Gratis. Kust&Zee. Gids Samen voor een rijke kust en een gezonde zee. Doe mee aan de Kust&Zeeprijsvraag op de achterzijde!

Gratis

Kust&Zee Gids 2015 - 2016

Samen voor een rijke kust en een gezonde zee

Doe mee aan de Kust&Zeeprijsvraag op de achterzijde!

Inhoud Kust&Zee

6

Voor een rijke kust en een gezonde zee Maatregelen voor een gezonde zee Een schoon strand maak je samen

6 11

Uitjes en evenementen 2015

NTIE

VAKA

Vakantie aan Kust&Zee

12

De 26 groenste vakantiebestemmingen 12 Identiteit Noord-Hollandse kustplaatsen beter in beeld 14 Noordwijk, een oase van rust en ruimte midden in de randstad! 16 Gemeente Westvoorne natuurlijk-aktief! 18 Ameland, altijd anders! 19 Schouwen-Duiveland: Deja vu voor Hein Vergeer 20 Bruisend Walcheren 22 Hoek van Holland voor alle seizoenen 23 Kom thuis op Goeree-Overflakkee! 24 Geniet van strand, natuur en rust in Wassenaar 26 Katwijk, gastvrij en verrassend! 28 Tijd voor Texel 29 Blauwe Vlag wappert weer op 170 plaatsen in Nederland 30

Natuur beleven aan Kust&Zee

31 33

Facelift voor de Waterleidingduinen 34 De Tapuit: een plek vol beleving, binnen en buiten! 37 Laten we de Europese paling een handje helpen! 38 Beleef Werelderfgoed Waddenzee 40 Kleinschalige vissers, vissen voor de wind 42 Zo smaakt echte vis 43 Een Waddenzee van mosselen 44

Dit magazine is verrijkt met digitale informatie. Herkenbaar aan het Layar icoon rechtsbovenaan de pagina. Het is mogelijk om met Layar via je smartphone filmpjes en andere extra informatie te bekijken.

INTERACTIEVE PRINT

Download de gratis Layar App

LAYAR IS ACTIEF TOT JUNI 2016

Scan de pagina

Ontdek de interactieve content

Kust&Zee gids Vereniging Kust & Zee biedt met deze gids een podium aan de partijen die zich inzetten om de Nederlandse kust en zee een veilige, natuurlijke, duurzame en leefbare plek te laten zijn.

Werken aan Kust&Zee

47

Met zand de Nederlandse kust onderhouden 48 Kustwerk Katwijk: waterkeren, parkeren en recreëren 50 Sluis: veilige, stijlvolle en internationale kustgemeente 52 Kust op Kracht tussen Petten en Camperduin 54 De Zandmotor: unieke zandplaat voor de Zuid-Hollandse kust 56 Zand voor het Scheveningse strand 58

Kust&Zee Prijsvraag

Vereniging Kust & Zee Coastal & Marine Union - EUCC Breestraat 89A, 2311 CK, Leiden, 071-5122900, [email protected] www.kustenzee.nl

Colofon Uitgave: Vereniging Kust & Zee Hoofd- en eindredactie: Freddy van der Brugge (Van der Brugge Communicatie Advies, Leiden) Redactieteam: Freddy van der Brugge, Albert Salman en Joos Versfelt Fondsen- en advertentiewerving: Van der Brugge Communicatie Advies en Vereniging Kust & Zee Productie: Van der Brugge Communicatie Advies Vormgeving: www.insandoutsdesign.nl, Maassluis Druk: Habo DaCosta BV, Vianen Redactieadres: Postbus 11232, NL-2301 EE Leiden, [email protected] Speciale dank aan: De kustgemeenten: Ameland, Goeree-Overflakkee, Hoek van Holland, Noordwijk, Katwijk, Schouwen-Duiveland, Sluis, Texel, Veere, Wassenaar, Westvoorne, De Nederlandse Vissersbond, Deltapark Neeltje Jans, Diergaarde Blijdorp, Duurzaam Palingfonds, Dunea, Ecomare, Europese Visserijfonds, Futureland, Haags Historisch Museum, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap van Rijnland, Identity Matching Academy, Letterkundig Museum, Marine Science & Communication, Ministerie van EZ (Directie Natuur en Biodiversiteit), Ministerie van I&M, Muzee Scheveningen, Naturalis, NederlandSchoon, Noordwijk Marketing, Port of Rotterdam, Programma Naar een Rijke Waddenzee, project De Zandmotor, project Mosselwad, project Vers van de Visser, project Vissen voor de Wind, project Waterdûnen, Provincies Noord-Holland, Zeeland en Zuid-Holland, Rijkswaterstaat, Stichting DUPAN, Stichting Get Hoekt, Stichting KMVK, Van Oord Dredging & Marine Contractors, Visserijbedrijven: Zeevisserij P.A. Baaij & Zn, TH-10, de Ekofish group, VVVAmeland, VVVKatwijk, VVVTexel, Waternet, Waterschap Scheldestromen, Yacht@Cadzand-Bad. Op eigen titel: André Jongejan, Arjan Korving, Grietje van Dijk, Nico van der Plas, Pim Jansen, Rems Cramer. Oplage: 200.000

De Vereniging Kust & Zee is aangesloten bij het Keurmerk Goede Doelen en verbindt zich hiermee aan de voorwaarden behoorlijk inzicht te zullen geven in haar prestaties, optimaal te zullen presteren en dit naar haar donateurs te communiceren.

Zie achterzijde! COMMUNICATIEKLOVEN OVERBRUGGEN Bel voor een kennismakingsgesprek

Bekijk voor meer informatie ook de digitale versie

van de Kust & Zee Gids op www.kustenzee.nl/kustenzeegids

Postbus 302, 2300 AH LEIDEN Willem van der Veldenweg 59, 2451 BB LEIMUIDEN T 0172 - 500 517 | M 06 54 717 543 E [email protected]

ADVERTENTIE

GA OP DE FOTO MET EEN ECHTE ZEELEEUW!

OP AVONTUUR BIJ

DELTAPARK NEELTJE JANS

DOLLE ZEEHONDEN, ZEELEEUWEN & ROOFVOGEL SHOWS!

KOM LANGS EN BELEEF ONZE NIEUWE EXPOSITIE “ ZEE ZONDER ZWERFVUIL”

BEKIJK DE FLORA & FAUNA IN DE OOSTERSCHELDE VAN HEEL DICHTBIJ! Met ruim 37.000 hectare is de Oosterschelde het grootste Nationale Park van Nederland. Alles valt en staat hier met het ritme van het getij. Het open water is het domein van vele soorten vissen, vogels en zeezoogdieren. Bij Deltapark Neeltje Jans geven we je een unieke kijk op de vele zeedieren die dichtbij én ver weg leven. Durf jij de haaien van dichtbij te bekijken en ermee te zwemmen of laat je je liever fotograferen bij de zeehonden-, zeeleeuwen- of roofvogelshows? En in onze leerzame exposities leggen we je alles uit over de Oosterschelde, de dieren en de historie van het gebied. Als je entreekaarten online koopt, bieden we je bovendien aantrekkelijke kortingen zoals familiekorting en abonnementen!

WWW.NEELTJEJANS.NL

VERWACHT:

NIEUWE EXPO ZOMER 2015! ERVAAR ZELF DE BRUTE KRACHT VAN HET WATER

Dit is het werk van Kust & Zee!

De vrije horizon op zee – hoe lang nog?

Vervuiling uit zee We werken samen aan een zee zonder zwerfvuil en andere vervuiling van bijvoorbeeld schepen en boorplatforms. Lees hierover meer op pagina 6 - 11. Ook jij kan meewerken aan een schonere kust en zee. Doe mee aan een van de vele strandschoonmaakdagen.

Vereniging Kust & Zee werkt al meer dan 25 jaar belangeloos voor een rijke kust en een gezonde zee. Dat doen wij zowel voor de planten en dieren als voor al die miljoenen mensen uit binnen- en buitenland die daar elk jaar weer van genieten: jong en oud, surfers en suppers, wandelaars en fietsers, zonaanbidders en zeilers, vissers en vakantiegangers.

Verantwoorde Visserij Als we ons visje willen blijven eten zullen we bewuste keuzes moeten maken. Kust & Zee helpt je in de keus voor duurzame en gezonde vis. Lees verder op pagina 42 en 43.

Steeds vaker realiseren wij ons dat het landschapsschoon daar ook bij hoort: de vrije horizon op zee, bron van het meest rustgevende gevoel dat er voor velen bestaat. Maar voor hoe lang nog.

Natuur- en mensvriendelijke recreatie en toerisme Als je de massa wilt ontlopen, denk dan eens aan een QualityCoastbestemming: dat zijn zorgvuldig door Kust & Zee geselecteerde plaatsen die natuuren mensvriendelijke recreatie en toerisme voor nu en later bieden en bewust bezig zijn met het milieu en de eigen identiteit van hun stad of dorp. Lees verder vanaf pagina 12.

Het begon met hier en daar een windmolenpark, maar de nu geplande onafzienbare windmolenparken vlak voor de kust kunnen echt wel verder de zee op, waar nog meer wind is… Vind jij dat ook?

Word dan nu Vriend van Kust & Zee! Dankzij de steun van vele honderden Vrienden van Kust & Zee kunnen wij invloed blijven uitoefenen op het beleid in Brussel en Den Haag. Voor de vrije horizon is het dit jaar erop of eronder. Meld je daarom aan voor maar 2 euro per maand! • Voor een vrije horizon op zee. • Voor de overleving van bruinvissen voor onze kust. • Voor het herstel van mosselbanken in de Waddenzee. • Voor de overige onderwerpen zoals hiernaast genoemd.

Leven in en aan zee De Noordzee en de kust kent bijzondere bewoners: haarkwallen, steurgarnalen, dodemansduimen, duinkonijnen, sternen en strandlopers. Kust & Zee neemt maatregelen om die verscheidenheid te bewaren. Lees verder op pagina 33 - 35, 37 - 41 en 44 - 46.

Kijk op: www.kustenzee.nl/lidmaatschap of informeer naar een andere mogelijkheid om ons te steunen, e-mail naar [email protected].

5

Voor een rijke kust en een gezonde zee

Maatregelen voor een gezonde zee Op dit moment werkt het Rijk samen met bedrijven en maatschappelijke organisaties, zoals Vereniging Kust & Zee aan een programma van maatregelen voor een gezonde zee met een duurzaam gebruik. Dit wordt onder andere gedaan door vervuiling terug te dringen, de zeebodem niet te beschadigen, de biologische diversiteit te behouden en natuurlijk het zwerfvuil in zee tegen te gaan. Het programma van maatregelen is het derde onderdeel van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM), een richtlijn die alle lidstaten verplicht om hun eigen zee – voor Nederland het Nederlandse deel van de Noordzee - schoner en gezonder te maken. Eind 2015 moet het KRM-programma van maatregelen definitief klaar zijn. Tot 22 juni kan iedereen op het ontwerp van dit programma reageren. Voor meer informatie, zie www.noordzeeloket.nl.

2 Speerpunten uitgelicht 1 Bodembescherming

Een onderdeel van de maatregelen is het beschermen van de bodem op de Centrale Oestergronden en het Friese Front (zie kaartje). Samen met visserij- en natuurorganisaties bespreekt het Rijk hoe dat het beste kan worden aangepakt.

2 Zwerfvuil

Nederland is al koploper op het gebied van afvalverwerking en recycling. Maar er zijn meer maatregelen nodig en mogelijk om te voorkomen dat er zwerfvuil in zee terecht komt. Wil je weten wat er allemaal gebeurt en wat je zelf kunt doen? Lees dan verder op pagina 8 tot en met 11!

