd’. Wat gebeurt er wanneer je ouders beslissen om apart te gaan wonen? Check www.tweehuizen.be. www.ikmaakdeklik.be is een website voor kinderen van ouders met psychische problemen.

Ben je een pleegkind? Alle informatie over jouw rechten vind je op www.pleegzorgvlaanderen.be. Klik door naar: ik ben… een pleegkind. Wil je meer weten over kinderen die geadopteerd zijn? Eén adres: www.adoptiekind.be. Zijn er volwassenen die je pijn doen, negeren of aanraken op plaatsen waar je het liever niet hebt? Dat mag niet. Surf zeker eens naar www.kindermishandeling.be of chat via www.nupraatikerover.be. Is er iemand gestorven die je graag zag? Neem eens een kijkje op www.missingyou.be. Klik door op ‘kinderen’. Je kan er liedjes beluisteren, gedichten lezen of andere kinderen leren kennen die hetzelfde hebben meegemaakt.

Geschreven door

Sensoa

verliefd verliefd

Ik val op jongens. Ik schaam me om dit te vertellen, maar dat is mijn geheim. Maat, je bent mijn beste vriend en ik durfde het niet te zeggen. Ik wil niet dat je me raar vindt, of mijn vriend niet meer wil zijn.

Maat, we zijn al drie jaar vrienden. Ik ben blij dat je het gezegd hebt. Wie geeft erom wat mensen zeggen? Je bent de max, wat er ook gebeurt. Ik ben blij dat je mijn beste vriend bent. Er is niets om je over te schamen. Ik ben je makker. Ik sta altijd aan jouw kant. Er is niets mis met homo zijn, mijn vriend.

Anonieme sms-conversatie tussen twee vrienden van 13 jaar. Bron: www.hln.be, Jongen (13) geeft best ­mogelijke r­ eactie wanneer vriendje homo blijkt te zijn, ­verschenen op 22 ­november 2014, geschreven door Karen Van Eyken.

Verliefd

27

Wat mag &

WAT MAG NIET? Niemand mag me plagen, ­pesten of uitsluiten omdat ik homo, lesbisch of bi* ben.

Ik ben vrij.

Ik mag vragen stellen over ­verliefd zijn.

Ik mag vragen stellen over mijn lichaam.

Ik heb recht op antwoorden van volwassenen.

Ik mag nee ­zeggen als iemand mij ­aanraakt tegen mijn zin.

Ik mag mezelf zijn.

Ik mag verliefd worden op jongens of op meisjes.

Ik mag kiezen of ik me als een jongen of als een meisje wil kleden of gedragen.

Ik mag kiezen om een relatie te ­hebben of niet.

28

Verliefd

*Een homo is een jongen die verliefd wordt op j­ongens. Lesbisch betekent dat een meisje verliefd wordt op meisjes. Bi zijn betekent dat een jongen of meisje op jongens en meisjes verliefd kan worden. Holebi is de verzamelnaam voor homo, lesbisch en bi.

Knal BOEM … verliefd of niet? Denk je dat je verliefd bent op iemand? Maar weet je niet goed wat te zeggen? Hoe laat je aan een jongen of meisje weten dat je interesse hebt? Als je dat durft? Hieronder staan tips. Kleur de smiley voor de beste tip geel. Welke tips werken volgens jou niet goed? Kleur die tips rood. ☺☺ Ik kom net te laat op onze afspraak. Ik gedraag me stoer en macho, en ik doe een rapper na. (JESSE, 11 JAAR) ☺☺ Ik ben fris gewassen, ik kam mijn haar en doe een geurtje op als ik weet dat ik hem ga zien.

☺☺ Ik ga hamburgers eten met haar en met mijn vrienden. En daarna gaan we naar de film. (ABDUL, 12 JAAR) ☺☺ Ik praat over mijn ex, over de problemen met mijn stijltang, en over shoppen. Ik babbel eigenlijk de hele tijd. (FLEUR, 12 JAAR) ☺☺ Ik geef een klein complimentje. Ik maak een grapje en vraag wat haar hobby’s zijn. (FERNANDO, 12 JAAR) ☺☺ Ik zorg ervoor dat ik altijd mooi geschminkt ben en een kort kleedje draag als ik weet dat ik hem zal tegenkomen. (NEL, 12 JAAR)

(MAX, 12 JAAR)

☺☺ Ik kijk in zijn ogen als ik met hem praat. Ik vertel over mijn school en familie, en ik lach veel.

☺☺ Ik hang wat rond bij een ander ­meisje. Ik hoop dat ze dan jaloers wordt, en interesse krijgt voor mij. (THIJS, 12 JAAR)

(MARIE, 13 JAAR)

Verliefd

29 18

Vraag het aan Jongerengids Beste Jongerengids, ik heb nog ­nooit gekust, maar ik heb er wel zin in. Hoe moet ik eraan ­beginnen?

3. Daarna kan je je mond opendoen, en als je dan je tong uitsteekt, een beetje proeven. Kom je de andere tong tegen? Dan kunnen jullie tongen wat met mekaar spelen. De tongen spelen dan om elkaar heen, als in een dans.

?

De eerste kus in 5 stappen 1. Zorg ervoor dat je tanden en tong schoon zijn en dat je geen slechte adem hebt. Geef eerst gewone kusjes, op de wang en rond de mond. 2. Je kan elkaar daarna op de mond ­kussen. Buig je hoofd wat opzij.

30

Verliefd

4. Je kan nu de mond, lippen en tong van de ander verkennen. Draai niet alleen ­rondjes. Stop ook eens om elkaar in de ogen te kijken. Of zuig of bijt eens zachtjes op elkaars onderlip. 5. Blijf ademen (door je neus!). Kus niet met liters spuug (tenzij je lief dat echt leuk vindt). Beweeg je tong niet te snel! Stel je voor dat de ander zich afvraagt of hij of zij een mixer in zijn of haar mond heeft. Draag je een bril, of een beugel? Maak je daar geen zorgen om. Beugels maken geen wondjes. En als je wat handig bent, zit een bril ook niet in de weg. Veel succes! Jongerengids

hallo

joe

HI !

YO!

Slim chatten

HEY !

OK YUP

hej dag mila ik vind jou een mooi meisje oh dankjewel da’s lief

ben jij mila van de boomkensstraat? euh waarom? ik ken je nog maar pas hoor, ga niet zomaar mijn adres zeggen

oké, snap ik :-D. heb jij broers of zussen?

JOW

DAG

Op internet babbelen is leuk. Vaak doe je dat met je vrienden, met familie of met mensen die je al kent. Maar chat je met iemand die je niet of niet goed kent? Let dan goed op. Het is slim wat ­Mila doet. Geef niet zomaar je adres of t­ elefoonnummer. Toon niet zomaar foto’s van jezelf. Ook niet als iemand aandringt, of je daarom flauw vindt. Nee is nee, a ­ ls jij dat vindt. Valt iemand je lastig? Of vind je het gesprek niet fijn? Dan mag je dat zeggen. Je mag het gesprek stoppen. Je mag die persoon negeren of blokkeren en verwijderen. Gebeurt er iets vervelends op internet? Zeg het aan je ouders, aan iemand op school of aan iemand anders die je vertrouwt. Verliefd

31

Wat je nog niet wist over Meisjes zijn meestal tussen 12,5 en 13 jaar oud als ze voor het eerst hun regels hebben. Maar het kan ook vroeger of later.

Een tampon hoef je niet elke keer te vervangen als je naar toilet gaat. Je kan het touwtje opzij houden als je plast, zodat het niet nat wordt.

Vers bloed van je regels is helderrood. Bij het begin van je regels is het vaak roze. Bloed dat langer in de baarmoeder bleef, is donkerrood, of zelfs zwart. Bruin bloed is ook normaal.

32

Verliefd

REGELS

Regels duren meestal vijf dagen. Het maandverband verwissel je het best om de vier à zes uur (behalve ’s nachts).

Tijdens de eerste jaren komen je regels vaak nog onregelmatig. Je kan dus niet altijd voorspellen wanneer je zal bloeden.

Tijdens je regels verlies je twee tot vijf eetlepels bloed, al lijkt het soms veel meer!

Wat je nog niet wist over

DE PENIS Je eerste zaadlozing komt gemiddeld rond de leeftijd van 12 jaar.

Sperma bestaat voor 95 % uit vocht en maar voor 5 % uit zaadcellen.

Bij de meeste mannen is de rechtse teelbal groter dan de linkse. De meeste penissen zijn donkerder van kleur dan de rest van het lichaam.

Je penis wordt harder en dikker als je opgewonden bent. De penis gaat rechtop staan en wordt stijf. Dat heet een erectie. Een erectie is nodig om seks te hebben.

Een penis met een erectie is gemiddeld tussen 12 en 17 centimeter lang. Rond je 11 jaar begint je penis te groeien. Dat stopt rond de leeftijd van 16 jaar.

Het vocht dat uit je penis komt als je een zaadlozing hebt, heet sperma. Het is wit en gelig.

Het is normaal dat je penis een soort van smeermiddel maakt. Dat smeermiddel is wit en heet ‘smegma’. Je verwijdert dat het best elke dag met lauw water, zonder zeep.

Verliefd

33

Antwoorden Verliefd

1. Waar

34

2. Niet waar: meisjes masturberen ook! 3. Niet waar: het is meestal wat zoeken en vaak een beetje onhandig. 4. Niet waar: iets meer dan de helft van de meisjes bloedt niet bij de eerste keer. 5. Niet waar: om echt veilig te vrijen gebruik je best twee voorbehoedsmiddelen. Een condoom en een middel dat je extra beschermt tegen zwangerschap zoals de pil. 6. Niet waar: dat is voor iedereen anders. Kies samen met je dokter een middel dat bij jou past (kijk op www. allesoverseks.be). 7. Niet waar: laat je niet onder druk zetten om seks te hebben omdat je 16 bent. Je moet er zelf klaar voor zijn, en er zin in hebben. Praat erover met je lief, voor jullie het voor het eerst doen.

7. Als je zestien bent, ben je klaar voor seks, want dan mag het volgens de wet. 6. De pil is het beste middel om niet zwanger te geraken. 5. Je moet alleen bij de eerste keer een condoom gebruiken. Daarna hoeft het niet meer. 4. Een meisje bloedt altijd tijdens de eerste keer dat ze seks heeft. 3. De eerste keer seks verloopt altijd vlot. 2. Alleen jongens masturberen. 1. Raak je je geslachtsdeel aan en raak je daardoor seksueel opgewonden? Dat is ‘masturbatie’ of zelfbevrediging. Je wordt er niet doof of blind van.

Waar

niet waar of

STRAF VERHAAL "‘Sisters before misters’, zegt mijn vriendin vaak. Het ­betekent: ‘vriendinnen gaan voor op jongens’. Als ze maar eens wist hoe letterlijk ik dat de laatste weken neem. Want ik ben verliefd geworden op mijn beste ­vriendin. En waarom ook niet? Ze is de de grappigste en de knapste, daarom is ze ook mijn vriendin. Ze is een h ­ evige, ze klimt in bomen, ze fluit op haar vingers, ze durft echt alles!

