Gynaecologie De overgang: informatie en advies
Inleiding U heeft besloten naar de overgangspolikliniek te gaan in verband met uw overgangsklachten. Deze polikliniek is er om vrouwen met (ernstige) overgangsklachten te informeren en adviseren om hun klachten te verminderen. In deze folder treft leest u meer over de overgang en uw bezoek aan het overgangsspreekuur. Bewaar deze folder goed en neem deze mee naar elk spreekuur.
Het overgangspreekuur De overgangsconsulente bespreekt op basis van uw klachten en aan de hand van de risicoscorelijst welke mogelijkheden er zijn om uw klachten te verminderen. Als u een verhoogd risico heeft op osteoporose, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus of borstkanker zal de consulente aanvullend onderzoek aanvragen bij de betreffende medisch specialist.
De overgang De overgang, met een mooi woord climacterium genoemd, is een natuurlijk proces dat elke vrouw vanaf haar 40ste levensjaar zal meemaken. Het lichaam van de vrouw is vanaf haar eerste menstruatie ingesteld op het krijgen van kinderen. Het vruchtbaarheidshormoon oestrogeen speelt hierbij een belangrijke rol. Gedurende de overgang neemt de productie van oestrogeen in de eierstokken sterk af. De eierstokken hebben hun taak volbracht en verschrompelen langzaam. Gedurende de overgang wordt er een nieuw evenwicht in de hormoonhuishouding gezocht. Dit gaat voor veel vrouwen gepaard met klachten.
2
De fasen van de overgang De overgang begint over het algemeen geleidelijk aan, tenzij uw eierstokken en/of baarmoeder door een operatie verwijderd zijn of u chemotherapie heeft gehad. Dan kan de overgang plotseling optreden. Er zijn verschillende fasen in de overgang: 1) de perimenopauze De periode waarin duidelijke cyclus- en menstruatieveranderingen optreden. Het menstruatiepatroon verandert; de menstruaties kunnen soms sneller op elkaar komen of de pauzes tussen de menstruaties worden juist langer. De menstruaties kunnen korter en soms heviger zijn en u kunt last krijgen van overgangsklachten, zoals opvliegers en nachtelijk transpireren. 2) de menopauze De periode dat de menstruatie definitief stopt. Hier is sprake van als de menstruatie één jaar weggebleven is. Dit kan dus pas achteraf vastgesteld worden. In Nederland ligt de gemiddelde menopauzeleeftijd op 51 jaar. 3) de postmenopauze De levensfase na de overgang. Deze kan pas worden vastgesteld als de menstruatie één jaar weggebleven is. (Barentsen, van de Weijer, 2004). De klachten Ten gevolge van de oestrogeendaling: • Menstruatieveranderingen: de eierstokken maken veel minder en uiteindelijk geen oestrogenen meer aan • Opvliegers: door de snelle oestrogeendaling krijgen de hersenen een signaal om adrenaline aan te maken (het vecht- en vluchthormoon), de bloeddruk stijgt, de vaten verwijden zich en de opvlieger is een feit. Eigenlijk staat de lichaamsthermostaat lager afgesteld (0,4 graden, zodat uw lichaam de warmte vaker af moet voeren) • Droge slijmvliezen, vooral die van de vagina en plasbuis. Door de oestrogeendaling wordt het slijmvlies dunner. o Andere klachten die veel voorkomen: 3
• • • • • •
Slaapstoornissen Stemmingswisselingen Spier- en gewrichtsklachten Concentratieproblemen Verminderde seksuele interesse Hartkloppingen.
Wat kunt u zelf doen tegen opvliegers? • Kies voor katoenen kleding: dit ventileert beter • Ook laagjes kleding kunnen helpen • Kies voor katoenen beddengoed • Matig gebruik van alcohol (maximaal drie tot zes glazen per week) • Stop met roken • Zorg voor ontspanning • Beweeg voldoende (minimaal dertig minuten per dag). • Vermijd bepaalde voedingsmiddelen: te heet of gekruid voedsel, meer dan drie koppen koffie per dag, zwarte thee, veel suiker. • Blijf positief!
Risicofactoren Hart- en vaatziekten Na de overgang is er een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De beschermende werking van oestrogeen valt voor een belangrijk deel weg. Oestrogeen houdt de bloeddruk laag en zorgt ervoor dat het goede cholesterol (HDL) hoog blijft en het slechte (LDL) laag. Borstkanker Borstkanker komt wereldwijd veel voor. Het is vaak erfelijk. Oestrogeen bevordert de kans op borstkanker. De zogenaamde fyto-oestrogenen zijn plantaardig en hebben een oestrogene werking. Ze zitten vooral in rode klaver en soja en verminderen vooral de opvliegers. Er zijn onvoldoende gegevens bekend of fyto-oestrogenen borstkanker juist tegengaan of bevorderen. Ze hoeven bij gezonde vrouwen zeker niet ontraden te worden.