Vereniging Kust&Zee en het Rijk zetten zich samen in voor een gezonde zee. Fotografie: Anne Frijsinger & Mat Vestjens, Cor Kuyvenhoven, Wim van Urk, Beeldbank Rijkswaterstaat, Sytske Dijksen (Foto Fitis) en Cees van Egmond

6

Het leven in onze zee:

Naam: paardenanemoon (Actinia equina). Leefgebied: langs de kusten van de Noordzee. Ze zijn vooral te vinden op de stenen van dijken en strekdammen, in gebieden met eb en vloed tot op 8 meter diepte. Grootte: 4 cm. hoog, de tentakels zijn tot 3 cm. lang. Eet graag: kleine vissen, schaal- en weekdieren. Kan zo oud worden: onbekend, in gevangenschap is de oudste 80 jaar geworden. Bedreiging: vervuiling en verstoring door de mens.

Naam: kabeljauw (Gadus morhua), een jonge kabeljauw wordt gul genoemd. Leefgebied: op diepten van 20 tot 600 meter dicht bij de bodem in de Atlantische Oceaan en Noordzee, met name op de Doggersbank. Grootte: max. 150 cm, gemiddeld 80 – 90 cm. Eet graag: kleine vissen, schaal- en weekdieren. Kan zo oud worden: max. 15 jaar. Bedreiging: opwarming zeewater door klimaatverandering, beroeps- en sportvisserij.

Daar doen we het allemaal voor Waarom steken overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties eigenlijk zoveel tijd, geld en energie in het maken van al deze plannen en het bedenken en uitvoeren van al deze maatregelen? Dit doen zij om meer balans te brengen tussen een gezonde en leefbare zee en ons gebruik ervan. Maar ook jij en ik kunnen samen werken aan dit evenwicht voor het behoud en uitbreiding van een verscheidenheid aan leven in onze Noordzee.

Het gebruik van onze zee: Scheepvaart Olie- en gaswinning

Visserij

Windenergie

Zandwinning

Naam: haarkwal (Cyanea capillata) er zijn gele en rode. Ze zijn verwant aan de blauwe haarkwal (Cyanea lamarckii). Leefgebied: in ondiep water, vaak dicht bij de kust. De blauwe haarkwal leeft vooral in diepere wateren (oceanen). Grootte: 50 – 200 cm. Eet graag: visjes, garnaaltjes en planktondiertjes. Kan zo oud worden: Alle soorten kwallen die in de Noordzee voorkomen worden niet ouder dan een jaar. Bedreiging: visserij en vervuiling.

Naam: kieuwslak (Buccinum undatum), ook wel bekend als de ‘wulk’.

Samenwerken aan een schonere en gezondere zee

Leefgebied: op zachte modderbodems in zee. Grootte: max. 11 cm hoog - 7 cm breed. Het is één van de grootste huisjesslaksoorten uit de Noordzee. Eet graag: borstel- en kokerwormen, kokkels en kreeftachtigen . Kan zo oud worden: 20 tot 30 jaar. Bedreiging: de mens, vooral door bepaalde visserij die met hun netten de bodem omwoelen en door de schadelijke stoffen in de verf op schepen.

In de Nederlandse Mariene Strategie deel 3 staan de maatregelen beschreven die al zijn genomen en nog genomen gaan worden om een Goede Milieutoestand te bereiken. Voor veel van de onderwerpen, zoals vervuilende stoffen, denken de rijksoverheid en haar samenwerkingspartners de doelen te bereiken met het beleid dat al is ingezet. Vooral voor de speerpunten zwerfvuil en bodembescherming gaan zij extra maatregelen nemen. Verder doen zij meer onderzoek naar onderwerpen, zoals onderwatergeluid, om te bekijken of het nodig is dat hiervoor ook extra maatregelen moeten komen. De aanpak voor een schonere en gezondere zee, waarbij het gebruik en leven meer met elkaar in evenwicht zijn, doet Nederland zoveel mogelijk samen met de andere Noordzeelanden.

Naam: grote stern (Sterna sandvicensis) is een echte zeevogel. Leefgebied: de Wadden en andere eb- en vloed gebieden, Belgische kust. Grootte: 36 – 41 cm (spanwijdte: 98-105 cm) Eet graag: vis, met name haring, sprot, zandspiering en smelt. Kan zo oud worden: max. 30 jaar. Bedreiging: jacht in West-Afrika in de winter, klimaatverandering, overstromingen, vervuiling en verstoring door de mens.

Recreatie en toerisme

Naam: bruinvis (Phocoena phocoena). Leefgebied: in ondiepe kustzeeën, zoals de Noordzee, maar ook in de Oosterschelde. Grootte: maximaal 1,80 meter. Eet graag: kleine bodemvissen, zoals grondels, maar ook haring, sprot, makreel, wijting en kabeljauw of inktvis, krabben, wormen en slakken. Kan zo oud worden: 12 tot 15 jaar. Bedreiging: visnetten en vislijnen, bijvangst door vissers, vervuiling in zee, scheepvaart, onderwatergeluid van o.a. (laagfrequente) sonar, geluid afkomstig van windmolenparken op zee.

7


De plastic soep wordt nog steeds gevoed Het plastic afval in zeeën en oceanen neemt nog steeds toe. Dat is slecht voor mens, dier en milieu. Het afval breekt langzaam af tot microplastic en hoopt zich op in de oceanen tot de zogenoemde ‘plastic soep’.

Green Deals Het plastic vind je terug in de magen van vogels en vissen, die uiteindelijk ook op ons eigen bord kunnen belanden. De oorzaak ligt echter dichter bij huis dan we denken. Daarom ontwikkelen het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Economische Zaken, samen met bedrijven, andere overheden, natuurbeheerders en maatschappelijke organisaties uit verschillende sectoren maatregelen voor een schone, gezonde kust en zee. Denk daarbij aan verbeteren van afvalinzameling en recycling, gezamenlijk onderzoek en beheerafspraken. Ze hebben verschillende ‘Deals’ met elkaar gemaakt.

Green Deal Schone Stranden Het opruimen van zwerfvuil op stranden is niet alleen goed voor het milieu, maar ook van groot belang voor het kusttoerisme. Met de Green Deal Schone Stranden spreken

8

alle partijen met elkaar af actief te werken aan het schoonmaken en schoonhouden van de Nederlandse stranden. Door de jaren heen zijn er al de nodige gezamenlijke schoonmaakacties uitgevoerd. De Green Deal maakt het nu nog beter mogelijk deze acties beter op elkaar af te stemmen en kennis over de aanpak ervan onderling vaker uit te wisselen. Ook kunnen organisaties in de Deal aangeven wat ze van anderen verwachten. Bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van attributen voor de inzameling en mogelijkheden om het verzamelde afval kwijt te kunnen tijdens een schoonmaakactie.

voorziet paviljoenhouders ook van andere tips en trucs. Gemeenten Noordwijk en Den Helder experimenteren met oplossingen om de grote hoeveelheid peuken op het strand aan te pakken. Organisaties zoals Nederland Schoon, Vereniging Kust & Zee, Stichting De Noordzee en de Surfriders Foundation organiseren opruimdagen op het strand en in vele kustgemeenten zijn lokale verenigingen en individuele vrijwilligers actief. Zo krijgt in IJmuiden lokale vrijwilligster Simone Bontenbal honderden mensen op de been voor een schoonmaakactie. Die energie vanuit de samenleving willen we benutten in de Green Deal Schone Stranden.

Samen veel goed werk Heel veel organisaties doen al heel veel goed werk op onze stranden. Kustgemeenten werken met beachcleanmachines en strandpaviljoenhouders ruimen volgens het concept MyBeach samen met bezoekers zélf hun stukken strand op. Strand Nederland

Green Deal Visserij voor een Schone Zee De visserij, visserijhavens, gemeenten, afvalinzamelaars, maatschappelijke organisaties en de overheid verbinden zich met de Green Deal Visserij Voor Een Schone Zee aan de aanpak van afval binnen de

Wat doen we er aan? Aanpak ballonnen in zee Ballonresten staan op nummer zes in de top tien van meest gevonden zwerfafvalitems op stranden. Tijdens tellingen worden 13 stukken ballon en daarbij behorende ventielen en touwtjes gevonden per 100 meter strand. Dit vraagt om actie!

Kort plezier met grote gevolgen

In het programma van maatregelen van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) zijn ballonresten als punt van aandacht opgenomen. Daarom wordt in 2015 een onderzoek afgerond naar het aantal opgelaten ballonnen, waar deze ballonnen precies terechtkomen en wat vervolgens met de ballonresten, touwtjes en ventielen gebeurt. Richten deze ballonresten in zee schade aan, en zo ja, hoe groot is die ecologische en economische schade? Minder ballonoplatingen is eerste stap Een groeiend aantal gemeenten onderneemt nu al stappen tegen ballonoplatingen. Zij ontmoedigen (grote) ballonoplatingen bij de inwoners en ondernemers. De gemeente Amsterdam heeft zelfs een verbod in de evenementenvergunning ingevoerd. Ministerie van Infrastructuur en Milieu blijft gemeenten stimuleren om de hoeveelheid ballonresten in de natuur liefst tot nul terug te dringen.

Voorjaarsschoonmaak langs de rivieren Voorkomen is beter dan genezen

Dit voorjaar hebben honderden, zo niet duizenden, vrijwilligers de rivieroevers van de Maas in Limburg en Brabant, de IJssel, de Waal en de Westerschelde schoongemaakt. Om meer grip te krijgen op het afvalprobleem analyseert Rijkswaterstaat op bepaalde hotspots de rommel die is ingezameld. Ook werken vrijwilligers mee aan het opzetten van monitoring en wisselen beheerders onderling ervaring en kennis uit. Dit alles met als doel om meer brongerichte maatregelen te kunnen nemen. Want opruimen is één, voorkomen van afval is de ambitie!

visserijsector, zoals kisten, touwen en vistuig, huishoudelijk en opgevist afval. De focus ligt op praktische oplossingen. KIMO Nederland en België coördineert deze Green Deal. Zo is bij huishoudelijk afval aan boord van visserijschepen en in de havens nog winst te halen. In een pilot, met medewerking van de schepen GO 22 en GO 26, Zeehaven IJmuiden en afvalverwerkingsbedrijf Bek en Verburg, werd huishoudelijk afval aan boord in speciale big-bags opgeslagen en afgevoerd in de haven. Zowel de bemanning van de vissersschepen als de Zeehaven IJmuiden waren tevreden met de resultaten.

Green Deal Scheepsafvalketen In 2014 hebben alle relevante Nederlandse maritieme partijen, van leveranciers aan schepen, scheepseigenaren, afvalinzamelaars, havenautoriteiten, tot overheden en maatschappelijke organisaties

de Green Deal Scheepsafvalketen ondertekend. Hiermee zetten zij zich samen in om de afvalinzameling en scheiding van plastic scheepsafval te stimuleren. In de Green Deal gaat speciale aandacht uit naar het sluiten van de plastic kringloop op zee en vervolgens aan land. Zo wordt er een financiële prikkel ingevoerd voor schepen die plastic gescheiden aanleveren in de haven.

TIP!

Het plastic wordt vervolgens gerecycled of in olie omgezet. Vanuit de Nederlandse reders is nu een handreiking in de maak over hoe schepen scheepsafval kunnen minimaliseren en aan boord kunnen scheiden. Bekijk de uitzending van het Forum ‘Zee Zonder Zwerfvuil’.