Ik denk de hele tijd aan haar. Ik ben verstrooid, ik vind haar nog geweldiger dan anders. Ik droom, ik fantaseer, ik zweef. We keken onlangs samen naar een film. We hebben samen popcorn gemaakt en opgegeten in de zetel. Voor mij was dit superromantisch! Help, ik weet niet wat te doen, want ze is een meisje! Hoe kan ik nu weten of ik lesbisch ben? En mijn beste vriendin? Ik wil haar niet kwijt, ik wil niet dat ze het weet. Soms denk ik dat ik barst als ik het nog een dag langer voor mezelf moet houden. De ene dag zit ik vol energie en bedenk ik de meest perfecte woorden om het te zeggen. Maar meestal denk ik dat ik het nooit zal kunnen zeggen. Als ze mij niet wil? Dat zou ik zo erg vinden. Wat moet ik doen als zij niets voor mij voelt? O jee, wist ik maar wat ik moet doen met mijn arme hart…"

SANNE 12 jaar

Verliefd

35

Jongerengids weet waar je terecht kan Wil je met iemand praten over seks en verliefdheid? Dan kan je terecht bij iemand van: - het Centrum voor Leerlingen­ begeleiding (CLB) dat samenwerkt met jouw school. Je vindt je CLB op www.onderwijskiezer. be/mijnclb. - Awel (tel. 102 of surf naar www.awel.be). Ben je verliefd op iemand van hetzelfde geslacht? Of weet je niet zeker of je valt op jongens of meisjes? Kijk op de website www. weljongniethetero.be of www. watisgay.be. Of bel 0800 99 533, mail naar [email protected] of chat met de holebifoon via www.holebifoon.be.

Heb je iets onaangenaams meegemaakt met seks? Heb je het gevoel dat je over je grens bent gegaan? Of dat iemand anders je gedwongen heeft om verder te gaan dan je eigenlijk wou? Dan kan je terecht op het telefoonnummer en de site van 1712. Of je kan chatten of mailen met iemand van ­www.nupraat­ ikerover.be. Ben je een meisje, maar voel je je een jongen? Of andersom? Surf naar www.genderindeblender.be of www.transgenderinfo.be. Nog meer info en verhalen over seks en relaties vind je op www. allesoverseks.be en op www. jongenvanzin.be (klik door naar ‘voor jongeren’). Via deze twee websites kan je ook praten met jongeren van jouw leeftijd.

Geschreven door

Jong & Van Zin

vrienden vrienden Volgend jaar ga ik naar het middelbaar :-\ Hoe zorg ik dat ik vrienden heb vanaf de eerste schooldag?

ANONIEMPJE zegt

Grtjes, Anoniempje xx

Hey Anoniempje! Ik snap dat je je daar zorgen over maakt. Mijn tips: Vind je iemand leuk? Stap er dan op af. Denk niet te snel dat je iemand afschrikt. Weet je niet wat je moet zeggen? Probeer te vragen hoe iemand heet, in welke klas iemand zit … Maar stel eerst jezelf voor: “Hallo, ik ben ... en hoe heet jij?” veel suc6!

SUZANNE zegt

Hej Ik kreeg vrienden door meteen met iemand te praten! Als je dan iemand goed kent, kent die persoon meestal nog andere mensen. Zo kom je aan de meeste vrienden. Greetz

CEDRIC zegt

Deze soort vragen en antwoorden vind je op www.awel.be. Klik door naar ‘forum’.

Vrienden

37

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Mijn beste vriend heeft me een geheim verteld. Moet ik dat geheim altijd ­bewaren? Zelfs als het zo erg is dat ik het graag aan een volwassene wil vertellen? NEE Als een vriend of vriendin je vraagt om een geheim te bewaren, kan je dat het best doen. Maar denk je dat je het ­geheim beter aan iemand vertelt? Bijvoorbeeld als iemand je vriend of vriendin pijn doet? Dan kan je het toch beter vertellen aan iemand die kan helpen.

38

Vrienden

Mijn beste vriendin heeft een ander geloof. Kunnen we wel vrienden zijn? JA Iedereen is vrij om een ander geloof te hebben. En m ­ isschien is het net interessant om iets te weten te komen over een ander geloof? Heel mijn klas is fan van One Direction, ik niet. Is dat normaal? JA Het is heel normaal dat je niet dezelfde mening hebt als anderen. Je mag zelf beslissen wat je vindt over iets. Maar je moet wel respect hebben voor elkaars mening. Misschien kan je vrienden zoeken die jouw smaak delen?

Vraag het aan Jongerengids Hi! Ik heb ruzie met mijn BFF (‘Best Friend Forever’, of beste vriend of vriendin). En ­eigenlijk kan ik echt niet zonder haar. Wat moet ik doen?

?

Dag Jongerengids, ik heb een ­probleem. Ik word gepest. Ik heb al geprobeerd om terug te roepen. Of om te doen alsof ik de pesters niet hoor. Maar ze beginnen altijd opnieuw … Waarom vinden ze pesten zo leuk?

?

De beste vrienden maken soms ruzie, dat hoort erbij. Waarschijnlijk denkt zij ook dat ze niet zonder jou kan. Praat dus even met haar. Ze zal het ­waarschijnlijk heel fijn vinden om te horen dat je haar niet kan missen. Misschien zet zij de eerste stap bij de volgende ruzie?

Pestkoppen willen stoer doen, of ze voelen zich onzeker. Ze pesten omdat ze denken dat anderen hen dan leuk vinden. Soms pesten andere kinderen dan mee. Pesten is niet hetzelfde als plagen. Plagen is een spelletje. Maar iemand die pest, wil de andere kwetsen of ­vernederen.

Lukt het niet om de ruzie samen op te lossen? Dan kan je ook altijd hulp vragen van iemand anders (bijvoorbeeld van een volwassene). Die kan dan helpen om de ruzie uit te praten.

Lees zeker de tips op de volgende pagina! Groetjes van Jongerengids!

Vrienden

39

Tips tegen pesten 1. Pesten kan iedereen overkomen. Het is niet jouw schuld. Je kan het niet altijd in je eentje stoppen. Praat erover met een vriend, een vriendin, je ouders, je juf of je meester. Zoek iemand die je kan helpen.

3. Ken je iemand die gepest wordt? Help dan door met zo iemand te praten. Je toont zo dat hij of zij er niet alleen voor staat. Hopelijk voelt hij of zij zich dan ook sterker om er met een ­volwassene over te praten.

2. Word je gepest omdat je van een ander land komt, of omdat je een andere huidskleur hebt? Dat is racisme. Racisme is verboden door de wet. Praat erover met iemand die je vertrouwt.

4. Pest je soms zelf? Vraag jezelf af waarom je het doet. Ben je bang dat ­anderen je minder cool vinden? Praat erover met je vrienden, je leerkracht, je ouders … Zij kunnen je helpen om te stoppen met pesten.

40

Vrienden

STRAF VERHAAL Arne is 11 jaar oud en zit in het vijfde leerjaar. Zijn vriend en klasgenoot Staf zit in een rolstoel. “Ik herinner me de dag nog heel goed. De directeur kwam ’s morgens de klas binnen en vertelde dat Staf terug zou komen naar school. Maar hij zou in een rolstoel zitten. Dat was echt heel raar. Staf was de grootste van de klas, en opeens zou hij als een opa in een rolstoel zitten. Staf groeide te snel, vertelde de directeur ons. Daarom zou hij een tijdje in een rolstoel moeten zitten. Dat was beter voor zijn gewrichten. Er veranderde veel. We zaten eerst in een klas op de derde verdieping. Nu moesten we verhuizen naar een klas op het ­gelijkvloers. Dat was ook wel speciaal, want we zaten dan naast het kantoor van de directeur.

Staf mag bijna nooit naar buiten tijdens de speeltijd. Daarom hebben we een beurtrol om bij hem in de klas te blijven. Ik mag vaak bij hem blijven want ik eet ’s middags altijd op school. Daardoor voelde ik me in het begin wel bijzonder. Ik denk wel dat hij het in het begin echt haatte, in een rolstoel moeten zitten. Hij kon plots niet meer mee voetballen op de speelplaats. Maar we vonden een oplossing: hij is nu vaak scheidsrechter. Hij houdt ook bij wie de topschutter van de school is. Eigenlijk is het helemaal niet zo anders om een vriend in een rolstoel te hebben. Als ik bij hem thuis ga spelen, zit hij net als ik op de mat om met de lego te spelen. Hij wil ook echt niet dat mensen zich te veel zorgen maken om hem. Hij rolt altijd met zijn ogen als zijn mama zegt dat hij voorzichtig moet zijn.”

ARNE 11 jaar

Vrienden

41

De vriendencirkel Wie zijn jou vrienden? Heb je één vriend of vriendin? Of ­honderd? Dat maakt niet uit. Je kiest zelf hoeveel vrienden je wil. Het enige wat telt, is dat je je goed voelt bij je vrienden. Wil je graag weten welke vrienden echt belangrijk voor je zijn? Vul dan de ­vriendencirkel in.

42

Vrienden

De middelste cirkel ben jij. In de andere cirkels schrijf je de namen van je vrienden en vriendinnen. Of teken hun portret. In de cirkels dicht bij jezelf zet je de vrienden of vriendinnen die je het best kent, het liefst ziet, of die het belangrijkst voor je zijn. Hoe verder de cirkels gaan, hoe minder belangrijk de personen zijn die je erin zet. Dat is best oké, je kan niet iedereen even belangrijk vinden!

De vriendencirkel vind je in de publicatie ‘Uit elkaar’ voor jongeren, van Jong & Van Zin.

teken zelf het kapsel!

Ontwerp jouw ideale BFF! De kans is groot dat je echte BFF er heel anders uitziet. Of van heel andere dingen houdt. Maar dat wil niet zeggen dat dat geen goede beste vriend of vriendin kan zijn. Wat telt, is dat je elkaar leuk vindt zoals je bent. Jij wil toch ook graag dat je beste vriend het niet erg vindt dat je iets niet zo goed kan als hij of zij?

LIJSTJE Een echte vriend ...

IS EERLIJK

STEUNT MIJ ALS HET NODIG IS

LACHT MIJ NIET UIT

DOET GEK MET MIJ Vrienden

43

De vriendschapstest Laat je vriend of vriendin deze test ook invullen. Vergelijk de antwoorden. Hebben jullie dezelfde ­antwoorden gegeven? Je hebt aan een vriend of vriendin je grootste geheim verteld, hoe voel je je nu? 1. Ik ben bang dat hij of zij het vertelt aan anderen. 2. Ik ben er zeker van dat mijn geheim veilig is. 3. Mijn vriend of vriendin moet beloven dat hij of zij het niet vertelt aan anderen.

