Grootmoeders ring Een oefening in cognitieve geloofsstijlen
Inleiding: geloofsstijlen PKG Schaal als referentiekader Letterlijk geloof (Orthodoxie) Direct en letterlijk geloof in een transcendente God. Letterlijke aanname van doctrinaire geloofsinhouden. Objectivisme: religieuze metaforen worden geobjectiveerd en letterlijk opgevat. Letterlijk ongeloof / Externe Kritiek Letterlijke disaffirmatie van geloofsinhouden. Negatie van de transcendente werkelijkheid. Kritiek op godsdienst en geloof vanuit een extern standpunt: religieus geloof is onredelijk. Relativisme / Contingentiebewustzijn Een symbolische benadering van religie, die transcendent geloof uitsluit. Geloofsinhouden zijn relatief en contingent. Verschillende religies zijn historisch bepaalde en dus contingente, onderling inwisselbare opties. Subjectivisme: de interpretatie van religieuze inhouden en metaforen is slechts subjectief. Tweede naïviteit / Post-kritisch geloof Symbolische affirmatie van geloofsinhouden. Enkel doorheen symbolische mediatie en voortdurende herinterpretatie verhouden mensen zich tot de transcendente werkelijkheid. Hermeneutische geloofshouding.
Grootmoeders ring Het verhaal
Oma, die voelt dat ze binnenkort zal sterven, roept Anna bij zich. Met tranen in de ogen geeft ze haar kleindochter een gouden ring en stokkend drukt ze Anna op het hart dat ze de ring altijd bij haar moet houden, als herinnering aan haar oma en de fijne tijd die ze samen hadden. Zo zullen ze altijd dicht bij elkaar zijn. Anna beseft dat haar oma niet lang meer te leven heeft en aanvaardt de ring. Plechtig belooft ze dat ze de ring voor altijd bij zich zal houden. Enkele dagen later sterft oma.
Grootmoeders ring Het verhaal Enkele jaren later. Terwijl Anna op schoolkamp is en haar ouders naar een feestje, wordt er ingebroken in Anna’s ouderlijke huis. Anna’s moeder ontdekt dat de inbrekers, naast wat geld en enkele kostbaarheden, ook Anna's ring meegenomen hebben! Ze beseft dat Anna ontroostbaar zal zijn als ze te weten komt dat oma's ring gestolen is. Daarom bedenkt ze een plan. De moeder gaat langs bij één van de beste juweliers van de stad met een foto van oma, waarop te zien is hoe ze de ring draagt. Ze vraagt aan de juwelier of hij een exacte replica van de ring kan maken, waarop de juwelier meteen aan de slag gaat. Wanneer Anna enkele dagen later terugkeert van kamp en hoort over de inbraak, rent ze meteen naar haar kamer om te controleren of de ring niet weg is. Gelukkig ligt de ring nog steeds op dezelfde plaats. Anna haalt opgelucht adem, want het zou verschrikkelijk geweest zijn mocht de ring die zoveel voor haar betekent, verdwenen zijn.
Grootmoeders ring Het verhaal Dertig jaar lang gaat het leven voorbij en koestert Anna de ring van haar oma, in de overtuiging dat de ring die ze bij haar heeft de ring van haar geliefde oma is. Op een dag wordt bij haar moeder een ongeneeslijke vorm van kanker vastgesteld. Op haar beurt roept ze Anna en zegt haar dat ze een geheim moet opbiechten, een geheim dat ze vele jaren voor zichzelf heeft gehouden. Terwijl Anna met ingehouden adem luistert, vertelt haar moeder het verhaal van de gesloten ring: de ring waar Anna zo'n zorg voor draagt is eigenlijk een replica die ze na de inbraak heeft laten maken.
Hoe denk je dat Anna reageert op dit nieuws? Stel jezelf in de positie van Anna. Hoe zou jij reageren op het nieuws dat jouw ring eigenlijk vervangen werd door een replica? Wat zou jij dan tegen jouw moeder zeggen nadat ze jou dit nieuws gemeld had? Wat zou jij met deze ‘vervalste’ ring doen?