Wat kunnen jij en ik zelf doen? Voor een Rijke Kust en een Gezonde Zee. Als iedereen elke dag

iets opraapt van straat en in de vuilnisbak gooit, zorgen wij er samen voor dat de ‘plastic soep’ niet wordt gevoed!

Fotografie: Ferdi Rizkiyanto, Joos Versfelt, kiekUniek en fotoarchief Vereniging Kust & Zee

9

ADVERTENTIE

10


Een schoon strand

maak je samen Een schoon strand is een fijn strand. Dat vind jij vast ook. Iedereen die graag wat extra’s doet om het strand schoon te houden, kan zich aansluiten bij een groeiende beweging: Supporter van Schoon. Wie zijn die mensen, die aan onze mooie kust graag een handje helpen? Wat doen ze precies? En waarom?

Yannick de Jager

Foto: Anko Stoffels

Schone surfers Zevenvoudig Nederlands kampioen golfsurfen word je niet zomaar. Daar heeft Yannick de Jager heel wat uurtjes voor aan de kustlijn doorgebracht. Hij en zijn surfvrienden kennen het Scheveningse strand als geen ander. En hebben er hart voor: “Ik hou van het strand, het is een plek waar ik ontzettend veel aan te danken heb. Het is mijn directe leefomgeving, al van kinds af aan. Het strand is één van de wonderen van onze wereld. Dat vervuil je niet, daar zorg je voor! Daarom ben ik Supporter van Schoon.”

Afvaljagers Ralph Groenheijde is TrashUre Hunter. Samen met grote groepen kinderen, tieners en volwassenen jaagt hij op zwerfafval. Op elk strand ligt er genoeg. Daarna maken ze er binnen een half uur een kunstwerk van, waarmee ze trots op de foto gaan. Ralph maakt van iedereen schatzoekers, piraten: “Alles wat niet in de natuur hoort, is onze schat. Kinderen gaan er helemaal voor en volwassenen, na wat uitleg, ook. Zo opruimen geeft Supporters van Schoon écht een voldaan gevoel!”

Foto: Lucas van der Wee

TrashUre Hunter

zand. Bij de Tour werkt Supporter van Schoon samen met Stichting De Noordzee, die de actie organiseert. Ook dit jaar!

Strandenstemmers Elke zomer kiest Nederland het Schoonste Strand. Bij deze jaarlijkse verkiezing bepalen strandinspecties van de ANWB en stemmen van strandbezoekers de Schoonste Stranden van Nederland. In juli en augustus kun je je stem uitbrengen. Iedereen kan kiezen uit ongeveer 50 badplaatsen, verspreid over de vier kustprovincies: Zeeland, Zuid-Holland, Noord-Holland en Friesland. Als een schoon strand je lief is, stem je ook mee en word je daarmee automatisch Supporter van Schoon. Kijk op www.supportervanschoon.nl

Tourdeelnemers Maar liefst 350 kilometer Noordzeekust beslaat de route van de Boskalis Beach Cleanup Tour. Van Cadzand in Zeeland tot op Schiermonnikoog. Tijdens de 27 augustusdagen die de Tour duurt, melden zich voor evenzoveel etappes jaarlijks honderden mensen aan. Met grijpers en afvalzakken maken zij de stranden weer schoon en mooi. In 2014 haalden bijna 1.500 vrijwilligers meer dan 20.000 kilo zwerfafval uit het

Foto: Lucas van der Wee

Beach CleanUp En jij misschien? Naast strandbezoekers zijn bijvoorbeeld ook veel paviljoenhouders Supporter van Schoon. Zo dragen ze samen bij aan een schoon strand waar iederéén lekker ligt. Uit een enquête vorig jaar blijkt ook dat we ons op een schoon strand veel prettiger, mooier, gezonder en socialer voelen. En sinds de Schoonste Strand Verkiezing zijn stranden de afgelopen zes jaar twee keer zo schoon geworden. Kortom: Supporters van Schoon maken het strandleven mooier. Wil jij daar ook aan bijdragen? Kijk dan op www.supportervanschoon.nl

11

De 26 groenste vakantiebestem IE

NT VAKA


WESTVOORNE

AMELAND

KATWIJK

NOORDWIJK

In deze rubriek laat een gevarieerd gezelschap van Nederlandse kustgemeenten zien hoe zij zich inzetten om een echt groene, schone en authentieke vakantiebestemming te zijn. In deze kustplaatsen viert natuur en landschap, cultureel erfgoed en lokale identiteit nog hoogtij boven commercie en globalisering. Bij de meeste van hen wappert dan ook een QualityCoast Vlag (zie vanaf pagina 16). En hoe belangrijk de eigen identiteit van een kustgemeente is, lees je op pagina’s 14 en 15. Het Kust&Zee QualityCoast team beoordeelt alle kustgemeenten op 20 criteria voor milieu, natuur en landschap, erfgoed en eigen identiteit. Hiervoor worden scores gegeven en een onafhankelijke certificering toegekend. Deze certificering is erkend door TUI Nederland, Destinet en vele bookingsites. Als je een groene, schone, authentieke en veilige bestemming zoekt, vind je de objectieve informatie op www.qualitycoast.info.

Noordwijk Katwijk Wassenaar

Er zijn 250 verschillende eco-labels voor hotels, campings en stranden. QualityCoast dekt al deze labels en houdt per bestemming bij hoeveel accommodaties een geldig eco-label hebben, hoeveel Blauwe Vlag stranden er zijn, etcetera.

Hoek van Holland Westvoorne

Het QualityCoast team, lid van het wereldwijde Green Destinations, beoordeelde ruim 1200 bestemmingen op duurzaamheid en kwaliteit en selecteerde alleen de allerbeste. Deze kaart laat alleen de recente winnaars zien van de QualityCoast Award. Ga naar www.bookdifferent.com/nl/destinations/gstr om een groene vakantiebestemming uit te zoeken!

Als je via BookDifferent een (duurzame) accommodatie boekt, doneren zij per boeking een bedrag aan de Vereniging Kust & Zee en help je hiermee om de bijzondere bestemmingen die Europa rijk is zo mooi te houden.

Ameland

Goeree-Overflakkee Schouwen-Duiveland Veere

Duurzame vakanties: Natuur- en mensvriendelijke bestemmingen.

BAIONA

Baiona

NOJA

Noja

West Region Azoren

WEST REGION

Sintra

SINTRA

Cascais Lagos

AZOREN

12

SERRAS DE SOCORRO E ARCHEIRA

LAGOS

FUERTEVENTURA

Fuerteventura

CASCAIS

Hoe groen en duurzaam is onze kust? Ook zo benieuwd naar het oordeel van vakantiegangers en deskundigen? Kijk in deze tabel hoe jouw kustplaats scoort.

HOEK VAN HOLLAND

SCHOUWEN-DUIVELAND

GOEREE-OVERFLAKKEE

VEERE

Kosterhavet Ytre Hvaler

Norderney

NORDERNEY

WASSENAAR

KOSTERHAVET YTRE HVALER

E

LS TE HO

NE

LT U CU

HO SC

UR

ZE

P HA SC

EU IL M

ND LA

YC

UR NA TU

IT AL QU

%

DU

UR

ZA

OA

AM

ST

AW AR

D

mingen

1 NOORDWIJK 83 GOUD 2 WESTVOORNE 82 GOUD 3 GOEREE-OVERFLAKKEE 81 GOUD 4 SCHOUWEN-DUIVELAND 80 GOUD 5 AMELAND 78 GOUD 6 VEERE 78 GOUD 7 WASSENAAR 78 ZILVER 8 KATWIJK 77 ZILVER 9 HOEK VAN HOLLAND 71 BRONS 10 ZUIDWEST FRIESLAND 51 BASIQ 11 TERSCHELLING 48 12 VLIELAND 45 13 SCHIERMONNIKOOG 44 14 TEXEL 43 15 SLUIS 42 16 BONAIRE (ANTILLEN) 42 BASIQ 17 VELSEN 41 18 BERGEN NH 41 19 HEEMSKERK 40 20 BLOEMENDAAL 40 21 SABA (ANTILLEN) 40 BASIQ 22 ZANDVOORT 40 23 THOLEN 38 24 CASTRICUM 38 25 BERGEN OP ZOOM 38 26 TERNEUZEN 37 27 WESTLAND 37 28 VLISSINGEN 37 29 SCHAGEN 36 30 DE MARNE 36 31 HELLEVOETSLUIS 36 32 GOES 35 33 DEN HELDER 35 34 CURAÇAO (ANTILLEN) 35 35 SCHEVENINGEN 35 36 ARUBA (ANTILLEN) 35 37 NOORD BEVELAND 35 38 REIMERSWAAL 35 39 HULST 34 40 ST. EUSTATIUS (ANTILLEN) 33 41 BEVERWIJK 33 42 OLDAMBT 33 43 KAPELLE 33 44 EEMSMOND 33 45 DEN HAAG 32 46 HARLINGEN 32 47 BORSSELE 32 48 DELFZIJL 32 49 HOLLANDS KROON 32 50 FRANEKERADEEL 31 51 FERWERDERADIEL 30 52 DONGERADEEL 30 53 HET BILDT 28 54 ST. MAARTEN (ANTILLEN) 28

ALONISSOS IERAPETRA

Alonissos

% Duurzaam:

de score van gemeenten op ca. 100 criteria voor duurzaam toerisme (op het gebied van Natuur, Milieu enz.). De score komt alleen boven de 60% als het beleid getoetst is op wereldwijd erkende criteria. : hoge score, : middelmatig, : lage score. Bron: Global Sustainable Tourism Review (GSTR), 2015.

Paphos

GOZO - COMINO

Ierapetra Gozo - Comino PAPHOS SABA BONAIRE

Caribische eilanden

13


IDENTITEIT NOORD-HOLLANDSE KUSTPLAATSEN BETER IN BEELD

Wie ben je en wat heb je te bieden?

Den Helder en Huisduinen

Julianadorp Foto: IMA

Callantsoog St. Maartenszee Petten Camperduin en Hargen aan Zee

Bergen, Scho

Foto: Loes van de Zande

Bergen aan Zee Egmond Castricum aan Zee

Castricum en Bak Heemskerk

Wijk aan Zee en Velsen-Noord IJmuiden aan Zee Bloemendaal aan Zee Zandvoort Foto: IMA

De Noordzeekust is voor kustprovincies één van de grootste toeristische trekpleisters. Dit is goed voor de economie en werkgelegenheid. Hoe zorg je er nu voor dat dit zo blijft of zelfs beter wordt? Bezoekers kiezen vaak kustplaatsen uit om wat ze zijn en om wat ze te bieden hebben. Dan moet je dus wel weten wie je bent en waar je kracht ligt. Daarom gaan steeds meer kustgemeenten op zoek naar hun eigen DNA (lees: identiteit). Zo ook in Noord-Holland. Hoewel de Noord-Hollandse kustplaatsen onderling sterk verschillen, zijn ze de afgelopen decennia steeds meer op elkaar gaan lijken qua uitstraling en toeristisch aanbod. “De aantrekkelijkheid van de kust kun je juist vergroten als de kustplaatsen zich meer onderscheidend van elkaar op de kaart zetten. Dit geeft grote economische kansen, vooral wanneer zij met elkaar een

14

samenhangend aanbod organiseren”, legt Martijn Vos uit, projectleider identiteit kustplaatsen van de provincie Noord-Holland. “Maak als kustplaats waar wat je belooft. Daarmee trek je niet alleen toeristen aan. Ze komen dan ook graag terug.”

