Grolsch is vergelijkbaar met amateurclub

o n d e r n e m e n d

T w e n t e

ec

v o o r

Sp

M a g a z i n e

lI ia CT en c Re e m la

| Twentevisie | Jaargang 14 | Nummer 10 | December 2002 |

Harry Mens:

“Grolsch is vergelijkbaar met amateurclub”

Nieuwe topmannen OAD en Arke beoordelen elkaars bedrijven De handel in eigen aandelen door oostelijke bestuurders Joep van den Nieuwenhuyzen voorziet zwaar weer voor Stork Syntus rendeert op onrendabele NS-lijnen Het huishoudboekje van FC Twente

| Twentevisie | Jaargang 14 | Nummer 10 | December 2002 |

2

Inhoud

4

9

TUI weert OAD bij FC Twente Harry Mens is lief, voor geld

Reisgiganten Frans van Setten Boven en Frankenhuis

10

Joep van den Nieuwenhuyzen is bezorgd over Stork

13

Petra Baarslag niet gewenst als KvK-voorzitter

14

Syntus wint de slag Zutphen-Oldenzaal

17

Go Planet decor voor Twentevisie-borrel

24

Het aandelenbezit van Overijsselse topondernemers

28

Foto-impressie Memphis

41

Special ICT/Reclame: Startpagina.nl, succes op internet of niet, internet en MKB

54

Het huishoudboekje van FC Twente

Geert Willem Boven en Louis Frankenhuis zijn eerder dit jaar aangetreden als bestuursvoorzitter van respectievelijk OAD en TUI. Het reizen zit beide heren in het bloed, Boven lag aan het infuus bij KLM en Martinair en Frankenhuis richtte Kras Stervakanties op dat hij later verkocht aan Arke. Een dubbelinterview.

Het rijdend personeel van openbaar vervoerder Syntus werkt zowel in de trein als de bus in een ‘rondje om de kerk’. “Mensen werken in hun woonomgeving en ze willen niet op een verjaardag worden aangesproken over problemen met de trein.”

14

4

Harry Mens TEHA Elementengroep uit Haaksbergen betaalde een paar maanden geleden 8.500 euro voor een gesprekje met Harry Mens in Business Class. “Ze wilden hun product promoten, tja, de schoorsteen moet roken”

9

Colofon Twentevisie is een onafhankelijk economisch magazine dat maandelijks (m.u.v. juli/augustus) verschijnt voor ondernemers in Twente. In dit blad zijn onder meer verhalen opgenomen van interviews die hebben plaatsgehad in het economische radioprogramma ‘Memphis’ dat elke eerste zaterdag van de maand wordt uitgezonden via Radio Oost. De opnames vinden op dinsdag daaraan voorafgaand plaats in de TOS-ruimte van het Arke Stadion in Enschede. Daarnaast fungeert Twentevisie als officieel mededelingenorgaan voor deelnemers van de Industriële Kring Twente. Uitgever MediaSales Nederland bv., Anninksweg 50, Hengelo, Postbus 702, 7550 AS Hengelo, Telefoon 074 - 245 52 52, Fax 074 - 250 35 13, E-mail: [email protected], Website: www.twentevisie.nl Directie Martin Wermer Blad managers Anno Oude Engberink, Marion Kosterink Redactie Jan Medendorp (hoofdredacteur) Mario van Santen, Martin Steenbeeke, Eddy van der Ley, Eric Brinkhorst (fotografie), Jaap Baart (fotografie columns) Redactie IKT Niko Wind, Saskia Rikhof-Slot, John Somhorst

Rubrieken

Keukenfabriek De Beek uit Eibergen is dankzij de steun van wiskundigen van de Universiteit Twente uitgegroeid tot een echt high-tech bedrijf. Het is een voorbeeld hoe het MKB kan profiteren van de in de regio aanwezige kennis. De Technologie Kring Twente biedt via NetLab daartoe prima mogelijkheden.

66

Notarieel Advies

20

Nieuws en Feiten

23

Personeel en Organisatie

27

Financieel Accent

31

Online Strategie

32

Onroerend Goed

37

Juridisch Gezien

58

IKTelgids

65

ÌKTvisie op ...

75

Scope / IKT-nieuws

76

Twente Agenda

66

High-tech keukenfabriek De Beek

68

E-commerce bij Wehkamp

70

HAWO: Twentse Topper

72

Twente Concert 2002

75

IKT Nieuws

76

Twente Agenda

(fotografie) Secretariaat IKT Hengelosestraat 585, Postbus 5501, 7500 GM Enschede, Telefoon 053-48 49 980, Fax 053 - 48 49 985 E-mail: [email protected], Website: www.ikt.nl Advertentie-exploitatie MediaSales Nederland bv., Jeroen Achterberg, Lidy Busscher, Aleid Kluivers, Telefoon 074 - 245 52 52, Fax 074 - 250 35 13, E-mail: [email protected] Advertentiemateriaal aan MediaSales Nederland bv., Postbus 702, 7550 AS Hengelo Privéabonnementen Kosten: € 35 per jaar (10 nummers). Opgave: uitsluitend per fax 074 - 250 35 13 of E-mail: [email protected] Basis lay-out & vormgeving TerZake. reclameadvies, Hengelo Lithografie Laserline, Hengelo Druk Roelofs, Enschede Coverfoto Eric Brinkhorst, Beckum Oplage De oplage bedraagt ongeveer 6.500 exemplaren en wordt verspreid onder IKTdeelnemers, bedrijven met meer dan 5 werknemers, en zogenoemde ‘decision makers’. Artikelen uit deze uitgave mogen niet zonder toestemming van de uitgever worden overgenomen. Aan de inhoud van dit blad kunnen geen rechten worden ontleend. © MediaSales Nederland bv

In het vorige nummer van Twentevisie stond een verhaal met en over Joop Munsterman, de man die binnen uitgeverij Wegener verantwoordelijk is voor 300 huis- aan huisbladen in Nederland. Over dat artikel heeft Munsterman binnen uitgeverij Wegener, bij Tubantia een hoop gezeur gekregen. Want als ze vanuit Apeldoorn (hoofdkantoor Wegener) gaan bellen met het verzoek extra exemplaren van het novembernummer toe te sturen, dan weet je dat er stront aan de knikker is. Wat is er aan de hand? In het bewuste artikel is door mij een strofe toegevoegd over Munstermans opvolger Gerard Driehuis en de resultatenontwikkeling van Tubantia. Dat vond ik noodzakelijk om de situatie bij Wegener goed te kunnen omschrijven. Driehuis schijnt nu briesend door de burelen te lopen en verkondigt dat Munsterman deze uitlatingen heeft gedaan, maar deze liet zich juist positief uit over hem en Tubantia in het radioprogramma Memphis. Driehuis maakt soms rare kronkels. In een column in het weekblad De Roskam heb ik de toenmalige hoofdredacteur Driehuis eens zwaar bekritiseerd. Daarna wilde Driehuis nooit meer praten met De Roskam, maar schoof wel aan voor een interview ook in het programma Memphis van Radio Oost en voor dit periodiek. Met mij! En in dat gesprek zei hij onder meer De Volkskrant met meer plezier te lezen dan zijn eigen krant. En over zijn eigen impopulariteit bij de krant vermoedde hij zelf ook al niet terug te keren als hoofdredacteur als daarover via democratische verkiezingen zou worden gestemd. Het werkvolk wordt ontslagen, de hogere echelons krijgen een erebaantje... Verder zijn veel dagbladredacteuren in hun wiek geschoten over (volgens hen) onjuiste cijfers in het artikel. Want sommige gratis weekbladen (advertentiefuiken) van Munsterman worden steeds beter gelezen, beter dan de regionale kranten zelf die gemiddeld een bereik hebben van 55 tot 60%. In de Achterhoek is er zelfs een huis- aan huiskrant die een bereik heeft van maar liefst 90%. Dat laatste percentage is in het artikel gebruikt om de toenemende importantie van alle huis- aan huiskranten te benadrukken. Er is dus overdreven, maar dat heeft iedereen in het radioprogramma van Munsterman zelf kunnen horen. Een krant onder vuur die de oplage dit jaar opnieuw zag teruglopen (nu circa 137.0000) is net een echt bedrijf. Met nerveuze medewerkers en een directeur onder vuur. Het onderschrijft de wens van een pluriforme pers.

Voor digitaal archief: www.anjeprodukties.nl

3

Commentaar

Detoekomst van de EU

19

Gerard Driehuis

Twente visie. 10/2002

‘Arke en Holland International hadden

Reis-debat tussen Geert Willem Boven en Louis Frankenhuis zijn eerder dit jaar aangetreden als bestuursvoorzitter van respectievelijk OAD en TUI. Het reizen zit beide heren in het bloed, Boven werd besmet met het reisvirus bij KLM en Martinair en Frankenhuis richtte Kras Ster Vakanties op dat hij later verkocht aan Arke. Tijd voor een dubbelinterview.

4

(door Mar tin Steenbeeke en Jan Medendorp)

ten. Pikant is dat zoon Julius en dochter Quirine als OAD-werknemers hiërarchisch onder Boven vallen, maar als aandeelhouder ook weer invloed kunnen uitoefenen. Boven ziet het probleem niet zo. Joop ter Haar heeft dan wel een kamer in het OAD-kantoor, dat betekent niet dat Boven geen vrij mandaat heeft. “Ik ben als groepsdirecteur verantwoordelijk voor het totale bedrijf,” zegt hij nog maar eens. Over de wijze waarop Ter Haar na 35 jaar directeur te zijn geweest het stokje heeft overgedragen, is Boven vol lof. Op bemoeizucht kan hij Ter Haar niet betrappen. “Hij zegt meer iets van ‘dit is mijn advies’ en als hij de aandeelhouders wil raadplegen, dan moet hij dat doen.”

Kerosine Geert-Willem Boven van OAD: “De expertise op het gebied van streekvervoer die Ter Haar heeft, kan ik nog goed gebruiken. Ik sta dichter bij de reisbureaus.”


Geert Willem Boven is sinds 1 april de nieuwe topman van reisorganisatie OAD. Een ‘vliegende Hollander’ heeft de positie ingenomen van ‘busboer’ Joop ter Haar. Het is voor het grote publiek en het personeel even wennen. Ogenschijnlijk niet voor Geert-Willem Boven. Joop ter Haar is niet weg bij OAD. Joop ter Haar is alleen verhuisd. Van de directiekamer naar een kamer op de begane grond. Zijn nieuwe onderkomen is groot genoeg om er een commissarissenvergadering te houden, want Joop ter Haar is enig commissaris. En ook aandeelhouder, samen met zoon Julius en dochter Quirine. Zijn opvolger Geert Willem Boven is op het eerste gezicht dan ook niet te benijden. Als hij gedwee op de winkel past, lijkt hij een marionet van Ter Haar; als hij de zaak eens helemaal anders wil aanpakken, loopt hij kans op verzet van commissaris en aandeelhouder Ter Haar te stui-

Boven en Ter Haar hebben allebei een verschillende achtergrond. Joop ter Haar is de man die vanuit Holten de busonderneming van zijn vader uitbouwde tot het derde reisconcern van het land. Boven is, hoewel geboren in Groningen, meer een man van de wereld. In plaats van met diesel lijkt hij besmet met kerosine. Hij was werkzaam bij de KLM en, de laatste vijf jaar voor zijn komst naar OAD, als senior vice-president bij Martinair. “Dat we allebei een verschillende achtergrond hebben is juist een voordeel. De expertise op het gebied van streekvervoer die Ter Haar heeft, kan ik nog goed gebruiken. Ik sta dichter bij de reisbureaus.” Toch is zijn nieuwe baan niet te vergelijken met zijn vorige. “Ik was bij KLM en Martinair eigenlijk een simpele vervoerder. Nu heb ik meer te maken met gastheerschap, 24 uur per dag.” Om een band met de praktijk te houden, gebruikt Boven bijvoorbeeld

elke vakantie minimaal twee dagen om te werken. Zo kan hij als de nood aan de man komt zijn eigen hotelpakketje samenstellen. “Ik wil niet de hele dag in mijn directiekamer zitten, ik wil voeling hebben met ‘de fabriek’, dus bemoei ik me ook met dat soort dingen.”

Tweede plaats In de zeven maanden dat Boven aan het bewind staat, heeft hij een meer dan vliegende start gemaakt. De financiële problemen bij Air Holland, het hoge water in Praag, een orkaan in Mexico, de terreuraanslag op Bali, noem maar een vorm van rampspoed en Boven en OAD kunnen er over meepraten. Desondanks stegen de omzet en winst in 2002 naar weer een record: omzet 624 miljoen euro (was 583 miljoen), brutowinst bijna 2% van de omzet en dat is beter dan menige concurrent.” Het doel waar Boven zich voor geplaatst weet, is om de nummer twee van Nederland te worden. “Ter Haar pinde mij daarop vast, 700 miljoen is jouw opdracht’, zei hij tegen mij.” Het enig probleem is dat de huidige nummer twee, Neckerman niet erg wil meewerken. Het concern kocht onlangs 63 reisbureaus waardoor het gat te groot is om op korte termijn te overbruggen. “Wij gaan ook nog wat kopen,” kondigt Boven aan. Daarnaast wordt door uitbreiding van de reisbestemmingen gewerkt aan de autonome groei. Voor 2003 heeft OAD het Caribische gebied (Cuba, Dominicaanse Republiek, Costa Rica en Jamaica) als nieuw speerpunt. De helft van de omzet van OAD komt uit touroperating, de andere helft uit de eigen (Globe)-reisbureaus en de georganiseerde busreizen. Het streekvervoer draagt maar voor een heel klein deel bij aan de omzet.

nooit moeten fuseren’

reis-tycoons Louis Frankenhuis, de nieuwe topman (per 1 januari 2002) van TUI Nederland, is niet gewend een blad voor de mond te nemen. Dat is in de reiswereld, waar mensen niet alleen dromen creëren maar er ook zelf in gaan geloven, wel zo verhelderend. En dus stelt Frankenhuis klip en klaar dat hij de fusie tussen Holland International en Arke een slecht idee vindt, dat bovendien slecht is uitgevoerd. Als opvolger van Hans Bakker weigert Frankenhuis lang achterom te kijken. “De fusie is voorbij.” Hij moet er het beste van maken. Het personeel van TUI in Enschede mag hopen dat de 87-jarige moeder van topman Louis Frankenhuis het eeuwige leven heeft. Het is namelijk moeder Frankenhuis die het levensmotto huldigt dat je ‘oude wortels nooit moet doorknippen’. Die wijsheid heeft zoon Louis ter harte genomen. TUI (Arke) zal als het aan hem ligt nooit vertrekken uit Enschede. Om de nauwe banden te symboliseren wordt binnenkort de sponsoring in en rond het Arke Stadion uitgebreid. “Mag ik erop wijzen dat er nu in Enschede zelfs meer mensen werken dan ten tijde van het oude Arke,” zegt Frankenhuis. Zelf houdt hij ‘feeling’ met Twente door gemiddeld elke week twee dagen kantoor te houden in Enschede. En is hij druk doende met hulp van Ferdinand Fransen zich in te werken in het Twentse zakenwereldje. “Ik heb weinig met Twente, ken er weinig mensen. Maar ik heb aan Ferdinand gevraagd ‘help mij’. En dat doet hij gelukkig, we hebben pas samen wat gegeten.” Frankenhuis (53) heeft er ook niet om gevraagd Arke/Holland International te leiden. Hij werd gevraagd. Dat was eind 2001 toen Hans Bakker aangekondigd had terug te treden als topman. Het was diezelfde Hans Bakker die Frankenhuis een jaar eerder had opgenomen in de Raad van Bestuur. Frankenhuis, de man die Kras Ster Vakanties groot had gemaakt en dit ten gelde had gemaakt door de onderneming te verkopen aan Arke, was op dat moment eigenlijk van plan afscheid te nemen van het reiswereldje. “Ik wilde zo rond mijn vijftigste leuke klussen gaan doen.” Als hij gevraagd was voor de taak waar Hans Bakker in 1996 voor werd gesteld, had hij naar eigen zeggen vriendelijk bedankt: “Het was een onmogelijke

klus. Er ontstond een reisbedrijf op een schaal die ongekend was. Er was niemand die wist hoe je dat moest managen.”

Marktaandeel “Arke en Holland International hadden nooit moeten fuseren. En vooral het van bovenaf opleggen was niet verstandig.” Nadat het Duitse TUI in 1994 Arke had overgenomen (gevolgd door Holland International in 1997) werden de twee Nederlandse dochters lange tijd als twee afzonderlijke business units beschouwd. “Bakker moest de fusie leiden, dat heeft hij uitstekend gedaan, maar dat is wel ten koste gegaan van een stukje ondernemingsgeest.” Voor de bühne bleef ogenschijnlijk veel hetzelfde: twee bedrijven, twee bekende merken en een (deels overlappend) reizenpakket. Hooguit achter de schermen (automatisering, overhead) werd er synergie gezocht. “Dat was één van de elementaire fouten die zijn gemaakt,” oordeelt Frankenhuis. “Omdat de reizen vaak hetzelfde waren, kregen klanten op het reisbureau de gids van de concurrentie of de gids van Arke of van Holland International. Dat verkleint gewoon de kansen dat een klant voor of Arke of Holland International kiest.” Het leidde tot een verlies aan marktaandeel. Sinds de fusie in 1997 vier procent, met name aan OAD. Inmiddels is de overlap in reizen teruggedrongen tot minder dan twintig procent en worden Arke en Holland International nadrukkelijk verschillend in de markt gezet. “De Duitse aandeelhouders hebben geleerd van de fouten en geven meer vrijheid aan de lokale markt,” concludeert Frankenhuis. Arke is het merk met de trefwoorden ‘lokaal, Nederland en Oranje’ en richt zich op de prijsbewuste klant. Holland International moet zich meer richten op de kwaliteitsbewuste vakantieganger. TUI Nederland is goed voor 10 procent van de omzet van TUI AG, de overkoepelende reisorganisatie met 80.000 medewerkers en een omzet van meer dan 22 miljard euro de grootste van Europa.

een marktaandeel verloren van 5%.” Sinds 2002 wordt er weer teruggewonnen. Al gaat het naar de zin van Frankenhuis te langzaam. “Mijn handen jeuken, de ondernemer in mij is nog lang niet dood.” Om versneld terug te keren op het oude niveau wil Frankenhuis de kosten van de organisatie terugdringen met zo’n tien procent in twee jaar. Dat kan via efficiency bereikt worden. Als derde speerpunt noemt Frankenhuis het investeren in mensen. Managers en verkoopmedewerkers krijgen extra scholing. De werknemers van de 217 reisbureaus zijn getraind in verkoopvaardigheid. De tijd dat een reisbureau een veredeld adviesen administratiekantoor was, is volgens Frankenhuis voorbij. “De consument is tegenwoordig goed geïnformeerd, hij weet wat hij wil en is kritisch.” Van de omzet van TUI Nederland komt dertig procent van de eigen reisbureaus en de overige zeventig procent wordt gerealiseerd via vreemde reisbureaus. “Zoals ook Globe Reisbureus.” De reisbureaus worden voortaan anders behandeld. “Wij hebben ze slecht behandeld,” zegt Frankenhuis. “Als je vaak zegt dat je de grootste bent, kom je arrogant en bedreigend over.”

5

Louis Frankenhuis van TUI: “De kurk waarop TUI Nederland drijft zijn de charters naar de Middellandse Zee.”



Emotie “De kurk waarop TUI Nederland drijft zijn de charters naar de Middellandse Zee. In de afgelopen jaren hebben we Twente visie. 10/2002

De mening over elkaars bedrijf? Boven: “TUI heeft een uitgebreid productportfolio, dat zouden wij ook wel willen. Een negatief punt is hun organisatie: formeel, bureaucratisch waardoor de slagkracht verminderd is. OAD is veel platter, een actiegerichte onderneming.”

‘Een negatief punt is hun organisatie: formeel, bureaucratisch’ Frankenhuis: “Ik kan wel leven met deze analyse, OAD sust zichzelf in slaap. Anderzijds is het niet voor niets dat TUI nu een ex-ondernemer aan het hoofd heeft gezet die de stofkam er doorheen haalt. Ik vind OAD een fantastisch mooi bedrijf, goed opgebouwd, slim. In die zin hebben ze geprofiteerd van datgene wat wij hebben laten liggen. Hun sterke punt is hun ondernemingsgeest. Maar ik denk ook dat OAD op termijn te klein zal zijn om te overleven in het Europees geweld. Er vindt een prijzenslag plaats en ik weet niet of OAD die kan volhouden.” Boven: “Er zijn voordelen als je onderdeel bent van een groot Europees conglomeraat. Voordelen in vliegen, in beddenprijzen en dergelijke. OAD zal hard moeten werken om die voordelen te blijven behouden op den duur.”

Vervangt internet het reisbureau? De voorganger van Frankenhuis, Hans Bakker, kreeg slaande ruzie met de reisbureaus toen hij aankondigde dat TUI binnen afzienbare tijd de helft van de omzet via internet wilde binnenhalen. Frankenhuis heeft de reisbureaus inmiddels weer “liefdevol omarmd,” zoals hij dat noemt. “Ik ben wel de uitvinder van de meest succesvolle internetsite van de reiswereld, namelijk die van Kras Ster Vakanties. En daar wordt toch meer dan 20% omzet gegenereerd in pakketreizen. Maar internet is voor TUI geen doel meer maar middel. Arke en Holland International hebben wel een site maar boeken via internet kan alleen via Kras Ster Vakanties. Ik denk dat emoties beter via een reisbureau dan via het web worden overgebracht. Om dat te benadrukken openen wij op 21 december in Amersfoort een ‘experience-reisbureau’. Dit reisbureau moet de zintuigen van reizigers prikkelen via

onder meer beeld en geluid zoals een bibliotheek en een theater.” Boven: “Dat is leuk voor TUI, wij hebben zo’n reisbureau in Den Haag met ijsklimwand en dergelijk. We hebben ons verre gehouden van internet. TUI is niet voor niets met Travel Planet de mist ingegaan. Dat heeft TUI marktaandeel gekost. Wel denk ik dat je in de toekomst meer doe-het-zelfers krijgt, mensen die hun eigen reis willen samenstellen en boeken. Wat wij in de toekomst voor die mensen gaan doen, doen wij in elk geval via onze reisbureaus.”

7

Aandeelhouders: beurs of familie? Boven: “Waar het om gaat is ondernemerschap en vrijheid van handelen. En dat hebben wij wel als een familiebedrijf in veel grotere mate dan een beursgenoteerd bedrijf.” Frankenhuis: “Wij hebben met een zekere regelmaat Duitse controllers over de vloer. Dat ervaar ik niet altijd als een voordeel. Aan de andere kant moet ik zeggen dat Hannover een heel eind hiervandaan ligt, wat veel zelfstandigheid betekent.”

Nieuwe bestemmingen? De kracht van TUI ligt in de bulk, OAD scoorde met nieuwe bestemmingen als Mexico, Nepal en Bali. Boven: “We zijn bezig met landen in Zuid-Amerika maar ook in het verre Oosten, zoals China.” Frankenhuis: “Ja, ik denk ook dat Zuid-Amerika nog onontgonnen gebied is. Brazilië heeft potentie en is relatief goedkoop. China hoeft niet uitgevonden te worden, dat heb ik in 1989 al gedaan.”

‘Er vindt een prijzenslag plaats en ik weet niet of OAD die kan volhouden’ Frankenhuis: “Ga eens naar Valkenburg, Maastricht, Amsterdam of naar Scheveningen. De hotels zitten vol en daar zit de generatie tussen 20 en 30 jaar. Al die mensen die groot geworden zijn met Amerika, wintersport, China, Bali, maar die nog nooit in Valkenburg zijn geweest. Ze hebben het allemaal wel gezien.”

Invloed van de terreurdreiging? Frankenhuis: “Ik vond het opvallend dat na 11 september alle vliegtuigen naar New York helemaal vol zaten. Je gaat mij toch niet vertellen dat de angst overheerst.” Boven: “Ik ben het volledig met Frankenhuis eens dat de Nederlander zijn vakantie wil blijven houden. Die moet en zal op reis gaan. Onze reizen naar Bali zitten nog niet op het niveau als van voor de aanslag, maar het is onvoorstelbaar dat de mensen weer in grote drommen richting Indonesië, richting Bali gaan.” ■

Voor Harry Mens is Grolsch vergelijkbaar met een amateurclub

‘Business Class is lief’ De gesprekken met de politici en de echte topondernemers bereidt hij zelf voor, voor de rest heeft Harry Mens (55) een paar freelance journalisten op zijn makelaarskantoor gezet. “We proberen met zo min mogelijk mensen zo veel mogelijk geld over te houden.” Business Class heet zijn programma en het wordt elke zondagochtend tussen 11.00 en 12.00 uur uitgezonden via RTL5. De opnames zijn een dag eerder. Veel BN’ers prefereren tegenwoordig Mens en zijn collega’s Barend en Van Dorp op RTL4 boven de publieke omroep. Omdat ze zo lief zijn? “Wij proberen een beetje Amerikaanse televisie te maken, ‘thank you for joining us’. In Amerika wordt televisie bedreven door commerciële mensen en die houden rekening met de klant.”

9

(door Jan Medendorp)

Gesprekje van 8500 euro Er stapt een landloper uit een (vierdeurs) Bentley voor de deur van het Elfde Gebod, een café van de Hotels van Oranje aan de Koningin Wilhelmina Boulevard in Noordwijk waar de opnames plaatshebben. Harry Mens draagt een oude coltrui en een witte, gekreukelde, vieze linnen broek. “Hebben jullie al ontbeten? Ik kom er zo aan.” Mens is bekend als makelaar (“het is de laatste tijd rustig”), VVD-coryfee (“niet meer”) en de laatste jaren als presentator van Business Class dat al weer voor het vijfde seizoen draait. Er kijken volgens de officiële kijkcijfers ongeveer 150.000 mensen, maar volgens Mens moet je dat aantal met 2,8 vermenigvuldigen omdat er meer kijkers achter een toestel zitten. Mens stond in het begin met 1,5 miljoen gulden garant voor de eerste 39 uitzendingen, dat vroeg zijn HMG-vriend Porsius aan wie hij het programma dankt. “Ik ben van huis uit theatraal ingesteld. Mijn vader schreef toneelstukken. Ik zat vroeger op het schooltoneel. Ik heb ook een radioprogramma gedaan bij Talkradio, later Businessradio. Ik vind dat werk heel leuk.”

Het Elfde Gebod wordt in een paar uur door 24 mensen omgetoverd tot een studio. Een opvouwbare keuken komt aangereden. “Ik geloof dat er maar één kastje open kan,” grijnst de floormanager. In Business Class wel de Aholds en Unilevers van deze wereld, maar geen Ten Cate of Grolsch. “Kleinere bedrijven heb ik in de aanloop van het programma wel op bezoek gehad. Maar ik kan nu kiezen tussen Ajax of Quick’20. Ik kies Ajax.” De kleinere bedrijven moeten de portemonnee trekken. TEHA Elementengroep uit Haaksbergen betaalde een paar maanden geleden 8.500 euro voor een gesprekje. “Ze wilden hun product promoten. En ja, de schoorsteen moet roken. Ik had liever bij de publieke omroep gewerkt. Witteman krijgt daar een salaris van acht ton en die kan dan heel arrogant met zijn neus omhoog diegene uitnodigen die hij wil. Ik moet een compromis zoeken tussen commercie en aantrekkelijkheid en actualiteit.” Raymond ter Huurne (een van de tweeling-directeuren van TEHA Elementengroep) heeft geen spijt van zijn investering. “Ik kreeg die maandag erna al veertig mailtjes en daarna hebben wij van de

uitzending een cd gemaakt die we naar alle klanten en relaties hebben gestuurd. Ik weet niet of dat van Mens mag, maar het is goede pr voor ons geweest.”

Harry Mens: “Ik ben van huis uit theatraal ingesteld.”

Tsjakka Ook de grootste deurwaarder van Nederland Jan Smit is wel eens bij Mens op bezoek geweest. “Nee, ik heb niet betaald. Mens komt op heel veel recepties en bijeenkomsten, daar regelt hij zijn gasten. Later werd ik gebeld door zijn redactie. Ik moest bij hem komen uitleggen wat de nieuwe faillissementswet inhoudt.” Mens stelt niet altijd de vragen die gesteld moeten worden. “Ik zeg niet tegen Van der Hoeven van Ahold dat hij wegmoet, ik vraag of hij de kerst haalt. Ik ben een ondernemer die met ondernemers praat. Dat is vaak heel lief. Ondernemers zijn ook gewoon mensen.” Tot slot zijn politieke aspiraties. “Ik sluit niet uit dat u mij nog een keer terug ziet in de politiek, maar pas over een jaar of vier. De politiek moet nu uitzieken, het tsjakka-gedrag ben ik meer dan zat. Ik denk dat Ratelband heel snel de nooduitgang moet zoeken en dat de politiek weer over moet gaan tot de realiteit.” ■


Joep van den Nieuwenhuyzen is nog maar zelden in Nederland. Hij heeft (met RDM-Holding) tegenwoordig bedrijven over de hele wereld.

‘Ook met Stork gaat

10

“Nederland gaat naar de donder. Nederland moet als de gesmeerde bliksem investeren in industrie. Want een gezonde economie draait op drie pijlers, op handel, dienstverlening én industrie,” hield Joep A.J. van den Nieuwenhuyzen (47) onlangs een paar honderd directeuren/grootaandeelhouders van het Nederlandse bedrijfsleven voor tijdens een besloten bijeenkomst in Zwolle. Van den Nieuwenhuyzen was in de jaren tachtig de wonderboy, de ideale schoonzoon met de immer aanwezige lach en volgens erg veel vrouwen hele mooie ogen. Hij werd verketterd na de HCS-affaire, waarvan hij inmiddels (tot aan de hoogste rechter) is vrijgesproken. Hij herhaalt zijn kunstje van opkopen van verliesgevende bedrijven (nu vanaf Curaçao) onder de naam RDM-Holding. Volgens Quote succesvol, want de redactie noteert hem voor 90 miljoen euro.



Topondernemers hangen aan de lippen van voormalige ‘wonderboy’ Joep:

het de verkeerde kant op’ Begin jaren negentig was Van den Nieuwenhuyzen te gast in Enschede bij het programma Memphis van Radio Oost (dankzij de vroegere Twentevisiehoofdredacteur Gerben Kuitert). Hij beloofde toen ooit terug te komen. “Dat lukt echt niet. Het spijt me. Ik reis tegenwoordig ontzettend veel, ik ben een week in de maand in China en Azië, een week in Europa, een week in Amerika en een week in Zuid-Amerika, Curaçao, Aruba. Op die plaatsen zitten mijn bedrijven. Daar vindt de productie plaats. Daar zitten mijn klanten die zorgen dat de producten worden afgezet. Enschede past niet in dat schema.”