Grootmoeders ring En het verhaal gaat voort …
Vier mogelijke reacties 1) Anna is onthutst. Hoe kon haar moeder haar dit aandoen? Hoe kon ze jarenlang tegen haar liegen over iets wat van zo'n groot belang is voor haar? Anna is woedend, maar op hetzelfde moment ook heel teleurgesteld. Ze voelt zich bedrogen – niet enkel door haar moeder, maar ook door de ring. Die ring stond voor de band met haar overleden grootmoeder en nu hoort ze dat de ring niet echt is en haar band dus gebaseerd is op een leugen. Ze bekijkt de ring met nieuwe ogen en ziet hoe waardeloos hij geworden is. De enige ring die de echte band teweeg bracht, is gestolen door de inbrekers, zoveel jaren geleden. Wanneer Anna 's avonds thuis komt, doet ze de ring af en gooit hem de vuilnisbak in. Later op de avond, wandelt ze terug naar de vuilnisbak en vist er de ring uit. Ze beslist om er de volgende morgen mee naar een juwelier te gaan om na te gaan hoe oud de ring is en of het nu wel om een replica of een originele ring gaat. Wie weet is haar moeder wel niet te vertrouwen. Als de ring toch een replica is, dan zal ze hem morgen gewoon weggooien. Wetende dat hij niet echt is, kan ze hem toch niet meer houden?
Welke geloofsstijl komt overeen met de reactie van Anna? Leg uit. EXTERNE KRITIEK
Grootmoeders ring En het verhaal gaat voort … 2) Anna barst in tranen uit. Dit soort van bekentenis had ze echt niet verwacht. Eerst is ze echt ontgoocheld, maar enige tijd later beseft ze dat haar moeder de herinnering aan haar oma niet wilde verpesten. Hoewel ze de goede bedoelingen van haar moeder begrijpt, weet ze ook dat de diefstal haar zou gekwetst hebben, maar toch de herinnering aan haar oma en hun band niet verbroken zou hebben. Hoeveel die ring voor haar ook betekende, uiteindelijk is het niet de ring op zich die zo belangrijk was, maar wel het feit dat haar oma haar die ring gegeven had. De ring op zich is vooral een herinnering aan haar oma en het feit dat die haar iets wilde geven. Een nieuwe ring is ook in staat om die herinnering uit te drukken. Bovendien, de ring die ze nu draagt zal altijd staan voor twee zaken: de liefde van haar oma én de liefde van haar moeder. Ook al is de originele verwijzing verloren gegaan, de nieuwe verwijzing blijft wel. Anna neemt het haar moeder wel een beetje kwalijk dat ze de waarheid niet verteld heeft en misschien was het wel beter geweest als haar moeder haar meteen verteld had dat de ring gestolen was. Maar Anna kent haar moeder goed en weet dat ze alles zou doen om haar dochter te beschermen, dat ze haar moeder omhelst en op het hart drukt dat ze niet boos is. Ook al vindt ze het spijtig dat de originele ring verloren gegaan is, toch kan ze niet kwaad zijn en begrijpt ze haar moeders bedoeling maar al te goed.
POST-KRITISCH GELOOF
Grootmoeders ring En het verhaal gaat voort … 3) Anna staat perplex en reageert gechoqueerd. De ring betekent niets meer voor haar, want hij is niet echt. Ze kan echt niet om met deze situatie. Ze is vooral ontgoocheld in haar moeder, omdat die op geen enkel moment eraan gedacht heeft om naar de politie te gaan en de diefstal van de ring aan te geven. Anna beslist voor haarzelf dat ze dezelfde fout niet wil maken en trekt naar het politiebureau om daar aangifte van de diefstal te doen. De agent aan de balie begrijpt niet waarom dit zo belangrijk is voor Anna. Eenmaal ze terug thuis is, beslist Anna om een brandkast te laten installeren, zodat ze haar andere juwelen er veilig in kan opbergen. Sinds de bekentenis van haar moeder is Anna veel angstiger geworden en staat ze zelfs wat negatief tegenover de wereld. Anna's moeder probeert haar dochter te begrijpen en beslist om haar een ander stuk uit oma's erfenis – een dure vaas – cadeau te geven. Anna geeft de vaas een mooie plaats in de woonkamer. Ook al weet ze wel dat de vaas geen uitdrukking is van de band die ze met haar oma had, het is tenminste een authentiek stuk dat ooit aan haar oma toebehoord heeft. Ze is trots op de vaas, maar aarzelt steeds om het ware verhaal achter de vaas te vertellen als er gasten over de vloer komen. Daarom vertelt ze enkel dat de vaas ooit van haar oma was, waar ze zo'n goeie band mee had. Om dat nog duidelijker te maken, plaatst ze een grote ingelijste foto van haar oma naast de vaas. Ook al gaat Anna ogenschijnlijk heel kalm met dit alles om, diep vanbinnen vecht ze met zichzelf omdat ze er maar niet in slaagt om via de vaas een echte band met haar oma op te bouwen.