44

Vrienden

Iemand roddelt over jouw vriend of vriendin. Wat doe je? 1. Ik kijk kwaad en loop weg. 2. Ik luister wel naar het geroddel, maar ik doe zelf niet mee. 3. Ik zeg tegen de roddelaar dat hij of zij moet stoppen. Je merkt dat je vriend of vriendin een leugen vertelde. Waarom liegt hij of zij? 1. Om mij niet te kwetsen. 2. Omdat hij of zij liegen niet zo erg vindt. 3. Om mij te kwetsen.

Vrienden

45

Jongerengids weet waar je terecht kan Wil je met iemand praten over je vrienden of over vrienden maken? Over pesten of over ruzie? Dan kan je terecht bij iemand van: - het Centrum voor Leerlingen­ begeleiding (CLB) dat samenwerkt met jouw school. Je vindt je CLB op www.onderwijskiezer.be/mijnclb. - Awel (tel. 102 of surf naar www.awel.be). Op de website van Jong & Van Zin kan je met andere kinderen praten over vriendschap: forum.jongenvanzin.be. Wil je weten wat je kan doen tegen pesten? Je vindt tips op www.kieskleurtegenpesten.be. Klik door naar ‘Pesten’ en dan naar ‘Kinderen’. Een andere goeie website is www.praatoverpesten.be.

internet & gsm & gsm

Geschreven door

Mediaraven

ANONIEMPJE zegt

Van mama mag ik geen iPhone kopen. Ik heb het geld, maar toch mag ik er geen kopen. Mama zegt dat ik een iPhone wil omdat iedereen er een heeft. Ze zegt dat ik de anderen niet moet nadoen.

Vervelend :s Weet je waarom je mama er zo tegen is? Misschien denkt ze dat je te veel met je gsm bezig zal zijn? Of vindt ze het te duur voor iets wat snel stuk kan gaan? Probeer nog eens met je mama te praten. Vraag waarom ze ertegen is.

AWEL zegt

Lastig! Maar waarom een iPhone? Je kan toch evenveel met een gewone gsm? Ik snap dat niet goed ...

DJEJZEJZE zegt

Mama’s doen dat omdat ­dieven graag een iPhone willen. Dieven stelen het liefst van iemand die kwetsbaar is.

LALA zegt Deze soort vragen en antwoorden vind je op www.awel.be. Klik door naar ‘forum’.

Internet & gsm

47

Wat is internet? Internet is een fantastische uitvinding. Universiteiten in de ­Verenigde Staten begonnen er al mee in het jaar 1969. Het duurde tot 1994 voor iedereen toegang kreeg tot het ‘wereldwijde web’ (www). Sindsdien verbindt internet miljoenen smartphones, t­ ablets, l­aptops en computers met elkaar.

Nee. Geloof niet zomaar wat je op internet vindt.

Vraag het aan Jongerengids Is alles wat op ­internet staat waar?

48

Internet & gsm

Wikipedia is een bekende website vol info. Iedereen kan dingen toevoegen. Veel info is juist, maar je vindt ook info die niet juist is. Info op internet vergelijk je het best met wat je op andere websites vindt, of in boeken.

?

Kijk uit naar de uil Trusty. Zoek je info op een site waar Trusty op staat? Dan weet je dat je de info kan vertrouwen. Groetjes van Jongerengids!

Test JEZELF!

1. streamen

Veel woorden op internet zijn ­Engels. Kan jij de woorden ­verbinden met de juiste betekenis? A. Een ‘slimme’ telefoon waarmee je op internet surft. Je kan er programma’s en spelletjes op installeren.

2. smartphone 3. updaten 4. app

B. Een programma dat je op een smartphone of tablet installeert. C. Een website waarop je vragen kan stellen aan andere bezoekers, of antwoord kan geven.

5. hacken 6. forum

D. Inbreken op een website, in een computer of op het e-mailadres van iemand anders. Meestal gebeurt dat door het wachtwoord te stelen.

7. account 8. downloaden

E. Muziek of een video afspelen op internet, zonder dat je bestanden moet bewaren. Bijvoorbeeld via YouTube of Spotify. F. De nieuwste versie van een computerprogramma installeren, zodat het veilig blijft werken. G. Bestanden kopiëren op internet en ze bewaren op een gsm, een computer of een tablet. H. Een eigen profiel op een site met een wachtwoord, waarmee je kan inloggen.

Internet & gsm

49

Antwoorden: 1-E, 2-A, 3-F, 4-B, 5-D, 6-C, 7-H, 8-G

STRAF VERHAAL "Samen met twee vrienden maken we een blog. We maken coole foto’s en filmpjes als we gaan skaten. Die zetten we op de blog. Sinds vorige week komt er plots veel commentaar op onze foto’s. De schrijvers schelden ons uit: ze noemen ons ‘losers’ en ‘fakers’. Ze hebben een valse naam, en we weten niet wie ze zijn. Misschien zitten ze wel bij ons op school? Ik vind het heel laf. Want ik heb verdriet als ik die reacties lees."

Milan

11 jaar

50

Internet & gsm

Internet is een plaats waar je vrij kan zeggen wat je denkt. Let op! Pesten, bedreigen of uitschelden is verboden. Ook als je dat doet op internet. Je kan ervoor gestraft worden. Wil je kunnen zeggen wat je denkt? Dan moet je ook respect hebben voor de mening van anderen. Dat is ook zo als je zonder naam reageert, of je een andere naam gebruikt.

Sociale netwerksites? Vind ik leuk! Mag ik zomaar een eigen profiel aanmaken ? Op sites als YouTube, Facebook en Twitter moet je minstens 13 jaar oud zijn om een profiel aan te maken en zelf dingen te kunnen toevoegen. Waarom? De sites zijn vaak moeilijker om te gebruiken dan je denkt. Voor je het weet, deel je je foto’s met de hele wereld, in plaats van alleen met je vrienden. Naar filmpjes kijken op YouTube of een bericht lezen op Facebook mag wel als je jonger bent dan 13 jaar. Jonger dan 13 jaar en toch een eigen profiel? Kinderen van 12 jaar en jonger geven soms een valse geboortedatum op. Zo maken ze toch een profiel. Wil jij dat ook doen? ☺☺ Vraag het eerst aan je ouders. Vinden zij het nog te vroeg? Wacht dan nog even. ☺☺ Bekijk samen met je ouders de in­ stellingen van de website. Hoe zorg je dat je de website veilig kan gebruiken?

☺☺ Voeg niet zomaar iedereen toe als vriend. ☺☺ Zet nooit foto’s en filmpjes online waarvan je later spijt kan hebben. Ketnet.be mag! Op Ketnet.be kan je wel een profiel maken als je jonger bent dan 13 jaar. Wil je alle mogelijkheden van de site gebruiken? Dan moeten je ouders toestemming geven.

ALS JE ELKE DAG UREN GAMES SPEELT, RAAK JE DAN VERSLAAFD? Nee, je raakt niet automatisch verslaafd als je veel games speelt. Maar het kan wel. Kies daarom grenzen voor jezelf. ‘Te veel’ is nooit goed. Wie te veel snoept, krijgt buikpijn. Dat is met games ook zo. Word je moe, of krijg je hoofdpijn? Dan stop je beter. Wissel games af met spelen of sporten. Heb je het gevoel dat je verslaafd bent? Praat er dan over met je ouders of met iemand anders die je vertrouwt. Internet & gsm

51

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Mogen je ouders ­controleren wat jij op ­internet doet? Krijg je van je ouders een gsm? Dan vinden ze je waarschijnlijk oud genoeg om daarmee om te gaan. Het is dus niet nodig dat ze je gesprekken nakijken. Behalve als jij zegt dat het mag.

52

Internet & gsm

Vergeet niet dat je ouders verantwoordelijk zijn voor wat jij doet. Ze mogen je controleren als ze dat nodig vinden. Maak afpraken met je ouders over wat wel en niet mag. Zo voorkom je ruzie.

TIP! Stop je wacht­woorden en pincodes in een ­enveloppe die je dicht kleeft. Geef de ­enveloppe aan je ouders. In nood kunnen ze dan inloggen op je computer of op je gsm.

Ik word gepest op internet. Wat nu?

Pesten is niet cool. Ook niet op internet. Pesten kan op veel manieren. Iemand uitschelden met een sms of e-mail. Een vals profiel aanmaken en doen alsof ze jou zijn. Of een foto van jou verspreiden zonder je toestemming.

Je kan niet voorkomen dat iemand je begint te pesten. Maar je kan er wel iets aan doen als iemand jou pest.

1. Blijf niet zitten met het probleem. Vertel het aan iemand die je vertrouwt, liefst aan een volwassene.

5. Maak een nieuw profiel of een nieuw e-mailadres. Gebruik dat alleen voor goede vrienden.

2. Het is niet jouw fout als iemand jou uitscheldt!

6. Word je gepest op een forum of op een chatbox? Zeg het aan de moderator of de beheerder. Die kan de pester blokkeren.

3. Antwoord nooit op pestmails of pestberichtjes. De pestkop hoopt dat je reageert. 4. Verzamel alles om te bewijzen dat je gepest wordt. Bewaar sms’jes. Leer op www.jongerengids.be hoe je een foto van je scherm kan maken. Zo kan je alle pesterijen bewaren.

7. Blijft het pesten duren? Ga naar de politie, samen met een volwassene die je vertrouwt. Of bel of mail naar Child Focus (zie pagina 56).

Internet & gsm

53

Wat kan je doen tegen hackers? Kies een veilig wachtwoord

Wat is een veilig wachtwoord?

Kies je een goed wachtwoord? Dan is de kans veel kleiner dat hackers inbreken in je e-mail, op je computer of je smart­ phone.

☺☺ Kies 8 tekens of meer. ☺☺ Maak een combinatie van hoofdletters en kleine letters. ☺☺ Gebruik één of meer cijfers. ☺☺ Gebruik één of meer leestekens (zoals een uitroepteken of een vraagteken). ☺☺ Zorg voor een wachtwoord dat niets betekent voor anderen.

Wat zijn onveilige wachtwoorden en pincodes?

je naam de naam van je huisdier je straat + huisnummer je geboortedatum 123456 1111 azerty

Een handig trucje

Bijvoorbeeld:

Maak een geheime zin met een cijfer en een leesteken. Neem van elk woord de eerste letter. Zo krijg je een wachtwoord dat jij gemakkelijk kan onthouden. Het wachtwoord betekent niets voor anderen.

☺☺ geheime zin: “We hebben thuis 2 hondjes en ze zijn allebei supercool!” ☺☺ veilig wachtwoord: Wht2hezzas!

54

Internet & gsm

(Voor je eigen veilige wachtwoord verzin je natuurlijk een eigen geheime zin.)

Deel geen persoonlijke info 1. Geef nooit je telefoonnummer, je school of je adres aan iemand die je niet kent. Je vertelt dat op straat toch ook niet aan iemand die je niet kent?