Holec Holland In 1983 kocht Joep van den Nieuwenhuyzen zijn eerste bedrijf: Machinefabriek Stramproy. Het bedrijf bestaat niet meer. “Ik ben eigenaar geweest van 118 bedrijven, 115 daarvan bestaan nog steeds. Ik volg die bedrijven nog steeds, praat met mensen uit die ondernemingen, want die bedrijven heb ik ooit gekocht op een kritisch moment in hun bestaan. Ik wil weten hoe het met die bedrijven gaat, hun strategie en hun positie. Ja natuurlijk weet ik van de problemen van Holec Holland. Ik heb nu geen interesse om het bedrijf over te nemen, want wij leveren als RDMHolding complete systemen, voertuigen, helikopters, vaartuigen. We zijn juist uit de componentenbouw gestapt omdat we de totale systeemverantwoordelijkheid willen hebben. Holec Holland past dus minder in onze strategie dan vroeger bij Begemann.” De vroegere Holec-directeur Peter Dènis kan het bloed wel drinken van Van den Nieuwenhuyzen. “Ik was niet enthousiast over de wijze waarop Holec vanuit Begemann werd begeleid.” Later kwamen ze elkaar nog een keer tegen toen Van den Nieuwenhuyzen zich bij De Schelde meldde, waar Dènis als interim-manager werkte. “Ik heb gezegd: ‘de dag dat jullie met hem in zee gaan, ben ik weg’.” Van den Nieuwenhuyzen zit bij overleg waarbij ook vertegenwoordigers van Thales zitten. Waar Thales een hele

ploeg specialisten meeneemt, doet Van den Nieuwenhuyzen het bijna alleen. “Hij werkt heel sterk op gevoel, op routine en inzicht,” aldus een van hen.

len) in één groot Nederlands concern. “We moeten er alles aan doen om de industriële sector in Nederland in stand te houden. Als we de kennis en

11

Joep en Jeroen Begemann was een beursgenoteerd bedrijf dat voortdurend in het nieuws stond. Joep werd vereerd, niet alleen door banken en beleggers, maar zelfs door werknemers en bonden. Van den Nieuwenhuyzen pakte de zaken slim aan, hij kreeg hopeloos verliesgevende bedrijven voor niets aangeboden en met financiële deals gebruikte hij het aandeel Begemann dat tot een recordhoogte steeg van 191 gulden. De overname van automatiseringsbedrijf HCS luidde de ondergang van Begemann en hemzelf in. Ineens waren Begemann en Joep

‘Wij moeten de kennis hebben en uitbreiden’

‘Als minister van EZ had ik mijn filosofie in praktijk willen brengen’ kunde bundelen van de technische universiteiten, van de kenniscentra en van de industrie, dan ben ik ervan overtuigd dat we onze kennisvoorsprong uitbouwen. Dat lukt het beste met één industriële holding die voldoende cashflow genereert om te blijven investeren in voortdurende productontwikkeling en hogere kennis. Als we dat niet doen dan is de industrie gedoemd te verdwijnen. Met Fokker en DAF hebben we de voorbeelden gezien. Ook met Hoogovens en Stork gaat het de verkeerde kant op.”

Minister Joep besmet. De banken dwongen hem bedrijven (zoals Holec) te verkopen omdat de Begemann-aandelen (als onderpand gegeven) in waarde begonnen te dalen. Joep stapte uit Begemann, nam een paar bedrijven (zoals RDM) mee voor 50 miljoen gulden en verhuisde naar het verste deel van Nederland om opnieuw te beginnen. Broer Jeroen besloot niet veel later tot uitverkoop. Inmiddels heeft Begemann alleen nog een aandeel in het beursgenoteerde Nederlandse computerbedrijf Tulip. “Ik ben nu bezig met de bedrijven zelf, terwijl ik vroeger het grootste deel van mijn tijd kwijt was aan analisten, beleggers en journalisten. Ik kan je zeggen: dat bevalt me uitstekend.”

Droom Joep van den Niewenhuyzen had twintig jaar geleden een droom: hij wilde de kwakkelende Nederlandse industrie (zoals DAF, Fokker, Hoogovens, RDM) onderbrengen (via uitruil van aande-

“Wij moeten in Nederland de kennis houden van complete systemen, complete producten, de eindverantwoordelijkheid voor de industriële ontwikkeling. Dus niet alleen componenten. Componenten bouwen kan iedereen over de hele wereld en veel goedkoper. Wij moeten blijven ontwikkelen en kennis opbouwen. Een deel van de productie kunnen we uitbesteden aan lagelonenlanden, maar wij moeten de kennis hebben en uitbreiden. Ik heb bedrijven in Azië en ik ben onder de indruk hoe snel een land als China vooruitgang boekt. Het duurt niet lang meer of die landen staan op hetzelfde niveau als wij.” Volgens Van den Nieuwenhuyzen is er na Koos Andriessen geen minister van Economische Zaken geweest met een goede industriepolitiek. “Jorritsma en ook Wijers misten dat.” En daarom stelde hij zich kandidaat als minister namens de LPF. “Dan had ik mijn filosofie in praktijk willen brengen.” ■


VNO-NCW wil Petra Baarslag niet als voorzitter Zwolse Kamer van Koophandel

Machtige heren Wat is er mis met Petra BaarslagDe Mönnink? Zij is vrij klein, mollig om niet te zeggen dik, eigenwijs en ambitieus. Ze zit in heel veel besturen zoals de Industriële Kring Hardenberg en de Zwolse Kamer van Koophandel waar ze zelfs vice-voorzitter is. Ze werd gevraagd als voorzitter, maar dat wilde VNO-NCW niet die heel snel ergens uit de vergetelheid Otto Mengelberg opdook. Net zo klein, mollig, eigenwijs en ambitieus, maar een man. Een man zonder werk, maar wel een man die erg goed luistert naar de machtige werkgeversclub. De beerput van het arrogante Zwolle.

13


Waar Twente keurig op tijd de opvolging van Bram Hulshof regelde met de benoeming van Victor Doorn die als topman van Wegener ‘nog met zijn poten in de klei staat’, wordt de Kamer van Koophandel in Zwolle de komende jaren geleid door de gepensioneerde Otto Mengelberg, een voormalige divisiedirecteur van Wavin die ooit gewipt werd naar investeringsmaatschappij Wadinko (ook deels van Wavin) waar hij ook niet in de herinnering voortleeft als een briljant manager of financieel vernuft. Als commissaris bij Hennie van der Most viel hij door de mand toen Van der Most zijn hulp hard nodig had bij de Koperen Hoogte die eerst in Nieuwleusen stond en na de gemeentelijke herverdeling onder Zwolle viel. Uitgerekend Mengelberg is door VNO-NCW naar voren geschoven om de nieuwe voorzitter van de Kamer van Koophandel van de regio Zwolle te worden.

Unica’s Van Vliet Wim te Kamp was voorzitter van VNONCW Midden en werkzaam bij ingenieursbureau Tauw waarin Wadinko een belang had. Hij volgde een paar jaar geleden bij Wadinko Mengelberg op toen die met de VUT ging. Te Kamp ontkent dat hij zijn oude makker Mengelberg naar voren heeft geschoven toen de nood aan de man was. Nood aan de man? Ja, voor VNO-NCW wel.

Het vertrek van de onverstoorbare, saaie Simon Dingemans als voorzitter van de Kamer van Koophandel in Zwolle is aanstaande. Het bestuur had in Daan van Vliet van Unica een uitstekende vervanger gevonden. Tot de secretaresse van Van Vliet een boekje open deed bij de parlementaire enquêtecommissie die afspraken in de toeleveringssector onderzocht. Van Vliet was gebrandmerkt en als dat al niet door zijn secretaresse was gebeurd dan toch wel door de Zwolse Courant die hem als een zware misdadiger opjoeg. Exit Van Vliet. Het bestuur zat met de handen in het haar en vroeg de vicevoorzitter Petra Baarslag de voorzittershamer over te nemen. Terwijl Baarslag het in beraad had, schoof VNO-NCW razendsnel Otto Mengelberg naar voren. “Nadat Van Vliet zich had teruggetrokken, waren er geen kandidaten en wij hebben toen van ons recht gebruik gemaakt een kandidaat naar voren te schuiven. Dat is het verhaal,” laat secretaris Johan Bongers vanuit het VNONCW-kantoor in Apeldoorn weten.

Kritiek Petra Baarslag weet van ellende niet waar ze het moet zoeken. Samen met haar man zette ze 30 jaar geleden het internationaal transportbedrijf Inter Baarslag op poten dat nu 30 vrachtwagens telt en 35 man personeel. Ze wil voor vol aangezien worden, ze is enthousiast, weet van aanpakken, ook in besturen. Inter Baarslag is sterk in volumevervoer, een van haar grootste klanten is... Wavin. “Ik heb me teruggetrokken toen VNO-NCW Otto Mengelberg naar voren schoof. Natuurlijk wisten ze daar dat ik kandidaat was, weliswaar nog niet formeel. Ik denk dat VNO-NCW mij niet wil naar aanleiding van de kritiek recentelijk van het ministerie en de heren werkgevers op het functioneren van de Kamers in Nederland. Ik heb me daar tegen verzet en gezegd, ‘kom maar met voorbeelden van wat er fout gaat in Zwolle’. Dat is blijkbaar niet goed gevallen.” Zo dom is Otto Mengelberg nog nooit geweest... ■

VNO-NCW wil Petra Baarslag niet als voorzitter van de Kamer van Koophandel, maar schoof Otto Mengelberg naar voren.


Twente maakt kennis met gecombineerd bus-treinvervoer

Syntus rendeert op de lijn wel rendabel te krijgen. Door de bussen nauw aan te laten sluiten op de treindiensten en de frequentie van de treinenloop te verhogen verwacht Syntus een stijging van het aantal passagiers. “De reiziger wil anno 2002 best gebruik maken van het openbaar vervoer als de frequentie maar minimaal één maal per half uur is,” meent Van Setten.

14

Kannibalisme

Frank van Setten voor zijn lightrail warmee hij efficiënter werkt dan de NS.

Een kleine overhead, modern materiaal en geen kannibalisme tussen bus en trein. In de Achterhoek bewijst openbaar vervoermaatschappij Syntus na een moeizame start dat de privatisering van het openbaar vervoer ook goed kan uitpakken. Twente maakt volgend jaar kennis met de Syntus-filosofie. Het bedrijf neemt de onrendabele spoorlijn ZutphenOldenzaal over. “Onze formule is klein maar fijn.”

(door Mar tin Steenbeeke)


Directeur-productie Frank van Setten van Syntus heeft een duidelijke mening over de manier waarop de bussen en treinen in Nederland rijden. “Dat is echt twee keer niks.” Behalve in de Achterhoek natuurlijk, want daar heeft Syntus de dienstregelingen van de bussen en treinen op elkaar afgestemd, ligt de punctualiteit met 90 procent fors boven die van de NS en rijdt het moder-

ne materieel ook als er blaadjes op de rails liggen. Het is de Syntus-formule. “Klein maar fijn,” zegt Van Setten. Dat zijn bedrijf vanaf december 2003 ook het treinen busvervoer tussen Oldenzaal en Zutphen mag verzorgen ervaart hij als een erkenning van de manier van werken. De lijn Oldenzaal-Zutphen wordt door de NS afgestoten omdat deze als onrendabel te boek staat. Syntus denkt

Syntus (eigendom van vervoersmaatschappij Connexxion, NS en het Franse Keolis) verzorgt sinds 1999 het hele busvervoer in de Achterhoek en de treindiensten op de trajecten ArnhemWinterswijk en Zutphen-Winterswijk. Daarnaast laat het op verzoek van Connexxion een trein rijden op het lijntje Almelo-Mariënberg. Cruciaal in de formule is het nauw aan laten sluiten van de bus- op de treindiensten. De reizigers worden met kleine regiotaxi’s of Syntus-bussen naar de treinstations in de Achterhoek vervoerd. Nooit rijden er bussen parallel aan de spoorlijn. Wie bijvoorbeeld rechtstreeks van Doetinchem naar Winterswijk wil, kan alleen per trein. “Zo hebben we het kannibalisme uitgebannen,” zegt Van Setten. Als de bus en de trein in dezelfde handen zijn, zullen beide volgens hem veel meer in het werk stellen om aansluitingen goed te laten verlopen. “Het enthousiasme is een stuk kleiner als de trein van een ander is.” Het rijdend personeel van Syntus werkt zowel in de trein als de bus. Het gaat hierbij om machinisten/chauffeurs en controleurs. Doordat zij telkens op vaste trajecten rijden, vergelijkbaar met de door het NS-personeel bekritiseerde ‘rondje om de kerk’, is de betrokkenheid van het personeel volgens Van Setten groter. “Mensen werken in hun woonomgeving en ze willen niet op een verjaardag worden aangesproken over problemen met de trein.” Syntus zal dan ook niet snel meedingen naar treinverbindingen ver weg in andere delen van het land. “Zo’n stuk naar Oldenzaal erbij is prachtig maar ik vind het waanzin om bijvoorbeeld in Limburg het openbaar vervoer te gaan verzorgen, al denken mijn aandeelhouders daar misschien anders over.” Van groeien om te groeien moet Van Setten niets weten.

onrendabele spoorlijnen NS Gezelschapsspel De komende jaren worden nog eens 31 spoorlijnen geprivatiseerd. Het zijn allemaal spoorlijnen die onder de NS als ‘onrendabel’ te boek stonden maar door de marktwerking nieuw leven moet worden ingeblazen. Het doorbreken van het monopolie van de NS moet ertoe leiden dat het openbaar vervoer goedkoper wordt en beter gaat presteren. De concessie die de provincie Gelderland aan Syntus verleende (met een looptijd tot 2009) was één van de eerste in het land. Wie denkt dat Van Setten een

‘In een bus heb je toch ook geen toilet’ vurig pleitbezorger is van de privatisering in het openbaar vervoer komt bedrogen uit. Sterker nog, hij is kritisch over de wijze waarop het nu verloopt. Volgens Van Setten had eerst de infrastructuur van het openbaar vervoer moeten worden aangepakt om het daarna pas aan te besteden, in plaats van andersom. “Het woord ‘aanbesteding’ moet in Nederland uit het woordenboek. De energie die we nu in dit gezelschapsspel steken, hadden we anders

kunnen gebruiken.” Het grote voorbeeld voor Van Setten is Berlijn. Daar zijn de metro, trein en bus naadloos op elkaar afgestemd en is ook de infrastructuur op orde. “Heel wat anders dan de Champs Elysee in Parijs waar de bussen toeterend in de file staan.” Van Setten zegt verstand van openbaar vervoer te hebben. De man die op 19-jarige leeftijd bij busmaatschappij BBA in Brabant als manusje-van-alles begon, denkt zijn bedrijf van hoog tot laag te kennen. In zijn Doetinchemse kantoor hangt een machinistendiploma. Van Setten maakt er geregeld gebruik van. De laatste keer reed hij de nachttrein vol met uitgaanspubliek van Arnhem naar Doetinchem. “Dat was geen verheffend beeld,” zegt hij over zijn nachtelijke cliëntèle. Maar hij doet het voor de goede zaak. “Ik wil niet in de val lopen dat ik bij een nieuwjaarsreceptie een hoogdravend verhaal houd waarvan mijn werknemers denken ‘laat maar lullen, wat weet hij er nu van’?”

Lint De Syntus-formule was niet direct vanaf het begin een doorslaand succes. Het bedrijf heeft in de eerste jaren veel te kampen gehad met defect materieel. “Het is een moeilijke start geweest,” beaamt Van Setten. Het oude materieel dat van de NS werd overgenomen was domweg te oud, terwijl de nieuwe Linttreinstellen kinderziektes vertoonden.

De innige samenwerking tussen Syntus en Oad lijkt tot spanningen te hebben geleid tussen de Syntus-directie en de directie van aandeelhouder Connexxion. Syntus gaat samen met Oad het busvervoer langs de lijn Oldenzaal-Zutphen verzorgen, waardoor op enkele lijnen in Twente Connexxion-bussen worden vervangen door bussen van de combinatie Syntus/Oad. Dat betekent niet alleen gezichtsmaar ook omzetverlies voor Connexxion. Pikant detail is dat topman Cees Anker van Connexxion tevens voorzitter is van de Raad van Commissarissen van Syntus. Volgens Anker is er geen sprake van “boosheid of wrevel” bij Connexxion. Ook is er volgens hem geen verband met de ‘ziekte’ van directeur Ruth Prins-Mateman van Syntus. Zij is inmiddels door de Raad van Commissarissen vervangen door Rob Koelemeijer. Prins-Mateman laat weten dat ze niet ziek is, maar geen commentaar mag geven op het arbeidsconflict. Mede-directeur Frank van Setten van Syntus zegt formeel niets van een mogelijke onvrede bij Connexxion te hebben gehoord. “Alleen via de tam-tam.” Om die reden weigert hij commentaar te geven. De ondernemingsraad van Syntus heeft de Raad van Commissarissen schriftelijk om opheldering gevraagd en is met dezelfde vraag naar de Ondernemingskamer in Amsterdam gestapt. “Wij voelen ons voor het blok gezet,” zegt voorzitter Gerrit Bruntink van de ondernemingsraad van Syntus.

Inmiddels zijn bijna alle oude treinen vervangen door treinen van het type Lint. Deze Duitse lightrail-treinen zijn in aanschaf goedkoper en in gebruik voordeliger. Het nieuwe materieel kon worden aangeschaft omdat de provincie garandeert dat na 2008, als er een nieuwe aanbesteding plaats vindt, het materiaal door een eventuele nieuwe vervoerder moet worden overgenomen. Bijkomend voordeel van het nieuwe materieel is dat ze ook bruikbaar zijn in de herfst, als er bladeren op de rails vallen. De treinstellen zijn voorzien van moderne technieken, zoals zandstrooiers voor de wielen, die de meeste treinstellen van de NS ontberen. Daar staat tegenover dat de treinen van de NS van binnen luxer zijn. Syntus kent geen 1e klasse, geen aparte coupé voor rokers en geen sanitaire voorziening. “In een bus heb je toch ook geen toilet,” werpt Van Setten de critici dan voor de voeten. Behalve toiletten kent Syntus ook geen conducteurs. Het af en toe inzetten van ‘service- en controleteams’ is volgens Syntus efficiënter.

15

Ellende Syntus stevent dit jaar, na de aanloopverliezen uit de beginjaren, voor het eerst af op een rendement van zo’n 5 procent. Het aantal treinpassagiers lag in de eerste tien maanden van 2002 acht procent hoger dan in dezelfde periode van 2000. Dagelijks worden op de lijnen in de Achterhoek zo’n 22.000 passagiers vervoerd, waarvan het merendeel tussen Arnhem en Doetinchem. Scholieren en studenten vormen met 41 procent de hoofdmoot; het aandeel van woon-werkverkeer blijft met 23 procent iets achter. Van de kosten wordt 45 procent gedekt via een exploitatiebijdrage van de provinciale overheid. Een mogelijke bedreiging voor Syntus vormt de bezuiniging die het kabinet wil doorvoeren op het openbaar vervoer. Het is nog onduidelijk hoe de provincies dit willen opvangen, ofwel door een tariefstijging ofwel door het schrappen van lijnen. Van Setten voelt voor dat laatste helemaal niets. “Dan verlies je reizigers en kom je in een spiraal terecht waar we net uit zijn gekomen. Je krijgt meer auto’s, meer files, kortom meer ellende.” ■


Een hapje en een drankje, de sfeer zat er al snel goed in.

Ongeveer duizend Twentevisie-lezers maken kennis met Go Planet.

17

Een onderhoudend dobbelspel van Twentevisie. Go Planet stelde leuke prijzen ter beschiking.

Een aandachtig gehoor voor de sprekers.

Twentevisie en Go Planet slaan handen ineen

‘Business-borrel’ geslaagd Meer dan duizend ondernemers maakten gebruik van de uitnodiging van Twentevisie en Go Planet om op 28 november kennis te maken met de nieuwe ‘Funstreet van Twente’. Na het debacle Miracle Planet hebben de nieuwe ondernemers van de Enschedese vermaak-boulevard de handen ineen geslagen en willen zij alles in het werk stellen om de (eu)regionale bevolking en het bedrijfsleven de verschillende pretcentra van het immense complex te laten (her)ontdekken. De business-borrel van 28 november paste precies in dat plaatje. En voor Twentevisie was het een mooie

gelegenheid om haar lezers - voor het eerst en wie weet niet voor het laatst - en masse uit te nodigen voor een gezellige ontmoetingsbijeenkomst. Beide partijen waren het erover eens dat de meeting geen overdreven commercieel karakter mocht hebben. Natuurlijk hebben de ondernemers hun zegje gedaan om de ambitieuze toekomstplannen uit de doeken te doen en te wijzen op de mogelijkheden voor het bedrijfsleven. Maar primair werd het een leuke, gezellige en ongedwongen bijeenkomst omlijst door show, dans, muziek en een hapje en een drankje. Bovendien had iedereen de mogelijkheid om gratis van alle faciliteiten gebruik te maken. ■

Rob Kerkhoven was door Go Planet uitgenodigd om als voorzitter van de Stichting Kans voor een Kind alvast de aandacht te vestigen op de grote muzikale veilingmanifestatie op 31 mei 2003 in Condor City waarvan de opbrengsten ten goede komen aan lijdende kinderen in de regio.

Een moderne dansgroep en een operazangeres ter vermaak.

Eigenaar Ruud Sanders van Redema legt uit. ‘Zijn’ ondernemers horen het aan. Twente visie. 10/2002

. S. nl ng IE ie. ni DV vis rle A te ve JK en st LI tw ien ON w. e d SO ww lijk PER op e k zak ND Oo rm IJVE fo L at JB Pl VRI OR VO

Nieuw erfrecht op 1 januari

In deze column komt de vraag aan de orde of echtgenoten en samenwoners onder het nieuwe erfrecht inderdaad geen nieuw testament meer hoeven te maken.

Nieuw erfrecht De gedachte achter het nieuw erfrecht is om de positie van de langstlevende echtgenoot (moeder) ten opzichte van de kinderen te beschermen. Weliswaar zullen moeder en de kinderen, net als onder het huidige erfrecht, een gelijk deel van de nalatenschap erven, maar het verschil is dat alle bezittingen van de nalatenschap op grond van de wet naar moeder gaan. Daarbij heeft zij wel de verplichting om alle schulden die behoren tot de nalatenschap van vader over te nemen. De kinderen kunnen deze verdeling niet aantasten. Als moeder de toedeling van de eigendom van alle bezittingen wat te veel van het goede vindt, dan kan zij, zonder haar erfdeel te verliezen, afzien van de wettelijke verdeling. Dit dient zij te doen door binnen drie maanden na het overlijden van vader een notariële verklaring af te leggen. In dat geval kunnen moeder en de kinderen ervoor kiezen de nalatenschap onderling te verdelen op een wijze die hun goeddunkt of deze onverdeeld te laten. Op welke punten kan bij testament worden afgeweken van de nieuwe wettelijke regeling? 1. Rente De vorderingen van de kinderen zijn door de wetgever rentedragend gemaakt. De kinderen ontvangen de wettelijke rente minus 6%. Als de wettelijke rente beneden de 6% bedraagt, dan valt deze inflatiecorrectie dus weg. Bij testament kan hiervan afgeweken worden.

2. Opeisbaarheid vorderingen De kinderen krijgen in het kader van de wettelijke verdeling een vordering op de langstlevende ouder die pas opeisbaar is bij diens overlijden of faillissement. Bij testament kunnen de gevallen van opeisbaarheid desgewenst worden uitgebreid. 3. Hertrouwen Als de langstlevende echtgenoot hertrouwt, bestaat de kans dat er voor de kinderen uit het eerste huwelijk niets overblijft. Indien hij eerder overlijdt dan de nieuwe partner, zal zijn nalatenschap naar die nieuwe langstlevende echtgenote gaan.Volgens de wet zullen de kinderen uit het eerste huwelijk niet van de nieuwe partner erven. De wetgever heeft voor deze situatie zogenaamde ‘wilsrechten’ aan de kinderen toegekend. Deze rechten bieden de kinderen de mogelijkheid om in bepaalde gevallen hun vordering om te zetten in goederen. Bij testament kunnen de wilsrechten van de kinderen worden uitgebreid, beperkt of uitgesloten. 4. Stiefkinderen Het zal onder het nieuw erfrecht mogelijk zijn om stiefkinderen dezelfde erfrechtelijke positie te geven als eigen kinderen. Deze erfrechtelijke gelijkstelling zal bij testament moeten worden vastgelegd. Ook is het mogelijk te bepalen, dat het stiefkind meedoet aan de wettelijke verdeling. 5. Fiscaliteit Om fiscale redenen kan het gewenst zijn bij testament af te wijken van de wettelijke verdeling. Bijvoorbeeld om een gunstige financiële planning van de nalatenschap mogelijk te maken. 6. Voogdij, bewind en executele Voor het geval beide ouders gelijktijdig komen te overlijden is het verstandig een voogdijbenoeming bij testament vast te leggen. Indien u wilt voorkomen, dat uw kinderen al op hun achttiende de volledige beschikking krijgen over het geërfde vermogen, dan is de benoeming van een bewindvoerder noodzakelijk. Als u een vermogen heeft dat complex van samenstelling is of als u een erfgenaam in het bijzonder met de afwikkeling van de boedel wilt belasten, is de benoeming van een executeur-testamentair aan te raden. Onder het nieuw erfrecht kunnen aan de executeur meer bevoegdheden worden toegekend dan onder het huidig erfrecht. Let wel: de executeur mag nu niet meer bij codicil worden benoemd. Een testament is hiervoor noodzakelijk.

7. Rampenclausule Weet u wie er van u erft wanneer u en uw gezinsleden door een ongeval gelijktijdig overlijden? Vermoedelijk niet. U kunt bij testament zelf bepalen wie in dat geval van u erven.

Uitsluitingsclausule Accepteert u zonder meer dat uw schoonzoon of -dochter aanspraak kan maken op de helft van het door uw kind geërfde deel van uw nalatenschap? Indien u niets bij testament heeft geregeld, kan dit, in geval van echtscheiding van een van uw kinderen nadat u bent overleden, tot nare financiële gevolgen voor uw kind leiden.

Samenwoners Hoewel de wetgever de nieuwe wettelijke regeling met name heeft geschreven voor mensen die gehuwd zijn of geregistreerd als partner, is de nieuwe regeling zeker ook van belang voor partners die een gemeenschappelijke huishouding hebben. Woon je ongehuwd samen en heb je kinderen, dan is naast een notarieel samenlevingscontract ook een testament nodig om je maximaal te beschermen tegen aanspraken van de kinderen, indien een partner mocht komen te overlijden. Onder het nieuwe erfrecht houdt het in het samenlevingscontract opgenomen ‘verblijvingsbeding’, waardoor alle gemeenschappelijke bezittingen worden toegedeeld aan de langstlevende partner, uitsluitend stand, indien de aanspraken van de kinderen bij testament uitgesteld opeisbaar zijn gemaakt.

19

Column notarieel advies

Nog een paar dagen en dan is het zo ver. Nederland krijgt nieuw erfrecht, per 1 januari 2003. Vanaf 1947 zijn wetsvoorstellen in voorbereiding geweest! Het streven van de wetgever was er op gericht om de burger een gang naar de notaris te besparen. Maar zo ver gaat de nieuwe wetgeving ook weer niet. Onder het oude recht was het zonder meer noodzakelijk om een testament te maken teneinde er voor te zorgen dat de langstlevende partner verzorgd wordt achtergelaten.

Conclusie Zoals hiervoor is aangegeven kan via een testament van de wettelijke regeling worden afgeweken. In een aantal belangrijke gevallen is het zeker zinvol of zelfs noodzakelijk af te wijken van de wet en is de gang naar de notaris een must. ■

Mr. R.A.C. Marres notaris bij SuwijnLedeboer Notarissen, kantoor Hengelo Twente visie. 10/2002

mogelijkheden én voordelen van het gebruik van duurzame energie, zoals wind- of zonne-energie. Het Energiebureau Overijssel organiseert daarom begin 2003 ook bijeenkomsten in Zwolle en Enschede. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Energiebureau Overijssel, tel. 0570 - 638199 of [email protected].

Victor Doorn wordt per 1 januari 2004 de nieuwe voorzitter van de Kamer van Koophandel Veluwe en Twente.