LETTERLIJK GELOOF
Grootmoeders ring En het verhaal gaat voort …
4) Anna reageert, in tegenstelling tot wat haar moeder verwacht had, kalm en onbewogen. Ze vertelt haar moeder dat ze er eigenlijk niet om geeft of de ring nu echt is of niet. Toen ze nog een kind was, zou het haar waarschijnlijk wel geraakt hebben, maar nu doet het er niet echt meer toe. Eigenlijk is het voor haar om het even: echte ring of replica – wie maalt er om? Het is de herinnering die telt en niet de ring. Anna's moeder is wat ontgoocheld in de reactie van haar dochter. Ze heeft al die jaren zo geworsteld met haar geheim en nu raakt het Anna's koude kleren niet.
RELATIVISME
Grootmoeders ring En jouw (geloofs)verhaal?
Neem jullie geschreven reactie er opnieuw even bij. - Welke geloofshouding(en) passen bij jouw reactie? Opmerking: de 4 geloofshoudingen zijn geen statische ‘blokken’. Je kan verschuiven. - Welke (cognitieve) geloofshouding(en) neem jij in het dagelijkse leven (momenteel) aan? Probeer het concreet te maken. - Hoe sta jij ten opzichte van mensen met een andere geloofshouding? Met welke geloofshouding heb je het moeilijk? Leg uit. - Hoe komt jouw geloofshouding tot uiting in de school waar je werkt/ les volgt? - Hoe denk je dat jouw geloofshouding gaat evolueren?
Mijn ring … mijn (geloofs)verhaal
- Welk ring draag jij of mis aan je hand? - Wat betekent deze ring voor jou? - Hoe zou je reageren als je hem kwijt zou raken? - Heeft de betekenis van deze ring voor jou enige link met de manier waarop je in het leven staat, waarop je omgaat met de dingen/met anderen? Hoe dan?
Leessleutel Grootmoeders ring en symbolisch, Post-kritisch geloof De ring De verloren ring De oma Anna De inbraak
de christelijke traditie of Jezus het inzicht dat Jezus niet meer zomaar toegankelijk is of dat de traditie niet letterlijk kan genomen worden vertegenwoordiger van de traditie die wij lief hebben de geloofsleerling, de ontvanger van de traditie, elk van ons het moment waarop we beseffen dat dingen niet letterlijk kunnen genomen worden, dat zaken complexer zijn, dat traditie ook bezoedeld is nieuwe vermiddelingen van de traditie die naar de bron verwijzen maar niet zelf het origineel zijn de groeipijnen van kinderlijk naar volwassen geloof de hoop dat autoriteit kan zorgen voor het terugbrengen van het origineel de negatieve reactie van mensen wanneer ze ontdekken dat het origineel niet meer beschikbaar is
De replica ring Het verdriet van Anna De politie De vuilnisbak De dubbele betekenislaag van de replica de liefde van de grootmoeder en de liefde van de moeder De vaas de poging om de vermiddelingen vast te leggen De onverschilligheid van Anna over het verhaal het relativisme van mensen die niet meer geëngageerd zijn rond bepaalde symbolen
Centrale gedachte: we hebben het origineel niet meer (‘Jezus is weg’) maar we hebben een traditie van schakels (vermiddelingen) die door een gemeenschap wordt doorgegeven in de loop van de tijd en waarlangs we in contact kunnen treden met de bron ook al blijven we ons bewust dat dit via schakels (vermiddelingen) verloopt: die schakels (vermiddelingen) zijn broos en krachtig tegelijk
het zijn symbolen!