“Een goed wachtwoord is zoals een tandenborstel. Je leent hem niet uit aan anderen, en je verandert hem regelmatig.”

2. Denk eraan dat andere gebruikers van games of websites je foto en je nick­ name of avatar altijd kunnen zien. 3. Maak een tweede mailadres voor websites, spelletjes en apps. Gebruik dat mailadres om je in te schrijven. Zo krijg je veel minder reclame op je eigen e-mail. Internet & gsm

55

Jongerengids weet waar je terecht kan Op deze website leer je veel meer over internet: www.ketnet.be/vet-op-het-net. Juf Annie verzamelde op haar website toffe apps voor smartphone of tablet: Android: bit.ly/ jufannie-android iPhone en iPad: bit.ly/jufannie-ios. Wil je meer weten over hoe je jezelf goed beschermt op internet? Kijk dan op kinderen.ikbeslis.be of op www.clicksafe.be (klik door naar ‘kinderen’). Heb je geen internetaansluiting thuis? Op veel openbare plaatsen heb je computers met internet: - De bibliotheek in je buurt - Het Jongeren Advies Centrum (www.jac.be) - Heb je een tablet of smartphone? Vind een plaats met gratis wifi op www.hierisgratiswifi.be.

Zie je geen Trusty op een site? Weet je niet of de info op de site juist is? Surf naar www.web­ detective.nl en klik op ‘checklist’. Je vindt er een lijst met vragen. Door antwoorden te geven, kijk je na of je de andere website kan vertrouwen. Hou je van computers, games en programmeren? Dan is Coderdojo iets voor jou! Je leert er alles over games, apps, websites en software. Kijk op www.coderdojobelgium.be voor gratis lessen in jouw buurt. Paswoord gehackt? Ongewenste foto verspreid? Online problemen? Bel gratis naar de hulplijn van Child Focus op het nummer 116 000, sms 0470 44 44 00 of mail naar clickhelp@childfocus. org.

Geschreven door

CLB

school school Volgend schooljaar naar het middelbaar. Brrr!

ILHAM zegt

ILHAM zegt

Brrr? Tof!

Gaan we daar niet ­superveel huiswerk hebben? En ik ken daar niemand. Ik wil gewoon bij mijn vrienden blijven.

ALEXANDER zegt

Je kan toch nieuwe vrienden maken? Mijn zus heeft niet zo veel huiswerk, denk ik.

ALEXANDER zegt Zit jouw zus in het ­middelbaar? Wat vindt zij?

ILHAM zegt

Veel cooler dan de lagere school. ­Verschillende leerkrachten. Dus niet altijd dezelfde voor de klas. Dat is wel tof..

ALEXANDER zegt School

57

STRAF VERHAAL “Ik ben blijven zitten. Spijtig dat ik niet meer bij mijn vrienden zit. Maar ik vind het uiteindelijk wel goed. Want zo heb ik alles nog eens kunnen leren.”

B

C

rja

vierde lee

A

volgende leerjaar? De klassenraad beslist of je naar het volgend leerjaar mag. In de klassenraad zitten: Je leraars, de directeur, iemand van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB). In het reglement van je school lees je wanneer je moet blijven zitten. Wanneer mag je in het middelbaar naar het volgende leerjaar? Als je een attest A of B krijgt.

58

School

B

C

C

A Naar het B

YOUSSEF ar

A C

Met welk attest kan je waar naartoe? Attest A: Je kan naar het volgende leerjaar in je studierichting. Attest B: Je kan naar het volgende leerjaar, maar je kan niet naar elke ­studierichting. Attest C: Je kan niet naar het ­volgende leerjaar. Je doet je jaar opnieuw, in dezelfde of een andere studierichting. Twijfel je over de beslissing van de school? In je schoolreglement lees je wat je dan kan doen.

B

Wat mag &

WAT MAG NIET?

B

B

AB A C B School Je ouders kiezen je school. Twijfel je zelf? Praat erover met je ouders. Als je 18 jaar bent, mag je zelf kiezen.

Schoolreglement Elke school heeft een reglement met afspraken en regels. Breek je de regels? Dan kan je straf krijgen. Ga je echt te ver? Dan kan de school je wegsturen. Je moet dan een andere school zoeken. Afwezig? Ben je ziek? Je ouders kunnen vier keer per jaar zelf een briefje schrijven. Met zo een briefje mag je niet langer dan drie dagen afwezig zijn. Ben je langer ziek? Of vaker? Dan moet je een briefje van de dokter hebben. Ben je ziek net voor of na een schoolvakantie? Dan moet je ook een briefje van de dokter hebben.

C

A A

B

B

C C

Op religieuze feestdagen zoals het ­Suikerfeest mag je afwezig zijn. Je ouders moeten dan een briefje ­schrijven. Dat is ook zo bij een overlijden in je familie of bij een begrafenis.

A

Heb je geen briefje? Dan spijbel je. Voel je je niet goed op school? Blijf niet weg op school, maar praat erover (zie p. 66). Leerlingenraad Leerlingen moeten hun mening kunnen geven over belangrijke zaken op school. In sommige scholen is er daarvoor een leerlingenraad. Moet een school een leerlingenraad hebben? Als één op tien leerlingen tussen 11 en 13 jaar erom ­vraagt, moet de school met een raad starten. School

59

Vraag het aan Jongerengids Waarom moeten we leren?

?

Waarom niet? Door te leren zorg je voor je toekomst. Elk kind heeft recht op ­onderwijs. Dat staat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. In België is er leerplicht. Je moet naar school tot je 18 jaar bent, of tot je een diploma van het middelbaar hebt. Je kan ook thuis onderwijs volgen.

Waarom moeten we als straf papiertjes­ oprapen op de speelplaats?

?

Elke school kiest zelf hoe een straf eruit ziet. Eigenlijk is papiertjes oprapen nog niet zo’n slechte straf. Je zorgt zo voor een nette speelplaats. Daar heb je zelf ook iets aan. Heb je betere ideeën? Stel ze voor op de leerlingenraad, of aan je directeur.

Ik zou graag meer weten over het ­middelbaar, waar kan ik terecht?

?

Bij je leerkracht, je CLB, je ouders, kennissen en vrienden. Misschien ken je iemand die al in het middelbaar zit? Veel scholen houden een infodag. Ga eens kijken en stel vragen. Groetjes van Jongerengids! 60

School

School

61

Kiezen wat je wil leren: flipperkast In het middelbaar leer je een beroep, of je bereidt je voor op verder studeren. Je moet dus een richting kiezen! Maak een goede keuze: vul alle gaatjes in de flipperkast.

62

School

1. Kiezen? Wablief? Praat met mensen die al een studie of een beroep hebben gekozen. Hoe hebben zij dat gedaan? Wie zal je zijn over een paar jaar? Wat vind je belangrijk als je kiest? 2. Ken jezelf Wat kan je goed? Hou je ervan om met mensen te praten? Lees je graag? Werk je het liefst met je handen? Ben je een prater of ben je eerder stil? Ken je jezelf? Dan is het gemakkelijker om een richting te kiezen die goed bij je past. 3. Ga op verkenning Zijn er beroepen of studies die je nog niet kent? Hoe kan je ze dan kiezen? Kijk goed rond!

4. Leer de richting kennen Weet je ongeveer wat je wil kiezen? Dan is het tijd voor een onderzoek. Welke vakken zou je dan hebben? Wat kan je later doen met je keuze? Wat niet? Praat met iemand die hetzelfde heeft gekozen. Doe dat voor elke keuze waarover je nadenkt. 5. Kies Nu komt het: kies! Zet alles op een rij. Wat trekt je het meest aan? Neem je tijd.

Heb je er zin in? Goed gekozen! Zie je jezelf echt iets leren? Heb je veel zin om te beginnen? Dan heb je goed gekozen. Je bent er helemaal klaar voor. Succes! Lukt het niet om te kiezen? Het CLB kan je helpen! Veel info over wat je kan studeren vind je op www.onderwijskiezer.be.

School

63

Studeren in 5 stappen 1

Maak een plan en voer het plan uit. Wat moet je precies doen? Bedenk welke stappen je moet zetten. Controleer af en toe dat je niet afwijkt van je plan.

Organiseer. Zorg voor orde en voor genoeg licht en lucht op de plek waar je studeert. Maak ook genoeg plaats vrij om te werken. Leg alles klaar wat je nodig hebt.

2

Gebruik technieken om te studeren. ­Onderstreep belangrijke woorden, maak een schema. Je kan ook iets van buiten leren of je kan vragen stellen... Vraag technieken om te studeren aan je leerkracht of aan je CLB.

3

Let op je ­houding. Dwaal je ­gemakkelijk af? C ­ ontroleer jezelf!

Zo maak je een eigen ­manier van leren. Dat helpt om goede ­r­esultaten te halen. Bingo!

5 Wist je dat…

64

School

je hersens in slaap vallen na een uur hard leren? Ze willen dan een pauze. Beweeg, ga wandelen, dans, spring, eet een stuk fruit. Dan zijn je hersens weer helemaal fit!

4

Wat zou jij doen? Je hebt een nieuwe beste vriendin, maar je voelt je wat alleen gelaten. Op ­Facebook is ze super, maar op school heeft ze geen aandacht voor jou. Wat doe je?

Er is een nieuwe jongen in de klas. Je klasgenoten roddelen over hem. Je hoort dat ze zijn pennenzak willen stelen. Wat doe je?

A. ’s Avonds boos reageren op F ­ acebook.

A. Niets. Het is een grappig plan.

B. Tijdens de pauze aan je vriendin vragen om erover te praten.

B. Je vertelt het aan de nieuwe jongen. Samen praten jullie met een leerkracht.

C. Een nieuwe vriendin zoeken, en roddelen over je vroegere vriendin.

C. Je stapt naar je klasgenoten. Je zegt dat wat ze willen doen niet oké is. Wist je dat… elk jaar meer dan 30.000 jongeren gepest worden? En één op acht leerlingen zegt dat hij of zij zelf pest … Praat over pesten!

School

65

Jongerengids weet waar je terecht kan Heb je vragen over school, leren of studeren? Je vindt hulp bij het CLB dat samenwerkt met jouw school. Dat kan ook zonder dat je ouders of je school dat weten. Het is helemaal gratis! Je vindt je CLB op www.onderwijskiezer.be/ mijnclb. Mensen die bij een CLB werken, hebben beroepsgeheim. Vertel je aan iemand van het CLB iets wat je geheim wil houden? Dan blijft het geheim. Welke scholen zijn er in je buurt? Wil je uitzoeken wat je wil studeren? Surf naar www.onderwijskiezer.be. Je vindt er scholen en richtingen om te studeren, en je kan jezelf testen.