Automatiseringsbedrijf United Technical Network Specialists, afgekort

20

Nieuws & feiten Twente visie. 10/2002

Het Algemeen Bestuur van de Kamer

van Koophandel Veluwe en Twente heeft in zijn vergadering van 30 oktober jl. de heer Victor Doorn gekozen als nieuwe voorzitter. De heer Doorn, momenteel vice-voorzitter, volgt per 1 januari 2004 de heer Bram Hulshof op, die dan na zes jaar de voorzittershamer overdraagt. De heer Herman Spenkelink, lid raad van bestuur Dura Vermeer Groep in Hengelo, neemt per 1 januari 2004 het vice-voorzitterschap op zich. Op 1 november jl. vond de opening plaats van de afvalscheidingsinstallatie van Twence Afvalscheiding BV. Deze nieuwe activiteit is een gezamenlijk initiatief van Twence BV en Recycling Rouwmaat Groenlo BV. Met de bouw van de scheidingsinstallatie is de locatie Boeldershoek in Hengelo, samen met alle andere afvalverwerkingsmogelijkheden die er al zijn, uitgegroeid tot een compleet milieupark met een breed dienstenpakket. De sorteerinstallatie heeft een capaciteit van 120.000 ton per jaar en biedt aan ca. 25 medewerkers werkgelegenheid. De totale investering bedraagt € 5 miljoen. De werkgevers- en werknemersorganisaties in Overijssel verenigd in de SEACO (Sociaal-Economische Advies- en Consultatiecommissie Overijssel) noemen de economische vooruitzichten van Overijssel zorgwekkend. De inhaalslag van Overijssel op economisch gebied t.o.v. de andere provincies in Nederland is tot stilstand gekomen. De provincie zal prioriteit moeten geven aan het scheppen van een goed investeringsklimaat voor het bedrijfsleven en zal zich vooral moeten richten op de bestaande bedrijven. Met name laatstgenoemde zorgen voor de grootste banengroei. Omdat de overheid moet weten wat er

leeft bij het lokale/regionale bedrijfsleven is het onderhouden van regelmatige contacten van zowel provincie als gemeente met het bedrijfsleven van essentieel belang. Het forse winstherstel van Koninklijke Ten Cate (technisch textiel en technische componenten) heeft zich in het derde kwartaal 2002 voortgezet en bedraagt € 6,5 miljoen. De nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening over de eerste negen maanden van 2002 bedraagt € 17,3 miljoen (2001: € 7,8 mln.) De concernomzet bedraagt € 477 miljoen. Dit is 1,4% beneden het niveau van 2001 en wordt deels veroorzaakt door valuta-effecten. Het bedrijfsresultaat (EBIT) over de eerste negen maanden verbetert met ruim 83% tot € 23,1 miljoen. De sector Technisch Textiel realiseerde bij een kleine omzetstijging een verbetering van het bedrijfsresultaat met 28% tot € 22,8 miljoen (2001: € 17,8). De omzet van de sector Technische Componenten daalde excl. valuta-effecten over de eerste negen maanden van 2002 met 5,9% Het bedrijfsresultaat bleef fors toenemen en steeg tot € 5,2 miljoen (2001: € 2,6 mln.) De winst uit gewone bedrijfsuitoefening over geheel 2002 zal naar verwachting ca. € 17 miljoen bedragen. Hiernaast is een netto bate van € 12 miljoen gerealiseerd als gevolg van de recente verkoop van TC Miradri. Op 24 oktober vond een bijeenkomst plaats Kappa Zedek in Deventer over duurzame energie, met als doel het uitwisselen van praktische kennis tussen leveranciers, DE-scan adviseurs en ondernemers. Kappa Zedek is een van de eerste bedrijven in Deventer dat een duurzame energie scan (DE-scan) laat uitvoeren. Met behulp van de scan kan een bedrijf een goed beeld krijgen van de

UTNS, heeft een tweede Nederlandse vestiging in Haaksbergen geopend. Het uit Helmond afkomstige bedrijf is gespecialiseerd in het aanleggen, onderhouden en beveiligen van computernetwerken. UTNS koos voor een vestiging in Twente o.a. vanwege de beschikbaarheid van hoogopgeleid personeel. Het bedrijf, met in Haaksbergen acht medewerkers, verwacht over drie jaar totaal 30 tot 40 medewerkers in dienst te hebben. Op 19 februari 2003 vindt in Hotel Hengelo (Van der Valk) voor de tweede keer het Regionaal Ondernemers Congres Twente plaats. Doel van het congres is enerzijds ondernemers concrete informatie en handvatten te bieden ter verbetering van de bedrijfsvoering, anderzijds worden zij gestimuleerd op het gebied van persoonlijk functioneren. De bezoekers (hoofdzakelijk ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf) zijn in het ochtendprogramma getuige van een discussieforum tussen vertegenwoordigers uit het MKB, de politiek en het bedrijfsleven en in het middagprogramma kan men kiezen uit deelname aan sessies op het gebied van marketing, innovatie, automatisering, financiën en personeel. In het januari-nummer van Twentevisie zal uitgebreid aandacht aan het congres worden besteed. Door de groei van de laatste jaren gaat het bijna 120 jaar oude bedrijf Versteeg Glas en Verf BV verhuizen van de Sloetsweg naar de Wegtersweg 32-34 in Hengelo, in de directe nabijheid van de A1. In verband met deze verhuizing is het bedrijf tussen kerst en oud en nieuw gesloten. De officiële opening zal plaatsvinden op 24 januari 2003. De in maart 2002 ingezette reorganisatie van het Expo Center Hengelo door TCN Property Projects is afgerond. Met een aantal lokale partners is overeenstemming bereikt over een langjarige samenwerking. Het Expo Center heeft haar beurstitels geëvalueerd en op basis

hiervan besloten een groot aantal titels uit handen te geven. Twee titels, t.w. de beurs HUIS en de Twentse Vlooienmarkt, blijven in eigen beheer. Het Expo Center zal zich in de toekomst vooral gaan richten op de verhuur van de beurshal en van de, naast het Expo Center gelegen, Twickel boerderij.

F. van Lanschot Bankiers NV breidt haar activiteiten in België uit en gaat haar doelgroep en dienstverlening met ingang van 1 december verruimen. Van Lanschot startte haar activiteiten in België (Antwerpen) in 1991. Aanvankelijk richtte de bank zich in België op het topsegment van de markt van ‘Nederbelgen’ (vermogende Nederlanders die zich in België hadden gevestigd). Een aanpak die succesvol is gebleken en resulteerde in een commercieel netwerk van acht kantoren verspreid over het Vlaamse landsgedeelte en Brussel. Ton Brinker en Bertil Meyer startten per 1 november in Delden een nieuw arbeidsmarktcommunicatie-bureau onder de naam Bridges Personeelscommunicatie. Bridges is in feite de ‘hergeboorte’ van een bureau, dat eerder onder dezelfde naam door Meyer werd gerund. Met het nieuwe Bridges, dat van start is gegaan met 7 medewerkers, willen Brinker en Meyer zich vooral richten op opdrachtgevers, die kiezen voor strategische en creatieve arbeidsmarktcommunicatie. Het project Fast Forward dat sinds oktober 2000 onder de regie van Saxion in Twente en omstreken wordt uitgevoerd, is, zo bleek tijdens de bedrijvendag op 21 november jl., een succes. Het doel, ‘behoud van getalenteerde afstudeerders voor de Twentse arbeidsmarkt, is bereikt. De bereikte resultaten oogstten veel lof van bedrijven, instellingen en gemeenten die hebben deelgenomen aan

THALES Nederland BV werd 25 november jl. voor tenminste drie jaar de nieuwe hoofdsponsor voor de FBKGames onder de nieuwe naam THALES FBK-Games. Hiermee worden het wegvallen van Delta Lloyd en de eisen die voortvloeien uit de nieuwe Grand Prix I status in ruime mate gecompenseerd. THALES Nederland heeft haar hoofdvestiging in Hengelo en is voortgekomen uit Hollandse Signaalapparaten. Het internationale concern Thales, waar Thales Nederland deel van uitmaakt, heeft meer dan 65.000 medewerkers wereldwijd. Het concern onderscheidt zich in de informatietechnologie, burgeren defensieluchtvaart en defensiesystemen in het algemeen. De Nederlandse activiteiten richten zich al meer dan tachtig jaar m.n. op marinesystemen. Soluna Financieel Adviesgroep BV zal de komende vier seizoenen optreden als hoofdsponsor van de eredivisie Handbal vereniging Olympia Hengelo die dit jaar 85 jaar bestaat. De Hengelose club zal in ruil daarvoor haar naam wijzigen in Soluna Olympia. Soluna is een adviesburo op het gebied van financiële planning en advisering rondom pensioenen, hypotheken, vermogens, sparen en

arbeidsvoorwaarden voor particulieren en bedrijven en gevestigd te Hengelo.

Onderwijscentrum het Roessingh in Enschede is in samenwerking met Erdelt Refill & Recycling BV een cartridges-project gestart. Het Onderwijscentrum is een school voor leerlingen die allemaal in meer of mindere mate motorisch beperkt zijn. Vanwege hun immobiliteit komen de leerlingen minder in contact met de wereld om hen heen en dreigt hun leefwereld een beperkte leefwereld te worden. Het doel van genoemd project is dan ook iets ‘extra’s’ te kunnen doen in de vorm van educatieve excursies etc. De extra kosten die dit met zich meebrengt kunnen niet vanuit de reguliere bekostiging worden betaald. Voor meer informatie en deelname aan dit project kunt u als bedrijf contact opnemen met Erdelt Refill & Recycling, tel. 074-2427033 of e-mail: [email protected].

PostPoint Twente, de grootste particuliere postorganisatie van Twente, is, gebaseerd op de uitgevoerde controles van postorganisatie Sandd (Sort and Deliver), uitgekozen tot ‘Best be(ver)zorgende Particuliere postdienst van Nederland over het jaar 2002’. PostPoint Twente is reeds 10 jaar werkzaam als particuliere postdienst en richt zich met name op postbezorging in de regio Twente. Ook wordt er op nationaal en internationaal niveau post verwerkt en bezorgd. Voor bezorging buiten hun eigen werkgebied maakt PostPoint gebruik van andere particuliere organisaties of van b.v. TPG Post. ■

21

Nieuws & feiten

Een van de uit handen gegeven titels van het Expo Center is de beurs Euregio Business. Weliswaar zal deze ontmoetingsbeurs voor ondernemers uit de (eu)regio nog wel plaats vinden in het Expo Center, maar de organisatie is in handen van het Almelose bedrijf Expo Management, dat met name landbouwen tuinbouwvakbeurzen organiseert. Euregio Business 2003 zal plaats vinden op 18 en 19 maart en zal als vanouds op poten worden gezet door Ina Anchelon, die als projectmanager in dienst is getreden van Expo Management.

dit project. Het project Fast Forward, in 2000 met ondersteuning vanuit het Europees Fonds Regionale Ontwikkeling ontwikkeld, heeft zich bewezen: van de eerste high-potentials heeft 80% een goede baan gevonden in Twente en is terechtgekomen in functies die weinig of niets te maken hebben met de oorspronkelijke afstudeerrichting.

Directeur Henk Koster van Postpoint Twente (2e van links) neemt uit handen van de algemeen directeur van Sandd, Bart Stomphorst (3e van rechts), de prijs in ontvangst voor de uitverkiezing tot best be(ver)zorgende particuliere postdienst van Nederland. (Foto: Hans Schiffer.)



Belonen in 2003

Met de lage beurskoersen, de slechte resultaten in onder meer de ICT-branche en met het gevoel van een beginnende economische recessie in ons achterhoofd, is in elk geval meer voorzichtigheid geboden. Maar betekent dat per definitie dat geen enkele medewerker extra beloond kan worden in mindere tijden? Dat de economie in groei achter blijft met voorafgaande jaren is duidelijk. Ondernemers raakten de afgelopen periode gewend aan hoge winstpercentages. En de meeste bedrijven maken nog steeds winst, alleen gaat het veelal om lagere percentages. Hoe gaan deze ondernemingen om met beloningsafspraken? De laatste jaren is er hard gewerkt om goede medewerkers aan de organisatie te binden. Is die binding nu het economisch minder goed gaat opeens niet meer van belang?

Scala aan arbeidsvoorwaarden Het gros van de medewerkers heeft de laatste jaren kunnen profiteren van de goede economie, de krappe arbeidsmarkt en de voorspoedige bedrijfsresultaten. Dit heeft onder meer geresulteerd in een uitgebreid pakket arbeidsvoorwaarden. In de krappe arbeidsmarkt konden de werknemers de afgelopen jaren immers eisen stellen aan deze aanvullende voorwaarden. Persoonlijke ontwikkeling, meer verantwoordelijkheid en bijzondere privileges leken daarbij belangrijker te zijn dan voorwaarden die in geld uit te drukken zijn (onder andere pensioenrechten, dertiende maand, bonussen). Ondertussen draait de economie minder hard door en ondervinden diezelfde medewerkers hiervan ook de gevolgen. Werkgevers kunnen weer eisen stellen.

Tijd om het arbeidsvoorwaardenpakket en de salarissen onder de loep te nemen?

Geld staat weer voorop Ondanks dat juist de laatste jaren hebben aangetoond dat werkgevers op meerdere manieren kunnen investeren in medewerkers en dat medewerkers veel eisen stellen aan aanvullende voorwaarden, blijkt in dure tijden toch dat ‘geld’ de belangrijkste beloningsfactor is. De eisen die eerder werden gesteld aan leaseauto’s, mobiele telefoons en loopbaanontwikkeling lijken nu minder belangrijk. Het gaat weer ouderwets om geld verdienen, en hierin lijken werknemer en werkgever elkaar te hebben gevonden! In een mindere economie merken de meeste bedrijven dat ze harder moeten werken voor hetzelfde resultaat. Dat brengt met zich mee dat kosten en investeringen kritisch moeten worden bezien. Personeelskosten kunnen hoog oplopen en riante salarisverhogingen lijken dus voorlopig niet meer aan de orde. De werknemer heeft anderzijds echter ook te maken met hogere kosten (de dure euro) en is gewend aan een bepaald uitgavenpatroon. Hoe komen werkgever en werknemer hierin tot elkaar?

hoging moge duidelijk zijn. Dit betekent echter niet dat individuele salarisverhogingen per definitie niet meer aan de orde zijn. Gelukkig zijn er nog steeds winstgevende bedrijven en mogen prestatie en goed functioneren ook in mindere tijden beloond worden! Belonen blijft een manier om goede medewerkers aan het bedrijf te binden. Belonen kan op veel manieren en hoeft niet alleen in geld te worden uitgedrukt.

Belonen met beleid Als u uw medewerkers in 2003 dus extra wilt belonen, hebt u een ruime keuze uit het scala aan arbeidsvoorwaarden dat de laatste jaren is ontstaan. U kunt in uw beloning bijvoorbeeld de balans tussen werk en privé meenemen, want dit evenwicht blijft belangrijk. Aangepaste werktijden of de mogelijkheid tot thuiswerken kunnen hierin mogelijkheden zijn. Zolang het in uw bedrijfsbeleid past, kunt u aanvullende voorwaarden blijven invoeren. In dit kader is het raadzaam om ervoor te kiezen om afspraken met uw medewerkers voor een jaar te laten gelden in plaats van voor meerdere jaren. We raden u tevens aan om deze afspraken duidelijk op papier te bevestigen zodat alle partijen weten waar ze aan toe zijn.

Collectieve verhoging

Uw grootste kapitaal

Stilstand is achteruitgang en collectieve salarisbevriezingen zijn vooralsnog niet aan de orde. Ook ziet het er niet naar uit dat aan het basissalaris wordt getornd. Variabele componenten zoals de onkostenvergoeding, de autoregeling, de telefoonregeling, de dertiende maand en andere extraatjes moeten er eerst aan geloven. Uiteraard dienen bedrijven die aangesloten zijn bij een CAO conform de bepalingen in deze CAO te werken als ze iets willen wijzigen in hun arbeidsvoorwaarden of beloning. Bedrijven mogen alleen afwijken van bepalingen in de CAO als dit voordeel oplevert voor de werknemer. Inmiddels zijn de bonden en werkgevers het eens over loonmatiging en noemen ze een (collectieve) loonsverhoging van 2,5% acceptabel voor 2003. Dan zijn de bonden er wel vanuit gegaan dat de spaarloonregeling gehandhaafd blijft.

Iedere werkgever zal, met de cijfers van 2002 en de begroting van 2003 en verdere jaren in zijn hoofd, weloverwogen moeten beslissen op welke wijze ze hun medewerkers - nog steeds het belangrijkste kapitaal in hun organisatie - volgend jaar gaan belonen! ■

23

Column personeel & organisatie

Het einde van het jaar nadert. December is feestmaand en ondanks de teruglopende economie wordt verwacht dat er in deze maand weer veel geld wordt uitgegeven. December is tevens de maand bij uitstek om het afgelopen jaar met uw medewerkers te evalueren en (nieuwe) afspraken te maken voor het volgende jaar. Niemand zal ervan opkijken, dat menig bedrijf dit jaar zuinig zal zijn als het gaat om salarisverhogingen.

Individuele beloning Dat bedrijven veel voorzichtiger zijn geworden met betrekking tot loonsver-

T&R Consult Annette Brugman


Alleen Dik Wessels koopt in grote getale eigen aandelen

CEO’s oostelijke fondsen Van Heek Tweka Geert Steinmeijer bezit op persoonlijke titel 7.067.351 aandelen. Het aantal uitstaande aandelen is dit jaar door emissies gestegen van 7.833.703 naar 11.733.704 stuks. Steinmeijer heeft 15.000 opties.

24

Vredestein Het merendeel van de aandelen (55%) is in handen van Vredestein Investment Consortium (VICO). Het totaal aantal uitstaande optierechten bedraagt ultimo 2001 115.000 stuks, onder te verdelen in 30.000 stuks aan bestuurders en 85.000 stuks aan overige functionarissen. Topman Nico Moolenaar laat weten “aandelen noch opties te bezitten.”

Blydenstein Willink Directeur Ad Verkuyten bezit 2043 aandelen en 25.000 opties. “Dat is correct. Mijn aandelen leiden een slapend bestaan op de bank.”

Reesink Tijdens de opname van Memphis wordt het Rabo-beleggingsspel gespeeld. De aanwezigen kunnen een formulier invullen en opschrijven hoe hoog volgens hen de AEX zal staan tijdens de volgende radioopname. Handiger is om (gratis) mee te spelen via www.twentevisie.nl. In november steeg de AEX van 339,36 naar 361,3 punten. Gerben Peddemors van de Rabobank Twente overhandigt aan Ineke ter Heesche het kistje wijn; zij vulde in 360,4 punten.


Centric-topman Gerard Sanderink wordt gezien als een rijk man. Een 71-ste positie op de Quote 500-ranglijst met een geschat kapitaal van 125 miljoen euro versterkt die indruk alleen maar. Zelf voegt hij er altijd aan toe dat hij op papier een rijk man is, want zijn kapitaal bestaat hoofdzakelijk uit aandelen in de holding Centric. En die aandelen zijn de laatste tijd alleen maar verder in waarde gedaald. Zelf schat Sanderink dat door de gedaalde beurskoers zijn kapitaal eind dit jaar geslonken zal zijn tot tachtig miljoen euro. Zijn positie in de bovenste honderd van de Quote-lijst komt in gevaar. Geen wonder dat Sanderink wijselijk een slag om de arm houdt als mensen hem een multimiljonair noemen. Overigens is Sanderink van de twaalf oostelijke beursgenoteerde fondsen wel de op papier rijkste bestuursvoorzitter. Twentevisie deed een onderzoek naar de handel en wandel in eigen aandelen.

(door Mar tin Steenbeeke en Jan Medendorp)

Elf van de twaalf CEO's bezitten, direct of indirect, aandelen of opties van hun eigen bedrijf. Directeur Ton Westendorp van Nedap is de enige die het zonder doet. Het bezit van aandelen kan directeuren volgens hem in de verleiding brengen om de cijfers mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Zijn collega Loek de Vries van Koninklijke Ten Cate onderschrijft die stelling, maar kiest de gulden middenweg. Zijn 9.900 aandelen KTC, al voor zijn aantreden gekocht, leiden een stilleven op de bank. Bijna alle topmannen hebben naast

hun aandelen opties, maar deze verhogen de feestvreugde niet. De uitoefenprijs ligt vaak vele malen hoger dan de huidige beurswaarde, terwijl er wel al belasting over de verleende opties is betaald.

Centric KSI Gerard Sanderink bezit aandelen via de holding Centric waar hij 100 procent eigenaar van is. De holding bezit 11 miljoen aandelen (van de in totaal circa 18 miljoen uitgegeven aandelen - is 62,5 procent) van het beursfonds.

Directeur Bernard ten Doeschate van Reesink is de laatste jaren vooral druk geweest met de aanstaande verhuizing naar Apeldoorn. Hij bezit 5.000 aandelen van het bedrijf dat hij leidt, maar: “Ik heb ze jaren geleden gekocht en er nooit meer naar omgekeken. Aan dat optiegedoe doen we niet, ik ben er principieel tegen zoals zich dat heeft ontwikkeld.”

Koninklijke Ten Cate Loek de Vries bezit inmiddels 10.106 aandelen Ten Cate en 39.500 opties. Voor zijn aantreden als bestuursvoorzitter heeft hij 9.900 aandelen gekocht, een aantal dat dankzij agio-aandelen dit jaar is gegroeid tot 10.106. Handelen in zijn eigen aandelen doet De Vries bewust niet. “Dat is niet kies.”

Stork Sjoerd Vollebregt werd een paar maanden geleden benoemd tot opvolger van Aad Veenman. Hij kreeg bij zijn aanstelling als cadeautje 10.300 aandelen Stork en 47.500 opties.

Twentsche Kabel Alexander van der Lof bezit 1.392 aandelen en 14.600 opties.

blijken erg kies Grolsch Jacques Troch heeft geen aandelen Grolsch, wel 25.000 opties.

familie Houwert. Daarnaast beschikt Houwert over 250.000 opties.

Volker Wessels Stevin Nedap Ton Westendorp heeft geen optierechten of aandelen, net zo min als zijn collega’s in het management. “Stimuleren en motiveren op basis van opties of aandelen zie ik niet zitten. Bovendien kan het leiden tot ongewenste excessen, denk aan het oppoetsen van financiële plaatjes om de koers te beïnvloeden. Helaas heeft de geschiedenis me gelijk gegeven.” Ruim 51 % van de aandelen Nedap is in vaste handen.

Wegener Van der Loeff Beheer BV heeft een belang van 17,2 procent in Wegener. Topman Jan Houwert heeft zelf geen aandelen Wegener. Van der Loeff Beheer is van de

Herman Hazewinkel heeft zijn aandelenpakket met onder meer 6.000 aandelen VWS twee jaar geleden in vrij beheer gegeven bij een bank. “En ik heb nog steeds 6.000 VWS-aandelen in portefeuille.” Daarnaast heeft Hazewinkel 38.840 verstrekte optierechten. Dik Wessels is oprichter en naamgever van bouwbedrijf Wessels, daarna Kondor Wessels en tegenwoordig Koninklijke Volker Wessels Stevin. Hij zag zijn belang (via zijn beleggingsmaatschappij Reggeborgh waarvan hij 100 procent eigenaar is) na de laatste fusie in 1997 verwateren tot 5,19%. Vanaf die tijd is Wessels (via Reggeborgh) weer flink gaan inkopen.

Op 12, 13, 14 en 15 november van dit jaar kocht hij (op de vrije markt) bijna 200.000 aandelen tegen een prijs van 18 tot 19 euro. Zijn eigen pakket groeide daardoor van 2.913.857 tot 3.105.788 aandelen (dat is omgerekend een belang van ongeveer 9% in Volker Wessels Stevin). Overigens koopt het bedrijf Koninklijke Volker Wessels Stevin de laatste maanden ook stevig eigen aandelen in; alleen al in november zijn er 101.500 aandelen gekocht. “Eerder dit jaar hebben we een lening omgezet in aandelen. We willen de verwatering tegen gaan door 500- tot 700-duizend aandelen op te kopen. We zijn nu ongeveer halverwege,” aldus Hazewinkel.

25

(Dit onderzoek is gedaan met behulp van Rabobank, Autoriteit Financiële Markten (STE), de jaarverslagen en informatie van de CEO’s.)

■

“Dit jaar kan je gerust was een dramatisch beursjaar noemen. Na alle rampspoed van 11 september 2001 leek de beurs zich dit jaar door diverse overheidsmaatregelen, zoals renteverlagingen, weer te herstellen; dat lukt de eerste maanden van het jaar wel. Daarna volgden de grote boekhoudschandalen bij Enron en Worldcom. Op 9 oktober stond de beurs op het laagste punt, 291,44 punten, een daling van 45% in bijna een halfjaar,” vertelt Sjoerd van Es van de Rabobank Twente. “De grootste pijn zit in de IT- en de financiële sector. Een aantal banken heeft dit jaar flinke schade opgelopen door achteraf slechte leningen aan bedrijven en belangen in failliete bedrijven. En er was natuurlijk de niet misselijke crisis in Zuid-Amerika.” Eind oktober steeg de beurs weer sterk met 20%. “Dat is te danken aan de koopjesjagers en die manifesteerden zich als gevolg van de over het algemeen meevallende derde kwartaalcijfers en een grote optie-expiratie waardoor handelaren erg grote 'short'-posities moesten indekken.” En het leek erop alsof veel beleggers het slechte nieuws van allerlei vertrouwensindexen negeerden. “Die indruk heb ik ook en in Amerika werd keer op keer de rente verlaagd. Die invloed moet je mijns inziens ook niet onderschatten.”

Ten Cate Koninklijke Ten Cate is een van de weinige aandelen die dit jaar in waarde steeg; tot 1 december met minder dan een procent, maar toch een witte raaf ten opzichte van de andere oostelijke fondsen. "Dat is te danken aan de sterke verbetering van het resultaat, maar veel slechter dan in 2001 kon het moeilijk. Ik denk dat het aandeel kan doorstijgen naar 35 euro." De koers van Volker Wessels Stevin steeg in de eerste maanden van het jaar met ongeveer 30%. “Daarna kwam de kentering onder meer door de commotie over de bouwfraude. Ook het aantal nieuwbouwprojecten daalde. Tot nu toe daalde het aandeel 17%, altijd nog beter dan de AEX, maar toch tegenvallend. Dat Dik Wessels veel aandelen koopt, is inderdaad geen slecht signaal.” Twente visie. 10/2002

en uzelf blijft de winsten genieten. U wordt dan niet aangemerkt als BTWondernemer, waardoor ook géén hoofdelijke aansprakelijkheid ontstaat.

jaar worden afgebouwd naar slechts € 3.630. Overigens geldt deze verhoogde aftrek slechts voor op 31 december 2000 bestaande ondernemingen.

Pensioenoptimalisatie

Feestdagenregeling De feestdagenregeling vervalt op 1 januari 2003. Dit betekent dat u als werkgever uitsluitend dit jaar uw werknemer nog een bedrag van maximaal € 136 onbelast mag schenken.

Overigens zijn in het onderstaande de voorstellen van het Belastingplan 2003 verwerkt. Aangezien op het moment van het schrijven van dit artikel het Belastingplan 2003 nog in behandeling was, zijn een aantal tips onder voorbehoud.

De regering wil het pensioenopbouwpercentage per 1 januari 2003 verlagen van 2% naar 1,75%. Onder voorwaarden is een overgangsregeling tot 1 januari 2005 van toepassing. Het kan voordelig zijn uw pensioenbrief voor 1 januari 2003 aan te passen. Uiteraard is het ook voordelig voor die datum een pensioenbrief te laten opstellen, indien aan u nog geen pensioentoezegging is gedaan. Immers, u kunt dan tijdelijk profiteren van de opbouw met 2% per dienstjaar.

Keuze kapitaalverzekering

Nieuw erfrecht in 2003

De waarde van uw kapitaalverzekeringen zijn met ingang van 1 januari 2001 - indien u niets heeft gedaan - automatisch in box 3 (het vermogen) gekomen. U had echter de kapitaalverzekering per die datum ook in box 1 (bij de eigen woning) kunnen laten vallen, waardoor u mogelijk (veel) belasting zou kunnen besparen. Is bij de aangifte 2001 een verkeerde keuze gemaakt ten aanzien van kapitaalverzekeringen, dan kan bij de aangifte 2002 deze keuze alsnog worden herzien (eenmalig!).

Het erfrecht gaat in 2003 ingrijpend wijzigen. Mogelijk kan hierdoor ook uw testament verbeterd worden en kunnen hierdoor successierechten bespaard worden. Bij verandering van persoonlijke omstandigheden is het verder raadzaam het huwelijksgoederenregime opnieuw te beoordelen. Voldoet dit nog wel aan uw huidige leefsituatie? Reden genoeg om uw huwelijksgoederenregime en uw testamenten weer eens tegen het licht te houden.

Rente ’overige’ schulden

Denk aan successieplanning

Renten die u betaalt op consumptieve kredieten (waaronder de rekening-courantschuld bij uw eigen BV) zijn niet aftrekbaar. Vaak kan het interessant zijn de schulden af te lossen.

De grondslag voor de heffing van successierecht bestaat uit het vermogen van de overledene. Door dit vermogen of de aangroei daarvan tijdig over te dragen naar de beoogde erfgenamen, kunnen tienduizenden euro’s aan successierecht worden bespaard. Dit vermogen kan overigens - mits goed geregeld - wel aan u ter beschikking blijven staan. Een voorbeeld hiervan is het schenken en teruglenen. Jaarlijks kan € 3.999 aan kinderen worden geschonken zonder dat dit tot heffing van schenkingsrecht leidt. Daarnaast bestaat er een eenmalige schenkingsvrijstelling aan kinderen van 18 tot en met 34 jaar voor een bedrag van € 19.991.

DGA = BTW-ondernemer Een DGA die meer dan 50% van de aandelen en zeggenschap houdt in een BV wordt sinds 26 april 2002 aangemerkt als ondernemer voor de omzetbelasting. Nadeel: u dient uw eigen BV omzetbelasting in rekening te brengen over uw (arbeids)vergoeding, u dient een administratie bij houden en omzetbelastingaangiften in te dienen. Deze administratieve rompslomp kan worden voorkomen door een fiscale eenheid omzetbelasting met uw BV(’s) aan te gaan. U wordt dan wel hoofdelijk aansprakelijk voor alle BTWschulden van de BV(’s). Een andere oplossing is een Stichting Administratiekantoor tussen u en uw BV plaatsen. De stichting, waarvan u bestuurder wordt, krijgt de zeggenschap over de BV

Omzetbelasting Met ingang van 1 oktober 2002 is het niet meer mogelijk over de vergoeding van reiskosten (€ 0,28 per kilometer) en verblijfkosten aan het personeel omzetbelasting te verrekenen. Dit nadelige gevolg kunt u omzeilen door uw werknemer de kosten rechtstreeks op naam van uw onderneming te laten maken (bijv. bedrijfscreditcard). In het geval de benzinekosten meer bedragen dan overeenkomt met € 0,28 per kilometer, kan het meerdere met omzetbelasting in rekening gebracht worden aan uw werknemer.

Overtollige liquiditeiten Indien u beschikt over overtollige liquiditeiten in uw onderneming, kan het interessant zijn deze over te hevelen naar privé. Immers het rendement wordt in uw onderneming fors belast (max. 52%), terwijl de belasting in privé in box 3 zeer gering is (per saldo 1,2% over het gemiddeld vermogen). ■

27

Column financieel accent

Het eind van het jaar 2002 is in zicht. Het is daarom weer raadzaam aandacht te besteden aan (nieuwe) regelingen en daar indien mogelijk op te anticiperen. Onderstaand wordt slechts - gezien de beperkte lengte van dit artikel - een aantal punten behandeld die dit jaar nog kunnen worden geregeld c.q. waarbij stilgestaan dient te worden.


(Einde)jaarstips 2002

Stakingsaftrek Overweegt u uw IB-onderneming op korte termijn te staken? Doe dat dan nog in 2002, zodat u nog gebruik kunt maken van de tijdelijke verhoogde stakingsaftrek van maximaal € 7.987 of € 17.062 (> 55 jaar). Deze aftrek zal volgend jaar namelijk lager zijn en uiteindelijk in vier

R. Esendam De auteur is als belastingadviseur verbonden aan Ten Kate & Huizinga te Enschede


:reis-tycoons De drankjes en hapjes werden aangeboden door Twentse Catering Groep,

28

Het gesprek met Frank van Setten van Syntus vloeide over in het interview met Geert Willem Boven van de OAD en darna volgde het debat met TUI-topman Louis Frankenhuis. En in het debat bleek Boven een nette, ietwat formele man en Frankenhuis de eerlijke, botte ondernemer die de meeste punten scoorde, ook door de hand regelmatig in eigen boezem te steken. Het was niet de eerste keer dat beide pas dit jaar aangetreden reis-tycoons elkaar ontmoetten, wel dat ze met elkaar verbaal de degens kruisten. Tot groot vermaak van de vele aanwezigen.

De opnames van het economisch programma Memphis vinden plaats in de businessruimte van FC Twente, op dinsdagmiddag tussen 17.00 en 18.00 uur met uitzondering van de eerst volgende, die vindt plaats op donderdag 2 januari. De daaropvolgende data zijn: 28 januari, 25 februari, 1 april, 29 april en 3 juni. De toegang is gratis en via e-mail (aanmelden via www.twentevisie.nl) kunt u automatisch worden geïnformeerd over de gasten.

▲ De gasten van Memphis, van links naar rechts Frans van Setten van Syntus, Geert Boven van OAD en Louis Frankenhuis van TUI.

▲ Onder anderen FBK-directeur Fedde Zwanenburg (derde van rechts) kijkt en luistert geamuseerd toe, zeker nu in het Arke Stadion met Thales in zijn pocket.

kruisen de degens RTV Oost, Instituut Small Business en Twentevisie.