De zoektocht Op initiatief van de provincie zijn alle kustgemeenten de afgelopen twee jaar op zoek gegaan naar hun DNA met de methode ‘Identity Matching’ (zie kader). Via bijeenkomsten hebben ondernemers, bewoners, bestuurders en andere belanghebbenden samen historische gebeurtenissen, beeldbepalende bedrijven en plekken, toeristisch aanbod, geuren en smaken van hun plaats in beeld gebracht. Dat leverde identiteitsprofielen op met kernwaarden, dromen en ambities. Deze aanpak biedt kustplaatsen zicht op hun unieke en authentieke eigenschappen en

geeft ze handvatten om zich onderscheidend te ontwikkelen. “Uit het DNA-onderzoek komt naar voren dat er tussen de kustplaatsen grote verschillen zijn qua ligging, omgeving, geschiedenis en cultuur. Die verschillen hebben zich echter niet vertaald in een gevarieerd (toeristisch) aanbod. Daar wordt nu echter hard aan gewerkt”, aldus Martijn Vos.

Samenwerken Voor sommige kustplaatsen ligt de sleutel in het ontwikkelen van vernieuwend aanbod voor alle type bezoekers, terwijl bij andere juist de kracht ligt in simpel, eerlijk en degelijk aanbod voor gezinnen. Plaatsen die qua ligging en identiteit op elkaar lijken, moeten elkaar niet imiteren maar juist gaan samenwerken. Dit komt de economie van het hele kustgebied ten goede. Zo lijken IJmuiden en Den Helder, als maritieme kustplaatsen, in grote lijnen sterk op elkaar.

Zandvoort en IJmuiden zijn de kustplaatsen in Noord-Holland die al ver met Identity Matching zijn. Hieronder het beeld dat bij hun identiteit past. Foto: VVV Zandvoort Foto: Loes van de Zande

Texel

IJmuiden

oorl en Groet

kkum

En als er twee plekken zijn die zich met name richten op gezinnen met kinderen zijn dat Castricum aan Zee (met camping Bakkum) en Egmond wel. Betaalbare campings, vakantiewoningen en hotels liggen hier in een relatief rustig duingebied. Hoewel het aanbod hier is verouderd, liggen er voor Castricum en Egmond mooie kansen voor vernieuwing als zij de handen ineenslaan.

Onderscheidend met passend aanbod De gemeenten, inwoners en ondernemers zetten zich de komende jaren in op meer diversiteit, kwaliteit en onderscheid. Niet alles meer overal hetzelfde. Op basis van hun eigen identiteit vinden zij steeds beter uit wat bij hen past en waar ze goed in zijn. Kustplaatsen met een onderscheidend en passend aanbod zijn bestemmingen die beter op de kaart staan. Een gevarieerde kust is immers aantrekkelijk voor iedereen.

’s Winters telt het dorp zo’n 6.500 inwoners, in de zomer verandert Zandvoort in een soort stad die zonder moeite duizenden toeristen ontvangt. Het dorp draait de hand niet om voor grote evenementen met 50.000 bezoekers, en ondernemers zijn in staat om snel in te spelen op wat ‘hip en hot’ is. Zandvoort ging vol overtuiging aan de slag met Identity Matching en heeft inmiddels als eerste kustplaats haar eigen identiteit (DNA) vertaald in het ‘Pop-Up Zandvoort’-concept. Dit houdt in dat Zandvoort in staat is om zich als een kameleon aan te passen aan de behoefte van de massa. Daarbij past het denken in kortlopende formules voor winkels, horeca en evenementen. Als het hip is, heeft Zandvoort het. De komende jaren wil ‘Amsterdam Beach’, zoals Zandvoort ook bekend staat, het centrum aantrekkelijker maken en actief Pop-Up evenementen aantrekken en organiseren. De kustplaats ziet graag dat grote sport-, mode en drankmerken hier hun nieuwe producten lanceren.

De 4 fasen van Identity gericht op kustplaatsen

Nergens komen de schepen zo dicht langs het strand als in IJmuiden. Spannend, stoer en nautisch zijn de kernwaarden. De kades, de kranen, de schepen, alles gemaakt om de vis aan land te brengen of om het ijzer uit het erts te winnen. Een plaats voor doorzetters als ruige vissers, stoere sporters en harde werkers, en vol verhalen. Op het eerste gezicht niet zo toegankelijk, maar echt en puur, wars van mooimakerij. Deze identiteit drukt IJmuiden uit in ‘Rauw aan Zee’. Zowel ondernemers als inwoners herkennen zich hierin en vinden ‘Rauw’ mooi. Dit beeld en deze identiteit vind je terug in het aanbod van de kustplaats. IJmuiden biedt stoere strandsporten, (kite)surfen, zeezeilen, zeevissen. Verse vis eten rechtstreeks van de visser, technische en maritieme opleidingen, bouwen met rauwe en ruwe materialen en ongepolijst wonen.

Matching*

1 Wie zijn we? Waar liggen onze kwaliteiten? 2 Voor wie zijn deze kwaliteiten van toegevoegde waarde en welke bezoeker(s) en activiteiten horen daarbij? 3 Hoe kunnen kustplaatsen deze bezoeker(s) en activiteiten duurzaam aan zich binden met een onderscheidend en herkenbaar aanbod en beeld? 4 Uitvoeren en promoten van dit aanbod en beeld. * Identity Matching is een praktische marketing methode, waarbij de eigen identiteit het uitgangspunt vormt. Het project wordt begeleid door de Identity Matching Academy.

B O E K ‘ K E UZ E A A N D E K UST ’ Van de methode ‘Identity Matching’, de identiteitsprofielen en de conclusies is een boek gemaakt. Dit kunt u als PDF downloaden via www.noord-holland.nl/web/Themas/ Water/Identiteit-kustplaatsen.htm

15


Noordwijk op tweede plek wereldwijde top 100! Op de wereldwijde top 100 van groene toeristische bestemmingen staat Noordwijk met een score van 8,3 op de tweede plaats. Het doel van de Top 100 is erkenning van toeristische bestemmingen die hun best hebben gedaan om duurzaamheid serieus te nemen. Meer info:

RO

ETEN U

IT

G

www.greendestinations.info

NOORDWIJK K

US

T&ZEE

Noordwijk, een oase van rust en ruimte midden in de randstad! Eindeloze wandelingen over 13 kilometer lang zandstrand. Robuuste duinen waar je via de vele fietspaden met je fiets doorheen kronkelt. Weidse bossen waar je met gemak kunt verdwalen. Noordwijk biedt kilometers ongerepte natuur. Noordwijk, een oase van rust en ruimte midden in de randstad!

16

De paden op, de... duinen in Trek eropuit en ontdek hoe mooi de duinen en de natuur in en rondom Noordwijk zijn. Verschillende routes zijn in kaart gebracht en gratis verkrijgbaar bij het Visitor Center Noordwijk. Een uitgebreid padennet leidt de wandelaar door dennenbossen en het open duin, met steeds verrassende doorkijkjes en uitzichten. De oplettende wandelaar kan een vos, ree, eekhoorn of zelfs damhert spotten. Ook zijn er paden die over de hoogste toppen gaan met uitzicht over de Noordzee en de bollenvelden in het achterland. Er is zelfs een speciaal uitkijkpunt

van natuurproject Noordvoort waar mensen het door de wind veranderende duin van dichtbij kunnen bewonderen.

Biking: actief & verslavend Fietsen met een ATB (All Terrain Bike) doe je niet op asfalt maar vooral op (duin)zand, gras of modder. All Terrain Biken, ook wel mountainbiken genoemd is veel explosiever dan ‘gewoon’ racen met de fiets. Je fietst in een onregelmatig gebied, voortdurend heuveltje op en heuveltje af. Liefst in een mooi natuurgebied. En laat Noordwijk dat nou net in ruime mate hebben. Ten noorden

Word vriend van VisitNoordwijk

Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen en leukste evenementen in Noordwijk? Word dan vriend van VisitNoordwijk op Facebook en volg ons op Twitter, zodat je niets mist.

heerlijk uitwaaien aan zee. En dan hebben we het nog niet eens over de overige bloemenevenementen, zoals de corso’s en de bloemententoonstellingen, gehad. Minstens zo bijzonder om naartoe te gaan!

Blauwe Vlag & QualityCoast

Spelen met de golven Noordwijk: een all weather bestemming! Noordwijk is genieten van zee, strand en duin. Als het een dagje wat minder weer is, dan kun je lekker shoppen en struinen in de gezellige badplaats. Of ga een dagje op stap: er is veel te zien en te doen binnen handbereik. Zin in cultuur snuiven, shoppen en musea? Vanuit Noordwijk zit je in een half uur in Leiden, Amsterdam, Haarlem of Den Haag. Met de kids naar een pretpark of een gezellige familieattractie? Madurodam, Duinrell, Corpus, Linnaeushof, Space Expo en Naturalis liggen vrijwel om de hoek.

Flower Power Gedurende de bloei van de bloembollen is Noordwijk de bloemenbadplaats van Europa. Overal ruik je de geur van bloemen. Trek erop uit, met Noordwijk als start- of eindpunt! Al wandelend of fietsend worden de zintuigen verwend.

Herten spotten in de duinen van het centrum ligt een uitgestrekt groen gebied van Staatsbosbeheer, onderdeel van het Hollands Duin, de naam voor de lange kuststrook van Wassenaar tot aan het noorden van Noordwijk. Voor de sportieve recreant is hier een ATB-route aangelegd. De route is geweldig en loopt dwars door bos en duin. De hoogteverschillen zijn niet per se groot maar op sommige stukken wel wat steil. De route is daardoor niet al te zwaar maar technisch wel moeilijk. Lees meer op: www.staatsbosbeheer.nl

De mooiste file van Nederland

Noordwijk is al 28 jaar in het bezit van de Blauwe Vlag. De Blauwe Vlag is een internationaal kwaliteitslabel voor badplaatsen die zich inzetten voor een schone, milieuvriendelijke én veilige zwemomgeving. Ook heeft Noordwijk het Europese keurmerk QualityCoast.

Zon, zee en strand Dit keurmerk wordt uitgereikt aan internationale kustplaatsen die bijzondere inspanningen hebben geleverd op het gebied van duurzaam toerisme en milieuzorg, voor het behoud van natuur en landschap, eigen identiteit en cultureel erfgoed. Meer info: www.qualitycoast.info

Visitor Center Noordwijk De Grent 8 2202 EK Noordwijk T +31 (0)71 - 361 93 21 E [email protected] I www.noordwijk.info

En wat is dan een betere plek dan Keukenhof om de lente tot bloei te zien komen. Na een bezoek aan Keukenhof is het vervolgens

17

TEN UI

WESTVO KU

ST&Z

Gemeente Westvoorne natuurlijk-aktief! Westvoorne is bij uitstek een gemeente voor natuurlijk en duurzaam toerisme. Een groene gemeente met zon, zee, strand en veel natuur, waaronder beschermde Natura 2000gebieden. De duinen zijn zeer gevarieerd en bestaan uit struwelen, duinmeertjes, stuifduinen, duingraslanden en bossen. Hier kun je prachtig wandelen. Er leven veel verschillende dieren zoals reeën, lepelaars en blauwe reigers. Ook is de flora zeer divers met o.a. gentianen, parnassia en orchideeën. Grote grazers als IJslandse pony’s en Galloway runderen, helpen het duinterrein open te houden.

slikken en zandplaten die vele vogels aantrekken. Ook zie je hier regelmatig de zeehond. Het volledig duurzame paviljoen ‘Restaurant aan Zee’ is ook het bezoeken waard. Het Oostvoornse Meer en de directe omgeving is aantrekkelijk voor de sportieve recreant die van surfen, vissen, duiken en mountainbiken houdt. In het oude dorpscentrum staan statige historische huizen en de fraai gerestaureerde ruïne, de Jacobaburcht, uit de 12de eeuw. In het Openluchtmuseum ‘De Duinhuisjes’ ga je terug in de tijd van begin 1900. Bij de Tenellaplas is een bijzonder bezoekerscentrum.