Tips tegen pesten op school vind je op www.kieskleurtegenpesten.be of www.praatoverpesten.be. Vind je studeren moeilijk? Surf naar www.teleblok.be of bel ernaar! Welke rechten heb je op de middelbare school? Surf naar www. rechtenopschool.be. Vind je lezen moeilijk? Heb je dyslexie? Surf naar www.ikhaatlezen.be en klik op ‘Keep Out’.

Geschreven door

Vivès vzw

de wereld Hi Lore Ik zag gisterenavond een film over het jaar 2050. De wereld was aan het vergaan. Denk je dat het echt zo erg zal worden?

ADIL zegt Ik weet het niet goed. Ik denk dat er minder bossen en natuur zullen zijn. Dieren die uitsterven, meer en veel grotere steden. Grijze en sombere steden.

LORE zegt

Ik denk dat we in de toekomst ­anders zullen leven. Minder technologie, minder auto’s omdat er geen benzine meer zal zijn. Meer natuur en geen computers!

ADIL zegt Yeah right, alsof jij zonder gsm zou kunnen, of zonder games!

ADIL zegt

Oké, het zou wel moeilijk zijn om zo te leven. Maar ik zou andere dingen te doen hebben. Zoals dieren verzorgen en de wereld zien!

Misschien moet je de volgende keer gewoon naar een komedie kijken, Adil ;-)

LORE zegt

STRAF VERHAAL “Er is veel veranderd tegenover vroeger. Mijn mama vertelt er vaak over. Toen zij ­vroeger ging logeren bij haar oma en opa, liet haar opa niets verloren gaan. ’s ­Morgens ging ze samen met haar zus in bad. Daarna ging haar oma in hetzelfde water, ook al was dat water dan al kouder. Als laatste waste haar opa zich nog eens in hetzelfde water. Toen was het al helemaal koud. Hij gebruikte dat water ook voor het toilet. Telkens als iemand naar het toilet ging, schepte hij een emmer badwater uit de badkuip. Daarmee spoelde hij het toilet door. Ik kan me niet inbeelden dat iemand dat vandaag nog zou doen.”

a

n Katari 11 jaar

Mijn voeten groeien. Wordt mijn ecologische voetafdruk dan ook groter? Naar school gaan, koken, het huis verwarmen… voor alles wat je doet, heb je energie nodig. Wil je weten hoeveel energie je elk jaar verbruikt? Dan kan je je ‘ecologische voetafdruk’ berekenen.

68

De wereld

Je ecologische voetafdruk hangt dus niet af van je schoenmaat. Wel van hoeveel energie je elk jaar nodig hebt om te leven zoals je leeft.

Doe de voetafdruk UITDAGING

Gsm, tablet, laptop of andere elektronische toestellen opgeladen? Haal de stekker uit het stopcontact.

Laat één avond per week de tv en computer uit. Doe iets anders, zoals een gezelschapsspel spelen of een boek lezen.

Probeer een week lang om zo veel mogelijk energie te besparen. Pas deze tips toe en kleur ze in als ze gelukt zijn. Daag een vriend of vriendin uit om tijdens dezelfde week zo veel mogelijk tips te volgen. Vergelijk achteraf jullie score. Overtuig ook je ouders en de mensen rond je om mee te doen. Veel succes!

Organiseer een veggie-dag. Eet de hele dag geen vlees of vis. Zo bespaar je maar liefst een derde op je ecologische voetafdruk. Je spaart ook tien badkuipen vol water en meer dan twee kilogram broeikasgassen (dat is evenveel als 15 kilometer autorijden!). Dat komt omdat de dieren die wij eten dat water en die energie nodig hebben.

Neem een week lang een drankje mee in een drinkfles die je opnieuw kan gebruiken. Of gebruik een hele week hetzelfde plastiek flesje.

Zet de ­verwarming één graad lager en trek een dikke trui aan.

Neem een korte douche. Gebruik een kookwekker, en stel de wekker in op vijf minuten.

Verzin een gerecht met de restjes voedsel van de vorige dagen.

De wereld

69

A

Welke uitspraak over oorlog is waar?

B

De wereldquiz

A. Kinderen kunnen een oorlog stoppen. B. Kinderen van 12 jaar mogen geen soldaat worden.

Welke uitspraak over armoede is waar?

Kunnen kinderen helpen om van de wereld een leuke plek te maken?

A. In België zijn geen arme mensen. B. Koop je producten van eerlijke handel, bijvoorbeeld in de Wereldwinkel? Dan weet je dat boeren en arbeiders uit het Zuiden er een eerlijke prijs voor krijgen.

A. Ja, je kan in een jeugdbeweging gaan of in een sportclub, of een natuur­ beweging. B. Nee, kinderen mogen zich niet inzetten voor een betere wereld. 3. A. De wereld is van jou, maak er iets moois van! 1. B. In België is er ook armoede. Antwoorden

De wereld

2. B. In het Kinderrechtenverdrag staat dat geen enkel kind onder de 15 jaar in het leger mag gaan.

70

Vraag het aan Jongerengids Wat eten we in de toekomst?

Insecten! Van alle mensen op de wereld eet 80% nu al vaak insecten. Het zijn perfecte vervangers voor vlees. Insecten kweken heeft ook een veel lagere ecologische voetafdruk. Probeer het zelf eens met het recept op de volgende pagina! Let op!

?

We zijn elke dag met meer op onze aarde. Willen al die mensen eten zoals wij nu eten? Dat kan onze aarde niet aan. We zullen de manier waarop we eten moeten aanpassen. Maar wat is mogelijk?

☺☺ Eet alleen insecten die bedoeld zijn om op te eten. ☺☺ Maak de insecten goed warm voordat je ze eet. ☺☺ Haal eerst de poten en de vleugels weg. ☺☺ Ben je allergisch aan huisstofmijt? Dan kan je ook allergisch zijn aan insecten. Lees goed de verpakking. Groetjes van Jongerengids!

De wereld

16

s, e j t o o n r a a n t k a a m s Het tjes o o p t e m maar dan wok met meelwormen (voor 4 personen) Wat heb je nodig?

Hoe maak je het klaar?

☺☺ een scheutje sesamolie ☺☺ twee eetlepels oestersaus ☺☺ 20 tot 25 gram meelwormen ☺☺ 400 gram groenten om te roerbakken (zoals wortel, Chinese kool, broccoli en sojascheuten) ☺☺ een ui ☺☺ een halve rode peper ☺☺ zout, peper, een takje koriander en geroosterde sesamzaadjes ☺☺ mihoen of eiernoedels.

Maak de olie warm. Bak de uitjes en de fijngesneden rode peper. Voeg de meelwormen toe. Zijn ze lekker bruin en knapperig? Voeg dan de groenten toe. Stoof ze even aan. Zorg voor smaak met zout, peper en twee eetlepels oestersaus. Dien op met mihoen of eiernoedels. Leg een takje koriander en de sesamzaadjes op het gerecht.

72

De wereld

Smakelijk!

Hoe denk jij na over de toekomst? Hoe ziet de toekomst er volgens jou uit? Kies hieronder hoe jij de wereld in de toekomst ziet. Zet kruisjes. Ontdek welk soort denker jij bent. Wonen A. We wonen met veel in kleinere huizen. B. We wonen in huizen die drijven op het water. C. We gaan opnieuw in hutten wonen. D. De stad wordt groener en iedereen woont in een huis. Technologie A. Computers worden de baas over de wereld. B. Iedereen heeft een eigen robot. C. Computers zijn helemaal verdwenen. D. Technologie helpt ons met problemen. Vrede/oorlog A. Er komen veel meer oorlogen. B. De politie pakt mensen op, nog voor ze een misdaad kunnen plegen. C. Er is ruzie tussen stammen. D. Er is overal op de wereld vrede.

Test JEZELF!

Bevolking A. Er zijn te veel mensen op de wereld. B. We leven ook op Mars. C. Er wonen veel minder mensen op de wereld. D. Er is plaats voor iedereen. Welke denker ben jij?

A Koos je vooral A? Je bent een doemdenker. Volgens jou kan het alleen maar slechter gaan. Misschien wordt het toch niet zo erg als je denkt. Koos je vooral B? Je bent een fantasie­ denker. Volgens jou leven we in een fantastische wereld, zonder grenzen. Voor jou is alles mogelijk. Koos je vooral C? Je bent een terug­-naar-vroeger denker. Volgens jou gaan we opnieuw leven zoals in de prehistorie. Misschien hou je vooral van vroeger? Koos je vooral D? Je bent een het-­ wordt-beter denker. Je gelooft dat we de grote problemen kunnen oplossen. Je gelooft dat alles opnieuw beter wordt. De wereld

73

B

C

D

Niet te geloven! Waarom leven wij? Wat is liefde? Is er leven na de dood? Wie heeft er gelijk? Elke mens stelt zich dit soort vragen. Er bestaat niet één juist antwoord. Je kan er urenlang over nadenken. En na een tijd ontdek je waar je zelf in gelooft. Dat kan aanslui­ ten bij een bestaande godsdienst of ook helemaal niet. Christenen geloven in God, moslims in Allah, boeddhisten in Boeddha. Elke godsdienst heeft zijn god, zijn boeken en regels. Toch lijken al die godsdiensten meer op elkaar dan je denkt. Zo zeggen ze allemaal dat je goed moet zijn voor andere mensen. Daar is zowat de hele wereld het over eens.

74

De wereld

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Je kiest zelf wat je denkt en wat je gelooft.

Het is beter om er heel goed over na te denken en vooral om er veel met anderen over te praten.

Meestal volg je het geloof van je familie, maar als je ouder wordt, kan je misschien twijfelen. Dat mag! Soms kies je dan voor een ander geloof, of beslis je om niks te geloven. Dat zijn beslissingen die je niet van de ene op de andere dag neemt.

Wat je ook gelooft of niet... het belangrijkste is dat je respect hebt voor alle mensen. Ook als ze andere ideeën en gewoonten hebben.

De wereld

75

Jongerengids weet waar je terecht kan Wil je meer weten over vegetarisch eten? Surf naar www.evavzw.be voor lekkere recepten zonder vlees. Je ecologische voetafdruk meten kan je op www.wwf-footprint.be. Doe je graag iets voor het milieu en de natuur, het liefst samen met jongens en meisjes van je eigen leeftijd? Misschien is de jeugdbeweging JNM iets voor jou? www.jnm.be! www.wwf.be en www.greenpeace.org zorgen voor het behoud van de natuur.

Minder kopen en meer delen, samen aankopen of ruilen heet ook ‘consuminderen’. Je leest er alles over op www.bewustverbruiken.be. Recycleren kan je leren op www.bebat.be. Op Lekker van bij ons lees je tips om minder voedsel te verspillen: www.lekkervanbijons.be/tips. Wil je meer weten over ver­ schillende godsdiensten? Check www.samsam.net/godsdiensten.

spelen goed & vervelen &in vervelen je vel

Geschreven door

Koning Kevin

Hey Sam Wat ga jij doen tijdens de herfstvakantie? Kom je mee op weekend met de Chiro?