29

▲ Het interview met Geert Boven van OAD en Louis Frankenhuis van TUI was vermakelijk: wie snoept wiens marktaandeel af?


M-commerce

M-commerce staat voor ‘Mobile Commerce’, de mobiele internetmarkt. Net als voor het opkomende E-commerce leken de mogelijkheden van M-commerce onbegrensd. Zowel bestaande als nieuwe bedrijven, aangespoord door het wereldwijde optimisme over de groeiende mobiele internetmarkt en de komst van nieuwe technologie, doken op deze nieuwe vorm van zakendoen. Massale investeringen werden door deze bedrijven gedaan om nieuwe technologieën, services en applicaties te bouwen, opdat ze konden meeprofiteren van deze kip met de gouden eieren. Met de instortende internetmarkt veranderde het optimisme in een voorzichtig afwachtende houding. De gebruikers aanschouwen met name de veiligheid van mobiele netwerken en de gebruiksvriendelijkheid van de technologie met kritische ogen.

M-commerce en de gebruiker Aan mobiel zakendoen zijn in grote lijnen drie aspecten. Ten eerste is het een nieuwe technologie die geheel nieuwe producten en services laat werken, van de verkoop van beltonen tot ‘locationbased services’. Ten tweede is het een distributiekanaal voor bestaande services als het verkopen van bioscoopkaartjes en het doen van banktransacties. De meest besproken toepassing van M-commerce is echter het mobiel bankieren, waarbij je de mobiele telefoon als een portemonnee gebruikt, waarmee je diensten en producten kunt kopen of verkopen. Bij M-commerce horen hoge veiligheidseisen, die op dit moment nog niet geheel kunnen worden gegarandeerd. Iets anders wat nog duidelijk moet worden uitgewerkt, zijn de gebruiksvriendelijkheid en de diensten van M-commer-

ce. Met andere woorden, de consument dient er nog enthousiast voor te worden gemaakt. De antwoorden lijken vooralsnog te liggen in verdere technische ontwikkelingen. Hoewel op dit moment M-commerce grotendeels gebouwd is op sms, zal zij met i-mode, gprs en later umts, met beter wordende verbindingen, verder uitgroeien.

Gewenning Het succes van M-commerce hangt met name af van de applicaties en diensten die zij te bieden heeft en die nog gaan komen. Mensen moeten eraan wennen dat ze onderweg bestellingen kunnen doen. En die gewenning hangt weer samen met de gebruiksvriendelijkheid. De bediening moet simpel zijn en bijvoorbeeld ook geschikt voor doelgroepen als ouderen. Belangrijk daarbij is de komst van grotere schermen zoals de PDA met communicatie interface. Dan heb je een toestel dat goed programmeerbaar en bedienbaar is. Het succes van M-commerce hangt tevens af van de diensten die zij biedt. En die hangen weer sterk af van het device dat je hebt. Neem bijvoorbeeld i-mode. In Nederland en de rest van de wereld heerst een zeer afwachtende houding ten aanzien van i-mode. Dat heeft alles te maken met het feit dat er tot voor kort maar één telefoon was, een toestel van fabrikant NEC. Consumenten willen keuzemogelijkheden en niet het idee hebben dat hun iets wordt opgelegd. In Japan is i-mode met name groot geworden omdat er een grote keuze aan handsets was, met daarnaast verschillende diensten.

veiligheid gewaarborgd is, moet M-commerce nog steeds de extra’a gaan bieden die bestaande diensten niet hebben.

Nuttige diensten Wat de ontwikkeling van de verschillende vormen van M-commerce momenteel echt nodig heeft, is de groei van nuttige services, waar alle betrokken partijen baat bij hebben en waaraan de gebruiker echt iets heeft in de vorm van bruikbaarheid, kosten en status. Je telefoon als elektronische portemonnee, bijvoorbeeld bij betaald parkeren, heeft als voordeel dat je geen kleingeld op zak hoeft te hebben. Of een treinticket kopen per telefoon zodat je die ingewikkelde ticketautomaten op het perron kunt omzeilen: stuk voor stuk nuttige diensten, waarvan is te verwachten dat mensen er gebruik van gaan maken. Er moet dus echt iets tegenover staan voordat mensen massaal met de mobiel gaan betalen. Tot die tijd zal mpayment niet zo snel de bestaande betaalmethoden helemaal vervangen, maar wel de potentie hebben als aanvullende betaalmethode. ■

31

Column on-line strategie

E-commerce is inmiddels een bekend begrip. In voorgaande columns is dit onderwerp herhaaldelijk de revue gepasseerd. Een onderwerp dat tot nu toe nog in mindere mate aan bod is gekomen, is M-commerce. In de afgelopen tijd is M-commerce zowel verguisd als de hemel in geprezen. Dat heeft alles te maken met hoge verwachtingen, kritiek en hypes. Daarnaast lopen de meningen nogal uiteen over wat de term precies inhoudt.

Veiligheid Veiligheid lijkt vooralsnog een belangrijke reden voor bedrijven en gebruikers om nog niet massaal over te schakelen op zakendoen via mobiele devices. De angst bij gebruikers die op dit moment bestaat, heeft in grote mate betrekking op onbeveiligde codes via mobiele netwerken. De vertrouwelijke codes die via onzichtbare verbindingen door de lucht gaan, blijven gevoelige materie. Toch zijn er al genoeg m-payments en m-bankiersservices te vinden met een redelijk veiligheidsniveau. Deze werken bijvoorbeeld met een vergelijking van telefoonnummer en pincode. Maar ook als de

Mark Kamphuis De auteur is als directeur werkzaam bij eMAXX BV en deelnemer aan het samenwerkingsverband Online Strategie


Aanbod Bij het ter perse gaan van deze uitgave kan een gedeelte van het aanbod reeds zijn verkocht of verhuurd. Onder voorbehoud van zetfouten.

32

Almelo

Onroerend goed

Delden

Haaksbergen

Te huur ◆ De Berken 2d, bedr.terr.: ca. 90 m2 bedrijfsruimte, € 7.350,- p.j., 074-2503222

Te huur ◆ Blankenburgerstraat 23, centrum: 170 m2 winkelr., € 19.500,- p.j., 053-5721302 ◆ Eibergsestraat 60, rand centrum: 90 m2 winkelr. met magazijn, € 13.650,p.j., 053-5721302 ◆ Tolstraat 23, industr.terr.: 150 m2 kantoorpand, € 15.900,- p.j., 053-5721302 ◆ Geukerdijk 76, rand wijkcentrum: 70 m2 kantoorr., € 10.800,- p.j., 053-5721302 ◆ Molenstraat 24, centrum: 628 m2 winkelr., € 121,20 p.m, 053-5721302 ◆ Goorsestraat ong.: 2 nieuwbouw kantoorvilla’s, ca. 315 m2 resp. 550 m2, € 34.500,resp. € 60.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Goorsestraat: ca. 1000 m2 opslag-/bedrijfsruimte, € 18,- p.m2 p.j., 0742503222

Te koop/te huur ◆ De Eiken 3, bedr.terr.: ca. 420 m2 kantoorruimte, € 431.500,- / € 29.500,p.j., 074-2503222

Enschede

Te huur Schouwburgplein 19 Almelo Voor de verhuur is circa 420 m2 representatieve kantoorruimte beschikbaar, in samenwerking met Zeeman Vastgoed Beheer. De kantoorruimte ligt in het centrum van Almelo, naast het Van der Valk Theater hotel, in het gebouw ‘Hagenstaete’. De ruimte wordt aangeboden in de huidige staat, o.a. voorzien van scheidingswanden, vloerbedekking, pantry en sanitaire voorzieningen. Parkeren kan in de parkeergarage. Aanvaarding per direct. Huurprijs circa € 100,- per m2 per jaar, te vermeerderen met BTW. DTZ Zadelhoff, tel. 053-4300900

Te huur ◆ Lonnekerbrugstraat 82A: m2 bedrijfsr. met kantoor, € 15.000,- p.j., info: 053-4310210 ◆ Bisschopstraat 6, nabij centrum: ca. 260 m2 kantoorruimte, € 30.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Het Pantheon 4-6: 1850 m2 kantoorruimte, € 134,- p.m2 p.j., 074-2503222

Borne Te huur ◆ Oostermaat 3, kantorenpark Stroom Esch: ca. 800 m2 nieuwbouw kantoorruimte, € 107.500,p.j., 074-2503222 ◆ Grotestraat 162, centrum: winkelruimte, 210 m2, € 26.500,- p.j., 074-2503222 ◆ Nieuwe Kerkstraat 25a, centrum: ca. 80 m2 kantoor-/winkelruimte, € 9.750,- p.j. 074-2503222 ◆ Nieuwe Markt 3, centrum: 80 m2 winkelruimte, € 10.500,- p.j., 074-2503222


Te koop/te huur ◆ Oostermaat 9, kantorenpark Stroom Esch: ca. 566 m2 kantoorruimte, € 72.500,- p.j. € 830.000,-, 074-2503222 ◆ Ambachtstraat 28-30, bedr.terr., nieuwbouw 2 bedrijfshallen met kantoorruimte, € 249.500,- v.o.n. / € 22.500,- p.j., 074-2503222

Te huur Verlengde Zuiderhagen Enschede Aan het vernieuwde Van Heekplein is een nieuw winkelcomplex gebouwd, waarin o.a. de Bijenkorf en Holland Casino. Onder Holland Casino, dat op de verdieping ligt, is nog winkelruimte beschikbaar met een totale oppervlakte van ca. 671 m2. De winkelruimte wordt in units vanaf circa 122 m2 verhuurd en de winkels hebben een zeer breed front. Door de grote vrije hoogte is het mogelijk om in de winkels een tussenvloer te maken. Huurprijs circa e 450,- per m2 per jaar, te vermeerderen met BTW

DTZ Zadelhoff, tel. 053-4300900

Te koop ◆ Heutinkstraat 32-34: bedrijfsr. nabij centrum (ca 120 m2) met kantoor, € 319.000,-, info: 053-4310210

Te Koop ◆ Blankenburgerstraat 10, centrum: 130 m2 winkelr. met bovenwoning, € 398.000,-, 053 - 5721302 ◆ Werfheegde 27, rand centrum: 893 m2 showroom, kantoren en magazijn € 545.000,-, 053-5721302 ◆ A. Cuyplaan 6: showroom met garage en woonhuis, € 907.500,-, 074-2503222 ◆ Jhr. von Heijdenstraat 20, centrum: ca. 50 m2 winkelruimte, € 8.250,- p.j., 074-2503222 ◆ Metaalstraat-Elektrostraat, bedr.terr.: 5 bedrijfsunits v.a. 60 m2, v.a. € 84.000,- v.o.n., 074-2503222

Hellendoorn Te koop ◆ Sanatoriumlaan 6-60, Buitencentrum: recreatiewoning, € 95.000,-, 0548-631008 ◆ Sanatoriumlaan 6-44, Buitencentrum: recreatiewoning, € 102.000,-, 0548-631008

Te huur Deurningerstraat 143-147 Enschede Een tweetal kantoorunits op de begane grond van het nieuwbouw appartementencomplex gelegen op de hoek van de Deurningerstraat en de Boddenkampsingel zijn te huur. De totale oppervlakte van de kantoorruimte bedraagt circa 475 m2, waarvan circa 266 m2 reeds verhuurd is. De kantoorruimten zijn te huur in units vanaf 104 m2. Tot de kantoorunits behoren 4 parkeerplaatsen op eigen terrein. Aanvang per direct. Huurprijs circa e 135,- per m2 per jaar, te vermeerderen met BTW. DTZ Zadelhoff, tel. 053-4300900

Hengelo Te huur ◆ Aquamarijnstraat 135, ind.terr.: ca. 340 m2 bedrijfsruimte en ca. 70 m2 kantoorruimte, € 22.500,- p.j., 074-2503222 ◆ Drienerstraat 41, centrum:ca. 145 m2 winkelruimte, € 19.500,- p.j., 074-503222 ◆ Drienerstraat 49, centrum: winkelruimte, ca. 630 m2, € 52.500,- p.j., 074-2503222 ◆ Höltersweg ong.: showroom in 4 units van 305 m2 tot 395 m2, € 90,- p.m2 p.j., 074-2503222 ◆ Industriestraat 70: winkel + woning, 92 m2, € 15.500,- p.j., 074-2503222 ◆ Tuindorpstraat 61, nabij centrum: kantoor- en bedrijfsruimtes in div. opp., huurprijzen op aanvr., 074-2503222 ◆ Tuindorpstraat 114-118, nabij centrum: kantoorruimte, € 22.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Tuindorpstraat ong., nabij centrum: nieuwbouw kantoorvilla, € 120.600,- p.j., 074-2503222 ◆ Beursstraat 11, centrum: kantoorvilla, ca. 412 m2, € 34.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Torenlaan 32: bedr.terr.: ca. 360 m2 bedrijfsruimte met showroom en kantoor, € 17.500,- p.j., 074-2503222

◆ Wegtersweg 80-84,

bedr.terr. Westermaat-Zuid: ca. 2800 m2 showroom/verkoopruimte, € 195.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Wielewaalstraat 19, nabij centrum: ca. 492 m2 kantoorruimte, tijdelijke verhuur, € 55,- p.j., 074-2503222 ◆ Zilverstraat 9: 270 m2 kantooretage op bedr.terr., € 22.500,- p.j., 074-2503222

kantoren met bedrijfsruimte, € 165.500,-, 074-2503222 Te koop/te huur ◆ Kantorenpark Oosterbosch: kantoorvilla’s, ca. 2000 m2 6.000 m2, v.a. € 135,- p.m2 p.j., 074-2503222 ◆ Uitslagsweg 6, nabij centrum: nieuwbouw winkelruimte, € 365.000,- / € 27.500,- p.j., 074-2503222 ◆ Welbergweg ong., kantorenpark WestermaatZuidoost: ca. 360 m2 nieuwbouw kantoorruimte, € 544.500,- v.o.n. / € 125,- p.m2 p.j., 074-2503222

Te huur Ainsworthstraat 4 t/m 8 Oldenzaal Uitstekend bereikbaar bedrijfsobject (ca. 875 m2) met kantoorruimten (ca. 167 m2) en voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein, centraal op industrieterrein ‘Het Hazewinkel’. Tevens is het mogelijk om in units te huren: Unit I: bedrijfsruimte ca. 560 m2, kantoorruimte ca. 55 m2, huurprijs € 24.000,- p.j. excl btw; Unit II: bedrijfsruimte ca. 315 m2, kantoorruimte ca. 112 m2, entresol ca. 75 m2, huurprijs € 22.500,- per jaar excl. btw. Huurprijs: € 45.000,- per jaar excl. btw Euverman Temmink & Partners, tel. 0541-522022. Overige informatie: www.etpmakelaars.nl.

Te huur ◆ Handelsweg 22, ind.terr., ca. 150 m2 bedrijfsruimte, huurprijs n.o.t.k., 0548-631008 Te huur Gildenweg 8-10 Wierden

Losser Te koop ◆ De Pol 28, 28a en 29: bedrijfsruimte met twee bedrijfswoningen, € 760.000,-, 074-2503222

Op unieke locatie gelegen, waar werken en wonen ideaal gecombineerd kunnen worden: royaal vrijstaand woonhuis met multifunctionele kantoorruimte / showroom. Totale perceelsgrootte: 1809 m2, bouwjaar 1990. Het bedrijfsgedeelte is onlangs geheel vernieuwd. Prijsindicatie: € 770.000,- k.k. (bedrijfshal excl. BTW) Weghorst Wierden, tel. 0546-573332

Nijverdal ◆ Louis Braillestraat ong.,

Te huur ◆ Constantijnstraat 12, nabij centrum: 25 m2 kantoorruimte, € 1.600,- p.j., 0548-631008. ◆ Constantijnstraat 21, nabij centrum: 116 m2 winkelruimte en 84 m2 souterrain/magazijn, € 14.000,- p.j., 0548-631008. ◆ Constantijnstraat 23, nabij centrum: 130 m2 winkelruimte en 35 m2 souterrain/magazijn, € 15.000,- p.j., 0548-631008. ◆ Fuutweg 2, ind.terr., 840 m2 bedrijfsruimte, € 39.500,- p.j., 0548-631008 ◆ Grotestraat 230, centrum: 120 m2 winkelruimte, huurprijs n.o.t.k., 0548-631008 ◆ Louis Braillestraat ong., ind.terr., 1.540 m2 bedrijfsruimte, 260 m2 kantoorruimte, huurprijs n.o.t.k., 0548-631008 ◆ Marconistraat 4, ind.terr.: 650 m2 bedrijfsruimte, huurprijs n.o.t.k., 0548-631008 Te koop ◆ Bedrijvenweg 36 & 36 A, ind.terr.: 590 m2 bedrijfsruimte met kantoren, perc. opp. 1.145 m2, koopsom n.o.t.k., 0548-631008 ◆ Grotestraat 230, centrum: 120 m2 winkelruimte met bovenwoning, € 297.500,-, 0548-631008

ind.terr.: 1.540 m2 bedrijfsruimte, 260 m2 kantoorruimte, koopsom n.o.t.k., 0548-631008

ind.terr.: nieuwbouw kantoorpand met 2 bedrijfshallen, units vanaf 240 m2, vanaf € 11.000,- p.j., 074-2503222 ◆ Hengelosestraat 7, nabij centrum: ca. 80 m2 kantoorruimte, € 9.750,- p.j., 074-2503222 ◆ Steenstraat 9, centrum: ca. 95 m2 winkelruimte, € 28.500,- p.j., 074-2503222 Te huur / te koop ◆ Ainsworthstraat 28, bedrijventerr.: bedrijfsr. met kantoor en showroom, bg. ca. 740 m2 en verd. ca. 840 m2, € 67.500 p.j. / € 750.000,-, 0541-522022 / 053-4852244

Oldenzaal Te huur ◆ Munsterstraat ong.,: nieuw te bouwen kantoorpand (ca. 380 m2) met bedrijfshallen (ca. 380 m2), € 51.500,- p.j., 0541-522022 ◆ Ainsworthstraat 4 t/m 8, ind.terr.: bedrijfshal, ca. 875 m2 met kantoorruimten ca. 167 m2, € 45.000,- p.j., ook in units te huur: unit I € 24.000,p.j., unit II € 22.500,- p.j. , 074-2503222

Te huur ‘De Lyceumpoort’ Spoorstraat/hoek Beatrixstraat Oldenzaal Representatieve kantoorruimten op de begane grond van het in aanbouw zijnde appartementencomplex ‘De Lyceumpoort’. Het complex komt op de hoek van de Spoorstraat en Beatrixstraat. De totale oppervlakte van de ruimten bedraagt circa 1.055 m2, te huur in units vanaf circa 100 m2 . Parkeren zal mogelijk zijn in de onder het appartementencomplex gelegen parkeerkelder. Aanvaarding per december 2003. Huur circa €114,- per m2, te vermeerderen met BTW. DTZ Zadelhoff, tel. 053-4300900

Te huur Marktstraat 17 Wierden Op schitterende locatie gelegen, in hartje centrum: karakteristieke winkel-/kantoorruimte met de mogelijkheid van bovenwoning met parkeerplaats. De indeling kan in overleg gewijzigd worden. Aanvaarding kan spoedig. Huurprijs €13.650,- excl. BTW per jaar.

33

Onroerend goed

Te koop ◆ Berfloweg 80, nabij centrum: bedrijfspand, € 285.000,-, 074-2503222 ◆ Enschedesestraat 196, nabij centrum: ca. 200 m2

◆ Munsterstraat ong.,

Lemelerveld

Weghorst Wierden, tel. 0546-573332

Te huur / te koop ◆ Bisschopstraat 33: winkelpand met kantoor, werkplaats , 3 verhuurde kamers, € 19.500,- p.j. / € 245.000,-, 0541-522022 ◆ Textielstraat ong., bedr.terr.: nieuwbouw bedrijfsunits v.a. 337 m2, € 25.000,- p.j. / v.a. € 358.500,- v.o.n., 074-2503222

Rheezerveen Te koop ◆ Elfde Wijk 42-5, Overheempark Het Stoetenslagh: chalet, perc. opp. 284 m2, koopsom n.o.t.k., 0548-631008 


Transacties

Almelo

Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verkocht namens de eigenaar, een ontwikkelaar, bedrijfsruimte met een oppervlakte van circa 140 m2 gelegen op Bedrijvenpark Twente 165n. De koopsom bedraagt € 47.000,-. Aan het Bedrijvenpark Twente 4 heeft DTZ Zadelhoff v.o.f. een bedrijfspand van circa 2.100 m2 verhuurd aan een transportonderneming. DTZ Zadelhoff v.o.f. bemiddelde in deze namens een Gelderse belegger. De huurprijs bedraagt circa € 57.600,- per jaar. Een arbeidsintegratiebureau heeft circa 160 m2 kantoorruimte in het gebouw de Hagenstaete aan het Schouwburgplein 15 gehuurd. De huurprijs bedraagt naar verluidt circa € 14.400,- per jaar. DTZ Zadelhoff trad bij deze transactie op namens de verhuurder, een vastgoedfonds, Snelder Zijlstra de Groot bedrijfsmakelaars trad op namens de huurder.

Enschede Makelaardij Leferink Assurantiën verhuurde namens de eigenaar in het centrum 170 m2 winkelruimte aan de Spoorstraat 25. De huurder is Bart’s Retail BV en de huurprijs is niet bekend gemaakt.

Namens de eigenaar, een particuliere belegger, verhuurde Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. een bedrijfsruimte met buitenterrein met een oppervlakte van circa 220 m2 aan de Minkmaatstraat 7b. De huurprijs bedraagt € 11.500,- per jaar. Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verkocht namens de eigenaar, een ontwikkelaar, kantoor/bedrijfsruimte, met een oppervlakte van circa 144 m2 gelegen aan de Eeftinksweg 19. De koopsom bedraagt € 108.500 v.o.n. Aan de Puttenkampsingel 1 verhuurde Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. namens de eigenaar, een particuliere belegger, een kantoorruimte van ca. 300 m2. De huurprijs bedraagt € 12.500,- per jaar. De huurders zijn Vereniging voor Christelijk Onderwijs en Stichting Katholiek Onderwijs Enschede.

Het pand aan de Marssteden 74 in Enschede is verhuurd aan Machinefabriek H.G. ten Thije Boonkkamp B.V.

35

Hengelo Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verhuurde namens de eigenaar, een particuliere belegger, een winkelruimte met een totale oppervlakte van 300 m2, waarvan 150 m2 in de kelder, aan de Deldernerstraat 7. De huurprijs bedraagt € 18.000,-, de huurder is 2B Compagnies v.o.f. Aan de Markt 1C is dankzij de bemiddeling van Euverman Temmink & Partners Bedrijfsmakelaars ca. 163 m2 winkelruimte verhuurd aan Van Bree Jeans & Casuals. De huurprijs bedraagt naar verluidt € 50.000,- per jaar.

Aan de Oelerweg 95 is de voormalige Bethlehemkerk verkocht aan Groothuis + Postma Architecten. De koopsom bedroeg € 375.000,-. Euverman Temmink & Partners Bedrijfsmakelaars trad op namens de verkoper, Droste Vastgoed Ontwikkeling.

Losser Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verhuurde namens de eigenaar, een particuliere belegger, een winkelruimte met een oppervlakte van circa 120 m2 aan De Brink 11,12,13. De nieuwe huurder, een Grieks afhaalrestaurant, gaat een huurprijs betalen van € 14.000,- per jaar.

Onroerend goed

DTZ Zadelhoff v.o.f. heeft namens een professionele belegger een bedrijfspand verkocht, gelegen aan het Bedrijvenpark Twente 178. De koper, Ecoblok, heeft het object gekocht voor de verdere uitbreiding van de onderneming. De koopsom bedroeg naar verluidt circa € 780.000,-.

Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verhuurde namens de eigenaar, een particuliere belegger, een bedrijfsruimte groot ca. 140 m2 aan de Marssteden 74. De huurprijs bedraagt € 10.200,- per jaar en de huurder is Machinefabriek H.G. ten Thije Boonkkamp B.V.

Het verkochte kantoorpand aan de Eeftinksweg 19 in Enschede.

Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. verkocht namens de eigenaar een woning met winkelruimte met een oppervlakte van circa 270 m2 gelegen aan de Hengelosestraat 168. De koopsom bedraagt € 277.000,-. Namens de eigenaar, een particuliere belegger, verhuurde Snelder Zijlstra de Groot Bedrijfsmakelaars v.o.f. een bedrijfsruimte met een oppervlakte van 528 m2 aan de Buurserstraat 212. De huurder is Mediant, Stichting voor geestelijke gezondheidszorg, die een huurprijs gaat betalen van € 27.400,-.


Hoe gaat nu de overheid hiermee om? Kan een burger, al dan niet ondernemer, er bijvoorbeeld op vertrouwen dat zijn per e-mail verzonden bouwaanvraag of subsidieverzoek zonder meer geaccepteerd wordt door Gemeente of Provincie? De vraag stellen, is hem beantwoorden: nee, zo simpel ligt het niet.

Nieuwe regelgeving Er wordt momenteel gewerkt aan een wetsvoorstel waarin geregeld gaat worden op welke wijze bestuur en burger (en bestuursorganen onderling) in hun contacten het ‘elektronisch verkeer’, e-mail, dienen te gebruiken. Het ligt in de bedoeling de Algemene wet Bestuursrecht, de wet die regels stelt over de verhouding van en de contacten tussen bestuur en burger, speciaal op dit punt aan te passen. Uitgangspunt van de nieuwe regelgeving is dat in het verkeer tussen burgers en bestuursorganen berichten per e-mail kunnen worden verzonden. Dit uitgangspunt geldt voor alle denkbare correspondentie. Voor een bouwaanvraag, een subsidieaanvraag, het indienen van klachten en het maken van bezwaar, en tevens voor de beslissingen die hierop volgen. Ook kan door een bestuursorgaan voor publicatie per e-mail worden gekozen in gevallen waarin bijvoorbeeld publicatie in een krant wettelijk is voorgeschreven. Dit uitgangspunt wordt - vanzelfsprekend - met de nodige ‘mitsen en maren’ ingeperkt. Zo is het bij berichten die een bestuursorgaan stuurt aan één of meerdere personen of organisaties vereist dat de geadresseerde zelf eerst duidelijk aan het bestuursorgaan te kennen heeft gegeven dat deze per e-mail voldoende bereikbaar is. Men kan zich hierbij afvragen of de enkele vermelding van een e-mailadres op het briefpapier zonder meer tot de conclusie mag leiden dat de desbetreffende persoon of organisatie voldoende per e-mail bereikbaar is.

Voor berichten die door de overheid aan groepen mensen, bijvoorbeeld aan wijkbewoners in een bepaalde gemeente, worden verzonden, geldt dat deze niet enkel per e-mail mogen worden verzonden. Praktisch lijkt dit ook een onmogelijkheid, nu het per e-mail aanschrijven van dergelijke groepen veronderstelt dat iedereen beschikt over een e-mail adres dat bovendien zonder meer voor derden kenbaar is. De ‘normale’ postbezorging blijft hierbij dus gehandhaafd.

Waarborgen Hoe is de waarborging van de vertrouwelijkheid en de betrouwbaarheid van berichten die per e-mail worden verzonden geregeld? De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de zender van het bericht. Bij verzending per normale post is dit niet anders. In geval van discussie over het al dan niet verzonden zijn van een poststuk bijvoorbeeld is het ook aan de verzender om aan te tonen dat een bepaald stuk inderdaad ter verzending is aangeboden. In het tegengestelde geval, dus wanneer een burger of organisatie een bericht aan de overheid verzendt, gelden dezelfde vereisten als de hiervoor genoemde. Het bestuursorgaan dat benaderd wordt door een burger of organisatie, zal van tevoren moeten hebben aangegeven dat het voldoende per e-mail te bereiken is. Een bericht kan verder worden geweigerd door een bestuursorgaan wanneer de ontvangst ervan tot een onevenredige belasting van het desbetreffende orgaan leidt. Te denken valt hierbij aan berichten of bijlagen die zo omvangrijk zijn, dat computersystemen overbelast raken. Weigering van een bericht kan verder aan de orde zijn wanneer de vertrouwelijkheid of betrouwbaarheid niet voldoende is zeker gesteld. Wel moet zo’n weigering direct aan de betrokkene worden medegedeeld, zodat deze hier tijdig naar kan handelen. In het kader van de betrouwbaarheid van het gebruik van e-mail is verder de vraag interessant hoe degene die een bericht ontvangt kan vaststellen dat degene die beweert afzender te zijn, dit ook werkelijk is. Computersystemen zijn immers niet in alle gevallen 100% waterdicht. Hieraan is gedacht door het noemen van de mogelijkheid van elektronische ondertekening van een e-mail. Wellicht is de elektronische handteke-

ning u bekend van de belastingaangifte, die sinds een aantal jaren niet alleen schriftelijk maar ook per computer kan worden gedaan.

Moment van verzending Een laatste punt waarin de wettelijke regeling voorziet, is het vaststellen van het moment van verzending van een bericht. Dit is een belangrijk punt, omdat met name in het bestuursrecht veel handelingen, denk bijvoorbeeld aan het maken van bezwaar tegen een gemeentelijk besluit, aan termijnen zijn gebonden. Termijnoverschrijding kan bijzonder vervelende en verstrekkende gevolgen hebben. Van verzending door een bestuursorgaan wordt gesproken, wanneer de e-mail uit de macht, buiten het bereik, van het systeem (de internetaanbieder) van de verzender is verdwenen. Voor de ontvangst geldt het tijdstip waarop het in het systeem van de ontvanger is terecht gekomen. Maken verzender en ontvanger gebruik van dezelfde ‘provider’ (aanbieder), dan geldt als tijdstip van verzending het tijdstip waarop het verzonden bericht voor de ontvanger toegankelijk wordt. Let wel, het hier beschrevene is een beknopte weergave van een nog in ontwerp zijnde wettelijke regeling, waarop nog de nodige restricties en uitzonderingen zullen worden toegepast. ■

Mr. J. Eshuis Jacobs Kranenburg advocaten Almelo

37

Column juridisch gezien

Het gebruik van e-mail en internet - zakelijk en privé - is voor de meesten onder u al lang geen onbekend fenomeen meer. Het verzenden van berichten per e-mail is in de plaats gekomen van een deel van de correspondentie per post en vervangt ook een deel van het telefonische verkeer.


Wettelijke regeling e-mail


Met feestelijke ‘maatwerkgroeten’ van

de Methoeve! Bedrijfsfeesten moeten motiverend werken en de teamgeest versterken. U wilt een spetterend feest, waar nog lang enthousiast over na wordt gepraat. Een sprankelende afwisseling van het alledaagse die het groepsgevoel op volle kracht brengt. U kunt nu opgelucht ademhalen, want de Methoeve weet daar wel raad mee: originele, gezellige feesten met voor elk wat wils!