Maar Westvoorne heeft meer. De uitgestrekte natuur biedt vele mogelijkheden om actief te ontspannen en sporten. Van wandelen, fietsen, mountainbiken en paardrijden tot (kite-)surfen en duiken. De laatste jaren is er volop geïnvesteerd in recreatie en toerisme. Zo zijn er nieuwe strandpaviljoens en wandel-, fietsen ruiterpaden bijgekomen. Westvoorne is een gemeente waar je je kunt uitleven en waar respectvol en duurzaam met de natuur wordt omgegaan.

Rockanje**

Oostvoorne Oostvoorne is van oudsher een geliefde badplaats. Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw ontwikkelde het Oostvoornse strand zich tot een dynamisch natuurstrand met

18

ORNE

Rockanje is een badplaats voor jong en oud waar je je heel snel op je gemak voelt. Vanaf de ruime parkeerplaatsen kom je via een strandplein op het schitterend gelegen Noordzeestrand. De zandbanken voor de kust zorgen voor een rustige zee, zodat kinderen veilig aan de rand van het water kunnen spelen. Gedurende de zomervakantie is er elke dag een reddingsbrigade en EHBO-post aanwezig. De badplaats hoort bij de top 10 van schoonste stranden van Nederland en is in het bezit van twee Blauwe Vlaggen en de QualityCoast Gold Award voor duurzaam toerisme en recreatie. En dit jaar uitgeroepen tot beste vakantieplaats.

E

E

OE

T

GR


De zes strandpaviljoens zijn de ideale plek voor een ontspannen en comfortabele stranddag. Wil je liever in alle rust genieten van een dagje strand? Loop dan het strand oost- of westwaarts op en ervaar het rustgevende ruisen van de zee en het prachtige duingebied. Je kunt daar een mooie wandeling maken langs stuifduinen, duinmeren en struwelen tot boven op het duin met een schitterend uitzicht op de zee.

Evenementen Van april tot oktober vinden in Westvoorne vele grote en kleine evenementen plaats. Dit varieert van muziek tot cultuurhistorische evenementen en van de Profwielerronde van Oostvoorne tot de historische Motorraces de Rockanje Classic. Kijk voor de data op de uitjespagina in dit magazine.

Voor meer informatie over de gemeente Westvoorne, kijk op www.westvoorne.nl en www.zuid-hollandse-eilanden.nl.

**Rockanje beste Vakantieplaats 2015 Dit jaar hebben duizenden vakantiehuisgasten uit heel Nederland via een enquête Rockanje uitgeroepen tot beste vakantieplaats. “Rockanje zelf is heel mooi, vriendelijk voor fietsers en wandelaars, schone stranden en goede mogelijkheden om te winkelen. Er is markt op vrijdag, veel bestemmingen voor uitstapjes in de omgeving en grote strandbars waar je ook warm kunt eten”, beoordeelde de bezoekers. Meer beoordelingen lees je op atraveo.nl/rockanje.

ETEN VA RO

N

G


AM EL AN D ST&ZE

nd.

E

KU

Zomer op Amela

Het strand van Ameland.

Ameland he

eft het.

Ameland, altijd anders! Is het niet heerlijk om even alles achter je te laten en te genieten van een echte eilandvakantie of een heerlijk dagje uit? Ga dan naar Ameland, waar het altijd anders is.

Goed om te weten: Ameland voert al jaren meerdere Blauwe Vlaggen en ontving ook in 2014 weer het Europese keurmerk voor mensen natuurvriendelijk toerisme: de Quality Coast Award.

Naar Ameland Vanuit Holwerd vaar je in drie kwartier met een luxe veerboot naar het eiland. De tocht gaat over de Waddenzee en wanneer je geluk hebt is het laag water. Je ziet dan links en rechts de drooggevallen zandplaten die bij vloed weer onder water verdwijnen. Deze wisseling van eb en vloed maakt dat het gebied van moment tot moment verandert en zorgt voor een dynamiek die uniek is in de wereld. Daarom is de Waddenzee in 2009 ook op de UNESCO Werelderfgoedlijst geplaatst. Ameland heeft vier prachtige dorpen, iets meer dan 3.500 inwoners, is 27 kilometer lang en, op het breedste punt, vier kilometer breed. Een eiland met een heel eigen natuur én cultuur. Authentieke dorpen en een afwisselend landschap. In het oosten van Ameland ligt bijvoorbeeld natuurgebied Het Oerd, een duinlandschap met een bijzonder rijke vogelpopulatie. Verblijven op Ameland kan het hele jaar door en is altijd een belevenis. Er is een verscheidenheid aan verblijfsmogelijkheden. En activiteiten kunnen volop worden ondernomen tijdens alle seizoenen. Zee en strand zijn een bron van inspiratie en ontspanning.

Duurzaam eiland Ameland wil in 2020 zelfvoorzienend zijn en werkt daarom met grote partijen samen aan duurzame en innovatieve energieprojecten op het eiland. Het doel van deze projecten is om nieuwe technologieën te ontwikkelen en aan te tonen dat het mogelijk is om een werkelijk duurzame energievoorziening te realiseren. Zo ligt er het plan om in 2015 het grootste Zonnepark van Nederland te bouwen.

Ameland vogelvriendelijk De bijzondere verlichting bij strandovergang Buren is een LED verlichting in een bijzondere uitvoering: een combinatie van een ClearSky vogelvriendelijk lichtspectrum en de toepassing van LumiMotion bewegingsafhankelijke lichtregeling. Deze unieke combinatie zorgt voor 80% energiebesparing, en voorkomt verstoring van vogels. De bezoeker merkt er niet veel van, of het moet de groenige uitstraling zijn van de rood-arme LED verlichting. Dat de verlichting alleen vol brandt als er mensen zijn en terugdimt naar het niveau van een volle maan als er niemand is, valt ook niet op. En zo is het ook voor mensen een veilige verlichting, terwijl natuur en milieu haast onmerkbaar worden ontzien.

Ameland voor iedereen Toegankelijkheid is voor iedereen belangrijk maar met name voor mensen met een (al dan niet tijdelijke) functiebeperking. Vanuit het project ‘Ameland voor Iedereen’ wordt er gewerkt aan het realiseren van een landelijk voorbeeld van een inclusief werkende lokale samenleving. Concrete aanpassingen van de openbare ruimte en de (digitale) infrastructuur op Ameland zijn hier onderdeel van. Het doel van het project ‘Ameland voor Iedereen’ is dat iedereen -met of zonder beperkingAmeland kan bereiken en op Ameland kan verblijven, zonder daarbij problemen met toegankelijkheid tegen te komen.

Wat te doen op Ameland? Het hele jaar door worden op Ameland sportieve en culturele evenementen en activiteiten georganiseerd. Een voorbeeld van een duurzaam evenement is bijvoorbeeld MadNes, een surf – en muziekfestival. Ook bijzonder is de Kunstmaand in november wanneer het eiland één grote expositieruimte is. En natuurlijk mag je een bezoek aan de musea en demonstratie van de paardenreddingsboot niet missen!

Alles weten over Ameland? Kijk op www.vvvameland.nl of bel 0519-546546

19

RO

E TE N UI

T

G


E

SCH OUW ENDUI VEL AND KU ST&ZE

Schouwen-Duiveland:

Deja vu voor Hein Vergeer

Haventje van Burghsluis aan de Oosterschelde

StrandRondleiding bij de esterschouwen reddingsbrigade W Flyboarden

Het welkom bij het Haventje van Burghsluis, aan de Oosterschelde, is hartelijk. Een kop koffie met wethouder Ad Verseput is de start van een bezoek aan Schouwen-Duiveland van Hein Vergeer, de man met twee Europese en wereldtitels allround in het langebaanschaatsen op zak. De locatie op deze ochtend is fraai. In de schaduw van de Oosterscheldekering, midden in de natuur, op de grens van het zilte water en het voormalige eiland Schouwen.

20

Markant sportman

Hein Vergeer is bekend met SchouwenDuiveland. Hij trok op de fiets vanuit zijn woonplaats Haastrecht over de Van Brienenoordbrug, doorkruiste de eilanden richting Renesse om te kamperen met vrienden. Met het Wapen van Renesse als ‘the place to be’ en Camping Duinhoeve als uitvalsbasis. De avontuurlijke ritjes met de Amerikaanse taxi maakte het uitstapje wel iets duurder dan was begroot, naast de alcoholische versnaperingen. In het jaar van zijn eerste uitstapje naar Renesse (1978) werd Hein Vergeer nationaal schaatskampioen bij de junioren. Daarna bleef Renesse aantrekken als jaarlijkse verblijfplaats voor Vergeer en zijn maats.

Schouwen-Duiveland best dichtbij Het bezoek aan de Zeeuwse stranden met vrouw en dochters staat regelmatig op het programma van Hein. Het Grevelingenmeer is bekend terrein voor hem. De door hem georganiseerde Company Trophy telde maar liefst 70 schepen aan de start. SchouwenDuiveland is dichterbij dan mensen uit de Randstad denken. “Het valt reuze mee als je het vergelijkt met Zandvoort en Hoek van Holland”, zegt Hein. “Binnen één uur ben ik hier, in deze prachtige omgeving.”

21 kilometer strand Een rondleiding bij de Strandreddingsbrigade Westerschouwen geeft inzicht in het werk van de vrijwilligers die zich inzetten voor een belangrijke taak, namelijk de bewaking van de kust van Schouwen-Duiveland in de zomerperiode. Het circa 21 kilometer lange strand begint bij de Oosterscheldekering en loopt door tot aan de Brouwersdam. Hein Vergeer is bekend met de populaire badplaatsen Renesse, Burgh-Haamstede, Westenschouwen en Scharendijke. En met Port Zelande, dat onder Goeree-Overflakkee valt, maar dat hij ook als Zeeland beschouwt. Wethouder Verseput rekent het goed.

Schouwen-Duiveland werkt constructief samen met de Zuid-Hollandse buren. Tijdens het bezoek krijgt Hein de nodige informatie over de vier reddingsposten. De posten zijn het middelpunt van het werk van de strandwachten.

TV personality Een zware blessure noopte Hein te stoppen met de schaatssport op het hoogste niveau. Zijn wens om een Olympische medaille te halen viel daarmee in duigen. Schaatsen is voor Hein een recreatieve aangelegenheid geworden. Hij kwam weer in de spotlights door deel te nemen aan het SBS 6 kunstschaatsprogramma ‘Sterren dansen op het ijs’. Hein benadrukt dat dit zeven dagen per week, elke dag vijf uur training vergde. In de finale won hij van Jody Bernal. In 2006 trad hij zelfs op in de Fantasy-show van Holiday on Ice. Intussen is er een nieuwe uitdaging op zijn pad gekomen. Begin 2015 deed Hein, samen met andere bekende Nederlanders, mee aan het programma Expeditie Poolcirkel van RTL5.