ANDREAS zegt Hoi Andreas, pff, ik weet het nog niet goed. Ik speel die spelletjes in het bos niet graag. Ik zou liever op muziek­les gaan … Misschien ga ik wel op muziekkamp? Ik moet kiezen van mijn ouders.

SAM zegt

Oh, dat is wel jammer. Als je stopt met de Chiro gaan we elkaar bijna nooit meer zien. Organiseren we in december wel nog samen een verjaardagsfeestje?

ANDREAS zegt Super cool! Ik kan dan een op­ treden geven en al mijn vrienden van het muziekkamp u ­ itnodigen!

SAM zegt Zalig, dan nodig ik de vrienden van de Chiro uit. Dat wordt echt een super cool feestje! ­Er komen zeker 50 mensen!

ANDREAS zegt Spelen & vervelen

16 77

Wat ik doe, is wie ik ben! Wat doe jij dit ­weekend? Wat doe je tijdens de ­zomervakantie? Waar droom je over als je ­tijdens de les uit het raam staart?

Hoe ouder je wordt, hoe meer je zelf over je vrije tijd kan beslissen. Maar soms kan kiezen lastig zijn. Of wil je h ­ elemaal niet kiezen.

Alles wat je doet tijdens je vrije tijd, is wie jij bent: een echte scout of creatief zijn? Een muzikant of liever lekker lui? Soms kies je zelf, soms kiezen je ouders, je vrienden of je leerkracht.

Zorg dat je goed weet waarom je iets kiest. Zoek naar een oplossing waarvan jij en andere mensen kunnen genieten. Een tip? Gebruik een lijstje voor je ­volgende moeilijke beslissing:

Hierover twijfel ik: Bijvoorbeeld: zou ik een goudvis nemen of niet? Waarom wel? Waarom niet?

78

Spelen & vervelen

STRAF VERHAAL "Ik zit vaak met mijn vriendinnen op het pleintje in de buurt. Tijdens de zomer mogen we tot 23 uur opblijven. Wat we dan het liefst doen? Buiten bijbabbelen over wat er op het speelplein gebeurde. De wijkagent komt wel vaak voorbij. Hij noemt ons hangjongeren en hij zegt dat we lawaai maken. Dat is gemeen. Want wij maken toch ­gewoon plezier?"

Kyra r 12 jaa

Kinderen hebben recht op spelen en ontspanning. Je moet dus de kans krijgen om volop te spelen. Spelen is niet alleen voetbal op een pleintje, maar bijvoor­ beeld ook naar een jeugdbeweging gaan. Of naar een toneelstuk, of met je vrienden een weekje op kamp … Let wel even op dat je niemand anders hindert. Want je buurman heeft namelijk ook rechten… om rustig te slapen ‘s nachts, bijvoorbeeld ☺.

Wat mag &

WAT MAG NIET?

Spelen & vervelen

16 79

Spelen als een kind of tiener zijn? Elf of twaalf jaar zijn, dat kan lastig zijn! Je kan nog even doen alsof je een kind blijft. Maar misschien heeft ‘tiener’ zijn ook veel voordelen? Deze jongeren zetten het voor jou op een rijtje: Ik blijf altijd kind want …

Ik wil zo snel mogelijk een tiener worden, want … Ik ben de jongste thuis en niemand luistert naar mij! Hopelijk verandert dat als ik groter word. Rob, 11 jaar

Mijn mama vertroetelt mij zo graag. Dat kan ze alleen met ­echte ­kinderen, zegt ze! Tine, 10 jaar Mijn grote zus is altijd zo sip en saai. Tijdens de afwas sta ik altijd te dansen, dan kijkt ze boos. Ik hoop dat ik nooit zal ‘puberen’ zoals mijn zus. Lucas, 10 jaar

Ik ben de oudste op school, dat is echt cool! Ansje, 12 jaar 80

Spelen & vervelen

Dan kan ik met mijn vrienden praten over verliefd worden.­ Super spannend! Wie is op wie? Durf je het aan te vragen? Dat is veel leuker dan spelletjes spelen. Ciska, 11 jaar

Ik wil zelf een auto kunnen herstellen, maar daar moet ik nog veel voor le­ ren. Dat kan pas vanaf volgend jaar. Ben, 11 jaar

Vraag het aan Jongerengids HELP! — is dit een RAGE?

Beste Lisa

?

Wat jij beschrijft, is een rage. Dat is iets wat op korte tijd heel populair wordt, maar daarna snel weer verdwijnt. Zoals een filmpje, een lied, of iets om te kopen of te verzamelen. Soms lijkt meedoen met een rage dé oplossing om mee te kunnen praten en spelen met je vrienden. Maar dat kan ook zonder al je geld uit te geven!

Tijdens de vakantie kocht ik Loom-band­ jes met het geld dat ik kreeg voor Nieuwjaar. Zodat ik na de vakantie kon meepraten op de speelplaats. Een paar weken later waren al mijn vrienden de bandjes beu. Hoe weet ik wanneer het de moeite is om ergens geld aan te geven?

Loom-bandjes kan je gemakkelijk maken met de rekkertjes van je beugels. Of print en plak je eigen stickers! Ben je zelf al eens begonnen met een rage? Zoek een paar goede vrienden en probeer iets nieuws uit. Bijvoorbeeld elke dinsdag je trui binnenstebuiten dragen. Of maak een tijdschrift met je vrienden over jullie favoriete rages? Je hebt geen geld nodig om cool te zijn!

Groetjes, Lisa

Groetjes van Jongerengids!

Beste Jongerengids

Internet & GSM Spelen & vervelen

16 81

De geldquiz 1. Dit doen de meeste kinderen van 11 en 12 jaar met hun zakgeld:

4. Wat is een ‘vrijetijdspas’?

A. snoep kopen B. uitgeven aan cadeautjes voor vrienden en familie C. sparen

A. Met deze pas kunnen ouders korting krijgen op leuke activiteiten en sport­ kampen, op de muziekacademie en in de bibliotheek ... B. Het is een buskaart waarmee je naar een leuke plek reist.

2. Wie elke dag een pakje stickers van Panini koopt, heeft op drie maanden evenveel uitgegeven als …

Minister voor 1 dag!

3. Welke organisatie zorgt ervoor dat iedereen wel eens op vakantie kan gaan, het maakt niet uit hoeveel geld je hebt? A. het Ministerie van Vrolijkheid en Vakantieplannen B. het Steunpunt vakantieparticipatie

82

Spelen & vervelen

Stel dat jij morgen Minister van Vrolijk­ heid en Vakantieplannen zou zijn. Hoe zou jij ervoor zorgen dat iedereen op vakantie kan? Dat is geen gemakkelijke vraag. Niet iedereen heeft evenveel geld. Wil jij wat meer zakgeld krijgen of iets bijverdienen? Praat er dan over met je ouders of verzin een goed plan. Je vindt tips op de volgen­ de pagina! Jammer genoeg bestaat er geen Minister van Vrolijkheid en Vakantieplannen, maar het juiste antwoord op de quiz krijg je wel: 1C – 2B – 3B – 4A

A. de prijs van een auto B. de prijs van een computerspel C. de prijs van een televisie

STAPPEN PLAN

Jij beslist bijna zelf! Je wil graag mee beslissen waar je met de familie op vakantie gaat. Je wil iets bijverdienen, zodat je kan sparen voor een game. Of je wil niet meer op sport­ kamp, maar je wil wel naar een crea­ tieve vakantie? Maar je weet niet hoe je je ouders kan overtuigen? ­Kortom: je bent op zoek naar meer inspraak! Wat? Inspraak is een chique woord voor: mee kunnen beslissen. Hoe pak je dat aan? Ga op zoek naar de durver in jezelf, en volg dit stappenplan voor een veilige aanpak!

1

Bereid je goed voor! Maak een tekening van je droomplan: je eigen verjaardagsfeestje ­organiseren? Mee beslissen over de vakantie? Teken alle details van je plan. Nodig je ouders uit. ‘Mama, papa, ik wil even praten!’ Maak het ­gezellig. Geef je ouders ­bijvoorbeeld een drankje. Zorg dat je ouders goedgezind zijn.

3

Vertel waarom je meer inspraak wil. Is je idee gewoon keigoed? Of ben je de saaie plannen van je ouders beu? Vertel wat jouw plan is, met alle details.

5

2

Vraag of je ouders nog vragen ­hebben. Laat hen mee praten. Samen vinden jullie een goede oplossing.

Spelen & vervelen

83

4

Klusjes en zuchtjes ... hoe maak je klusjes leuk?

☺☺ Vier het trouwfeest van twee sokken terwijl je de was opplooit.

☺☺ Achtervolg de kat met de stofzuiger.

☺☺ Geef de vuile borden allemaal een schuim-snor en schuim-baard tijdens de afwas.

☺☺ Maak een tekening op de vloer met een natte dweil. ☺☺ De zolder is de finish van de stof­ doeken-race op de trap. ☺☺ Verstop geheime boodschappen voor je ouders terwijl je opruimt. 84 19

Spelen&&vervelen verdelen Spelen

☺☺ Poets je schoenen in twee verschillen­ de kleuren.

☺☺ Dek je bed ondersteboven en achter­ stevoren. ☺☺ Schrijf met je adem geheime bood­ schappen op de ruit terwijl je poetst.

Ben je verliefd op het scherm? Of… wil je weg van het scherm? Wist je dat een jongere ongeveer 6 uur per dag naar een beeldscherm staart? Tijd om al die schermen UIT te zetten. Duik de wereld in! Pluk hieronder wat je nodig hebt, en maak er een nieuwe activiteit mee!

Een voorbeeld: ik ben jarig in december, ik heb groene sokken aan en het is 14 uur als ik dit lees? Dan ga ik vandaag een wereldrecord breken met Chinese stokjes en met mijn schoenen aan mijn handen.

Vandaag ga ik ... Jouw geboortemaand

Kleur sokken

Het uur van de dag

1. me verkleden 2. mijn favoriete game naspelen 3. mijn kamer versieren 4. een raket bouwen 5. de verjaardag van mijn huisdier vieren 6. mijn broer/zus verrassen 7. een nieuwe hype vinden 8. mijn eigen geld verdie­ nen 9. mijn ouders helpen 10. zelf een club opstarten 11. het avondeten maken 12. een wereldrecord breken

groen: met Chinese stokjes bruin: op zolder zwart: in de tuin blauw: ondersteboven wit: achter de rug van mijn papa rood: met appels en peren gestreept: met mijn oma geen sokken: met veel karton grijs: op mijn sokken geel: in de koffer vuil: onder de douche anders: onder water

10u: omdat ik superman ben! 11u: terwijl ik een mopje vertel 12u: verkleed als troetelbeer 13u: omdat het niet mag :) 14u: met mijn shoenen aan mijn handen 15u: met veel goesting! 16u: met een gevoel voor ritme 17u: terwijl ik een liedje zing 18u: drie keer na elkaar 19u: met veel kabaal! 20u: omdat dit levensbelangrijk is! 21u: achterstevoren Spelen & vervelen

85

Jongerengids weet waar je terecht kan www.vakantieparticipatie.be biedt een vakantie aan voor iedereen die dat niet goed kan betalen. www.spelensite.be is een site vol spelletjes om met je vrienden te spelen in groep. Takken, zand en blaadjes: de beste mix voor dagen vol ­plezier. Het bos is een geweldige ­speeltuin! www.natuurenbosspel.be. Verdwaal je liever in je eigen ­fantasie? Lees een fijn boek! Deze sites met tips, quizjes en info helpen je te zoeken: www.leesplein.be e­n www.boekenzoeker.org.