Business & Break

39

Te g a s t b i j

landelijke ligging in de prachtige natuur van Noordoost Twente ook een perfecte uitvalsbasis voor nachtelijke droppings, survivals, sportieve kanotochten, spannende kompastochten of Highland Games. Voor grote groepen zijn er bijvoorbeeld de Fun Games, een onvergetelijke belevenis met spannende elementen als de ongenaakbare superstormbaan, het grappige levend sjoelen of de glibberige zeephelling. De Methoeve werkt met een formule die staat als een huis: de arrangementen worden georganiseerd voor een all-in prijs, inclusief vrij drinken en een zeer uitgebreid warm en koud buffet, dat volledig in het gekozen thema past.

Themafeesten • Doodsangsten uitstaan in het sinistere Rijk der Trollen, wandelen in een overdekt, huiveringwekkend echt spookbos, vliegen op een bezemsteel, oog in oog met de heks Grimelda: welkom op Mysterieus Methoevesteijn! • In Methoeve City waant u zich in het Wilde Westen. Als een volleerd cowboy lasso werpen vanaf een echt paard en daarna in de gezellige saloon de verdiende dollars verdubbelen (of verliezen) met een spelletje Black Jack. • Op de achtergrond hoort u de klanken van de tamtam. Kwetterende apen om u heen. Zou de wiebelige touwbrug het houden? Alleen de meest geharde reizigers overleefden een reis naar de legendarische Methoembo Jungle. Zij konden zich na afloop met recht ‘King of the Jungle’ noemen. • Voor een fiësta waar de verschroeiende chili wordt weggespoeld met een stevige slok tequila en de opzwepende klanken van LatijnsAmerikaanse salsa muziek iedereen in de stemming brengt, heten wij u bienvenuto bij Fiësta Methoeverera.

Wil uw bedrijf ook morgen succesvol zijn dan zult u de juiste antwoorden moeten kunnen geven op de nieuwe wensen en behoeften van onze dynamische samenleving. De Business Breaks van de Methoeve laten u en uw collega’s of relaties loskomen van de alledaagse patronen en op een innovatieve manier omgaan met de beslist aanwezige creativiteit en de vaak onvermoede talenten. Besluiten worden verrassend sneller genomen, mensen komen gemakkelijker tot elkaar. De landelijk gelegen Methoeve blijkt een inspirerende locatie voor kleinschalige vergaderingen, trainingen, brainstormsessies en strategiebijeenkomsten. In samenspraak met u maken wij een programma op maat met alle service die u zich wensen kunt. Een beeldhouwclinic, een intensieve training mennen of een introductie in het paardrijden behoren tot de mogelijkheden. “Quality is a thousand tiny things”. De warme sfeer, de tijdloze omgeving, de goed geoutilleerde vergaderruimte en de ontlading tijdens de activiteiten vormen de basis voor een origineel concept waar business en ontspanning in perfecte harmonie samen komen.

Outdoor activiteiten Vanzelfsprekend is er alle ruimte voor een persoonlijke invulling. ‘Feesten is Maatwerk’ is niet voor niets het motto van De Methoeve. Met name de buitenactiviteiten worden op maat georganiseerd, een dag geheel in het teken van sportiviteit, spanning, sensatie en veel plezier. Speciaal hiervoor is het buitenterrein herschapen in een rustieke boerenhof met een sfeervol terras. De Methoeve is vanwege haar

Gunnerstraat 39 7595 KD Weerselo Tel. 0541-669595 Fax. 0541-669599 E-mail [email protected] Website www.demethoeve.nl


I C T

e n

R e c l a m e

i n

T w e n t e

lI ia

o p

ec

v i s i e

Sp

Z a k e l i j k e

CT en c Re e m la

Hans Bakker van MKB:

“Weinig handel via internet voor het midden- en kleinbedrijf” De waarde van reclame via internet: ‘Pornobazen houden me technologisch bij de tijd’ Durk Jan de Bruin van Startpagina.nl helpt nu verdwaalde ondernemers

| Twentevisie / ICT/Reclamespecial | Jaargang 14 | Nummer 10 | December 2002 |

Durk Jan de Bruin helpt nu MKB’ers met eigen web-winkel

Verdwaalde internetters Ja, Dik Wessels natuurlijk, die dankzij het internetgeloof van zijn schoonzoon participeerde in World Online en dankzij de beursgang miljardair werd. De jonge Jan-Willem Tusveld (toevallig of niet ook afkomstig uit Rijssen) heeft ook een paar centen verdiend met internet, maar het zijn er maar weinig. En natuurlijk Durk-Jan de Bruin, de grote man achter Startpagina.nl. Feitelijk een simpel idee. Internet was namelijk tot een paar jaar geleden een soort superbibliotheek na een aardbeving, de informatie was er wel, maar onvindbaar. De Bruin ging surfen en adressen van leuke, informatieve sites zette hij op één pagina. “Startpagina.nl heb ik in drie uur tijd gebouwd,” vertelt de oprichter. September 1998 was het begin van het einde van het chaostijdperk op internet.

43


De Bruin hielde een lezing in het Ondernemingshuis in Enschede tijdens het tienjarig bestaan enige tijd geleden. Twente wil zich graag profileren als ICTregio en de mogelijkheden van internet benadrukken. Niet alleen voor het gewone volk, Startpagina.nl is ook de startpagina van mensen zoals Klein Wolterink, directeur van Ericsson in Enschede. Klonen als Startnederland, Startkabel en nog een flink aantal hebben het succes van De Bruin nooit geëvenaard. De 1 miljardste bezoeker had Startpagina.nl dit jaar, dat al een paar jaar (met gemiddeld 30 miljoen bezoekjes per maand) de beste bezochte site van Nederland is. Het begin klinkt als een jongensboek: drie jongens en een oude computer. En die computerfreaks kregen vierkante ogen van het nachtenlang (De Bruin werkte overdag bij de technische Unie) surfen over internet. En informeerden elkaar over de kwaliteit van de gevonden sites. “We kregen later ook veel tips van mensen. Gebruikers begonnen mee te denken. Ik kan me bijvoorbeeld nog een uitvoerige discussie op het net herinne- 

Durk-Jan de Bruin werd rijk met Startpagina.nl: orde in de chaos brengen en nu helpt hij ondernemers te verkopen via internet.


ren met als inzet de vraag of we een link De NRC of Het NRC moesten noemen.”

Zolderkamergevoel Het zolderkamergevoel was na het succes snel verdwenen. Want bedrijven hadden er veel geld voor over om in het lijstje opgenomen te worden. “Dat klopt, maar ik zie onze site als een tijdschrift, met onafhankelijke redactie en advertenties. We meten of een site populair is, dat is een selectiecriterium. Als een makelaar uit Enschede de Startpagina.nl wil komen, kan dat niet omdat hij geen bezoekers heeft. Als je zwicht voor het geld, graaf je je eigen graf. Mensen verwachten van Startpagina.nl dat het een hele handige verzameling linken is waar ze snel op kunnen klikken, zoals de Telegraaf of Rabobank. Rabobank telebankieren wordt heel veel gebruikt. De Telegraaf ook. Dat zijn sites die gewoon er op moeten staan. Als je in Nederland bijvoorbeeld vijftien bedrijven hebt die cd’s verkopen via internet en die bedrijven en hun sites zijn gelijkwaardig, dan heb je een onderhandelingspositie, want er passen er maar een stuk of drie op. Dan zeggen wij ‘we brengen een heleboel verkeer naar je toe van mensen die cd’s willen kopen, kunnen wij daar wat van krijgen?’. Dat is toch niet onredelijk.”

45

dochter heel populair is, verdient hij veel geld en Startpagina.nl ook, omdat we per bezoek betaald krijgen.”

Financieel onafhankelijk “Ik ben financieel onafhankelijk geworden van Startpagina.nl. Ik niet alleen, ook mijn vrienden met wie ik het opgestart heb.” Er wordt gezegd dat uitgeverij VNU circa 15 miljoen euro op tafel legde voor Startpagina.nl. Daardoor ontstond commotie omdat veel makers van dochterpagina’s het gevoel hadden dat De Bruin zich over hun rug had verrijkt. Zij wilden hun deel. “Ik heb alle dochters 450 euro gegeven. En het rumoer viel wel mee, alle dochters zijn uiteinde-

3000 Dochters Het is De Bruin allemaal overkomen. De eerste adverteerder meldde zich spontaan in 1999. “Aan advertenties had ik nooit gedacht.” Het aantal aangeboden links werd zo groot dat Startpagina.nl dochters kreeg, inmiddels bijna drieduizend. Alles over een onderwerp is te vinden via een dochterpagina over aardbeien tot over Zwitserland. En nog dagelijks komen er nieuwe dochters bij. “Startpagina.nl is virtuele franchise. Je kan je aansluiten bij Startpagina.nl, iedereen is zijn eigen baas die zich wel moet houden aan het stramien van Startpagina.nl. Maar je kunt over elk onderwerp een pagina beginnen. Sommige dochters verdienen enorm veel geld. Dan praat je echt over enorme bedragen. Ik weet dat er topdochters zijn die meer dan 50.000 euro per maand verdienen aan hun pagina. Ze mogen maximaal vijftien gesponsorde linken op die pagina hebben. Ik weet niet wat daar voor betaald wordt. Nee, de dochter betaalt ook geen fee aan Startpagina.nl. Het is helemaal gescheiden. Op elke dochterpagina mogen maximaal twee banners staan, twee advertenties, één van de dochter zelf en één van Startpagina.nl aan de linkerkant bovenin. Dat is alles. Als zo’n

‘Wegener Falkplan verkoopt het stratenboek via Mijnwinkel.nl’ lijk gewoon gebleven,” aldus De Bruin, die nog twee dagen per week als adviseur werkt voor Startpagina.nl. “Ik vind het nog steeds erg leuk om aan het product mee te werken. De organisatie is helemaal virtueel. Zo heb ik hem ook opgezet. Ik deed het vanaf mijn zolderkamertje en dat kan nog steeds. We werken ook veel met mensen uit Twente. We hebben de 053-pagina, 053-bedrijven, we hebben de FC Twentepagina. Er kan gediscussieerd worden. Ik doe daarvoor zaken met een programmeur die thuis in Almelo werkt. In mijn optiek, in mijn organisatie, is iedereen eigen baas, wat verkocht is aan de VNU is Startpagina.nl BV. Dat was een lege BV zonder personeel, computers of lease-auto, alleen een domeinnaam en een hoop goodwill.”

Verdwaalden Op basis van die filosofie (eigen baas) is De Bruin met een nieuwe klus begonnen, Mijnwinkel.nl. Dat is nog niet zo’n succes als de Startpagina.nl, maar wel op dezelfde leest geschoeid. Want opnieuw helpt hij de verdwaalden. Veel (MKB)ondernemers willen een eigen site, maar kunnen het niet of vinden het te duur. “Ik weet dat veel MKB-ondernemers hun productenlijsten in het programma Excell hebben staan of in een database. Daar hebben we een systeem voor ontwikkeld. De ondernemers sturen dat computerbestand naar ons op en wij genereren er een complete winkel van waar mensen kunnen kopen met hun creditcard.” Op Mijnwinkel.nl staat ook Wehkamp. “Niet de echte Wehkamp, maar we hebben de site nagebouwd om te laten zien aan bedrijven hoe flexibel bedrijven hun eigen etalage kunnen maken. Een bekend bedrijf als Wegener Falkplan van die autokaarten en het stratenboek zochten ook een mogelijkheid hun producten via internet te gebruiken en die doen dat ook via Mijnwinkel.nl. Ik schat in dat we met Mijnwinkel.nl dit jaar ongeveer break-even draaien.”

Ideaalbeeld Het ideaalbeeld van De Bruin is dat iedereen zelfstandig werkt op de plaats die hem zelf het beste lijkt. Na zijn succes van Startpagina.nl woont hij tegenwoordig het grootste deel van het jaar in Chili. Zolang UMTS nog niet operationeel is, zijn de plaatjes van mensen met een laptop op een strand met palmbomen erg mooi, maar surfen via de GSM kost veel te veel tijd. “Ik zie steeds meer grote bedrijven, multinationals, die virtuele teams maken. Mensen in Amerika, Nederland en Rusland of Azië werken gezamenlijk aan een klus. Ik doe hetzelfde. Ik reis veel, maar mensen hebben niet door of ik nou in Chili zit of hier in het Ondernemershuis zit te internetten.” ■


Niet alleen verdienen, maar ook besparen met internet:

‘Succes door mediamix’ 47

André Been van provider A1 heeft pornosites omdat die hem bij de tijd houden voor wat betreft de technologie.

De deskundigen zijn het er over eens: met internet alléén kom je er niet. Je hebt meer nodig dan een website. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar die zijn op de vingers van één hand te tellen. Ook met en voor internet is het hard werken. Het begrip internet had tot vijf jaar geleden nog iets mysterieus. Je moest echt veel van computers weten, wilde je succesvol zijn. De bedrijven die het in meerdere of mindere mate moeten hebben van het internet, vinden dat beeld allang achterhaald. Volgens hen hebben juist veel bedrijven het net ontdekt als nieuw communicatiemiddel. Niet direct om veel te verkopen, maar wel als onuitputtelijke bron van informatie. Voor een bedrijf of instelling is een website een visitekaartje met diepgang.

(door Mario van Santen)

UT-deskundige Jan Volbers is blij dat steeds meer bedrijven internet ontdekken. “Met internet kun je alleen qua efficiency al veel geld besparen. Een bedrijf kan zijn dienstverlening op een veel hoger plan trekken en daarmee ook nog eens mooie sier naar de klant toe maken. Bankieren via internet is een goed voorbeeld. Je geeft een hogere rente en je maakt het je klanten makkelijk om bankzaken via internet af te handelen. Het werkt dan twee kanten op. Voor die klant ben je een tof bedrijf, want hij kan vanachter zijn PC geldzaken afhandelen en daar ook nog eens een leuke rente voor

krijgen. Voor de bank is het leuk omdat ze geen enveloppen meer te hoeven openscheuren. Alleen daardoor al wordt enorm bespaard op machines, porto- en personeelskosten.”

Mediamix Daarover is iedereen die met internet werkt, het roerend eens. Providers en reclamebureaus verkondigen unaniem dat er bedrijven zijn, die het slim hebben gespeeld en via het wereldwijde web sloten geld verdienen. Zolang er maar alleen unieke producten worden aangeboden en geen zaken waar klanten een

gevoel bij willen hebben, zoals auto’s. Die willen ze toch eerst even zien. Ruim 90 procent van de bedrijven moet het hebben van de zogenoemde mediamix. Dus naast een website ook eens een advertentie in de krant of een spotje op radio en TV. André Been van de Enschedese provider A1 verbaast zich nog wekelijks. “Ik zie bedrijven die voor tonnen een prachtige website hebben laten bouwen, maar vervolgens een advertentie in de krant laten zetten zonder daarbij het adres van hun website te noemen. En dan vragen ze aan mij hoe het komt dat hun pagina zo weinig bezoekers trekt.” Of zoals Hans Groot

‘Er zijn drie kernbegrippen: snel, simpel en mooi’ Haar van reclamebureau PLP: “Ik kan nog zo’n mooie boekenwinkel in het hartje van Enschede hebben, maar als niemand me kent, verkoop ik geen boek.” 


De mediamix lijkt daarmee dus heilig verklaard. Toch zijn er met internet ook andere manieren in ontwikkeling die geld kunnen besparen. Nieuwsbrieven bijvoorbeeld, die per e-mail worden verstuurd, maar vooral ook intranet dat sterk in opkomst is. Vaak wordt zo’n intranet als gesloten gedeelte achter een website

‘De bezoeker wil gewoon informatie over je product. Meer niet’

soort klanten me bij de tijd houden qua technologie. Doordat zij steeds hogere eisen stellen, moeten wij steeds opnieuw inspanningen leveren en daar profiteren ook de andere klanten van.” Of die investeringen ook rendabel worden moet nog blijken, want op de markt van netwerkleveranciers wordt het aantal spelers steeds kleiner. Het faillissement van KPN Qwest bijvoorbeeld dreunt nog altijd flink na. Het geringe aantal leveranciers dat straks overblijft, krijgt een enorme machtspositie. Er komt een moment dat deze bedrijven hun miljardeninvesteringen in de netwerken willen terugverdienen.

Multimiljonair neergezet, of is het alleen binnen een computernetwerk aanroepbaar. Volgens Jan Noltes van Bodmer en Noltes is daar voor bedrijven met verschillende vestigingen in binnen- of buitenland een enorme besparing te behalen. “Een nieuwe huisstijl voor een transportbedrijf leverde voorheen toch gauw een enorme berg boeken op met daarin vele duizenden pagina’s aan handleiding. Over welke wagen besteld moet worden, waar die aan moet voldoen, hoe groot de stickers voor de trucks en de opleggers moeten zijn en waar ze geplakt dienen te worden. Al dat soort zaken zet je nu gewoon op intranet. In bijvoorbeeld Slovenië kunnen ze dan precies zien welke eisen er gesteld worden.”

Flash Een goede website bouwen, is trouwens ook van levensbelang voor succes. Daarbij zijn drie kernbegrippen belangrijk: snel, simpel en mooi. Is er met een van deze drie dingen iets mis, dan haakt de bezoeker af. Kornelis Wetsema van Catapult in Hellendoorn vindt de vele Flash-filmpjes bij het aanroepen van een pagina vaak een doorn in het oog: “Je zit dan minuten naar iets te kijken wat je als bezoeker niet wilt. Het ziet er gelikt uit, maar het duurt veel te lang. Mensen willen snel hun informatie hebben. Ook slecht vind ik een button over de geschiedenis. Welke bezoeker zit er nou te wachten op informatie over je bedrijf in 1890, hoeveel wagens je toen had en wie er directeur was? Die bezoeker wil gewoon informatie over je product. Meer niet.” Zo zijn er meer gevaren door de grote handel op internet. Voor André Been van A1 bijvoorbeeld, die ook porno laat draaien en daarvoor telkens enorme investeringen moet doen. “Ik had die sites uit ethische overwegingen liever niet, maar ik heb ze nodig omdat dit

Tot die tijd zullen er voorbeelden zijn van bedrijven die alleen door internet groot zijn geworden. “Het regionale ‘World of Wine’ bijvoorbeeld doet het heel slim,” zegt André Been van A1. “De eigenaar heeft een schuurtje achter zijn

woning van waaruit hij wijn laat bezorgen. Je kunt ze bestellen van achter de computer. Het levert hem toch tienduizenden euro omzet per week op. Of een andere klant, ‘Digidootje’, waar je via internet cadeautjes tussen de 5 en 200 euro kunt kopen en die overal ter wereld laten bezorgen.” Introweb-directeur Van Garderen heeft ook zulke klanten: “EcoVolunteer in Hengelo bijvoorbeeld had nooit bestaan als internet er niet was geweest. Dat bedrijf biedt via internet werkreizen over de hele wereld aan.” Maar het mooiste voorbeeld is toch wel de Groninger student die op zijn achttiende ‘bellen.com’ startte. Op deze website worden de abonnementen van de aanbieders van mobiele telefonie met elkaar vergeleken. Dankzij de juiste timing, het onderwerp dat kennelijk velen aansprak, en niet te vergeten de enorme media-aandacht, bezochten zoveel mensen zijn website, dat hij nu, drie jaar later, multimiljonair is. ■

49

De Aanleiding in Hengelo organiseert bedrijfsfeesten, relatie-evenementen en congressen voor grote bedrijven in Nederland. Tot de klantenkring behoren onder meer Akzo Nobel, Asito en de Rabobank. De enige manier waarop reclame wordt gemaakt, is via haar website. Dat is volgens directeur/eigenaar Rob Kouijzer een bewuste keuze: “Je kunt wel prachtig drukwerk laten maken voor veel geld, maar op het moment dat het af is, is het al niet meer actueel. Neem een nieuw telefoonnummer en je kunt alles zo bij het oud papier gooien.” De website is net zo oud als het bedrijf zelf: 18 maanden. “Hoewel we voornamelijk draaien op ons netwerk en de ouderwetse sales draagt onze website toch voor ongeveer 15% bij aan de omzet van het bedrijf.” Om zijn website onder de aandacht te krijgen van potentiële klanten meldde Kouijzer zich aan bij de grote zoekmachines in Nederland. Daarna huurde hij voor ongeveer 20 euro per maand iemand in die er voor zorgt dat bij die zoekmachines het aantal ‘hits’ dusdanig hoog blijft, dat de naam ‘de Aanleiding’ altijd bij de eerste tien gevonden zoekopdrachten zit. “Dat moet ook wel, want als je 2267 gevonden sites als resultaat krijgt, dan ga je niet eerst 16 pagina’s doorbladeren om te zien of er een bedrijf is dat je aanspreekt. Als je dus op internet wilt, is het zaak dat je site snel gevonden wordt.” De Aanleiding adverteert verder alleen nog met een banner op de sites van vakbladen, of laat er één meesturen met de nieuwsbrief die aan de abonnees wordt gemaild. Daardoor loopt het aantal hits nog verder op en kan bovendien precies worden geregistreerd wie de website heeft bekeken. “Als gevolg van deze aanpak hebben we het binnen anderhalf jaar voor elkaar gekregen binnen te dringen in de top 100 van meest bekende bureaus in Nederland. Niet slecht, toch?”

Rob Kouijzer van De Aanleiding maakt alleen reclame via zijn eigen website.


MKB gebruikt internet nauwelijks als verkoopstrategie:

‘To sell or not to sell?’ “Internet blijft gewoon een hype. Veel handel zit er voor het midden- en kleinbedrijf niet in.” Dat is één van de conclusies die MKB-regiobestuurder Hans Bakker trekt uit het onderzoek dat zijn belangenorganisatie in september presenteerde. Daaruit blijkt onder meer dat veel middenstanders niet zitten te wachten op zakendoen via internet, maar hun computer vooral gebruiken voor het vereenvoudigen van hun administratieve handelingen en voor surfen op het net.

51

(door Mario van Santen)

Ongeveer de helft van de bedrijven in het midden- en kleinbedrijf heeft wel een eigen website, maar die wordt voornamelijk gebruikt voor het verstrekken van informatie over het bedrijf of de producten die worden verkocht. Bovendien is het sterk afhankelijk van de sector waarin een bedrijf opereert. “Een bedrijf in de metaal werkt nou eenmaal minder op gevoel dan een modezaak,” zegt Hans Bakker. Dat gevoel is voor veel ondernemers belangrijk. Zij zien internet als een kille manier van zakendoen: “Mij verbaast dat niet. Persoonlijk contact staat voorop. Zowel voor de ondernemer als voor de klant. Je gaat voor een brood of een paar nieuwe schoenen toch niet het internet op? Ik kan me daarom goed voorstellen dat de eigenaar van een modezaak wel een website heeft, maar alleen om zijn zaak te presenteren. Niet om te verkopen. Stel je voor dat die ondernemer zijn broeken via het net gaat verkopen. Geheid dat hij veel minder omzet haalt. Klanten op internet kopen doelgericht een broek. Klanten die voor diezelfde broek een winkel inlopen, nemen ook vaak nog een hemd, stropdas en sokken mee naar huis. En daar moet zo’n middenstander het vooral van hebben.”

Knelpunten Dat de handel via internet voor het midden- en kleinbedrijf op zo’n laag pitje staat, is het gevolg van een complex aan factoren. Als belangrijkste knelpunten worden genoemd het gebrek aan computerkennis bij de ondernemers, de ondoorzichtige ICT-markt en het gebrek aan standaard-software voor een bepaalde tak van ondernemingen. “De overheid heeft wel geprobeerd daar iets aan te doen met haar campagne ‘Nederland gaat digitaal’, maar nieuwe impulsen heeft dat niet gegeven,” aldus Bakker. “Er zijn wel cursussen gegeven, maar

veel ondernemers kwamen al snel tot de conclusie dat die zo algemeen waren, dat ze er weinig mee konden. Zij hebben juist behoefte aan maatwerk.” Toch blijkt een groot deel van de ondernemers zelf een weg te hebben gevonden om zich te presenteren op het net. Kennelijk was een groot deel bang de ‘booming business’ van het web mis te gaan lopen en namen ze hun eigen webdesigner in de arm voor een aantal leuke pagina’s. Dat staat namelijk wel chique, zo’n www-adres achterop je busje. Ook al gaat het alleen maar om het gevoel te hebben erbij te horen. “Sommige bedrijven hebben prachtige sites, je kunt zien dat er aandacht aan is besteed. Toch vraag ik me soms af, wat een tassenwinkel moet met een pagina, waar ze bovendien hun e-mailadres op vermelden. Volgens mij zit daar in die winkel dus een boekhouder de hele dag niets anders te doen dan vragen te beantwoorden over die ene actietas op hun internetpagina. Of die er ook in rood is, bijvoorbeeld? Wat heeft zo’n e-mailadres voor meerwaarde? Ik zou het weglaten, je wilt die klanten toch gewoon in je zaak hebben?”

Investering Die investering voor een mooie site is desalniettemin geen weggegooid geld. “Dat hoeft helemaal niet. Het is een eer-

ste visitekaartje naar een eventuele nieuwe klant. Maar als die klant eenmaal naar je winkel toekomt, wil hij meer. Je moet vooral het funshoppen niet wegvlakken. Daarbij is het dus van het grootste belang dat er meer collega’s in je omgeving zijn, zodat die elkaar kunnen versterken. We steken als MKB juist daarom liever onze energie in het versterken van de binnensteden en het aantrekkelijk maken van winkelgebieden, dan dat we ieder lid van ons op het net willen zien. Want in die binnensteden, ook in die van de grote steden in Twente, is de meeste winst te halen.” ■

MKB-bestuurder Hans Bakker: “Je gaat voor een paar nieuwe schoenen toch niet het internet op?”

Waarvoor gebruiken MKB-bedrijven hun elektronische netwerken? Website Productinformatie Prijsinformatie Orderontvangst Ontvangen betalingen Elektronische aflevering Klantondersteuning

5 tot 20 werknemers 20 tot 100 werknemers 48 % 61 % 47 % 59 % 25 % 23 % 33 % 37 % 10 % 10 % 9% 10 % 14 % 21 % Bron: CBS 2002


Onderstaande bedrijven wensen laserline wordt bij laserline geplaatst

Burg. Wallerstraat 153-155 7574 AN Oldenzaal Tel: 0541 - 51 42 47, Fax 0541 - 51 88 87 www.velthuis-assurantien.nl

Beeldmakers DeeeBeeldmakers D BBeeldmakers ld k rs

STUDIO

BEERENS

B.V.

Gronausestraat 449 / postbus 6384, 7503 GK Enschede. Tel. 053 - 430 63 60 / fax 053 - 430 37 70.

Hulk 3, 8802 NJ Franeker Tel. +31(0) 517 - 43 05 60 Fax +31(0) 517 - 43 09 00 E-mail [email protected]

u een voorspoedig 2003

Troubleshooter Freek van Beusekom moet FC Twente

‘Vooral bezuinigen 54

Freek van Beusekom, algemeen directeur van FC Twente: “Iedereen binnen de club moet kostenbewust leren denken.”

Een pittige naheffing van de fiscus, het afhaken van hoofdsponsor Essent, het droogvallen van de bron der transferinkomsten: FC Twente verkeert in financieel zwaar weer. Maar laagconjunctuur of niet, achter de donderwolken ziet algemeen directeur Freek van Beusekom zonlicht gloren. En om dat vergezicht in tijd uit te drukken: de troubleshooter heeft anderhalf tot twee tussenjaren uitgetrokken voor een saneringsoperatie. “We moeten ervoor zorgen dat de molshoop niet uitgroeit tot een berg van Himalaya-proporties. Mijn grootste zorg is, kortom, het waarborgen van de continuïteit. En daar heb ik best vertrouwen in. Daarna, over twee jaar, mogen we weer omhoog kijken.”

(door Eddy van der Ley)

De zelfverklaarde subtopper is subtopperaf, hard maar waar. In sportieve zin is FC Twente al jaren verwijderd van de zo bewierookte plek bij de eerste zes, in het financiële klassement moet de club ook steeds meer toegeven op de concurrentie. De begroting over het seizoen 2002/2003 is met 11,2 miljoen euro beduidend lager dan de 12,9 miljoen van het jaar ervoor, en om in 2003/2004 met een sluitend verhaal op de proppen te komen, dient Van Beusekom nog halsbrekende toeren uit te halen. Laten we het, om in de beeldspraak van de directeur te blijven, zo zeggen: de Twentse molshoop is op dit moment een Alpencol. Verraderlijk en steil, maar ook met vlakke stukken. Wel moeilijk, niet onmogelijk. Komt er nog een nieuwe golf van wanbeleid overheen, dan geraakt FC Twente in de ijle hoogten van de Himalaya. En zonder zuurstof en creativiteit is het kwaad kersen eten op de Mount Everest of de K2.

Kostenbewust denken


Goed, FC Twente moet dus pijn lijden. Lees: bezuinigen. Op de werkvloer in het Arke Stadion is het ‘kostenbewust denken’ al ingevoerd, onder regie van Van Beusekom. “Iedereen binnen de organisatie moet meedoen en leren omgaan met de euro, zonder dat het de lol aantast. Noem het de kaasschaafmethode. Het is een

door zware financiële storm loodsen

op spelerssalarissen’ kwestie van goed kijken en beseffen waar je kunt besparen. We hadden hier vier abonnementen op het weekblad Voetbal International. En het licht was vaak onnodig aan in sommige vertrekken. Het zijn kleine dingen, maar toch.” Iets groter is al het uitsparen van het salaris van de naar de KNVB vertrokken technisch directeur Jaap

‘Over twee jaar mogen we weer omhoog kijken’ Uilenberg. Zijn takenpakket is grotendeels overgenomen door ex-speler Johan Plageman, die zijn werkzaamheden op pro deo-basis uitvoert. Met de voormalige topman van zuivelconcern Coberco hoeft overigens niemand medelijden te voelen: hij heeft zijn schaapjes al lang op het droge. Het mes der bezuiniging snijdt pas echt diep in de spelerssalarissen. Daar moet Van Beusekom zijn grootste winst pakken. De tijd dat topspelers bij FC Twente een tonnetje of 3,5 in euro’s toucheerden, is voorbij. “De hoge top is er af. Het gemiddelde salaris van een goede voetballer in de eredivisie bedraagt nog zo’n 220.000 euro per jaar. Veel grotere bedragen worden bij FC Twente straks niet meer betaald, dat laat de situatie niet toe. Gelukkig merk ik tijdens de contractbesprekingen wel dat de spelers dat ook sodemieters goed beseffen. Het kon zo ook niet langer doorgaan.”

Cultuurbewaker Het nieuwe beleid van FC Twente kan ten koste gaan van de kwaliteit op het veld. Zo voelt doelman Sander Boschker, een van de cultuurbewakers van FC Twente, zich met de hem aangereikte aanbieding schromelijk tekort gedaan; hij heeft zijn vertrek aangekondigd. “Dat is inderdaad het risico,” weet Van Beusekom, “maar desondanks hebben we Boschker een relatief hoge aanbieding gedaan, die past bij zijn sportieve betekenis voor de club. En die is groot. Zoals spelers toch eerst sportief worden gewogen door de technische staf, voordat ik ze een voorstel doe.”