4
Osteoporose Botweefsel wordt tijdens het hele leven opgebouwd en afgebroken. Na het 45e levensjaar gaat de afbraak sneller dan de opbouw. De daling van het oestrogeen vermindert de opname van calcium in de botten. Dit zorgt ervoor dat u makkelijker iets kunt breken. Het kan leiden tot bewegingsbeperking en pijnklachten als de wervels inzakken. In de onderstaande tabel kunt u voor u zelf nagaan in hoeverre u mogelijk een verhoogde kans heeft op hart- en vaatziekten, borstkanker of osteoporose.
Risicofactoren voor hart –en vaatziekten 1 Komen hart- en vaatziekten in uw familie voor, vooral voor het 60e jaar? 2 Rookt u? 3 Heeft u suikerziekte? 4 Gebruikt u meer dan 2 glazen alcohol per dag? 5 Is uw BMI hoger dan 29? (Gewicht: lengte x lengte). 6 Krijgt u weinig lichaamsbeweging? 7 Heeft u veel emotionele stress? 8 Heeft u een te hoge bloeddruk? 9 Heeft u een te hoog cholesterol?
ja
Nee
Risicofactoren voor borstkanker 10 Heeft u zelf borstkanker gehad? 11 Heeft uw moeder, zus, tante en/of grootmoeder borstkanker gehad? 12 Heeft u geen kinderen of kinderen gekregen pas na uw 35-ste jaar? 13 Is uw BMI hoger dan 29? (Gewicht: lengte x lengte)
Ja
Nee
Risicofactoren voor osteoporose 14 Komt botontkalking in uw familie voor? 15 Heeft u langdurig corticosteroiden (zoals prednison) gebruikt?
5
Ja
Nee
16 17 18 19 20 21
Is uw BMI (gewicht: lengte x lengte) lager dan 19? Beweegt u minimaal 30 minuten per dag? Heeft u na uw 50-ste botbreuken gehad? Was u jonger dan 45 toen u uw laatste menstruatie had? Bent u kleiner geworden? Gebruikt u kalmerings-en/of slaapmiddelen?
Metingen door consulente Metingen BMI Cholesterol (totaal) Glucose Middelomtrek Bloeddruk (bovendruk) Bloeddruk (onderdruk)
Datum
Normale waarden 18.5 – 25 < 5,0 mmol/l 4,5 – 7.8 mmol/l < 80 cm. < 140mmHg. <90 mmHg.
Toelichting: • BMI: de Body Mass Index berekent of u een gezond gewicht heeft in verhouding tot uw lengte. U berekent dit door uw lengte met twee te vermenigvuldigen en uw gewicht hierdoor te delen. • Cholesterol: een vetachtige stof in het bloed, die zich kan vastzetten in de vaten en kan zorgen voor dichtslibbende vaten. Er is onderscheid tussen het goede (HDL) en het slechte (LDL) cholesterol. • Glucose: bloedsuiker in het bloed. Een verhoogde waarde kan een teken zijn voor suikerziekte. • Middelomtrek: naast uw BMI is buikvet bepalend voor het risico op hart- en vaatziekten. • Bloeddruk: dit is de druk die het bloed uitoefent op de vaatwanden. Een verhoogde waarde geeft meer kans op hart- en vaatziekten.
6
Overgangssymptomen volgens GreeneScorelijst 1 2 3 4
Aanvallen van hartkloppingen Gespannen of nerveus gevoel Slaapstoornissen Opgewonden zijn
5 6 7
Paniekaanvallen Concentratieproblemen Vermoeidheid
8 9 10
Ongeïnteresseerd zijn Neerslachtigheid Huilbuien
11 12 13
Snel geïrriteerd zijn Gevoel van duizeligheid, flauwvallen Gespannen gevoel in hoofd/lichaam
14 15 16
Tintelingen of dood gevoel huid/lichaam Hoofdpijn Spier/gewrichtspijn
17 18 19
Minder gevoel in handen of voeten Ademhalingsproblemen Opvliegers
20 21
Nachtelijk zweten Geen zin meer in seks
Consulten 1e 2e
Toelichting: 0 = afwezig; 1 = af en toe: komt voor, maar niet storend; 2 = vaak: storend in activiteiten; 3 = ernstige hinder: activiteiten moeten hierdoor onderbroken worden.
7
3e
4e
Afspraak maken voor overgangspolikliniek U kunt online een afspraak maken via www.rdgg.nl of telefonisch via telefoon 015 - 260 42 07 van maandag tot en met vrijdag van 08.30 tot 17.00 uur. U heeft een verwijzing van uw huisarts of medisch specialist nodig.
Overzicht adviezen na bezoek overgangspolikliniek Datum
Advies
8
Overzicht adviezen na bezoek overgangspolikliniek Datum
Advies
9
Gasthuis Delft
Diaconessenhuis Voorburg
Behandelcentrum Westland
Gezondheidscentrum De Reef
Reinier de Graafweg 3-11
Fonteynenburghlaan 5
Middelbroekweg 2a
Kiekendiefstraat 17
2625 AD Delft
2275 CX Voorburg
2671 ME Naaldwijk
2496 RP Den Haag
Tel 015 260 30 60
Tel 070 340 1100
Tel 0174 63 77 00
Tel 015 270 68 00
Foldernr000 Versie november 2011
10
www.reinierdegraaf.nl