Waar vind ik een nieuwe hobby? Met welke organisatie kan ik op kamp gaan? Zoek op deze site waar je terechtkan! www.jeugdorganisaties.be. Elke gemeente heeft een ­jeugddienst. Die organiseert vaak ook activiteiten voor kinderen en jongeren. Vind jouw jeugddienst via www.vvj.be/jeugddiensten. Op zoek naar wat cultuur? Iets creatiefs, met verf, bouwen, beweging, beelden, muziek? Een creatieve vakantie of een ­kindermusical in je gemeente? Vlieg helpt je op weg! www.uitmetvlieg.be. Zoek je een nieuwe sport? Neem een kijkje op www.sportdatabank.be.

Trefwoordenlijst A Account . . . . . . . . . . . . . . 51 Adoptie. . . . . . . . . . . . . . . . 24 Afspraken (gezin) . . . . . 19 Alcohol. . . . . . . . . . . . . . . 10 App . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Armoede. . . . . . . . . . . . . . 70 Awel. . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

B Bang . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Bednet. . . . . . . . . . . . . . . . 14 Beperking. . . . . . . . . . . . . 15 Beslissen . . . . . . . . . . . . . . 78 Beste vriend(in) . . . . 39, 40 Best Friend Forever (BFF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 40 Bi(seksueel). . . . . . . . . . . 28 Blog. . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Borsten. . . . . . . . . . . . . . . . 9 Broer / zus. . . . . . . . . . . . 17 Broer / zus met een handicap. . . . . . . . . . . . . 25

C Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) . . . . . . . . . . . . . 58, 95 Chatten. . . . . . . . . . . . . . . 31

Condoom. . . . . . . . . . . . . 34 Cyberpesten. . . . . . . . . . 53

D De pil. . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Depressie. . . . . . . . . . . . . 25 Dipje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Doe-opdracht • De vriendencirkel . . . . 42 • De wok met meelwormen. . . . . . . . 72 • Ontwerp je BFF. . . . . . 43 • Over familienamen. . 23 • Over stress. . . . . . . . . 12 Downloaden. . . . . . . . . . 49 Drugs. . . . . . . . . . . . . . . . . 16

E Ecologische voetafdruk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68, 71 Eerlijke handel (fairtrade) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 E-mailadres. . . . . . . . . . . 55 Energie (elektriciteit) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 – 69 Energie (je lichaam). . . . 8 Erectie. . . . . . . . . . . . . . . . 33 Eten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

F Facebook. . . . . . . . . . 51, 65 Familie . . . . . . . . . . . 17 – 26 Familienaam. . . . . . . . . . 23 Familierechtbank, -rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Flipperkast. . . . . . . . . . . . 62 Forum. . . . . . . . . . . . . . . . 49

G Gamen . . . . . . . . . . . . . . . 51 Geheim. . . . . . . . . . . 38, 44 Geld. . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Geloof. . . . . . . . . 38, 74, 75 Gezond eten. . . . . . . . . . . 8 Godsdienst. . . . . . . . . . . 74 Goed in je vel . . . . . . 7 – 16 Gsm. . . . . . . . . . . . . 47 – 56

H Hacken. . . . . . . . . . . . . . . 49 Hackers. . . . . . . . . . 54 – 55 Handicap / beperking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15, 25 Hersenen. . . . . . . . . . . . . . 9 Holebi. . . . . . . . . . . . . . . . 28 Homo. . . . . . . . . . . . . . 27, 28 Hond. . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Trefwoordenlijst

87

Hoorrecht. . . . . . . . . . . . . 20 Huisdieren. . . . . . . . . . . . 22 Huiswerk . . . . . . . . . . . . . . 57 Hulp. . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

I Infodag. . . . . . . . . . . . . . . 60 Insecten. . . . . . . . . . . . . . 71 Inspraak. . . . . . . . . . . . . . . 83 Internet. . . . . . . . 31, 47 – 56 iPhone. . . . . . . . . . . . . . . . . 47

J Jeugdbeweging.70, 77, 79 Jeugddienst . . . . . . . . . . 96 Jeugdrechter. . . . . . . . . . 20 Jongeren Advies Centrum (JAC) . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Jongerengids weet waar je terecht kan • Met vragen over De Wereld . . . . . . . . . . 76 • Met vragen over Familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 • Met vragen over Goed in je vel. . . . . . . . . . . . . 16 • Met vragen over Internet & gsm. . . . . . 56 • Met vragen over School. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 • Met vragen over Spelen & vervelen. . . . . . . . . . 86 • Met vragen over Verliefd. . . . . . . . . . . . . 36 88

Trefwoordenlijst

• Met vragen over Vrienden . . . . . . . . . . . 46

K Kanker. . . . . . . . . . . . . . . . 14 Kat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Ketnet.be. . . . . . . . . . . . . 51 Kiezen. . . . . . . . . . 63, 77, 78 Kind. . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Kindermishandeling. . . 26 Kinderrechtenverdrag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4, 70 Kinderrechtswinkel. . . . 96 Klachtenlijn kinderrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Klassenraad. . . . . . . . . . 58 Klusjes. . . . . . . . . . . . . . . . 84 Kussen . . . . . . . . . . . . . . . 30

L Lang ziek. . . . . . . . . . . . . 14 Leefgroep (voorziening) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Leerlingenraad. . . . . . . . 59 Leerplicht. . . . . . . . . . . . . 60 Leraar. . . . . . . . . . . . . . . . 58 Lesbisch. . . . . . . . . . 28, 35 Lichaam. . . . . . . . . . . 7 – 16 Liegen. . . . . . . . . . . . . . . . 44 Lijstje • Populaire huisdieren. 22 • Een echte vriend. . . . . 43 Loombandjes. . . . . . . . . 81

M Maaltijd . . . . . . . . . . . . . . . 8 Maandverband. . . . . . . 32 Mama. . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Masturbatie. . . . . . . . . . 34 Mening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7, 19, 20, 21, 38, 50 Middelbaar. . . . . 37, 57, 60 Milieu. . . . . . . . . . . . . . . . . 76

N Natuur. . . . . . . . . . . . . . . . 67

O Omgangsrecht. . . . . . . . 20 Ontspanning. . . . . . . . . . 79 Onzeker . . . . . . . . . . . . . . . 9 Oorlog. . . . . . . . . . . . . . . . 70 Ouder(s). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 – 20, 24, 52, 59, 83 Ouder(s) met psychische problemen. . . . . . . . . . . . 25

P Papa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Penis. . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Pesten. . . . . 39, 40, 53, 65 Piemel. . . . . . . . . . . . . . . . 33 Pil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Pincode. . . . . . . . . . . 52, 54 Pleeggezin. . . . . . . . . . . . . 24 Plusfamilie. . . . . . . . . . . . 21 Problemen thuis. . 24 – 25 Profiel. . . . . . . . . . . . . . . . 51

Psychische problemen. 25 Puberteit . . . . . . . . . . . . . . 9

R Racisme. . . . . . . . . . . . . . 40 Rage . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Recht. . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Rechter. . . . . . . . . . . . . . . 20 Regels (afspraken). . . . 19 Regels (maandstonden). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Religieuze feestdag. . . 59 Respect. . . . . . . . 38, 50, 75 Roddelen. . . . . . . . . . . . . 44 Ruzie. . . . . . . . . . . . . 24, 39

S Scheiding. . . . . . . . 20 – 21 Scherm. . . . . . . . . . . . . . . 85 School. . . . . . . . . . . . 57 – 66 Schoolreglement. . 58, 59 Seks. . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Slapen. . . . . . . . . . . . . . . . 12 Smartphone. . . . . . . . . . 49 Smegma. . . . . . . . . . . . . . 33 Snoep. . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Sociale netwerksites . . 51 Spelen en vervelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 – 86 Sperma. . . . . . . . . . . . . . . 33 Spijbelen. . . . . . . . . . . . . 59 Sport. . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Stappenplan • Om te studeren. . . . . 64

• Voor meer inspraak. . 83 Sterkedrank. . . . . . . . . . . 10 Steunpunt Vakantieparticipatie . . 82 Stieffamilie . . . . . . . . . . . 21 Straf. . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Straf verhaal • Arne heeft een vriend in een rolstoel. . . . . . . . . 41 • De ouders van Noor zijn gescheiden. . . . . . . . . 21 • De wijkagent zegt dat Kyra en haar vriendinnen hangjongeren zijn. . . 79 • Katarina vertelt over hoe zuinig haar overgrootouders leefden. . . . . . . . . . . . . 68 • Lucas is lang ziek, maar kan toch lessen volgen thuis . . . . . . . . . . . . . . . 14 • Milan heeft een blog, en krijgt plots veel commentaar op zijn foto’s. . . . . . . . . . . . . . . 50 • Sanne is verliefd op haar beste vriendin. . 35 • Youssef is blijven zitten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Streamen. . . . . . . . . . . . . 49 Stress . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Studeren. . . . . . . . . 62 – 64 Studiekeuze. . . . . . 62 – 63

T Tampon . . . . . . . . . . . . . . 32 Test • De vriendschapstest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 • De Wereldquiz. . . . . . 70 • De Geldquiz . . . . . . . . 82 • Hoe denk jij na over de toekomst. . . . . . . . . . . 73 • Over Engelse woorden op internet . . . . . . . . . 49 • Waar of niet waar over seks. . . . . . . . . . . . . . . . 34 Thuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Tiener. . . . . . . . . . . . . . . . 80 Tips • Om aan iemand te laten weten dat je interesse hebt . . . . . . 29 • Om energie te besparen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 • Tegen een dip. . . . . . . . 11 • Tegen het vervelen. . 85 • Tegen pesten. . . . . . . 40 • Voor een goed wachtwoord . . . . . . . . 54 Toekomst. . . . . . . . . . 67, 71 Trusty . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Twijfelen. . . . . . . . . . . . . . . 78 Twitter. . . . . . . . . . . . . . . . 51