De algemeen directeur is volop verwikkeld in de besprekingen met spelers van wie het contract na dit seizoen afloopt. Maar de meest waardevolle exponent van het huidige FC Twente, Ellery Cairo, weigert vooralsnog aan te schuiven. Een kwestie van logica, want de flankflitser op rechts heeft de clubs na dit seizoen vermoedelijk voor het uitkiezen. “Ik hoop dat hij alsnog met ons wil gaan praten, want zo’n jongen zit ook met een dilemma. Gaat hij naar een topclub, dan loopt hij het risico op de bank of zelfs op de tribune terecht te komen. Kijk naar een Jan Vennegoor of Hesselink. Ik zou bijna tegen Harry van Raaij willen zeggen: geef hem maar aan mij. Ellery Cairo kan zich bij ons sowieso verder ontwikkelen, ik hoop dat hij die wetenschap mee laat wegen in zijn beslissing. We hebben al wel onze andere

Seizoen

talentvolle rechterspits, Jeffrey de Visscher, voor langere tijd vastgelegd. Dat moet je ook zien als een stuk dekking voor het eventuele vertrek van Cairo.”

Molensteen

Omzet excl. transferopb.

Aandeel tv-inkomsten

2,5 miljoen 4,8 miljoen 4,8 miljoen 14,7 miljoen 13,2 miljoen 19,0 miljoen 12,9 miljoen 11,2 miljoen

0,3 miljoen 2,1 miljoen 0,9 miljoen 0,9 miljoen 1,3 miljoen 1,4 miljoen 1,8 miljoen 1,7 miljoen

1995/1996 1996/1997 1997/1998 1998/1999 1999/2000 2000/2001* 2001/2002 ** 2002/2003

55

Mocht Cairo na ampel beraad in het Arke Stadion willen blijven voetballen, dan zal hij zich in een relatief hoog salaris mogen verheugen. Zonder in de buurt te komen bij de huidige jaarwedde van de Marokkaanse verdediger Faouzi Elbrazi van ruim 330.000 euro, een wettelijk verplicht minimumbedrag voor een speler van buiten de Europese Unie. De situatie-Elbrazi hangt al jaren als een molensteen om de nek van de Twentse beleidsbepalers, ook al omdat hij het niveau van een modale speler nauwelijks ontstijgt. “Als de technische staf positief adviseert over Faouzi,

Bedrijfsresultaat incl. transferopbrengsten 0 176.000 verlies 2.045.000 verlies 4.550.000 winst 1.218.000 winst 1.157.000 winst 6.444.000 verlies 6.148.000 verlies (verwacht)

* resultaat inclusief buitengewone last van 2,6 miljoen euro, zijnde voorziening fiscale claim * * resultaat inclusief buitengewone last van 0,6 miljoen euro, zijnde voorziening fiscale claim

Baten Wedstrijdbaten Sponsoring Televisie Overige baten

2001/2002 1.998.000 8.006.000 1.801.000 1.116.000

Totaal

12.921.000

Uitgaven Personeelskosten Bedrijfskosten Afschrijvingen Totaal

9.805.000 4.819.000 463.000

15% 62% 14% 9%

2002/2003 1.770.000 7.342.000 1.725.000 340.000

16% 66% 15% 3%

11.177.000

76% 37% 4%

9.403.000 3.385.000 408.000

15.087.000

13.196.000

Resultaat

-/- 2.166.000

-/- 2.019.000

Deelnemingsresultaten

-/- 4.278.000

-/- 4.129.000

84% 30% 4%




van wie het contract afloopt, zullen we met hem gaan praten. Ik weet niet of het mogelijk is individueel iets te doen aan zo’n salaris, maar het bedrag dat hij hier verdient, kunnen we in de toekomst niet meer ophoesten.” Prognose van Twentevisie: het contract met Elbrazi zal niet worden verlengd. Een andere dure speler is Tommie van der Leegte, die door trainer René Vandereycken uit de selectie is verwijderd wegens een gebrek aan inzet en discipline. Volgens Van der Leegte mag hij vertrekken, volgens Van Beusekom niet. “Even los van de actuele situatie zeg ik: iemand met de kwaliteiten van Van der Leegte moet spelen.” De directeur weet waarover hij praat: een Van der Leegte als tribuneklant heeft nauwelijks transferwaarde. En afgezet tegen zijn aankoopsom (1,8 miljoen euro) en salaris zou hij bij een tussentijds vertrek de zoveelste (financiële) miskleun van FC Twente kunnen worden.

‘Collins John kan uiteindelijk een melkkoe worden’ Zoals FC Twente qua transferopbrengsten toch al op de nulgrens zit. “In het verleden dankte de club het overgrote deel van haar winstpositie aan de verkoop van spelers, maar dat is mede door het Bosman-arrest - nauwelijks meer aan de orde. Ik neem ook niet het risico om transferopbrengsten in te calculeren op de begroting, dan kan het alleen maar meevallen. Willen we nog iets aan spelers verdienen, dan zal het aan jongens uit de eigen opleiding zijn, die uiteindelijk door grote clubs worden weggekocht. En er zit bij FC Twente talent aan te komen, dat is zeker. Collins John voorop. Zo’n jongen kan uiteindelijk een melkkoe worden, maar in eerste instantie hopen we dat we sportief veel plezier aan hem zullen beleven.”

Fiscus Dat Van Beusekom de uitgaven zo nadrukkelijk moet inperken, heeft te maken met twee grote tegenvallers: de naheffing van de fiscus en het afhaken van Essent als shirt- en hoofdsponsor. De belastingdienst (Dienst Grote Ondernemingen) claimt een totaalbedrag van

3,2 miljoen euro van de Enschedese club en is vooralsnog niet bereid tot een soepele betalingsregeling, laat staan tot een (milde) schikking. De onderhandelingen zijn nog gaande, maar Van Beusekom heeft niet de illusie dat hij een lager bedrag dan de desbetreffende 3,2 miljoen als speciale voorzieningen in zijn begroting(en) kan opnemen. De andere tegenvaller betreft de sponsorinkomsten, ofwel de levensader van de club. Met Essent had FC Twente een hoofd- en shirtsponsor die per jaar goed was voor een bijdrage van bijna 1,5 miljoen euro, maar de tijd van dergelijke sommen lijkt voorbij. Min of meer door de nood gedwongen koos de club voor een keten van grotere, dragende sponsors. Daaronder Essent, dat wel aanbleef als stersponsor, en Zwanenburg Food Group, dat zich als shirtsponsor meldde. “Voordeel is dat er nu een betere spreiding is. Als er eentje wegvalt, hoeven we niet gelijk te wanhopen. Ook qua contractduur zijn er verschillen, dat komt de continuïteit evenzeer ten goede. Maar feit blijft dat er een gat zit in vergelijking met de vorige jaren. En we zullen naar nieuwe middelen moeten zoeken om dat gecompenseerd te krijgen.”

Denktankjes Gek veel nieuwe exposure-mogelijkheden zijn er op niet moment niet. Het Arke Stadion is, zolang er geen uitbreiding heeft plaatsgevonden, de beperkende factor. De skyboxen zitten vol, de exclusieve tribuneplaatsen ook. “We hebben nog wel een aantal relatief goedkope stoelen kunnen omzetten in TOS-arrangementen, maar in het stadion zitten we zo ongeveer aan onze limiet.” Ook de Twentse Ondernemers Sociëteit (TOS) is volgeboekt, met ruim 550 bedrijven. Uit die hoek mag Van Beusekom zich overigens in veel steun verheugen. “Als ik bij de TOS een lezing doe over de situatie van FC Twente komen na afloop toch diverse ondernemers naar me toe. Sommigen om daadwerkelijk financiële steun toe te zeggen, anderen om mee te denken over het genereren van nieuwe middelen en geld. Daar vormen zich ook denktankjes uit, waar ik veel aan heb. Want waarom zou ik het in mijn ‘uppie’ doen, als ik zoveel know-how om me heen heb.” Uit zo’n denktank kwam ook het idee om grote regionale bedrijven als Akzo, Thales en Urenco te interesseren voor FC Twente. “Het zijn weliswaar geen ondernemingen die iets hebben aan een reclamebord, maar misschien kunnen ze - vanuit maatschappelijke verantwoordelijk-

57

heid - met hun steun iets betekenen voor de Voetbalacademie of het Essent-complex. Met Thales en Urenco zijn we inmiddels in gesprek, hopelijk komt er iets uit. En zo blijven we naar mogelijkheden zoeken om sponsors binnen te halen. En daarmee de liquiditeit te versterken en dus de continuïteit te helpen waarborgen. Want dat is op dit moment onze taak.” Of Van Beusekom zijn gezondheidsoperatie daadwerkelijk in anderhalf, twee jaar weet te voltooien, hangt niet ook af van de externe ontwikkelingen in de voetballerij. “De situatie is nog onduidelijk. Wat gebeurt er - door de recente uitspraak van de NMA - met de tv-rechten? Kost de vrije verkoop van de rechten een club als FC Twente veel geld, ten opzichte van de huidige situatie? En hoe zit het met de bedoelingen van de Europese Commissie inzake de steun van gemeentelijke overheden? We wachten af, maar het kunnen factoren zijn die ons in Himalaya-sferen zouden kunnen brengen. Maar laten we hopen dat we niet boven de molshoopproporties uitstijgen.” ■

In het augustusnummer van Twentevisie interviewde Eddy van der Ley - voor het huishoudboekje van Heracles - penningmeester André Oude Weernink die onder meer zei dat de vroegere commercieel directeur Ton Fitsch (nu AGOVV) wel goed sponsors kon binnenhalen, maar minder oog had voor relatiebeheer. Een woedende brief van Fitsch (waarin met 'stappen' werd gedreigd) aan Oude Weernink

(met

afschriften

aan

Twentevisie en Heracles) volgde, omdat Fitsch zich beschadigd achtte. Voorzitter Smit: "Ik reageer niet naar Fitsch of naar Twentevisie. Heracles is een voetbalclub. Geen correspondentieclub."


IK Te U he lgid w ve t t s? rm ar : B e ief e ldi : 0 l M ng 74 ed in - 2 iaS de 45 ale 52 s vo 52 or

58

Dé telefoongids voor leden van de Industriële Kring Twente. Op internet: www.twentevisie.nl

BOUWNIJVERHEID

FINANCIËLE INSTELLINGEN

◆ Grontmij Advies- en Techniek b.v. Vestiging Twente, Einsteinstraat 14 Postbus 122, 7600 AC Almelo TEL 0546-805504, 06-51243904 FAX 0546-805502 Contactpersoon: de heer ing. R. Bussink MBA Gespecialiseerd in: bouw-, civiel-, cultuur- en milieutechniek van beleid, ontwerp en engineering tot turnkey realisatie. E-mail: [email protected] i Website: www.grontmij.com

◆ Scharenborg & Rijckenberg Lasondersingel 98, 7514 BV ENSCHEDE TEL 053-4349435 / FAX 053-4349436 Contactpersoon: de heer Ton Hakvoort Gespecialiseerd in: Verzekeringen, Pensioenen, Employé Bénefits E-mail: [email protected]

◆ Janssen de Jong Bouw b.v. Postbus 504, 7550 AM HENGELO TEL 074-2561414 FAX 074-2917143 Contactpersoon: de heer A.H.J. Terhalle E-mail: [email protected]

I K Te l g i d s

◆ Janssen de Jong Plancoördinatie B.V. Postbus 572, 7550 AN HENGELO TEL 074-2500800 FAX 074-2918521 Contactpersoon: de heer A.J. Kleinjan Gespecialiseerd in: projectontwikkeling bouw E-mail: [email protected] i Website: www.jajo.com p Bedrijfsprofiel ◆ Loohuis Installatietechniek Pastoor Boddestraat 18, 7666 LB FLERINGEN TEL 0546-629629 FAX 0546-629639 Contactpersoon: de heer A. Semmekrot Gespecialiseerd in: werktuigbouwkundige en elektrotechnische installatie E-mail: [email protected] i Website : www.loohuis.nl ◆ Novicon Beheer B.V. Sacharovstraat 4, 7575 EA OLDENZAAL TEL 0541-573030 FAX 0541-573031 Contactpersonen: G. Vehof / H. Vos Gespecialiseerd in: Staalbouw - Dak- en Gevelbekleding E-mail: [email protected] i Website: www.novicon.nl ◆ Unica Installatietechniek BV Postbus 174, 7550 AD HENGELO TEL 074-2490149 / FAX 074-2432955 Contactpersoon: de heer J.W. Lodeweges Gespecialiseerd in: installatietechniek, E, W, sprinkler, ICT E-mail:[email protected] i Website: www.unica.nl

Aannemers ◆ Aannemersbedrijf Gebr. Scharenborg Tolstraat 4, 7482 DB HAAKSBERGEN TEL 053-5721466 / FAX 053-5729417 Contactpersonen: de heer B. Scharenborg, Gespecialiseerd: nieuwbouw, verbouw en renovatie E-mail: [email protected] i Website: www.scharenborg.nl p Bedrijfsprofiel

Installatiebedrijven ◆ Alferink BV Installatietechniek Industriestraat 71, 7482 EW HAAKSBERGEN TEL 053-5730100 / FAX 053-5727725 Contactpersoon: de heer H. Alferink Gespecialiseerd in: installatietechniek E-mail: [email protected] ◆ Loohuis Installatie Technieken b.v. Pastoor Boddestraat 18 7666 LB FLERINGEN TEL 0546-629629 / FAX 0546-629639 Contactpersoon: de heer A. Semmekrot Gespecialiseerd in: installatietechniek E-mail: [email protected] i Website: www.loohuis.nl ◆ Weber Installatie Technieken bv Wegtersweg 37, 7556 BP HENGELO TEL 074-2912867 FAX 074-2439139 Contactpersoon: mevr. L. Aarninkhof Gespecialiseerd in: installatietechniek E-mail: [email protected]


◆ Ter Brugge Relatiepakketten B.V. Ambachtsstraat 26, 7622 AP BORNE TEL 074-267 22 22 FAX 074-267 22 92 Contact persoon: G.H.M. ter Brugge E-mail: [email protected] i Website: www.terbrugge.com

Texieladvies

◆ Spekschate Assurantie en Financieel Advies Grotestraat 216, 7622 GT BORNE TEL 074-2664455 / FAX 074-2660202 Contactpersoon: de heer A. Bartelink Gespecialiseerd in: Assurantiën en Financieel Advies E-mail: [email protected] i Website: www.spekschate.nl p Bedrijfsprofiel

◆ TerWeele Advise b.v. (TWA) Parallelweg 11, 7141 DL GROENLO TEL 0544-466240 / FAX 0544-467295 Contactpersoon: de heer J.B. ter Weele Gespecialiseerd in: Textiel / Advies / in- en verkoop E-mail: [email protected] i Website: www.twa-bv.nl p Bedrijfsprofiel

◆ Theodoor Gilissen Bankiers N.V. Nijverheidstraat 1, 7511 JM ENSCHEDE TEL 053-4854500 / FAX 053-4854520 Contactpersoon: de heer R. de Jong Gespecialiseerd in: vermogensbeheer E-mail: [email protected] i Website: www.gilissen.com

Verlichting

◆ Wensink & Masselink Financieel Adviseurs BV Bedrijvenpark Twente 305, 7602 KL ALMELO TEL 0546-549 338 / FAX 0546-549 340 Contactpersoon: de heer D.G.A. Masselink Gespecialiseerd in: Onafhankelijke Financieel Planners E-mail: [email protected] i Website: www.wensinkmasselink.nl p Bedrijfsprofiel

Verzekeringen ◆ AON Nederland Makelaars in Assurantiën & Risico-Adviseurs Beursstraat 1a, 7551 HP HENGELO TEL 074-2423355 / FAX 074-2434970 Contactpersoon: de heer S. Roodenburg E-mail: [email protected] i Website: www.aon.nl

GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSZORG Arbodiensten ◆ Arbo Unie Oost-Nederland Haven NZ 39, 7606 ES ALMELO Postbus 480, 7600 AL ALMELO TEL 0546-822022 / FAX 0546-813161 Contactpersoon: de heer R. Reinders, regiodirecteur Gespecialiseerd in: arbodienstverlening, verzuim en reïntegratie i Website: www.arbounie.nl ◆ Benefit stabiliteit in bewegen Prinsenstraat 1, 7607 JC ALMELO TEL 0546-538050 FAX 0546-539950 Contactpersoon: D.W.H. Bosch Gespecialiseerd in: arbeidsreïntegratie E-mail: [email protected] ◆ Maetis Arbo Spoorstraat 50, 7551 CA HENGELO TEL 074-2552727 FAX 074-2552700 Contactpersoon: mevrouw Y. van Rheenen Gespecialiseerd in: Arbodienstverlening E-mail: [email protected] i Website: www.maetis.nl ◆ Zorgservices Twente Postbus 690, 7550 AR Hengelo Geerdinksweg 153, 7555 DL Hengelo TEL 074-2475387 FAX 074 - 2502216 Contactpersoon: mevrouw Anita Hoek- van den Bos Gespecialiseerd in: aanvullende zorg en dienstverlening op gebied van gezondheidszorg E-Mail: [email protected] i Website: www.zorgservicestwente.nl

ZORGSERVICE GROOTHANDEL EN HANDELSBEMIDDELING

CULTUUR, SPORT EN RECREATIE

◆ Carel Lurvink BV Marssteden 40, 7547 TC ENSCHEDE TEL 053-4344343 FAX 053-4337105 Contactpersoon: de heer C. Lurvink Gespecialiseerd in: schoonmaak-, schilders- en veiligheidsartikelen E-mail: [email protected] i Website: www.carellurvink.nl

◆ De Twentsche Schouwburg NV Langestraat 49, 7511 HB ENSCHEDE TEL 053-4858585 FAX 053-4858590 Contactpersoon: de heer A. Siekmans Gespecialiseerd in: theater/muziek/ feesten/congressen E-mail: [email protected]

◆ Electro Automatisering Smelt Twekkeler Es 7, 7547 ST ENSCHEDE Postbus 411, 7500 AK ENSCHEDE TEL 053-4846666 FAX 053-4846699 Contactpersoon: de heer B.H.G. Nijmeijer E-mail: [email protected] i Website: www.eas.nl

◆ Herin Lichttechniek Kalanderstraat 20A, 7461 JM RIJSSEN TEL 0548-541861 / FAX 0548-541862 Contactpersoon: de heer H. Tijhuis Gespecialiseerd in: verlichting E-mail: [email protected]

Wijnimporteurs ◆ Heisterkamp Wijnkopers / Het Wijngebouw Eerste Stegge 2, Postbus 63, 7631 AE Ootmarsum TEL 0541-292222 / FAX 0541-292024 Gespecialiseerd in: Boeren kwaliteitswijnen uit klassieke streken Contactpersoon: de heer Jan Herbrink ◆ Redeker Horeca groothandel b.v. Gruttostraat 81, 7471 ER GOOR TEL 0547-272645 / FAX 053-260202 Contactpersoon: de heer Van Regteren

HORECA ◆ AC Restaurant & Hotel Holten Langstraat 22, 7451 ND HOLTEN TEL 0548-362680 FAX 0548-264550 Contactpersoon: de heer F.H. Lanfers Gespecialiseerd in: dineren, vergaderen, overnachten E-mail: [email protected] ◆ Conferentiehotel Drienerburght Drienerlolaan 5, 7522 NB ENSCHEDE TEL 053-4331366 / FAX 053-4356770 Contactpersoon: mevrouw M.J.F. Schmand E-mail: [email protected] i Website: www.drienerburght.nl ◆ Golden Tulip Hotel De Broeierd Hengelosestraat 725, 7521 PA ENSCHEDE TEL 053-8506500 FAX 053-8506510 Contactpersoon: mevrouw S. Lammersen Gespecialiseerd in: Hotel, Restaurant, Vergaderen en broodjesservice E-mail: [email protected] i Website: www.broeierd.nl p Bedrijfprofiel ◆ Landgoed de Wilmersberg Rhododendronlaan 7 7587 NL DE LUTTE TEL 0541-585555 / FAX 0541-585565 Contactpersoon: de heer N. Hoek Gespecialiseerd in: hotel / restaurant / beautycentrum / congres- en vergaderaccommodatie E-mail: [email protected] i Website: www.wilmersberg.nl p Bedrijfprofiel ◆ Muldershuis Mallumse Molenweg 114, 7152 AV Eibergen TEL 0545-474720 FAX 0545-474720 Contactpersoon: de heer Toine Lacet Gespecialiseerd in: vergaderlocaties/ bedrijfsevents E-mail: [email protected] i Website: www.muldershuis.nl ◆ Trainingscentrum het Balkon Hooidijk 15, 7661 RA Vasse TEL 0541-518194 FAX 0541-510847 Contactpersoon : mevrouw drs. Judith Budde Gespecialiseerd in: management communicatie teams coaching, ook accommodatie E-mail: [email protected] i Website: www.hetbalkon.nl p Bedrijfprofiel ◆ Van der Valk Hotel Hengelo Bornsestraat 400, 7556 BN HENGELO TEL 074-2555055 FAX 074-2555010 Contactpersoon: de heer P.A. van der Valk Gespecialiseerd in: vergader en hotel accommodatie E-mail: [email protected] i Website: www.hotelhengelo.nl

Websites van in de IKTelgids vermelde bedrijven met het symbooltje i , zijn ook te vinden via de website: www.twentevisie.nl Alle bedrijven met het symbooltje p hebben een bedrijfsprofiel op de website: www.twentevisie.nl Alle IKTel-leden staan tevens op: www.twentevisie.nl, voorzien van plattegrond en routeplanner.

a d v e r t o r i a l

Draadloos internetten niet veilig Veel bedrijven communiceren tegenwoordig via Internet. E-mail is niet meer weg te denken uit de dagelijkse bedrijfsvoering. Een nieuw fenomeen is wireless access: draadloos internetten. Door middel van een ontvanger op het dak kan een bedrijf zonder gebruik te maken van een kabel via het Internet communiceren met klanten en andere bedrijven. De risico’s beseffen maar weinigen.

Makkelijk te onderscheppen Berichten die draadloos via het Internet verstuurd worden, kunnen makkelijk worden onderschept. De berichten worden als een radiosignaal verstuurd. Iemand die mee wil luisteren gaat op zoek naar dit signaal en breekt daar op in. Dit wordt datasniffing genoemd. Elke gemiddelde computerhobbyist kan dit. Met een simpel te bouwen antenne en een laptop kan hij signalen opsporen. Op het moment dat iemand inlogt, kan de ‘luistervink’ meekijken welke inlognaam en wachtwoord worden gegeven. Alle e-mail is zo te lezen en belangrijke bedrijfsgegevens liggen op straat.

Bewustwording Bedrijven moeten zich bewust worden van de risico’s wanneer zij gebruik maken van Internet en draadloos Internet in het bijzonder. Als voorbeeld geven we u een bedrijf dat offertes via het draadloze Internet verstuurde. Hoe scherp de offerte ook was, de concurrent was hen keer op keer voor. Nadat bleek dat de internetverbinding niet veilig was, is dit bedrijf overgestapt op een vaste verbinding met een goede beveiliging. Offertes werden weer opdrachten. Veel bedrijfsgevoelige informatie wordt vaak via e-mail verstuurd. Denk hierbij aan jaarcijfers, verslagen, persoonlijke gegevens, klantgegevens.

Makkelijk te kraken De beveiliging van de internetverbinding is een absolute noodzaak. Veel bedrijven bieden via het Internet oplossingen aan voor het beveiligen van een draadloze internetverbinding. In verschillende mailprogramma’s zit een mogelijkheid om mail te versleutelen. Dit betekent wel dat met elke klant afzonderlijk afspraken gemaakt moeten worden over de wijze van versleuteling,

Herbert ter Morsche van Virtu Secure Web Services en Gerard Grouve van System Force voor de kluisdeuren van de zwaar bewaakte ruimten in de voormalige Nederlandsche Bank. wat de nodige communicatieproblemen met zich meebrengt. De standaardbeveiliging op draadloos dataverkeer is niet voldoende. Op het Internet zijn gratis programma’s te verkrijgen die de versleuteling binnen twee uur ongedaan kunnen maken. Hiervoor hoeft men geen doorgewinterde hacker te zijn. Iedereen kan dit binnen twintig minuten leren. En het werkt twee kanten op: Met de verkregen inlognamen en wachtwoorden kan een hacker zich voordoen als één van de medewerkers en informatie achterhalen, wijzigen of verwijderen. Goede beveiliging van een draadloos Internet is kostbaar. Een alternatieve internetoplossing ligt vaak meer voor de hand.

waaronder de ‘atoombunker’. Waar vroeger grote hoeveelheden goud lagen opgeslagen staan nu servers. De ruimten zijn zo gebouwd dat ze alle denkbare rampen kunnen weerstaan. De serverruimten zijn compleet aangepast voor hoogtechnische computerapparatuur. Bij stroomstoringen neemt het eigen aggregaat de energievoorziening over. Bedrijven kunnen hier hun computerapplicaties plaatsen. De verbinding met het bedrijf gebeurt via vaste verbindingen. System Force ontwerpt en bewaakt de beveiliging van bedrijven. Omdat hackers wekelijks vele nieuwe manieren ontdekken om systemen te kraken, test System Force deze om de hacker voor te zijn. System Force hackt als het ware op verzoek.

Beveiliging Beveiliging van vaste verbindingen is een stuk makkelijker. Het uitfilteren van berichten van één speciaal bedrijf is bijna niet mogelijk. Er komt zoveel dataverkeer langs dat het voor een hacker snel oninteressant wordt. Een Firewall en anti-virussoftware zijn de eerste vereisten voor een goede beveiliging. Maar om een systeem echt veilig te maken is meer nodig. Vooral nu steeds meer werknemers toegang hebben tot het netwerk en zelfs thuis of op reis kunnen inloggen. ESM (Enterprise Security Management) Virtu en System Force werken samen om netwerken en bedrijfsgegevens zo goed mogelijk te beveiligen.

System Force beveiligt het gehele computernetwerk. Niet alleen de gebruikersadministratie wordt beveiligd, zoals in veel standaardpakketten gebeurt. Ook alle andere aspecten van het bedrijfsnetwerk worden meegenomen: van inlogprocedures tot en met opleiding en training van het personeel. Is uw internetverbinding wel veilig? Wilt u meer informatie over de beveiliging van uw internetverbinding? Neem dan contact op met Herbert ter Morsche van Virtu of Theo Engels van System Force. Samen met u kunnen we de risico’s in kaart brengen en werken aan een veilige oplossing.

Virtu, Een goede beveiliging begint fysiek bij Virtu. De serverruimten van Virtu bevinden zich in fysiek zwaar beveiligde ruimten in de voormalige kluizen van de Nederlandsche Bank,

Auke Vleerstraat 1 7521 PE Enschede T. 053 434 05 70 F. 053 436 30 98 [email protected] www.virtu.nl

Vergaderaccommodaties

Metaal recycling

◆ Theaterhotel Almelo Schouwburgplein 1 7607 AE ALMELO TEL 0546-810061 / FAX 0546-821665 Contactpersoon: Jan-Willem Holtmaat Gespecialiseerd in: theater, horeca, hotel, congres en zalenverhuur E-mail: [email protected] i Website: www.theaterhotel.nl

◆ Heinhuis Auto & Metaalrecycling Hupselsedwarsweg 2a, 7551 HP EIBERGEN TEL 0545-472052 FAX 0545-474179 Contactpersoon: de heer T. Heinhuis Gespecialiseerd in: metaal- en autorecycling E-mail: [email protected] i Website: www.heinhuis.nl

INDUSTRIE ◆ DCW-bedrijven Postbus 422, 7500 AK Enschede TEL 053-4829292 / FAX 053-4306055 Contactpersoon: mevrouw I.A. van Rossum Gespecialiseerd in: industriële toelevering en dienstverlening E-mail: [email protected] i Website : www.dcw.nl

Productie machines en apparaten ◆ Kiekens Products B.V. Postbus 99, 7600 AB ALMELO TEL 0546-871555 / FAX 0546-871985 Contactpersoon: de heer Ten Doeschate Gespecialiseerd in: luchttechniek E-mail: [email protected] i Website: www.kiekens-products.com

Zeefdrukkerijen ◆ A 1 Printservice VOF Olieslagweg 120, 7521 JG ENSCHEDE TEL 053-4302520 / FAX 053-4317247 Contactpersoon: de heer W. Rozema Gespecialiseerd in: tampondruk E-mail: [email protected] Website: www.a1-printservice.com

◆ Hoekman Grafische Groep Postbus 51, 7460 AB RIJSSEN TEL 0548-530405 / FAX 0548-530407 Contactpersoon: de heer Roy N. Bijvank Gespecialiseerd in: grafische communicatie E-mail: [email protected] i Website : www.hoekman.nl

MILIEUDIENSTVERLENING

◆ Indugas - Rhee bv Twekkeler Es 8, 7547 SM ENSCHEDE TEL 053-4803380 / FAX 053-4307232 Contactpersoon: de heer M.J.M. Buterowe Gespecialiseerd in: Industriële en vloeibare gassen E-mail: [email protected] ◆ Loohuis Installatie Technieken b.v. Pastoor Boddestraat 18, 7666 LB FLERINGEN TEL 0546-629629 / FAX 0546-629639 Contactpersoon: de heer A. Semmekrot Gespecialiseerd in: installatietechniek ◆ Werk en Vakmanschap Bornsestraat 1E 7556 BA HENGELO TEL 074-2590959 / FAX 074-2590446 Contactpersoon: de heer R. Bruns Gespecialiseerd in: flexibiliteit van gekwalificeerde arbeid E-mail: [email protected] i Website: www.werkenvakmanschap.nl p Bedrijfsprofiel ◆ Quadrant EPP Nederland b.v. Anth. Fokkerweg 2, 7602 PK ALMELO Postbus 59, 7600 AB ALMELO TEL 0546-877777 / FAX 0546-860796 Contactpersoon: de heer H. Hoekstra Gespecialiseerd in: Rubber- en kunststofproducten

Aandrijftechniek ◆ Maxon Motor Benelux B.V. De Giem 22, 7547 SV ENSCHEDE TEL 053-4320566 FAX 053-4303665 Contactpersoon: de heer R.J.H. Keultjes Gespecialiseerd in: aandrijftechniek E-mail: [email protected]

◆ BMD Advies Oost Munsterstraat 3, 7418 EV DEVENTER TEL 0570-676695 / FAX 0570-676255 Contactpersoon: de heer ir. A.J. Oortgiesen Gespecialiseerd in: milieu, energie, arbo en kwaliteit E-mail: [email protected] i Website: www.bmdadvies.nl p Bedrijfsprofiel

Bodemonderzoek/sanering ◆ Verhoeve Milieu Oost b.v. Bleskolksingel 9, 7602 PE Almelo TEL 0546-486436 / FAX 0546-486430 Contactpersoon: mevrouw ing. I.M. Bruns E-mail: [email protected]

Milieuadvies- en onderzoekbureaus ◆ Geofox BV Eektestraat 10-12, 7575 AP OLDENZAAL Postbus 221, 7550 AE OLDENZAAL TEL 0541-585544 / FAX 0541-522935 Contactpersoon: de heer drs. R.C.H. Steneker Gespecialiseerd in: bodem water (o.a. Legionella), asbest E-mail: [email protected] i Website: www.geofox.nl