Sport en gezondheid Het past allemaal in het plaatje van Hein Vergeer. Sport en scoren staan hoog in het vaandel. De ervaringen uit zijn sport heeft hij meegenomen naar zijn maatschappelijke carrière in marketing en communicatie. Hij heeft daar nog iedere dag profijt van. Vergeer geeft clinics en presentaties. Hij kreeg de huidige Koning der Nederlanden op ‘schaatsles’. Vergeer is adviseur bij de opzet van een nieuwe schaatshal in Zoetermeer. Voor de wethouder is dit de gelegenheid om met trots te melden dat in Zierikzee ook een fraai sportcomplex is geopend met een turnhal, tennishal, horecafaciliteiten, sporthal en zwembad. Een centrale, goed bereikbare sportvoorziening op een representatieve en herkenbare plaats.

Het adagium van Hein: “Niets is onmogelijk, alleen moet je er alles voor willen doen om jouw idealen te bereiken. Geloof in eigen kunnen is daarbij erg belangrijk.” Hij schreef een boek met anekdotes uit zijn actieve sportcarrière en zijn dagelijks leven. Een inkijk in het leven van een markant sportman. Een man met het hart op de juiste plaats en een eigenzinnige kijk op het leven. En vooral ook met de wil om te winnen. Hij biedt coaching aan, als het gaat over omgaan met tegenslagen, motivatie, veranderingsprocessen, bedrijfsprocessen en teambuilding. Hij is de goeroe van gezonde voeding, bewust van de wetten van de gezondheid, met programma’s die het lichaamsgewicht bewaken. Hij draait projecten op scholen. Zijn levensstijl helpt Hein in de activiteiten die hij graag wil doen. Hij gaat geen sportieve uitdaging uit de weg. Het talent dat Vergeer heeft voor de sport koestert hij nog steeds en wil daarin altijd investeren.

“Schouwen-Duiveland is dichterbij dan mensen uit de Randstad denken.” Flyboarden Na een lunch bij strandpaviljoen Perry’s is hij klaar voor het onderdeel flyboarden, aan de zeekant van de Brouwersdam. Een nieuw element aan de Zeeuwse kust waarbij je met de waterkracht metershoog de lucht in wordt gestuwd. Het water is onstuimig maar geen beletsel voor Hein Vergeer om ook hier zijn kunsten te vertonen. Binnen vijf minuten heeft Hein dit onder de knie. Zonder veel moeite weet hij zich staande te houden en geniet met volle teugen van deze nieuw watersensatie. Hij geeft opnieuw zijn visitekaartje af. De tekst op dit kaartje kan worden aangevuld met de eervolle vermelding, dat Hein Vergeer onmiskenbaar een band heeft met SchouwenDuiveland. TEKST: JOOP VAN DER LAAN FOTO’S: JOLANDA BRUIN

21

Met de meeste zonuren van Nederland is Walcheren the place to be! Door een mooi contrast tussen uitgestrekte stille stranden en bruisende badplaatsen is er voor ieder wat wils. Aan de stranden kun je zwemmen, surfen of gewoon lekker relaxen. De kleine ontdekkers kunnen op zoek gaan naar krabben, garnalen en vissen. Ook op culinair gebied is er van alles te ontdekken. Denk aan Zeeuwse mosselen, oesters, kreeft, babbelaars en bolussen.

Schone stranden Al 26 jaar lang hangt de Blauwe Vlag in Oostkapelle, Domburg, Vrouwenpolder, Westkapelle en Zoutelande fier te wapperen. Deze vlag wordt ieder jaar toegekend en garandeert een uitstekende zwemwaterkwaliteit en faciliteiten zoals reddings- en EHBO-posten, sanitaire voorzieningen en voorzieningen voor mensen met een beperking. Het strand van Oostkapelle is al meerdere keren uitgeroepen tot het schoonste strand van Nederland. Tussen Oostkapelle en Domburg ligt het unieke natuurgebied de Manteling. In de buitenplaatsen kun je wandelend, fietsend of te paard genieten van de natuur. Wie heel stil is kan zelfs een damhert of een Schotse Hooglander tegenkomen!

22

TEN UI

WALCH KU

EREN E

E

OE

T

Bruisend Walcheren

GR


ST&Z

Domburg Door talloze winkels, restaurants en gezellige terrasjes is Domburg een gezellige badplaats. De oudste badplaats van Zeeland heeft een rijke geschiedenis. Kunstenaars als Piet Mondriaan en Jan Toorop hebben hier inspiratie opgedaan. In verschillende kunstroutes wordt je langs plekken gevoerd waar de kunstenaars hebben gewoond en gewerkt. Inmiddels is Domburg uitgegroeid tot een eigentijds en bruisend dorp aan zee. Het hele jaar door is er luxe, wellness en gezondheid op hoog niveau. Net buiten Domburg ligt de Domburgsche golfclub. Deze bijzondere golfbaan is een van de oudste van Nederland. Door de onvoorspelbare zeewind blijft het voor iedere golfer een uitdaging.

Meeste zonuren van Nederland Een paar kilometer verderop ligt het arbeidersdorp Westkapelle. Westkapelle staat bekend om haar markante vuurtoren die tot in de verste verte te zien is. Zoutelande is het dorp met de meeste zonuren van Nederland. Deze familiebadplaats heeft prachtige stranden. Ook is Zoutelande ieder jaar finishplaats van de Zeeuwse kustmarathon.

Neeltje Jans Met 28 kilometer aan strand en duinen en 6 kilometer zeedijk, ligt een groot deel van de Walcherse kust in de gemeente Veere. Ook Neeltje Jans, een deel van de Oosterscheldekering, ligt op Veers grondgebied. Dit imposante Deltawerk beschermt Zeeland tegen de zee. Op Neeltje Jans zijn speciale wandelroutes voor jong en oud. Op loungebanken, via een uitkijkpunt en via informatieborden kom je meer te weten over de natuur van Neeltje Jans. Verspreid over de route zijn er opdrachten en spelletjes voor kinderen. Het avontuurlijke struingebied brengt je langs verschillende onderdelen in de natuur. Kortom, Neeltje Jans is een dagje uit voor het hele gezin!

QualityCoast De gemeente Veere heeft 13 woonkernen, een grote diversiteit aan landschappen en veel toeristen. Duurzaamheid staat hoog in het vaandel. In 2013 heeft Veere de zilveren ECOXXI award voor duurzaamheid ontvangen. Steeds meer bedrijven in de recreatie- en toeristensector hebben het Green Key duurzaamheidkeurmerk. Sinds 2014 heeft Veere ook het QualityCoast-keurmerk.

Via www.weeropwalcheren.nl steeds het actuele strandweer

RO

ETEN U

IT

G


K

HO EK VA N HO LL AN D US T&ZEE

Warm welkom voor nieuw containerschip richting Port of Rotterdam

Lekkere brede stranden

Hoek van Holland voor alle seizoenen Het brede strand en de mooie duinen - in de zomer is Hoek van Holland een prettige badplaats, gezellig druk. In de andere seizoenen toont Hoek van Holland zijn extra aantrekkingskracht: een leuk cultureel aanbod, een gevarieerd achterland en, als een soort topattractie, de altijd maar langsglijdende reuzenschepen van wereldhaven Rotterdam.

Geen gewoon strand Door de uitgestrektheid van het strand in Hoek van Holland kunnen veel mensen met gemak een plek vinden en kinderen hebben alle ruimte om te spelen. Hier wordt dagelijks schoongemaakt en de strandwacht houdt de veiligheid in de gaten. Niet voor niets prijken hier de keurmerken QualityCoast, Blauwe Vlag en Nederland Schoon (4 sterren). Op het riant aangeklede Hoekse strand kan worden genoten van een lekker drankje of een heerlijke maaltijd op een trendy terras. Als het donker wordt biedt de Maasvlakte een onwerkelijk spel van lichtjes in vele kleuren. Het brede strand van Hoek van Holland geeft, mede door het hippe uitgaansgebied, een apart vakantiegevoel.

Een dag is niet genoeg Stel dat je wat anders wilt dan naar het strand gaan - dan kun je kiezen uit zeer verschillende

attracties. Hoekse musea - kleinschalig en zeer toegankelijk - zijn gewijd aan vuurtorens, de geschiedenis van de Nederlandse popmuziek, reddingswerk op zee, de Atlantikwall en Nederlandse militaire geschiedenis. Een van de imposante Deltawerken, de internationaal vermaarde Maeslantkering, ligt op fietsafstand. De Fast Ferry zet je, met je fiets, in een kwartiertje over de Nieuwe Waterweg zodat je de dynamiek van de nieuwe Maasvlakte kunt ondergaan, de recente uitbreiding van de Rotterdamse wereldhaven.

Wandel- en fietsroutes Of je nu historische plekken in het dorp wilt bekijken, Maasvlakte 2 wilt verkennen, van alles wilt weten over de Atlantikwall, of van de natuur rondom Hoek van Holland wil genieten - voor elke interesse is er wel een geschikte route. Vraag ernaar bij de VVV.

Uniek achterland Met de cultuurrijke vierseizoenenbadplaats Hoek van Holland, Greenport Westland, het kloppende hart van de Nederlandse glastuinbouw, en de rust en ruimte van het polderrijke Midden-Delfland is onze regio uniek te noemen: diversiteit aan landschappen, fietsen wandelroutes,

Mooie fietsroute door de duinen musea, winkels en uitgaansgelegenheden. In Midden-Delfland geniet je van de karakteristieke smalle polderwegen, omzoomd met knotwilgen en de in dichte erfbeplanting verscholen boerderijen.

De kust kent hier vier seizoenen De strandpaviljoens - van comfortabele cafetaria tot luxe en trendy restaurant - zijn twaalf maanden per jaar open in Hoek van Holland. Ook in de winter, lente en herfst is het hier goed toeven: er zijn overkappingen en er is terrasverwarming.

VVV Hoek van Holland

Op het Brinkplein geeft de VVV informatie en tips over van alles en nog wat, bijvoorbeeld over een leuke plek om te overnachten. Bezoek de VVV of kijk op vvvhoekvanholland.nl

23


GO ER EE OV ER FL AK KE E

US

En ervaar de kracht van leven Goeree-Overflakkee is écht bijzonder. Dat zie en voel je als je op het eiland bent: je ervaart de kracht van leven. Dicht bij de dynamische steden Rotterdam en Antwerpen - en toch helemaal weg. Geniet van de schitterende Hollandse luchten als je wandelt door de duinen en langs de brede stranden. En maak een fietstocht door de uitgestrekte, eeuwenoude polders. Of maak je liever een rit op een elektrische scooter? Goeree-Overflakkee geeft je de ruimte om een heerlijke vakantie te beleven. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan de eeuwenoude authentieke kernen. Kom de zeehondjes bekijken in het zeehondenopvangcentrum A Seal of leer alles over de Deltawerken in het Inspiratiecentrum Grevelingen. En natuurlijk wil je de streekproducten proeven. Zin in een duik? Goeree-Overflakkee heeft de stranden

24

voor je. Het eiland biedt je dit alles -en meer- op een duurzame wijze. Logisch, want Goeree-Overflakkee wil als duurzaamste eiland van West-Europa energieneutraal zijn in 2020.

keurmerk voor duurzame ontwikkeling van kustgemeenten. In Middelharnis kan je lekker shoppen of eten aan de karakteristieke haven. En in Stellendam breng je bijvoorbeeld een bezoek aan het zeehondenopvangcentrum A Seal.

Kom kennis maken Duurzaamheid zit in de cultuur van het eiland en haar bewoners. De sterke gemeenschapszin en de verbondenheid met de natuurlijke omgeving staan daarvoor aan de basis. Die authenticiteit ervaar je als je de kernen ontdekt. Ieder met zijn eigen karakter. Zo biedt Ouddorp een heerlijk familiestrand de garantie voor een echte groene, schone en authentieke vakantiebestemming. Niet voor niets heeft de Kop van Goeree, met de kernen Ouddorp, Goedereede en Stellendam, in 2013 de Quality Coast Gold Award ontvangen: het Europese

ETEN U IT

RO

K

Kom thuis op Goeree-Overflakkee!