Trefwoordenlijst

89

U Uit elkaar gaan . . . . . . . 20 Updaten. . . . . . . . . . . . . . 49

V Vegetarisch eten. . . . . . 69 Verantwoordelijkheid. . 22 Verblijfsregeling. . . . . . . 20 Verder studeren. . 62 – 63 Verliefd. . . . . . . . . . 27 – 36 Verslaafd. . . . . . . . . . . . . 51 Vervelen. . . . . . . . . . . . . . 85 Voorziening (leefgroep) . 24 Vraag het aan Jongerengids • Help! Is dit een rage?. 81 • Hoe moet ik kussen?. 30 • Is alles wat op internet staat waar? . . . . . . . . 48 • Is het gezond om de ene dag te eten en de andere dag niet?. . . . . 8 • Kunnen kinderen zonder snoep?. . . . . . . 8 • Waar kan ik terecht voor meer info over het middelbaar? . . . . . . . 60 • Waarom moeten we leren? . . . . . . . . . . . . . . 60 • Waarom moeten we papiertjes oprapen?. 60 • Waarom vinden pesters pesten zo leuk?. . . . . . 39 90

Trefwoordenlijst

• Wat als je ouders niet goed voor je kunnen zorgen?. . . . . . . . . . . . . 24 • Wat eten we in de toekomst?. . . . . . . . . . 71 • Wat moet ik doen als ik ruzie heb met mijn BFF? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Vrienden. . . . . . 37 – 46, 77 Vriendencirkel. . . . . . . . . . 42 Vrienden maken. . . . . . . 37 Vriendschapstest . . . . . 44 Vrije tijd . . . . . . . . . . . . . . . 78 Vrijetijdspas . . . . . . . . . . 82

• Over school. . . . . . . . . 59 • Over zorg krijgen. . . . 15 Wedstrijd. . . . . . . . . . . . . 94 Wereld. . . . . . . . . . . 67 – 76 Wikipedia. . . . . . . . . . . . . 48 Wist je dat • Over regels en de penis. . . . . . . . . . . . . . . . . 32 – 33 • Over slaap en alcohol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Woordenzoeker. . . . . . . 13

Y YouTube. . . . . . . . . . . . . . 51

W

Z

Wachtwoord. . . . . . 52, 54 Wat mag & wat mag niet? • Je kiest zelf wat je denkt en wat je gelooft.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 • Mogen je ouders controleren wat je op internet doet? . . . . . . . 52 • Over een dak boven je hoofd en ouderlijk gezag. . . . . . . . . . . . . . . 18 • Over geheimen van vrienden, een ander geloof, een andere mening hebben. . . . . . 38 • Over relaties en seksualiteit. . . . . . . . . 28

Zaadlozing. . . . . . . . . . . . 32 Zakgeld. . . . . . . . . . . . 19, 82 Zelfbevrediging. . . . . . . 34 Zenuwen / stress. . . . . . 12 Ziek. . . . . . . . . . . . . . . 14 – 15 Ziektebriefje. . . . . . . . . . 59 Zoenen . . . . . . . . . . . . . . . 30 Zus / broer. . . . . . . . . . . . 17

Colofon

Aan de gids en/of website schreven de volgende organisaties mee:

is een uitgave van

Wablieft deed de eindredactie van de gids en van een aantal artikels op de website.

We Make Graphics zorgde voor de lay-out van gids en site. En de Centra voor Leerlingenbegeleiding Mediaraven ontwikkelde de website.

en Elise Goos.

Colofon

91

Ben je leerkracht? Zin om aan de slag te gaan met deze gids of met de website? Download de methodiekenbundel via http://jeugdinfotheek.be/producten/ jongerengids

en bestellen via: http://jeugdinfotheek. be/producten/ambrassade Verantwoordelijke uitgever: ­ Eva ­Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel

Voor 12-plussers brengt De Ambrassade ook infofolders uit. Die kan je downloaden

Uitgave oktober 2015 We schreven de teksten van Jongerengids voor juli 2015. Sommige dingen zijn ondertussen veranderd. Op de website vind je de aanpassingen. Je kan de samenstellers van Jongerengids niet verantwoordelijk houden voor foutjes in de publicatie. Je mag de teksten overnemen als je de bron goed leesbaar vermeldt. We bedanken uit de grond van ons hart het personeel van de verschillende organisaties die meewerkten aan Jongerengids. Daarnaast willen we deze personen heel erg bedanken voor hun bijdrage: Ann Van Roy (Bednet), Charlene Bollen, Gitte Briffa, Jeroen Boshart, Helen Van 92

Voorstelling

den Poel De Clippeleire,­­Ines Van Even, Jessica De Roeck, Karen Van Marcke (VAD), Jihad Van Puymbroeck, Niels Arne Vervoort, Niels Goovaerts, Mandy De Clercq, Sarah Vandereyd, Scouts Boechout, Stijn Govaerts, Thalia Van Elsacker, Vera Hoogsteyns, Vic Ieven, Willem-Jan Kiekens. We vroegen de mening van kinderen en jongeren om de thema’s van Jongerengids uit te werken, de lay-out vast te leggen en de website te ontwikkelen. Jong&Van Zin begeleidde ons. Bedankt! Ook heel erg bedankt aan alle ­leerkrachten en scholen die meewerkten: Nicky Vandenweyer van Gemeentelijk Basisschool Dertien Anderlecht, Jan Van Nerom van Sint-Aloysius Denderhoutem,

Jan Hermans en Arnt Schuermans van Sint-Pietersinstituut Turnhout, Miranda D’Hooge en Kathleen Weyn van De Krinkel Zwijndrecht, Irene Indemans en Jos Delbroek van Heilig Hart Instituut Bree, Dirk Schoofs van Don Bosco Technisch Instituut Hoboken, Pieter Dewinne en Ruud Degreve van Koninklijk Atheneum Vijverhof Sint-Michiels Brugge, Sarah Vriens en Toon Hermans van Technicum

Noord Antwerpen, Elke Wylleman van Onze-Lieve-Vrouwe-instituut Gent, Greet Cools en Bart Claes van PIVA Antwerpen, Gina Meuris van het Centrum voor Deeltijds Leren en Werken Aarschot, Nikei De Pooter van Koninklijk Atheneum Berchem, Hilde Snels van SITO 7 Antwerpen, Jutta Steffanowski van Stedelijk Lyceum Merksem, Johannesschool in Wilrijk en Sint-Norbertus Antwerpen. En natuurlijk aan de kinderen en­ ­jongeren uit deze scholen om hun ­eerlijke mening te geven.

Colofon

93

WEDSTRIJD Wat vind jij van deze Jongerengids? Surf naar www.jongerengids.be, vul de vragenlijst in en maak kans op een:

94

Wedstrijd

☺☺waardebon van 100 euro aan games ☺☺fototoestel dat je foto ­meteen afdrukt Doen!

Heb je nog vragen? Neem een kijkje op www.jongerengids.be voor meer informatie! Wil je liever praten, chatten of mailen? Dan zijn deze organisaties er speciaal voor jou! Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) ☺☺ Voel je je niet goed in je vel? ☺☺ Heb je moeite met leren? Of vind je het moeilijk om een studierichting te kiezen? ☺☺ Heb je vragen over gezondheid, je lichaam, of over seks, vriendschap en verliefdheid?

“Ik heb al tweemaal gebeld met Awel. In het begin lijkt het wat raar om tegen een ­onbekende meteen je verhaal te vertellen. Toch loopt het snel heel vlot en heb je het

Ga langs bij het CLB dat samenwerkt met jouw school. Niemand hoeft dat te weten. Je bezoek aan het CLB is gratis! Vind jouw CLB op www.onderwijskiezer. be/mijnclb. Zeg je tegen een CLB-medewerker dat je iets geheim wil houden? Dan blijft het geheim. Awel Alle kinderen en jongeren kunnen Awel anoniem contacteren over alles wat hen bezighoudt. Awel luistert, voelt en denkt mee. Vertel je verhaal aan Awel via telefoon (nummer 102), mail ([email protected]) of chat (www.awel.be). Je kan Awel elke dag gratis bereiken van 16 uur tot 22 uur, behalve op zondagen en feestdagen. Je hoeft niet te vertellen wie

gevoel dat je echt alles kan vertellen. Je vindt ook veel antwoorden en steun.” (anoniem) Heb je nog vragen?

95

je bent en jouw gesprek komt niet op de telefoonfactuur. Jongeren Advies Centrum (of JAC) Ben je 12 jaar of ouder? Ga dan met je vragen of problemen gratis langs bij het JAC. ☺☺ Vind een JAC in je buurt op www.jac.be.

Kinderrechtswinkel Vind meer informatie over je rechten als kind bij de Kinderrechtswinkel. ☺☺ Bel op maandag tussen 13 uur en 17 uur of woensdag tussen 9 uur en 17 uur naar 070 21 00 71. ☺☺ Mail naar [email protected]. ☺☺ Chat via www.kinderrechtswinkel.be.

☺☺ Chat met iemand van het JAC van maandag tot vrijdag tussen 13 uur en 19 uur (maandag tot 20 uur). ☺☺ Mail naar een JAC-medewerker. Het adres vind je op de website. De JAC-medewerker vertelt niets aan anderen zonder dat je akkoord gaat. Jeugddienst Is er geen JAC in jouw buurt? Loop dan eens langs bij de Jeugddienst van jouw gemeente. Het adres vind je op de website www.vvj.be/jeugddiensten.

Je gesprek is anoniem! Klachtenlijn kinderrechten Heb je het gevoel dat je slecht behandeld bent? Heb je alles geprobeerd, maar het geraakt niet opgelost? Contacteer de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat. ☺☺ Bel naar 0800 20 808, van maandag tot vrijdag van 13 uur tot 16 uur en op dinsdagavond van 18 uur tot 20 uur. ☺☺ Mail naar [email protected]. ☺☺ Ga langs bij de Klachtenlijn in Brussel, Gent of Antwerpen. De adressen vind je op www.kinderrechten.be.

96

Heb je nog vragen?

daaag! daaag!

Zit jij in het vijfde of zesde leerjaar? Dan is deze Jongerengids iets voor jou! In deze gids vind je leuke weetjes, verhalen van leeftijdsgenoten en toffe testjes. Wil je meer weten over (problemen) thuis, (gescheiden) ouders, of huisdieren? Lees dan het thema Familie. Heb je al een allerbeste vriend(in) of zoek je nog zo’n Best Friend Forever (BFF)? Dan is Vrienden iets voor jou. Heb je vlinders in je buik of net buikpijn van de zenuwen? Lees dan het thema Verliefd, of Goed in je vel. In

Jongerengids is een project van

het thema School ontdek je hoe je best studeert. En in Spelen & vervelen krijg je ontspanningstips voor na een drukke studeerdag. Zie je het wat groter? Sta je wel eens stil bij het leven? Dan is het thema De Wereld iets voor jou. En vanaf pagina 47 (Internet & gsm) lees je hoe je die wereld veilig kan ontdekken van achter je computer. Vind je het antwoord op jouw vragen niet in deze gids? Kijk dan zeker eens op onze website www.jongerengids.be of de andere websites die Jongerengids aanraadt!

Met steun van

Jongerengids draagt met trots het Trusty-label