ONDERWIJS ◆ Trainingscentrum Het Balkon Hooidijk 15, 7661 RAVasse TEL 0541-518194 / FAX 0541-510847 Contactpersoon: mevrouw drs. Judith Budde Gespecialiseerd in: management communicatie teams coaching, ook accommodatie E-mail: [email protected] i Website: www.hetbalkon.nl p Bedrijfprofiel

Bedrijfsopleidingen/advies ◆ Centrum Vakopleiding César Franckstraat 1, 7604 JE ALMELO TEL 074-2557800 / FAX 074-2557840 Contactpersoon: de heer F.G.M. Holtkamp

◆ Rotor BV Mors 1-5, Postbus 45, 7150 AA EIBERGEN TEL 0545-464640 FAX 0545-475065 Contactpersoon: mevrouw A.C. Mulder (P.R.) Gespecialiseerd in: aandrijftechniek E-mail: [email protected] i Website: www.rotor.nl

◆ Villa, Expertise voor bedrijven Kortenaarstraat 71,7513 AD ENSCHEDE TEL 053-4871871 FAX 053-4302474 Contactpersoon: de heer G.A.M. Salemink Gespecialiseerd in: bedrijfsopleidingen, onderzoek, advies, coaching, cursussen E-mail: [email protected] i Website: www.hen.nl

Drukkerijen

Opleidingsinstituten/onderwijs

◆ Hassink Drukkers b.v. Postbus 177, 7480 AD HAAKSBERGEN TEL 053-5721777 FAX 053-572675 Contactpersoon: de heer W.J. Hassink Gespecialiseerd in: Kwalitatief hoogwaardig drukwerk E-mail: [email protected] i Website: www.hassink.nl

◆ ROC Oost-Nederland Lupinestraat 9,7552 HJ HENGELO TEL: 074-8503333 FAX: 074-8503210 Contactpersoon: de heer F.G.C.M. Tillemans Gespecialiseerd in: Opleidingen en Trainingen E-mail: [email protected] i Website: www.roc-on.nl

Metaalindustrie ◆ Galvano Hengelo B.V. Zuidelijke Havenweg 40, 7554 RR HENGELO TEL 074-2483938 FAX 074-2484070 Contactpersoon: de heer P.I.M. Bebseler Gespecialiseerd in: galvanotechniek E-mail: [email protected]

◆ ROC Twente Plus Twentheplein 5, 7607 GZ ALMELO TEL 0546-830200 FAX 0546-830245 Contactpersoon: mevrouw Elfering Gespecialiseerd in: MBO-, MBO-plus-, HBO-kort-onderwijs E-mail: [email protected] i Website: www.ROCTwentePlus.nl

◆ OLCT Opleiding & Trainingen Postbus 3366, 7500 DJ Enschede TEL 053-4340344 FAX 053-4341259 Contactpersoon: Paula de Regt, account manager Gespecialiseerd in: bedrijfstraining, cursussen, IT-training E-mail: [email protected] i Website: www.olct.nl ◆ SWOT Postbus 217, 7500 AE ENSCHEDE TEL 053-4894670 / FAX 053-4892748 Contactpersoon: mevrouw L. Bok Gespecialiseerd in: deeltijdopleidingen op HBO-niveau E-mail: [email protected] i Website: www.swot.nl

OPENBAAR BESTUUR, OVERHEIDSDIENSTEN ◆ Gemeente Almelo Postbus 5100, 7600 GC ALMELO TEL 0546-541184 / FAX 0546- 541199 Contactpersoon: de heer J. Melsen gespecialiseerd in econ. ontwikkeling E-mail: [email protected]

OVERIGE DIENSTVERLENING ◆ A1 printservice Olieslagweg 120, 7521 JG Enschede TEL 053-4302520 / FAX 053-4317247 Contactpersoon: mevrouw B. Rozema Gespecialiseerd in: tampon- en zeefdruk E-mail: [email protected] i Website: a1-printservice.com

59

I K Te l g i d s

◆ Heinhuis Auto & Metaalrecycling Hupselsedwarsweg 2a, 7151 HP EIBERGEN TEL 0545-472052 / FAX 0545-474179 Contactpersoon: de heer T. Heinhuis Gespecialiseerd in: metaalrecycling/autorecycling E-mail: [email protected] i Website: www.heinhuis.nl

◆ STODT praktijkcentrum voor geavanceerde techniek César Franckstraat 1a, 7604 JE ALMELO TEL 0546-822455 FAX 0546-827487 Contactpersoon: de heer G.A. Wieffer Gespecialiseerd in: Kenniscentrum voor de metaal, elektro en kunststof E-mail: [email protected] i Website: www.stodt.nl p Bedrijfsprofiel

or de vo in ales 52 g in iaS 52 eld ed 45 rm M 2 ve Bel 4 Uw s?: : 07 id ef lg ri Te ta IK het


◆ SOWECO N.V. Postbus 308, 7600 AH ALMELO TEL 0546-875678 / FAX 0546-875604 Contactpersoon: de heer W.Th.H. Visscher Gespecialiseerd in: verrassend, vertrouwd, veelzijdig E-mail: [email protected] i Website: www.soweco.nl ◆ IMPULS Wierdensestraat 22, 7607 GJ Almelo TEL 0546-805805 / FAX 0546-6805800 Contactpersoon: de heer J.M.B.P. Adolfsen Gespecialiseerd in: Reïntergratie langdurig werklozen E-mail: [email protected] i Website : www.impuls -almelo.nl ◆ Catalpa Demmersweg 76, 7556 BN HENGELO TEL 074-2405555 FAX 074-2405444 Contactpersoon: mevrouw Simone Derksen Gespecialiseerd in: kinderopvang (landelijke organisatie) E-mail: [email protected] i Website : www.catalpa.nl

PROD. EN DISTR. VAN ELECTR., AARDGAS EN WATER ◆ COGAS Postbus 71, 7600 AB ALMELO TEL 0546-836666 FAX 0546-811267 Contactpersoon: de heer H. Bijker Gespecialiseerd in: energie-adviezen en stortgasbenutting E-mail: [email protected] i Website: www.cogas.nl

REPARATIE GEBRUIKSGOEDEREN Autobedrijven ◆ Auto Scholing Almelo b.v. Buitenhavenweg 1, 7604 PW ALMELO TEL 0546-815490 FAX 0546-817519 Contactpersoon: de heer J.C.H. Sjoers Gespecialiseerd in: Honda Automobielen

Heftrucks ◆ Loohuis Heftruckservice b.v. Van der Hoopweg 7, 7602 PJ ALMELO TEL 0546-863429 FAX 0546-865058 Contactpersoon: mevrouw Huisman-Loohuis Gespecialiseerd in: Intern Transportmateriaal E-mail: [email protected] i Website: www.loohuisheftruckservice.nl



UITGEVERIJEN ◆ MediaSales Nederland bv Anninksweg 50, 7557 AH HENGELO Postbus 702, 7550 AS HENGELO TEL 074-2455252 / FAX 074-2503513 Contactpersonen: de heer J.W. Achterberg, de heer R.H.M. Staal E-mail:[email protected]

VERVOER, OPSLAG EN COMMUNICATIE Reisorganisaties ◆ Reisburo Brinkman Van Loenshof 78, 7511 NM ENSCHEDE TEL 053-4302121 / FAX 053-4345858 Contactpersoon: de heer B. Brinkman E-mail: [email protected] i Website: www.reisbureau-brinkman.nl

Verhuizingen ◆ Grijpma Verhuizingen Transportcentrum 13, 7547 RT ENSCHEDE TEL 053-4849000 / FAX 053-4849070 Contactpersoon: de heer Leo F. Brant Gespecialiseerd in: projectverhuziingen, archiefbeheer en opslag E-mail: [email protected] i Website : www.grijpma.nl

ZAKELIJKE DIENSTVERLENING ◆ Amicon Zorgverzekeraar Lavickse Allee 130, 6709 DZ WAGENINGEN Postbus 75000, 7500 KC ENSCHEDE TEL 0317-455758 FAX 0317-455922 Contactpersoon: de heer B.F.A. Sluiter Gespecialiseerd in: zorgconcepten voor werkgevers E-mail: [email protected] i Website: www.amicon.nl ◆ Argonaut BV Demmersweg 2, 7556 BN HENGELO TEL074-2556868 / FAX 074 2568708 Contactpersoon: de heer E.G. Derkink Gespecialiseerd in: reïntegratie interventie en verzuimprocesmanagement E-mail: [email protected] i Website : www.argonaut.nl ◆ BMW Bedrijf-Mens-Werk “Het Scheepvaarthuis” Haven N.Z. 37e, 7607 ES ALMELO TEL 0546-923929 / FAX 0546-539190 Contactpersoon: mevrouw C.J. Dujardin Gespecialiseerd in: P&O/BMW; tests, advies E-mail: [email protected] Website: www.bedrijf-mens-werk.nl i

◆ Congres Associatie Twente Postbus 217, 7500 AE ENSCHEDE Drienerlolaan 5, 7552 NB ENSCHEDE TEL 053-4894444 / FAX 053-4894442 Contactpersoon: mevr. S.M. Kleisen - Wigéri van Edema Gespecialiseerd in: congres/evenementenorganisatie E-mail: [email protected] i Website: www.congress.nl

Accountants ◆ Countus accountants en adviseurs Hengelosestraat 48, 7514 AF Enschede TEL 053-4353208 / FAX 053-4339844 Contactpersoon: de heer B.J. Meijer Gespecialiseerd in: Accountancy en Belastingadvies E-mail: [email protected] i Website: www.countus.nl p Bedrijfsprofiel ◆ GIBO Accountants en Adviseurs Hengelosestraat 567, 7521 AG ENSCHEDE TEL 053-4861130 / FAX 053-4861139 Contactpersoon: dhr. J.M. Stoeten FB Gespecialiseerd in: Accountancy en belastingadvies E-mail: [email protected] i Website: www.gibogroep.nl p Bedrijfsprofiel ◆ KPMG Accountants n.v. Hengelosestraat 581, 7521 AG ENSCHEDE TEL 053-4832525 / FAX 053-4832500 Contactpersoon: de heer A.J. Voskamp, de heer J.H.M. van der Meer en de heer A.J.M Oude Weernink Gespecialiseerd in: diverse branches E-mail: [email protected] i Website: www.kpmg.nl ◆ PricewaterhouseCoopers N.V. Diamantstraat 2, 7554 TA Hengelo TEL 074-2467777 / FAX 074-2467778 Contactpersoon: dhr. Gerard Veger, dhr. Allard Tönissen, dhr. Gert van der Leest en dhr. Arnold Poelstra Gespecialiseerd in: accountancy / belastingadvies E-mail: [email protected] i Website: www.pwcglobal.com/nl ◆ Ten Kate & Huizinga Postbus 2323, 7500 CH ENSCHEDE TEL 053-8522222 / FAX 053-8522223 Contactpersoon: de heer G. Heerink Gespecialiseerd in: accountancy en belastingadvies E-mail: [email protected] i Website: www.tkhabc.com

Administratiekantoren ◆ Administratiekantoor Vijn & Lotgerink B.V. Oostermaat 11, 7623 CS BORNE TEL 074-2666216 / FAX 074-2666225 Contactpersoon: de heer J.G.M. Lotgerink Bruinenberg E-mail adres: [email protected] i Website: www.vijnenlotgerink.nl

Adviesbureaus ◆ DHV Milieu en Infrastructuur B.V. Vestiging Oost Nederland Geerdinksweg 189, 7555 DZ HENGELO TEL 074-25 52 000 / FAX 074-243 92 45 Contactpersoon: de heer ing. T.S. van Bodegraven Gespecialiseerd: transport, infrastructuur water, milieu, ruimtelijke ordening E-mail: [email protected] i Website: www.dhv.nl

◆ De Bleeker Groep Postbus 300, 7550 AH HENGELO TEL 074-2550444 / FAX 074-2550445 Contactpersoon: de heer B.H.J. Schwering Gespecialiseerd in: Opel/Autorent/Focwa/ Schadeherstel/Autowas

◆ Geofox B.V. Eektestraat 10-12, 7575 AP OLDENZAAL Postbus 221, 7550 AE OLDENZAAL TEL 0541-585544 FAX 0541-522935 Contactpersoon: de heer drs. R.C.H. Steneker

◆ Essent Kabelcom Postbus 1040, 7550 AX HENGELO TEL 074-8511151 / FAX 074-8511100 Contactpersoon: de heer H. ter Beek Gespecialiseerd in: telecommunicatie E-mail: [email protected] i Website: www.essentkabel.nl

◆ KPMG Business Advisory Services Hengelosestraat 581, 7521 AG ENSCHEDE TEL 053-4832525 / FAX 053-4832500 Contactpersonen: de heer A.J. Voskamp, de heer J.H.M. van der Meer, de heer A.J.M Oude Weernink E-mail: [email protected]

◆ Protekt Nederland BV Deldenerstraat 61, 7551 AC HENGELO TEL 074-2429224 / FAX 074-2430847 Contactpersoon: de heer R. Duine Gespecialiseerd in: bedrijfshulpverlening, brandpreventie, noodplan E-mail: [email protected] i Website: www.protekt.nl

◆ Lemmens Belastingadviseurs BV Oldenzaalsestraat 120, 7514 DS ENSCHEDE TEL 053-4343519 FAX 053-4340852 Contactpersoon: de heer S. Lemmens CB Gespecialiseerd in: fiscale advisering, accountancy, bedrijfsadvisering en pensioenadvies E-mail: [email protected] i Website: www.lemmensbelastingadviseurs.nl

◆ Start Loopbaaninterventie Nijverheidsstraat 5, 7511 JM ENSCHEDE TEL 053-4814600 FAX 053-4814659 Contactpersoon: R. Langeslag Gespecialiseerd in: personele mobiliteit en outplacement i Website: www.start.nl

◆ Restyle Groep Nederland B.V. Wierdensestraat 25b, 7607 GE ALMELO TEL 0546-453989 FAX 0546-453979 Contactpersoon: de heer ing. J.G.J. Nijland E-mail: [email protected]

P & O Adviesbureaus ◆ Creyf’s Select Zeearend 12, 7609 PT ALMELO TEL 0546-821840 FAX 0546-821120 Contactpersonen: mevrouw M. Bragonje/ mevrouw N. Ertman/T. Evers/ mevrouw E. Groothuis/ G. Legtenberg Gespecialiseerd in: Werving en Selectie van personeel E-mail: [email protected] i Website: www.creyfsselect.nl ◆ SORG advies, Postbus 3008, 7600 EA ALMELO TEL 0546-646350 FAX 0546-646315 Contactpersoon: de heer H. Kerkdijk Gespecialiseerd in: organisatie- en personeelsadvies E-mail: [email protected] i Website: www.sorg.nl

Adviesbureaus voor bedrijfsvoering ◆Händelton Management Advies B.V Postbus 8080, 7550 KB HENGELO TEL 074-2782620 / FAX 074- 2782526 Contactpersoon: de heer drs. J.H.Handlogten Gespecialiseerd in: organisatie ontwikkeling en verandering in de professionele dienstverlening (profit en non-profit) E-mail: [email protected] i Website: www:handelton.nl ◆ STRATEGIC Business Partner Gronausestraat 710 7543 AM ENSCHEDE TEL 053-4618014 / FAX 053-4618015 Contactpersoon: de heer M. Leyen Gespecialiseerd in: MBO/MBT en overnames E-mail: [email protected] i Website: www.s-b-p.nl

61

I K Te l g i d s

◆ OAD Groep Postbus 20, 7450 AA HOLTEN TEL 0900-8482 Contactpersoon: de heer H. Verborg Gespecialiseerd in: organisatie vakantie- en zakenreizen E-mail: [email protected] i Website: www.oad.nl p Bedrijfsprofiel

◆ Vreewijck Expertises en Taxaties BV Neptunusstraat 21c, 7521 WC ENSCHEDE TEL 053-4312588 / FAX 053-4312662 Contactpersoon: de heer J.P. Fros Gespecialiseerd in: waardebepalingen, contra-expertises en taxaties i Website: www.vreewijck.nl



◆ Synténs Innovatienetwerk voor ondernemers Hengelosestraat 585, 7521 AG ENSCHEDE, Postbus 5503, 7500 GM ENSCHEDE TEL 053-4849800 / FAX 053-4849810 Contactpersoon: mw. A.G. Fiselier Gespecialiseerd in: advisering MKB E-mail: [email protected] i Website: www.syntens.nl

Advocatenkantoren ◆ Advocatenkantoor Vestering Deldenerstraat 34, 7551 AG HENGELO TEL 074-2505240 / FAX 074-2505310 Contactpersoon: de heer Mr. J. Vestering Gespecialiseerd in: ontslag, incasso’s, echtscheidingen ◆ Damsté Advocaten ALMELO: Twentelaan 15 TEL 0546-533633 / FAX 0546-820827 Postbus 479 7600 AL ALMELO HENGELO: Welbergweg 50 TEL 074-2488888 / FAX 074-2488800 Postbus 56, 7550 AB HENGELO ENSCHEDE: Lasondersingel 94/96 Postbus 126, 7500 AC ENSCHEDE TEL 053-4840000 / FAX 053-4341799 Contactpersoon: mevrouw M.J.B. klein Rot Gespecialiseerd in: Ondernemingsrecht, Arbeidsrecht, Vastgoedrecht, Letselschade, Strafrecht, Bestuursrecht, Milieurecht, Bouwrecht E-mail: [email protected] ◆ De Jonge Peters Remmelink Advocaten M.H. Tromplaan 10/12 7511 JK ENSCHEDE TEL 053-4331133 FAX 053-4330381 Mede in Deventer, Doetinchem, Groenlo en Zutphen Contactpersoon: de heer mr. D.K. Kalma Gespecialiseerd in: ondernemings-, arbeids-, bestuurings- en milieurecht en ruimtelijke ordening E-mail: [email protected] i Website: www.jpr.nl ◆ Jacobs Kranenburg advocaten Postbus 320, 7600 AH ALMELO TEL 0546-535565 FAX 0546-816014 Contactpersoon: mevrouw S.H.G. Swennen Gespecialiseerd in: Ondernemersrecht, Arbeidsrecht, Bestuursrecht E-mail: [email protected] ◆ Morsink Advocatenkantoor M.H. Tromplaan 25, 7513 AB ENSCHEDE Postbus 111 7500, AC ENSCHEDE TEL 053-4341150 FAX 053-4342726 Contactpersoon: de heer Mr. A.J. Morsink Gespecialiseerd in: Letselschade, ondernemingsrecht



◆ De Singel Advocaten Lasondersingel 125, 7514 BP ENSCHEDE TEL 053-4333552 / FAX 053-4361588 Contactpersoon: de heer J.F. Sabaroedin Gespecialiseerd in: huurrecht, echtscheidingsbemiddeling Contactpersoon: de heer J.F. Sabaroedin E-mail: [email protected] i Website: wwwdesingeladvocaten.nl

Arbeidsondersteuning/job coaching ◆ Job Coach Company Postbus 22, 7580 AA LOSSER TEL 053-5369988 / FAX 053-5369989 Contactpersoon: de heer R. Kamphuis Gespecialiseerd in: Reïntergratie van mensen met een arbeidshandicapt E-mail: [email protected] i Website: www.jobcoachcompany.nl

Architectenbureaus

Automatiseringsbedrijven ◆ Blue Point BV Steenmijerstraat 4, 7555 NB HENGELO Postbus 1047, 7550 BA HENGELO TEL 074-2506000 / FAX 074-2501509 Contactpersoon: de heer J.M.B.J. Quax Gespecialiseerd in: leveren van ICT-producten en diensten E-mail: [email protected] i Website: www.bluepoint.nl p Bedrijfsprofiel ◆ Inter-IM Informatie Management & ICT-advies Ringoven 38,7621 GN Borne TEL 074-2672568 / FAX 074-2672569 Contactpersoon: de heer R.J. Mulder Gespecialiseerd in: ICT-infrastructuur en beveiliging, E-business E-mail: [email protected] i Website: www.inter-im.nl ◆ VHT Automatisering BV Institutenweg 38,7521 PK ENSCHEDE TEL 053-4803500 / FAX 053-4803501 Contactpersoon: de heer W. ter Mors E-mail: [email protected] i Website: www.vht.nl

Incassobureaus ◆ Deurwaarders- en Incassobureau Enschede B.V. Lasondersingel 142, 7514 BW ENSCHEDE Postbus 82, 7500 AB Enschede TEL 053-4313232 / FAX 053-4359040 Contactpersoon: L.J. Kroep & P. JansenGerechtsdeurwaarders Gespecialiseerd in: juridische dienstverl. incasso’s E-mail: [email protected]

Internet Dienstverlening ◆ Gladior BV Pantheon 14,7521 PR ENSCHEDE Contactpersoon: de heer W. van Zon Gespecialiseer in: topposities in zoekmachines E-mail: [email protected] i Website: www.gladior.com ◆ Innovadis BV, Pantheon 14, 7521 PR ENSCHEDE Postbus 677,7500 AM ENSCHEDE TEL 053-4329944 / FAX 053-4329863 Contactpersoon: de heer H.M.A. Disberg Gespecialiseerd in: office automation / koppelingen / CMS E-mail: [email protected] i Website:www.innovadis.com

IT audit ◆Resolit audit en consultancy Capitool 42,7521 PL ENSCHEDE TEL 053-4837400 / FAX 053-4837799 Contactpersoon: de heer E.van Kouteren Gespecialiseerd in: IT auditing E-mail: [email protected] i Website: www.resolit.nl

Juridische dienstverlening ◆ Drost Rechtspraktijk B.V. Parallelweg LS 8, 7553 LG HENGELO TEL 074-2490300 / FAX 074-2490301 Contactpersoon: de heer Y.P.J. Drost

Kantoor- en projectinrichting ◆ Interieurbouw Harry Homan bv Breukersweg 1, 7471 ST GOOR TEL 0547-274750 / FAX 0547-271813

Beveiligingsbedrijven

Management

◆ Platvoet Beveiligingssystemen Kleibultweg 6, 7575 BN OLDENZAAL TEL 0541-515790 / FAX 0541-523205 Contactpersoon: de heer H. Platvoet Gespecialiseerd in: Beveiling E-mail: [email protected] Website: www.platvoet.com

◆ ASW Interimmanagement Mediation Hulsbekenkamp 54, 7576 GC OLDENZAAL TEl 0541-537422 / FAX 0541-537430 Contactpersoon: de heer Arthur P. Wijma Gespcialiseerd in: interimmanagement en mediation E-mail: [email protected]

◆ Van der Molen Detec B.V. Twenteweg 20, 7532 ST ENSCHEDE TEL 053-4609010 / FAX 053-4609015 Contactpersoon: de heer G.G. van der Molen Gespecialiseerd in: Beveiliging Email: [email protected] i Website: www.detec.nl

◆ Beleid en Innovatie Postbus 1447, 8001 BK ZWOLLE Wipstrikkerallee 95, 8023 DW ZWOLLE TEL: 038-4548170 / FAX: 038-4542341 Contactpersoon: dhr. Ir. H.E. Hermans Gespecialiseerd in: organisatieadvies en management E-mail: [email protected] i Website: www.beleideninnovatie.nl

Detacheringsbedrijven ◆ Impuls. Violierstraat 81, 7601 GR ALMELO TEL 0546-825565 / FAX 0546-823057 Contactpersoon: J.M.B.P. Adolfsen Gespecialiseerd in: detachering en bemiddeling

Direct mail & fullfilment ◆ De Brink Direct Mail Postbus 1010, 7500 BA ENSCHEDE TEL 053-4305515 / FAX 053-4309186 Contactpersoon: de heer R. in het Veld Gespecialiseerd in: Directmail en Fullfillment + Databasebeheer E-mail: [email protected] i Website: www.brinkmail.nl

Expertises en taxaties ◆ Alg. Expertise Bureau ‘Overijssel’ AEO Taxaties B.V. Kuipersdijk 81, 7512 CB ENSCHEDE Postbus 3222, 7500 DE ENSCHEDE TEL 053-4312588 / FAX 053-4312662 Contactpersoon: de heer R.C.W. Schenk

Film/video/multimedia ◆ Apex audio-visuals Rijkmansstraat 2, 7411 GB DEVENTER TEL 0570-624960 / FAX 0570-609057 Contactpersoon: de heer W. Berends E-mail: [email protected] i Website: www.apex-av.nl

Marktonderzoek ◆ I&O Research, Postbus 563, 7500 AN ENSCHEDE TEL 053-4825000 / FAX 053-4825009 Contactpersoon: drs. Nico Buurman Gespecialiseerd in: marktonderzoek E-mail: [email protected] i Website: www.io-research.nl p Bedrijfsprofiel

Multimedia ◆ Present Media BV Gronausestraat 710, 7534 AM ENSCHEDE TEL 053-4611083 / FAX 053-4617146 E-mail: [email protected] i Website: www.presentmedia.nl

Reclameadviesbureaus ◆ Abecom Communicatie Management BV Postbus 434, 7570 AK OLDENZAAL TEL 0570-631121 / FAX 0570-631385 Contactpersoon: de heer A.C. Bagerman Gespecialiseerd in: business-to-business communicatie E-mail: [email protected] i Website: www.abecom.nl ◆ Reclamebureau Checkpoint Zuidwal 82, 7571 DJ OLDENZAAL TEL 0541-533766 / FAX 0541-533769 Contactpersoon: de heer P. Oosterhof Gespecialiseerd in: Strategie, Creatie en Media E-mail: [email protected] ◆ SIR: Business to Business Communications Marthalaan 10, 7533 CD ENSCHEDE Postbus 3775, 7500 DT ENSCHEDE TEL 053-4307044 / FAX 053-4306786 Contactpersoon: de heer M.B. Schenning E-mail: [email protected] i Website: www.sir.nl

Schoonmaakbedrijven ◆ Asito Facilitaire Diensten b.v. Plesmanweg 24, 7602 PE ALMELO Postbus 375, 7600AJ ALMELO TEL 0546-484950 / FAX 0546-484955 Contactpersoon: de heer M. Toering Gespecialiseer in: facilitaire diensten E-mail: [email protected] i Website: www.asito.nl ◆ CSU total care Vendelier 51c, 3905 PC VEENENDAAL TEL 0318-535555 Contactpersoon: de heer J. van Mierlo Gespecialiseerd in: schoonmaak

63

I K Te l g i d s

◆ De Boer-De Witte-Van der Heijden Architecten Prinsenstraat 13, 7607 JC ALMELO TEL 0546-814928 Contactpersoon: H. van der Heijden Gespecialiseerd in: architectuur, tekenbureau,interieur. Ook vestigingen in Enschede en Groenlo E-mail: [email protected] i Website: www.dewittevanderheijden.nl

◆ Faassen Media Producties Niemansgang 9, 7514 DM ENSCHEDE TEL 053-4325444 / FAX 053-4344968 Contactpersoon: mevrouw T.W.C. Melsen Gespecialiseerd in: av-producties, multimedia, tv-commercials, etc. E-mail: [email protected] i Website: www.faassenmedia.nl



◆ ISS Damage Services B.V. Twentepoort-Oost 39, 7609 RG ALMELO TEL 0546-481120 / FAX 0546-481130 Contactpersoon: de heer A. Seiger Gespecialiseerd in: calamiteiten en specialistische reiniging E-mail: [email protected] i Website: [email protected]

Uitzendbureaus ◆ Adecco The Flex Company Nijverheidstraat 9, 7511 JM ENSCHEDE TEL 053-4305300 / FAX 053-4305303 Contactpersoon: mevrouw R. Blankenborg Gespecialiseerd in: uitzenden, detacheren, werving & selectie E-mail: [email protected] ◆ Teleworkx B.V. Stationsplein 2a, 7511 JD ENSCHEDE TEL 053-4306255 / FAX 053-4327568 Contactpersoon: de heer Marcel Koops E-mail: [email protected] i Website: www.inter-im.nl ◆ Unique Uitzendburo Marktplein 57, 7607 HL ALMELO TEL 0546-543005 / FAX 0546-543009 Contactpersoon: mevrouw M. Vreuls Gespecialiseerd in: flexible arbeid E-mail: [email protected] ◆ Unique Uitzendburo Enschedesestraat 41, 7551 EJ HENGELO TEL 074-2452060 / FAX 074-2452069 Contactpersoon: mevrouw D.N. Mensink Gespecialiseerd in: uitzenden, werving en selectie, detacheren E-mail: [email protected] ◆ Unique Uitzendburo Beltstraat 1, 7511 JZ ENSCHEDE TEL 053-4809105 / FAX 053-4809109 Contactpersoon: mevrouw E. Gest Gespecialiseerd in: uitzenden, werving en selectie, detacheren E-mail: [email protected]

Zakenreizen

Notariskantoren

◆ ATP Online Grotestraat 7, 7461 KE RIJSSEN TEL 0548-540800 / FAX 0548-542055 Contactpersoon: mevrouw S. Potman E-mail: [email protected] i Website: www.atp.nl

◆ Hofsteenge, Wesseling & Faber notarissen Hengelosestraat 42-44,7514 AH ENSCHEDE Postbus 18, 7500 AA Enschede TEL 053-4314977 FAX 053-4310299 Contactpersoon: de heer mr. C.J. Wesseling Gespecialiseerd in: estate-planning en escrow-contracten E-mail: [email protected] i Website: www.henw.nl

◆ BBT Brinkman Business Travel, winkelcentrum De Zuidmolen Van Loenshof 78, 7511 NM ENSCHEDE TEL 053-4300443 FAX 053-4345858 Contactpersoon: de heer B. Brinkman Gespecialiseerd in: zakenreizen E-mail: [email protected] i Website: www.reisburo-brinkman.nl



IKTvisie op...

Persoonlijke integriteit

High-tech keukenfabriek De Beek

66

E-commerce bij Wehkamp

68

HAWO: Twentse Topper Twente Topper

70

Twente Concert 2002

72

Scope

75

Twente Agenda

76

‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen’ en ‘persoonlijke integriteit in het zakelijk verkeer’ zijn, sinds de ontdekking van de bouwfraude en de schandalen uit de VS, actuele onderwerpen, waarbij de aandacht steeds meer uitgaat naar de persoonlijke invulling en de integriteit van de topmanager. Wettelijke eisen en technische mogelijkheden zijn duidelijk genoeg. Maar persoonlijke integriteit is een heel ander onderwerp, waarbij het de vraag is of de overheid dit kan reguleren. Werken in het zakenleven betekent altijd dat je onder druk staat. Alle stakeholders verwachten op zo kort mogelijke termijn een oplossing voor hun problemen. Het bedrijfsklimaat wordt daardoor (te) agressief en competitief. Een ondernemer en manager wordt gedwongen pragmatische keuzes te maken tussen wat kan en mag en wat er gevraagd wordt. Dit kan leiden tot concessies in kwaliteit en integriteit. Voor blijvend succes is integriteit binnen het bedrijf een noodzaak. Het gevoel dat we het niet goed doen, komt door wat wij door de media voorgeschoteld krijgen. De aandacht gaat eenzijdig naar sjoemelende ondernemers en hun gebrek aan integriteit. Oplossingen van bovenaf kunnen geen oplossing bieden, omdat integriteit niet bestaat uit gedragsregels, maar is opgebouwd uit - sterk persoonlijk bepaalde - waarden. De grens van integriteit ligt m.i. bij zelfverrijking; beslissingen nemen die gericht zijn op het spekken van de eigen portemonnee. Aandeelhouderswaarde (shareholder value) is op lange termijn alleen maar te verbeteren door de waarde voor alle betrokkenen te verhogen (stakeholder value). De kapitaalmarkt beoordeelt bedrijven met korte-termijn financieel-economische criteria en niet op continuïteit. Het spanningsveld daartussen kan alleen worden doorbroken als men ook rekening houdt met de ecologische oriëntatie, het investeren in medewerkers, de inzet voor sociale en maatschappelijke belangen en langetermijndenken. Geert de Raad Voorzitter Industriële Kring Twente

Stichting Industriële Kring Twente - Postbus 5501, 7500 GM Enschede - Tel. 053 - 48 49 980 - Fax 053 - 48 49 985 | Twentevisie | Jaargang 14 | Nummer 10 | December 2002 |

De Beek haalde de kennis vanuit de UT

Het summum van 66

Harry Tijhuis (links) en Frank Schepers.