G

The Green Key

Proef de smaak van een sterk eiland Goeree-Overflakkee biedt de meest uiteenlopende verse producten. Van biologische geitenkaas en unieke biologische Nashi peren tot duurzaam gevangen kreeft, mosselen en natuurlijk de wereldberoemde Stellendamse garnalen. Bezoek een boer of de visafslag en ontdek zelf waar de verse producten vandaan komen. Leren hoe ijs en kaas gemaakt worden, of hoe de vis op duurzame wijze gevangen wordt. En natuurlijk kun je er ook een heerlijk, vers visje eten!

T&ZEE

E

Voor jou, voor u, voor het hele gezin Wat dacht je bijvoorbeeld van:

Prachtige dorpen met mooie haventjes, historische kerken en raadshuizen.

Watersporten (kiten, windsurfen, kitebuggy, enzovoorts) op de BrouwersdamGrevelingenmeer.

In het Museum R.T.M. in Ouddorp vind je een collectie van historische locomotieven en rijtuigen van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij. Je kunt een tramtocht maken van de Punt (Ouddorp) via Port Zélande en de Brouwersdam naar Scharendijke en terug.

Ouddorp, met strandpaviljoens voor ieders smaak aan het kilometerslange strand. Zorgboerderij de Mèkkerstee - proef de pannenkoeken en de geitenkaas.

Middelharnis Middelharnis met zijn winkels op de historische dijk en de terrasjes aan de haven. Mooie fietsen wandeltochten, in de lente ook door de prachtige tulpenvelden.

Windsurfen op de Brouwersdam-Grevelingenmeer Zeehondenopvang A Seal in Stellendam met expositie over het Deltagebied, Deltawerken, duurzame visserij en zeezoogdieren. Faunapark Flakkee bij Nieuwe-Tonge, met vele diersoorten: van uilen tot kangoeroes.

Laat je inspireren Er is geen eiland waar op zo’n grote schaal zoveel duurzame initiatieven bij elkaar komen. Als living lab van duurzame innovaties wil Goeree-Overflakkee daarom haar kennis delen met de wereld. En als je alles wilt weten over water, natuur en de Deltawerken bieden het Inspiratiecentrum Grevelingen en de expositie bij Stellendam je de mogelijkheden. Meer weten over de geschiedenis van het eiland? Breng dan een bezoek aan het Streekmuseum in Sommelsdijk.

“Goeree-Overflakkee gaat voor duurzaamste eiland van de wereld.” Ga op avontuur Ook voor de avontuurlijke bezoeker biedt het eiland veel mogelijkheden.

Goedereede, het schitterende historische stadje met terrasjes aan de haven en een museum in de kerktoren die vroeger diende als vuurtoren.

Wethouder Arend-Jan van der Vlugt

Kwade Hoek

Weekmarkten en toeristenmarkten met verse producten van het eiland. Uitgestrekte natuurgebieden zoals De Slikken van Flakkee en de Hellegatsplaten met heckrunderen en fjordenpaarden.

De Brouwersdam, het Haringvliet en het Grevelingenmeer, een van de schoonste en helderste zoutwatermeren van Europa, vormen een geliefde thuishaven voor watersporters, windsurfers en duikers. Varend langs de vele jachthavens zie je de Blauwe Vlag wapperen. Op het eiland zelf vind je uitgestrekte natuurgebieden zoals De Slikken van Flakkee en de Hellegatsplaten met heckrunderen en fjordenpaarden.

Overnachten? Laat je verrassen Goeree-Overflakkee ontdek je niet in een dag! Daarom zijn er volop mogelijkheden voor een weekendje weg of de zomervakantie. Door het Green Key-certificaat kun je met een gerust hart genieten op diverse campings, camperplaatsen, bungelowparken, hotels of de beachlodges op de Brouwersdam. Of wat dacht je van één van de vele B&B’s. Op zoek naar meer luxe maar toch duurzaam? Dan is het nieuwe eco-resort op Punt-West een ontdekking.

Goeree-Overflakkee is een eiland met een heel concrete ambitie: het duurzaamste eiland van de wereld worden. In 2020 is het volledig energieneutraal. Goeree-Overflakkee produceert nu al eenderde van de duurzame energie in de provincie Zuid-Holland. Er wordt volop gewerkt aan innovatieve ontwikkelingen zoals energiebesparende vernieuwingen in landbouw en visserij, zero-emission mobility, een unieke getijdencentrale en een waterstoftankstation. Het eiland heeft de meeste Blauwe Vlaggen voor jachthavens ter wereld. Kijk voor meer informatie op: www.goeree-overflakkee.nl, of like us op Facebook: Eiland Goeree-Overflakkee of volg ons op twitter: @EilandGO

25

OE

TEN UIT

WASS KU

ENAA

R

EE

GR


ST&Z

Geniet van strand, natuur en rust in Wassenaar Met een kustlijn van ruim 8 kilometer is de Wassenaarse Slag een waar walhalla voor de liefhebber van natuur en rust. Het is heerlijk vertoeven aan het relatief rustige familiestrand. De prachtige natuur in de omgeving leent zich bijzonder goed voor een wandeling of fietstocht. In het duingebied Meijendel zijn mooie plekjes te vinden met zeldzame broedvogels en bijzondere planten. Ga op ontdekkingstocht en verwonder je over de pracht van de natuur. Na afloop van een ontspannen dag kan de inwendige mens worden verzorgd bij één van de strandpaviljoens of bij de brasserie op het duin.

26

Blauwe vlag Wassenaar is trots op de Blauwe Vlag die al jaren wappert aan het strand. Deze vlag bevestigt, zichtbaar voor iedereen, dat het Wassenaarse strand niet alleen mooi, gezellig en plezierig is, maar ook schoon en veilig. De Blauwe Vlag is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die voldoen aan strenge internationale beoordelingseisen.

Sporten Ook voor sportliefhebbers is het Wassenaarse strand een goede locatie, denk bijvoorbeeld aan surfen en zeilen. Beide hebben een vereniging die gedurende het seizoen op

Wassenaar scoort Zilveren Quality Coast Award Foto: Anton Overklift

Wassenaar is dit jaar voor het eerst een QualityCoast bestemming.

Foto: Anton Overklift

Reddingsbrigade deelt polsbandjes uit

De Zilveren Award is welverdiend omdat Wassenaar uitstekend scoort in de categorieën Natuur en Sociaal & Veilig. Wat Natuur betreft is Wassenaar niet alleen een gemeente met veel groen en schitterende duinen, maar voert ook een beleid waarin natuur en landschap centraal staan. Bovendien zijn diverse particuliere landgoederen open voor publiek. Andere sterke punten zijn het waterbeheer, afvalbeleid, gastvrijheid, burgerparticipatie en veiligheid.

maar vormt ook een thuishaven voor tal van bijzondere planten en dieren. Meijendel behoort tot de top tien van de meest vogelrijke natuurgebieden in Nederland. Alle partijen samen zorgen er voor dat de belangen voor natuur, waterwinning, recreatie en cultuurhistorie op elkaar worden afgestemd. Genieten van de rust en de ruimte? In Meijendel ben je van harte welkom!

Foto: Anton Overklift

Kwallenvijver

“Het Wassenaarse strand is niet alleen mooi, gezellig en plezierig, maar ook schoon en veilig.”

Paardensport op het strand

Meer foto’s van Wassenaarse Slag op www.benvroom.nl Prachtig gelegen in het bos- en duingebied biedt het een groot aantal voorzieningen, zoals het park met de zogenaamde duingalows en natuurlijk Duinrell: het attractiepark met het bijbehorende Tikibad.

Fietsen door bosrijke landgoederen Het kustgebied in Wassenaar is ideaal voor een prachtige fietstocht. Een van de uitgestippelde routes loopt dwars door het centrum, over de duinen tot aan het strand en in de bosrijke omgeving met de villa’s en landhuizen. Er kan ook over de officiële en populaire Landgoederenroute gefietst worden met landgoederen zoals Hartenkamp en Beukhaghe.

Strandtreintje Bunkers uit de Tweede Wereldoorlog

het strand staat. Buiten het strandseizoen (15 mei t/m 15 september) is het toegestaan om met paarden of honden op het strand te wandelen. Ook is het dan toegestaan om te vissen. Sinds kort is op proef de ‘slechtweerregeling’ ingevoerd. Wanneer het gedurende het zomertijdvak overdag 18 graden Celsius of lager is of als er neerslag valt, zijn paarden, honden en visactiviteiten op het strand wel toegestaan.

Aan de Wassenaarse Slag zijn de restanten te zien van een immens verdedigingswerk uit de Tweede Wereldoorlog, de zogenaamde Atlantikwall. Het bestond uit bunkers, geschutstellingen, munitiebergplaatsen en verblijfsruimtes voor de manschappen. Met daartussen mijnenvelden, anti-tankmuren en prikkeldraad. Met bijna 1000 meter aan ondergrondse gemetselde gangen worden nog 5 bunkers verbonden. Het stelsel doet dienst als vleermuisreservaat en is van levensbelang voor een van de grootste populaties van de meervleermuis in West-Europa.

Beheer van natuur

Duinrell

Dunea beheert in goed overleg met de gemeente en Staatsbosbeheer het duinengebied Meijendel. Dit duinengebied wordt niet alleen gebruikt voor de waterwinning,

Combineer een dagje strand met een bezoek aan het nabijgelegen Duinrell, dat zich ontwikkelde tot één van de bekendste recreatiegebieden van Nederland.

Bezoek je de Wassenaarse Slag per auto, dan kun je gebruikmaken van de parkeerterreinen ‘De Kuil’ en ‘Zeelust’. Daarnaast heeft Wassenaar sinds kort een strandtreintje. Dit brengt je van april tot en met september op warme dagen naar het strand, maar alleen als het parkeerterrein vol is.

Blijf slapen in Wassenaar Heb je niet genoeg aan een dagje Wassenaar? Blijf dan gewoon een nachtje slapen! Kijk voor een overzicht van alle locaties op www.wassenaar.nl/overnachten

27

ET

EN UIT

KAT

WIJ

K

EE

GRO


KUST&Z

Terrasje pakken in centrum van Katwijk aan Zee

Katwijk, gastvrij en verrassend! Ben je op zoek naar een gezellige familiebadplaats? Kom naar Katwijk! Je kunt hier terecht voor een actieve vakantie. Ook voor een rustgevende wandeling in de natuur. Combineer een dagje shoppen met een bezoek aan één van de vele horecagelegenheden. Fietsen, wandelen, surfen, hardlopen, zandkastelen bouwen en zwemmen: de zee aan mogelijkheden is oneindig. Het kan allemaal in het gastvrije Katwijk! Denk je aan vakantie, dan denk je al snel aan: zon, zee en strand. Op het brede Katwijkse strand is genoeg te beleven. Je kunt er heerlijk luieren op een handdoek en een boek lezen. Of je speelt een potje beachvolleybal, leert hoe je moet suppen of komt paardrijden. Kinderen vinden het fantastisch om met zand en water te spelen en hebben niet meer nodig dan een schepje en een emmertje. Parkeren kan sinds 2015 op slechts 5 minuten afstand: in de parkeergarage onder het duin staat je auto heerlijk koel!