Keukenfabriek De Beek, rustiek gelegen aan de Twenteroute tussen Eibergen en Groenlo, is ongetwijfeld het meest technologisch geavanceerde bedrijf in de branche. Al lang voordat de Technologie Kring Twente en de Universiteit Twente startten met het Netlab, besefte directeur Harry Tijhuis dat ook het MKB gebruik kon maken van het in de regio aanwezige wetenschappelijk vernuft. Samen met Frank Schepers van het automatiseringsbedrijf Numdata (ook uit Eibergen) elimineerde hij de werkvoorbereiding in zijn bedrijf door het ontwikkelen van een volledig klantgestuurde productie.

(Door Niko Wind)

CNC-gestuurde machines zijn - ook in de meubelindustrie - gemeengoed; hetzelfde geldt voor tekenprogramma’s. De koppeling daartussen is echter een enorm pro-

bleem. Zeker als men beseft dat de verschillende materialen om een ander soort bewerking vragen en de grote variëteit aan scharnieren en ander ‘beslag’. Alleen in

Eibergen is men er in geslaagd om een dusdanige koppeling te realiseren dat de gegevens uit het tekenprogramma - via een barcodesysteem - direct worden vertaald naar instructies voor de CNCbestuurde bewerkingsmachines. Hierdoor is het mogelijk om 100% maatwerk te leveren tegen een prijs die amper hoger is dan een uit standaardelementen opgebouwde keuken. En als er tijdens of na de montage een beschadiging optreedt, kan vanuit de opgeslagen gegevens direct een vervangend onderdeel worden gemaakt.

Klantgestuurd In de praktijk betekent dit dat de klant alle vrijheid heeft om de eigen droom-

geautomatiseerde productie keuken te ontwerpen. Een kastje van 66,5 cm breed is daardoor even ‘normaal’ als een van 60 of 70 cm. Ook qua materiaal, kleur, knoppen, scharnieren en handgrepen is er een volledige keuzevrijheid. Harry Tijhuis: “Er zitten geen tijd én geen menselijk handelen meer tussen de vrijgave van de productieorder en de start daarvan. En die vrijgave wordt in feite door de klant gegeven, als deze 100% akkoord gaat met het ontwerp op de computer.”

‘Zonder de UT hadden we dit nooit klaargespeeld’ Het bijzondere van het programma is dat het passieve vakmanschap van de ‘man achter de machine’ volledig is overgenomen door de computer. Hij krijgt dus geen tekening meer in handen en hoeft zelfs niet meer te weten waarom de machine bepaalde bewerkingen uitvoert. Het invoeren van een bepaald type scharnier betekent automatisch dat er op de juiste plaats in de beide panelen de juiste gaten worden geboord of gefreesd. In het door De Beek en Numdata ontwikkelde Ivenza-systeem genereert het 3-D tekenprogramma een aantal barcodestickers, die op de te bewerken platen worden geplakt. Door deze uit te lezen ‘weet’ de machine welke bewerkingen moeten worden uitgevoerd. Deze barcodes bevatten ook de informatie die monteurs nodig hebben om de keuken te plaatsen. Door deze wijze van informatieoverdracht vindt het programmeren van de machines in feite al plaats door het Ivenza-systeem en wordt de taak van de operator beperkt tot het opleggen van de juiste platen.

Kwaliteit De gevolgen voor het personeel zijn uiteraard aanzienlijk. Harry Tijhuis: “Het passieve vakmanschap van ‘meten en weten’ heeft plaats gemaakt voor controle, verantwoordelijkheid en liefde voor het materiaal. Iedereen in de werkplaats

67

kan in principe elke machine bedienen, maar iedereen is ook volledig verantwoordelijk voor zijn of haar deel van het totale proces. Niemand wordt er op aangesproken als een paneel een keer wordt beschadigd; wél als deze niet vervangen wordt en zo naar de montage gaat.”

Wiskunde De ontwikkelingen in Eibergen waren echter niet mogelijk geweest zonder de directe inmenging van de (toegepaste) wiskunde. Frank Schepers: “Het ging daarbij niet om het rekenwerk of om het programmeren, maar vrijwel uitsluitend om het in modellen vatten van onze problemen. Met hulp van de wiskundigen van de Universiteit Twente hebben we letterlijk afstand kunnen nemen van de dagelijkse praktijk.” Dit modelleren bleek essentieel voor het vervolmaken van het concept. “Het is softwarematig eenvoudig om één enkelvoudig probleem aan te pakken, maar als alles met alles samenhangt wordt dat veel ingewikkelder.” Het gaat immers niet alleen om de buitenmaten van een paneel, maar ook om de positie van gaten en sleuven én om de aanpassingen in de machine door het gebruik van verschillende soorten en dikten plaatmateriaal. “En zonder al die afstudeerders van de UT en later ook de Saxion Hogeschool hadden we dat nooit klaargespeeld.” Door dat modelleren leerde Harry Tijhuis ook dat het goedkoper was om bij de achterwanden te werken met het veel duurdere spaanplaat of multiplex

in plaats van het goedkope hardboard. “De logistieke kosten door inkoop en extra handling van hardboard én de investering in een andere machine gaven de doorslag.” Door deze klantgestuurde productie begint De Beek zijn oorspronkelijke keukenmarkt meer en meer te verbreden naar onder meer slaapkamerkasten, woonaudiomeubelen en complete (zorg)inrichtingen. Uiteraard ook custom made én op de millimeter nauwkeurig. ■

Netlab Twente Netlab is het Netwerk Laboratorium van Twente. Een bundeling van het Twentse researchpotentieel in een virtueel netwerk. Deze samensmelting van innovatie, techniek en ondernemerschap is ontsproten vanuit het initiatief van de Technologie Kring Twente (TKT) en het BTC Twente. Onderzoekscentra van de Universiteit Twente, R&D afdelingen van grote regionale bedrijven en UT spin-offs werken binnen Netlab samen in de vorm van R&D clusters: BioMedische technologie, ICT toepassingen, Industrial Design, Mechanica, Mechatronica en Micro- en nanotechnologie. Netlab wil vorm geven aan de synergie, de externe profilering en de impact van het R&D potentieel in Twente door kennisuitwisseling, productontwikkeling en commercialisatie van nieuwe producten.

De CNC-machine wordt aangestuurd met een barcodelezer.

E-commerce neemt verkoop over

Wehkamp is geen 68

Pieter Middendorp.

De tijd dat ‘Tante Post’ dé intermediair was voor de bestellingen is bij Wehkamp al lang voorbij. Het aandeel van de schriftelijke orders is gedaald tot rond de 5%. Maar inmiddels heeft ook de telefoon er - in de vorm van internet - een flinke concurrent bij gekregen. De e-commerce is momenteel goed voor 20% van de omzet. Hoewel het voor een klein deel om verdringing gaat, heeft Wehkamp door het inzetten van het internetwapen ook nieuwe doelgroepen getrokken: drukke tweeverdieners die deze vorm van homeshopping maar al te gemakkelijk vinden. Dit leidde tegelijk tot een imagoverbetering. De bloemetjesjurk heeft plaatsgemaakt voor A-merken en Wehkamp wordt door alle ‘grote merken’ gezien als een goed en betrouwbaar retailkanaal.

(Door Niko Wind)

Wie het over Wehkamp heeft, praat altijd over grote getallen: 20 miljoen catalogi per jaar en 10 miljoen telefonische contacten; 15.000 artikelen en 4 miljoen huishoudens in de database. Ook kwalitatief scoort dit Zwolse bedrijf uitstekend. Pieter Middendorp is als manager e-commerce & internet vooral trots op de retailprijs e-commerce 2002. Maar ook de andere prijzen (Nederlandse logistiekprijs 2001, catalogus-award 2002 en retailer van het jaar 2001-2002) waren beloningen voor de kwaliteit van de 1.300 ‘man’ sterke organisatie.

postorderbedrijf meer Bij de IKT-bijeenkomst stonden de ervaringen met e-commerce centraal. Toch is de Wehkamp-catalogus nog steeds het belangrijkste promotiemiddel. Twee maal per jaar gaat er in een oplage van 1,5 miljoen stuks een 1.200 pagina’s dikke catalogus de deur uit. De jubileumcatalogus, die werd uitgegeven

‘Internet bracht ons 20% nieuwe klanten’ ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan, werd in een oplage van 3.5 miljoen zelfs aan huis verspreid. En daarnaast worden tal van doelgroepgerichte en thematische actiecatalogi verstuurd. “Ons, in vijftig jaar opgebouwde, databestand is de basis van de selectie van de adressen.” In totaal heeft Wehkamp per jaar zo’n 75 miljoen klantcontacten. Dat is inclusief internetbezoek, e-mail en SMS.

Internet De eerste activiteiten op internet dateren al van 1995 en werden opgeluisterd door de veiling van een auto. Na een tussenstap via een CD-rom kwam de eerste echte site in 1998 tot stand. Inmiddels heeft Wehkamp de best bezochte webwinkel van Nederland met 1,5 miljoen bezoekers per maand. Omdat de database op de website direct is gekoppeld met de andere systemen binnen Wehkamp staat beveiliging voorop. “We krijgen elke maand zo’n 5.000 hackers aan de poort, maar er is nog nooit iemand in geslaagd om binnen te komen.” Hét grote voordeel van een webwinkel is, volgens Middendorp, de flexibiliteit, zowel in het tussentijds aanpassen van het assortiment als bij het inspelen op de actualiteit. “Toen Raymond van Barneveld de Ambassy won, stond het dartbord prominent op onze openingspagina en verkochten we er in een paar dagen meer dan anders in een heel jaar!” Maar het bleef niet met het passief tonen van acties op de website. Wehkamp beschikt inmiddels over

50.000 e-mail adressen van mensen die hebben aangegeven dat ze op de hoogte gehouden willen worden van acties. “Zij krijgen maximaal twee maal per week een bericht met dooklikmogelijkheden. En ook dat medium blijkt te werken, zowel bij de bestaande klanten als bij (40%!) prospects. “We hebben een clickratio van 15% en dat is erg hoog.” Uiteraard is de button met ‘aanbieding’ het meest in trek. Nederlanders zijn en blijven koopjesjagers.

en Otto, is minder dan de helft van die van Wehkamp en bol.com. Ondanks dat verwacht Middendorp in de komende jaren - zeker bij Wehkamp - een verdere groei van de aankoop via internet. “We weten dat veel consumenten de informatie wel van het net halen, maar nog per telefoon bestellen. Zij zijn - samen met de bestaande 40% prospects - potentiële internet-klanten”. ■

De stap naar mobiel Wehkamp gebruikt zelfs het wapen van de SMS om de klanten te bereiken. “Als men ons het telefoonnummer doorgeeft, krijgt men een SMS-je als de opruiming weer is begonnen!” In april jl. opende Wehkamp zelfs een I-mode site, die volledig is gekoppeld aan de database van internet. Voor Middendorp is dit echter niet meer dan een test. “Natuurlijk is er voor mobiel internet een grote toekomst, maar dan moet het wel sneller gaan en de informatie beter benaderbaar worden.” Met het openen van een verkoopkanaal via internet veranderde ook de houding van de toeleveranciers. Haalde men vroeger de neus op voor dit postorderbedrijf, nu willen alle A-merken zich graag op de site presenteren. “In een aantal gevallen liggen producten zelfs eerder in onze webwinkel dan in de fysieke winkels.”

Nieuwe aanbieders Ondanks dat groeit landelijk de internetverkoop maar langzaam. Dit komt, volgens Middendorp, door een gevoel van angst dat gevoed wordt door de verhalen over het oneigenlijk gebruik van creditcardnummers. Dit, ondanks het feit dat Wehkamp en de collega-webwinkels werken met acceptgiro’s achteraf. Een tweede reden is het gebrek aan concurrentie. “Van de nieuwe aanbieders is alleen bol.com nog over. Hoewel hun marktaandeel ongeveer gelijk is, hebben ze het momenteel erg moeilijk. Zij hebben niet het voordeel van een bestaande, goed geoliede logistieke organisatie en een eigen fijnmazig distributienet.” Het marktaandeel van de twee ‘vertrouwde’ concurrenten, Neckermann

De totale internetafdeling van Wehkamp omvat tien personen, waarvan er vijf verantwoordelijk zijn voor de content en één voor de e-mail campagnes. Er is slechts 1,5 formatieplaats voor de techniek. “De rest neemt Ordina van ons over. Zij zijn ook verantwoordelijk voor de koppeling naar de magazijnen en het financiële programma dat onder meer de acceptgiro’s aanmaakt”.

69

Nieuw pand zorgt voor juiste uitstraling

HAWO is een 70

Johan Gottemaker (links) en Mandrie van den Berg.

In de vijf jaar dat Mandrie van den Berg en Johan Gottemaker de leiding hebben over HAWO is dit Twentse metaalbedrijf in een enorme stroomversnelling gekomen. Dit leidde uiteindelijk tot de bouw van een schitterend pand op het industrieterrein Plaagslagen in Rijssen. Het bedrijf was - mede door de aanschaf van zestien nieuwe machines - letterlijk uit het oude pand in Goor gegroeid. Het nieuwe pand past ook qua uitstraling veel beter bij deze Twentse topper. Partners als Fokker Aerostructures en het NLR moet je immers in een gepaste omgeving kunnen ontvangen. Hetzelfde geldt voor de grote, vaak buitenlandse klanten waarvoor HAWO als toeleverancier of matrijzenbouwer optreedt.

(Door Niko Wind)

Dat de verhuizing midden in een periode valt, waarin het economisch slecht gaat, deert hen niet. Johan Gottemaker: “Ik kan me voorstellen dat in het algemeen de metaalbedrijven met een omzetdaling kampen. Maar wij hebben daar minder last van. Als pure specialist op twee terreinen én met een enorme range aan productiefaciliteiten blijf je een geliefde partner voor de nationale en internationale industrie.” Hij legt uit wat het verschil is tussen HAWO en veel andere Twentse verspanende bedrijven. “Zij hebben zich bijna

Twentse topper zonder uitzondering beperkt tot kleine machines en grotere series, waardoor ze één van de velen zijn geworden. Half Nederland is gelieerd aan de ICT-wereld en aan Philips en zakt nu mee met de malaise in deze sector. Wij hebben juist geïnvesteerd in grote machines, waardoor we alles aankunnen tussen de 12 gram en 12 ton en van 3 mm tot 3 meter.” Door de vaak grote werkstukken is uitbesteden binnen Twente er amper bij. “Wij moeten daarvoor uitwijken naar Zuid-Nederland en Duitsland.” De Twentse metaal doet het in hun ogen redelijk. “Maar ondanks de activiteiten van de VMT heeft deze bedrijfstak zich nog steeds niet echt als groep kunnen presenteren. De Twentse bescheidenheid wreekt zich ook op dit terrein!”

gaat het vooral om co-design samen met de opdrachtgever; bij de matrijzenbouw werken de engineers vooral aan eigen ontwikkelingen. Doordat het bedrijf - vanwege de matrijzenbouw - alle verspanende bewerkingen in eigen huis heeft en daarbij beschikt over een montageafdeling voor de toelevering, is het een echt totaalbedrijf.

Export

Voor seriewerk hoef je in het nieuwe bedrijfspand niet te zijn. Mandrie van den Berg: “Als onze jongens in de werkplaats achter elkaar twintig dezelfde dingen moeten maken, beginnen ze al te zeuren dat het zo saai is en dat ze daarvoor niet zijn opgeleid.” Voor beide directeuren van HAWO, die persoonlijk de acquisitie verzorgen, draait alles om relaties en kwaliteit. “Als je echt over grote aantallen spreekt, wordt er ingekocht op prijs; voor specialistische producten gaat het om vertrouwen en kwaliteit. Bij een machine van een miljoen is het niet belangrijk of een onderdeel tien euro duurder is. Als de kwaliteit

Naast de investering in machines en personeel, heeft HAWO zich de afgelopen jaren verder gespecialiseerd in de twee bestaande activiteiten: matrijzenbouw en toelevering van componenten en modules aan de machine-, turbineen compressorenindustrie en de luchten ruimtevaart. Het gaat daarbij altijd om hoogwaardige producten voor hoogwaardige toepassingen. Klanten in Twente hebben ze bijna niet meer en ook het aantal afnemers in Nederland wordt relatief steeds minder. “In de sfeer van de toelevering exporteren we momenteel al meer dan 20%. In de matrijzenbouw is dat zelfs 75%. Onze markt is daar vooral de producenten van kunststof leidingen en leidingsystemen en behuizingen.” Uiteraard wordt de productie fors ondersteund door een eigen engineeringafdeling van zeven man; allemaal HTS-ers of TU-ers. In de toelevering

‘De vliegtuigen stonden te wachten op ons onderdeel’

en de leverbetrouwbaarheid maar goed zijn.” En met dat laatste zit het wel goed. “Een leverbetrouwbaarheid van 98% is extreem hoog. En daar zijn we trots op.”

Met de dank van Fokker Ondanks de wereldfaam in de machineen de matrijzenbouw is de trots van de twee directeuren - uitgestald in een vitrinekast in de spreekkamer - echter de levering van onderdelen voor Fokker Aerostructures. “We zijn daar in de laatste vier jaar drie keer genomineerd voor de titel best gekwalificeerde leverancier De eerste keren hebben we het niet gehaald en voor 2002 is de winnaar nog niet bekend gemaakt.” HAWO is voor Fokker zowel ‘normale’ toeleverancier als second supplier voor de uiterst kritische onderdelen - zoals ophangingen voor de staart en vleugeldelen - die in feite alleen in de eigen productie bij Fokker worden gemaakt. Met gepaste trots vertellen ze over de onderdelen, die ze voor de Fokker-50 maakten nadat een andere leverancier ermee de mist was ingegaan. “De vliegtuigen stonden op Schiphol in de eindlijn te wachten op ons onderdeel!” De dank van Fokker - en het bijbehorende beeldmateriaal - hebben ze niet omgezet in free publicity in de media. “Dat hadden en hebben we niet nodig. We staan goed bekend bij al onze potentiële klanten in binnen- en buitenland. En dat is voor ons voldoende.” ■

71

72

Twente Concert

Speciale gasten van binnen en buiten de regio.

De 10e editie van het Twente Concert in de uitverkochte Oude Kerk in Delden startte met een optreden van het 10-jarig Twentse kinderen jeugdkoor ‘Multiple Voices’ onder leiding van Lucy Oude Elferink. Deze heldere stemmen werden gevolgd door het swingende geluid van zangeres Madeline Bell en het al even swingende kwintet van pianist

73

Cor Bakker: Frits Landesbergen (vibrafoon), Allard Buwalda (saxofoon), Edwin Corzilius (bas)

Een cheque van € 2.500 als jubileumgeschenk voor ‘Multiple Voices’ overhandigd door Fred Engel, voorzitter van IKT-Externe Betrekkingen.

en Hans Dekker (drums).

Diner dansant Het Twente Concert kreeg een vervolg met een gezellig diner dansant in de ‘Rustende Jager’ in Bentelo, waar de 450 bezoekers genoten van een prima diner en de muziek van een gelegenheidsensemble onder leiding van trompettist en arrangeur Jan Wessels.

2002

Madeline Bell.

Het kwintet Cor Bakker.

Nieuwsrubriek over Twentse zaken en mensen. Wanneer u deelnemer bent van IKT kan uw nieuws onder Scope worden opgenomen. Persberichten bij voorkeur op diskette MS.Word aan te leveren. Deadline persberichten: 23 dec. 2002 Ons adres: IKT/Twentevisie, T.a.v. Saskia Rikhof-Slot Postbus 5501, 7500 GM ENSCHEDE Tel. 053 - 48 49 980, Fax. 053 - 48 49 985 [email protected]

Staalbankiers, onderdeel van Achmea, heeft sinds enige maanden haar deuren geopend in Enschede. Staalbankiers is een van oudsher Haagse bank met ruim 85 jaar ervaring in bankieren voor de grotere familiebedrijven en de welgestelde particulieren. Staalbankiers heeft haar komst in de Twentse gemeenschap op een bijzondere wijze kenbaar gemaakt door middel van het aanbieden van een kunstwerk aan de gemeente Enschede. Het beeld, gemaakt door Monica Rotgans, is donderdag 21 november jl. onthuld door burgemeester Mans van Enschede.

Hammerweg 18c, 7681 EK Vroomshoop Contactpersoon: Dhr. B.H.J. van Dijk

IKT-Enschede New Entertainment Oliemolensingel 56, 7511 BC Enschede Contactpersoon: Dhr. R.A. Nijhuis

Mebin B.V. Vaarwerkhorst 24, 7531 HP Enschede Contactpersoon: Dhr. H. Ardesch

Louis Bouwmeesterstraat 107 7558 TV Hengelo Contactpersoon: Dhr. R.D. Reintsema

IKT-nieuws

Itannex uit Almelo heeft zijn productieportfolio compleet gemaakt met ‘Itannet DSL’. Deze nieuwe DSL-oplossing is hét alternatief voor een dure huurlijnverbinding als u op zoek bent naar meer capa-

IKT-Almelo e.o. Wadinko Beheer B.V.

IKT-Hengelo Enterlead B.V. Strategie en Management

4euro vlaggen & banieren in Oldenzaal heeft de alleenverkoop voor de Benelux verworven voor Expand a Sign, de superlichte reclamedrager voor kortstondige presentaties binnen én buiten die zich letterlijk in één handomdraai ontvouwt. Nadere informatie: tel. 0541294082; www.4euro.nl

aantal nieuwe ADSL aansluitingen op de consumentenmarkt onder de naam Personal ADSL. Dit is uniek omdat IntroWeb een zakelijke internetprovider is. IntroWeb levert hoofdzakelijk Internettoegang en hosting voor veeleisende zakelijke gebruikers. Het netwerk van IntroWeb is daarom snel en betrouwbaar om aan de hoge verwachtingen van deze professionele instellingen te voldoen.

Nieuwe deelnemers

Zie voor alle actuele data van bijeenkomsten en bestuursvergaderingen onze website www.ikt.nl onder de buttons ‘Werkgroepen’ en ‘Kringen’ en/of ‘Activiteiten’.

Advies & InterimManagement AIM/Hoogstraten B.V. Merwedestraat 13, 7555 WX Hengelo Contactpersoon: Dhr. H.J. Hoogstraten

Inter-IM InformatieManagement & ICT-Advies Ringoven 38, 7621 GN Borne Contactpersoon: Dhr. R.J. Mulder

IKT-Oldenzaal Fortis Bank (Nederland) N.V. Business Center Twente Postbus 49, 7500 AA Enschede Contactpersoon: Dhr. A.J.J. Groothuis

IKT-West-Twente The People Company B.V. IKT wenst u goede kerstdagen en een voorspoedig 2003.

Erve Hobbelinck 2, 7468 JR Enter Contactpersoon: Dhr. H.R. Dirksen

Fortis Bank (Nederland) N.V. Het secretariaat is gesloten van 25 december 2002 t/m 3 januari 2003.

Business Center Twente Postbus 49, 7500 AA Enschede Contactpersoon: Dhr. O. Kreijkes

75

Scope

De ‘constructieafdeling’ te Rijssen van Aveco de Bondt Holding B.V. heeft eind oktober de staalprijs in de categorie ‘industriebouw’ ontvangen voor hun constructieve bijdrage aan de brandweerkazerne te Houten. Het doel van deze prijs is om projecten met opmerkelijke staalconstructies onder de aandacht te brengen van alle betrokkenen in het bouwproces en van het brede publiek. Bovendien wil de Stichting Bouwen met Staal als organisator met deze prijs waardering uitspreken voor degenen die staal op een inspirerende wijze toepassen. Internetprovider IntroWeb brengt een

citeit, maar niet de allerhoogste beschikbaarheidgarantie eist voor uw zakelijk Internetverkeer. Intannet DSL maakt gebruik van de wereldwijd beschikbare infrastructuur van PSINet en kan naadloos geïntegreerd worden met andere IPdiensten, zoals firewall- en IP-VPNoplossingen.

Twente Agenda 2002/2003 76

Datum

Aanvang

Onderwerp

Plaats

Organisatie

10 jan. 14 jan. 30 jan. 06 febr. 13 febr. 18 febr. 10 mrt. 17 mrt. 18 mrt. 20 mrt. 21 mrt. 24 mrt. 26 mrt. 08 april 10 april 12 april 16 april 08 mei 13 mei 16 mei 03 juni 05 juni 12 juni 16 juni 17 juni 19 juni 23 juni 25 juni 26 juni 30 juni 01 juli 28 aug. 04 sept. 09 sept. 11 sept. 15 sept. 16 sept. 22 sept. 24 sept. 26 sept. 09 okt. 20 okt. 28 okt. 06 nov. 13 nov. 15 nov. 21 nov. 24 nov. 25 nov. 26 nov. 01 dec. 04 dec. 08 dec. 11 dec. 16 dec.

12.00 uur 19.00 uur 18.00 uur 16.00 uur 16.30 uur 16.30 uur 16.15 uur 16.00 uur 16.00 uur 16.00 uur 12.00 uur 16.30 uur 15.30 uur 12.00 uur 16.00 uur 09.30 uur 11.30 uur 07.00 uur 07.00 uur n.t.b. 16.00 uur 16.00 uur 12.00 uur 16.15 uur 16.00 uur 16.00 uur 16.30 uur 12.00 uur 16.30 uur 17.00 uur 16.00 uur 12.00 uur 17.00 uur 16.00 uur 16.00 uur 16.30 uur 16.30 uur 16.15 uur 12.00 uur 12.00 uur 15.00 uur 12.00 uur 16.00 uur 18.00 uur 16.00 uur 09.30 uur 12.00 uur 16.15 uur 12.00 uur 12.00 uur 16.30 uur 12.00 uur n.t.b. 17.00 uur 17.00 uur

Nieuwjaarslunchbijeenkomst IKT-Haaksbergen Nieuwjaarsbijeenkomst IKT-Eibergen/Neede Nieuwjaarsbijeenkomst IKT-West-Twente Bijeenkomst Ondernemen & Communicatie Bedrijfsbezoek IKT-Enschede Bedrijfsbezoek IKT-Hengelo Bijeenkomst IKT-Personeel & Organisatie Jaarvergadering + bedrijfsbezoek IKT-Oldenzaal Jaarvergadering IKT-Almelo incl. bedrijfsbezoek Bijeenkomst IKT-Productie, Logistiek & Techniek Lunchbijeenkomst IKT-Haaksbergen Bijeenkomst IKT-Financiën & Economie Jaarvergadering + bedrijfsbezoek IKT-Eibergen/Neede Lunchbijeenkomst IKT-Hengelo e.o. Jaarvergadering + Bedrijfsbezoek IKT-West-Twente KIootschieten IKT-Haaksbergen Jaarvergadering + Lunchbijeenkomst IKT-Enschede Ontbijtbijeenkomst IKT-Oldenzaal Ontbijtbijeenkomst IKT-Almelo Feestavond IKT-Haaksbergen Jaarvergadering + bedrijfsbezoek IKT-Hengelo Bijeenkomst IKT-Productie, Logistiek & Techniek Lunchbijeenkomst West-Twente Bijeenkomst IKT-Personeel & Organisatie Bijeenkomst IKT-Ondernemen & Communicatie Jaarvergadering + bedrijfsbezoek IKT-Haaksbergen Bijeenkomst IKT-Financiën & Economie Lunchbijeenkomst IKT-Eibergen/Neede Bedrijfsbezoek IKT-Enschede Informele bijeenkomst IKT-Oldenzaal Bedrijfsbezoek IKT-Almelo Lunchbijeenkomst IKT-West-Twente Informele bijeenkomst IKT-Enschede Bedrijfsbezoek IKT-Almelo Bijeenkomst IKT-Productie, Logistiek & Techniek Bijeenkomst IKT-Financiën & Economie Bedrijfsbezoek IKT-Hengelo Bijeenkomst IKT-Personeel & Organisatie Lunchbijeenkomst IKT-Eibergen/Neede Lunchbijeenkomst IKT-Haaksbergen Jaarvergadering IKT Lunchbijeenkomst IKT-Oldenzaal Bijeenkomst IKT-Ondernemen & Communicatie Twente Concert Bijeenkomst IKT-Productie, Logistiek & Techniek Interregionaal Klootschiet Toernooi Lunchbijeenkomst IKT-Haaksbergen Bijeenkomst IKT-Personeel & Organisatie Lunchbijeenkomst IKT-Almelo Lunchbijeenkomst IKT-Eibergen/Neede IKT-Financiën & Economie Lunchbijeenkomst IKT-West-Twente Eindejaarsbijeenkomst IKT-Oldenzaal Eindejaarsbijeenkomst IKT-Enschede Eindejaarsbijeenkomst IKT-Hengelo

Haaksbergen Neede n.t.b. Hengelo Enschede Hengelo Hengelo Oldenzaal n.t.b. Hengelo Haaksbergen Hengelo Neede n.t.b. n.t.b. Haaksbergen Enschede Oldenzaal Almelo n.t.b. n.t.b. Hengelo Rijssen Hengelo Hengelo Haaksbergen Hengelo Neede Enschede n.t.b. n.t.b. Goor n.t.b. n.t.b. Hengelo Hengelo n.t.b. Hengelo Eibergen Haaksbergen Hengelo Oldenzaal Hengelo Delden Hengelo Diepenheim Haaksbergen Hengelo Almelo Neede Hengelo Rijssen n.t.b. n.t.b. n.t.b.

IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT IKT

Voor nadere informatie: IKT

tel. 053 - 484 99 80

Voor opname in de Twente Agenda kunnen organisaties en instellingen in principe hun geplande bijeenkomsten en evenementen t.b.v. het Twentse bedrijfsleven via IKT opgeven. IKT neemt echter geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de verstrekte gegevens en behoudt zich het recht voor van plaatsing.

Grolsch is vergelijkbaar met amateurclub

Recommend Documents