Zin om te shoppen? In het autoluwe centrum van Katwijk vind je de meest uiteenlopende winkels. Of bezoek er de Toeristenmarkt: elke dinsdag van 23 juni t/m 25 augustus. Trakteer jezelf op een heerlijke lunch of sluit de dag af

28

met een uitgebreid diner in één van de vele restaurants of strandpaviljoens. Bekijk de filmpjes.

Ben je een liefhebber van evenementen? Bezoek dan de Flower Parade, het paradepaardje van de Rijnsburgse bloemsierkunst. Wandel voor het goede doel geld bijeen tijdens de Kippenloop of bezoek het rockfestival Haringrock. Tijdens de Visserijdagen komt de geschiedenis tot leven.

Kippenloop

Staat duurzaamheid bij jou voorop? Mooi! Alle recreatiecentra in de gemeente hebben een Green Key keurmerk. Of je nu verblijft in De Noordduinen, De Zuidduinen of De Koningshof, ze voldoen allemaal aan het keurmerk voor duurzame bedrijven in de recreatie- en vrijetijdsbranche. Net als Strandpaviljoen ‘Het Strand’. Katwijk heeft ook het QualityCoast certificaat. Dat staat voor mensen natuurvriendelijk toerisme.

Katwijk is gastvrij en verrassend! Je komt er vast nog eens terug…

Weekendje weg? Bezoek de musical Soldaat van Oranje in de unieke TheaterHangaar. Maak er een uitje van en boek een overnachting in één van de gastvrije horecagelegenheden.

Houd je van fietsen en wandelen? In de Katwijkse duinen ligt een Toeristisch Overstappunt (TOP). Dit is het perfecte opstappunt voor een fietstocht door de regio. De route voert je langs plassen en polders, boerderijen en bollenvelden en natuurlijk ook door de duinen. Hier kun je overigens ook eindeloos wandelen. Staatsbosbeheer heeft acht routes uitgezet in het Hollands Duin. Dit gebied loopt van Wassenaar tot voorbij Noordwijk.

Meer informatie en activiteiten: VVV Katwijk Tel. (071) 4075444 vvvkatwijk.nl Wilhelminastraat 9 2225 AZ Katwijk

OE

TEN VAN

TEXE KU

L E

GR


ST&Z

E

Zeehondjes kijken in Ecomare Fiets la

Tijd voor Texel

ngs de schat in de w tige lammetj es ei

Wil je even alles achter je laten? Genieten van rust, ruimte, unieke natuur en verrassende activiteiten? Dan is het Tijd voor Texel! 7 gezellige dorpjes Texel, je bent er zo

Fietseiland

Het vakantiegevoel begint al op de veerboot. Meeuwen vliegen met je mee. De zilte geur van de wind. Het opwindende gevoel als het eiland dichterbij komt. De boot doet er maar 20 minuten over, vaart de hele dag door en is verrassend goedkoop. Zo wordt een eilandvakantie wel heel aantrekkelijk!

Texel is door de grote verscheidenheid aan landschappen een ideaal gebied om per fiets te verkennen. Er is een uitgebreid netwerk van maar liefst 140 kilometer fietspad. Met het fietsroutenetwerk stippel je gemakkelijk jouw eigen route uit.

Geniet van de unieke natuur

Er is veel te doen op Texel en er is voor elk wat wils. De VVV geeft je graag een paar tips: 1 Zeehonden en bruinvissen kijken in Ecomare 2 Rondleiding en proeverij in de Texelse Bierbrouwerij 3 Garnalenvissen op het wad 4 Beklim de vuurtoren en geniet van het schitterende uitzicht 5 Lammetjes knuffelen bij Schapenboerderij Texel.

Tips van de VVV Een bezoek aan een van de bijzondere natuurgebieden van Texel mag beslist niet ontbreken. Niet voor niets is meer dan een kwart van het eiland uitgeroepen tot Nationaal Park. In het prachtige landschap kom je helemaal tot rust. Het bekendste en voor velen het mooiste natuurgebied is De Slufter. Het enige gebied in Nederland waar de zee van oudsher ongehinderd kan binnenstromen.

30 km strand Het Texelse strand is 30 km lang, dus er is genoeg plek voor iedereen. Kies je eigen favoriete strand: de echte vakantiesfeer bij badplaats De Koog, sportief bezig zijn bij Paal 17 of het gevoel alleen op de wereld te zijn op De Hors. Je kunt vlakbij het strand gratis parkeren. Bij diverse stranden zijn strandpaviljoens.

Wanneer je naar Texel op vakantie gaat, is het ook goed om even stil te staan bij de rijke cultuurhistorie van het eiland. Je leert er alles over in de diverse musea, zoals in Juttersmuseum Flora, Kaap Skil en het Cultuurhistorisch Museum. In de 7 gezellige dorpjes kun je heerlijk winkelen, een terrasje pakken of jezelf trakteren in de vele restaurants.

Populaire evenementen Verspreid over het jaar vinden op het eiland veel populaire evenementen plaats, die befaamd zijn om hun gezellige sfeer. Zoals de Ronde om Texel, Texel Culinair en Struûn Texel.

Meer weten over Texel? Meer weten over Texel of op zoek naar een leuk vakantiehuisje of comfortabele hotelkamer? Kijk op www.texel.net of bel VVV Texel op 0222 – 314 741. Geniet online van Texel in het digitale magazine van VVV Texel: De Texelaar. Ga naar www.texelaar.nl

29


Blauwe Vlag wappert weer op 170 plaatsen in Nederland Het keurmerk voor milieu, veiligheid en kwaliteit op stranden en in jachthavens De Blauwe Vlag is een internationaal kwaliteitskeurmerk voor stranden en jachthavens die zich onderscheiden op het gebied van veiligheid, kwaliteit van het zwemwater, schoonheid en reinheid, milieuaspecten en goede voorzieningen (ook voor gehandicapten). Een internationale jury kent jaarlijks na een uitgebreide inspectie de Blauwe Vlag toe. In 2015 wapperen in Nederland aan 52 Noordzeestranden, 112 jachthavens en 6 Recreatiestranden binnenland Blauwe Vlaggen.

Nederlandse stranden en jachthavens met de Blauwe Vlag in 2015

Stranden Noordzeekust FRIESLAND Ameland Buren, Hollum, Nes, NOORD-HOLLAND Bergen aan Zee Bergen aan Zee Bloemendaal aan Zee Parnassia, strand Zeeweg Callantsoog Callantsoog Camperduin Camperduin Castricum aan Zee Castricum aan Zee Den Helder strand Duinoord Egmond Egmond aan Zee, Egmond Binnen Hargen Hargen aan Zee Julianadorp aan Zee strand Zandloper, strand Julianadorp aan Zee Groote Keeten Groote Keeten St. Maartenszee St. Maartenszee Petten Petten Schoorl Schoorl aan Zee Velsen Strand Noorderpier Wijk aan Zee strand Wijk aan Zee IJmuiden IJmuiden aan Zee – Kennemerstrand Zandvoort Zandvoort Dorp ZUID-HOLLAND ‘s Gravenzande strand ‘s Gravenzande Hoek van Holand strand Hoek van Holland Kijkduin strand Kijkduin Monster strand Monster Noordwijk Noordwijk aan Zee Ouddorp aan Zee Westerduinpad, Brouwersdam – De Kous Rockanje Strandslag 1 en Strandslag 2 Scheveningen strand Scheveningen Wassenaar Wassenaarse Slag ZEELAND Breskens ’t Halve Maentje Cadzand-Bad Caricole, ’t Zwin-De Zeemeeuw Domburg strand Domburg Groede Groedse Duintjes-Beachhouse 25, Groedse Duintjes-Puur Nieuwvliet-Bad Saint-Pierre Noord-Beveland Banjaardstrand Oostkapelle strand Oostkapelle Renesse Jan van Renesseweg, Wilhelminahoeve, Scharendijke Brouwersdam Vlissingen Badstrand, Nollenstrand Vrouwenpolder strand Vrouwenpolder Westenschouwen Westenschouwen Westkapelle strand Westkapelle Zoutelande strand Zoutelande.

Het doel van de ‘Blauwe Vlag Campagne’ is om overheden, ondernemers en recreanten blijvend te betrekken bij de zorg voor schoon en veilig water, een mooie natuur en gezond milieu. Het mogen voeren van de Blauwe Vlag is een erkenning voor badplaatsen en jachthavens voor de inspanningen die geleverd zijn op dit gebied.

Recreatiestranden binnenland

De Stranden

FRIESLAND Jirnsum Jachthaven Boarnstream Terschelling Stichting Passantenhaven Dellewal NOORD-HOLLAND Loosdrecht Jachthaven Het Anker, Wetterwille Monnickendam Jachthaven Waterland Monnickendam, Marina Monnickendam Uitgeest Jachthaven Zaadnoordijk Watersport UTRECHT IJsselstein Jachthaven Marnemoende Spakenburg Jachthaven Nieuwboer ZEELAND Brouwershaven Jachthaven Brouwershaven Kortgene Jachthaven Delta Marina B.V. Wemeldinge Jachthaven Wemeldinge ZUID-HOLLAND Rhoon Jachthaven Rhoon.

Het kwaliteitskeurmerk Blauwe Vlag betekent voor de stranden dat het zwemwater van uitstekende kwaliteit is, dat het strand wordt schoongehouden en er voldoende sanitaire voorzieningen en afvalbakken zijn. Daarnaast is er reddingsmateriaal en een EHBO-post aanwezig. Tegenwoordig wappert de Blauwe Vlag ook op recreatiestranden in het binnenland.

De Jachthavens Bezoekers en gebruikers van Jachthavens met een Blauwe Vlag komen in een haven met schoon water, schone kades en goede hygiënische sanitaire voorzieningen. Er zijn voldoende reddingsmiddelen en blusmaterialen. Naast de Blauwe Vlag kunnen jachthavens ook nog een Groene Wimpel verwerven. De Blauwe Vlag met Groene Wimpel is er voor jachthavens die extra inspanningen doen op het gebied van duurzaamheid en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Zoek het dichtstbijzijnde Blauwe Vlagstrand of jachthaven op je smartphone met de

app Blue Flag www.blauwevlag.nl

30

GELDERLAND Maurik recreatiestrand Eiland van Maurik Zoelen recreatiestrand De Beldert LIMBURG Panheel Funbeach NOORD-BRABANT Lith recreatiestrand Lithse Ham ZUID-HOLLAND Dordrecht recreatiestrand De Merwelanden Hellevoetsluis Quackstrand.

Blauwe Vlag Jachthavens met Groene Wimpel

Blauwe Vlag Jachthavens FRIESLAND Bolsward Passantenhaven Bolsward Idskenhuizen Jachthaven Idskenhuizen Makkum Passantenhaven Makkum Stavoren Buitenhaven Stavoren, Binnenhaven Stavoren Sneek Passantenhaven Sneek Vlieland Passantenhaven Vlieland Workum Jachthaven ‘t Soal Woudsend Jachthaven De Rakken, Jachthaven Schraa Watersport FLEVOLAND Almere Jachthaven Muiderzand Biddinghuizen Jachthaven Flevostrand Lelystad Jachthaven Lelystad-Haven Zeewolde Jachthaven Eemhof GRONINGEN Haren Jachthaven Zuidwesthoek Kropswolde Jachthaven Meerwijck / Allround Watersport GELDERLAND Ermelo Jachthaven Strand Horst Geldermalsen Jachthaven Achter ‘t Veer Kerkdriel Van Gent Watersport, Marina Kerkdriel Lathum Jachthaven ’t Eiland Maasbommel WSC Maasbommel Maurik Jachthaven De Loswal, Jachthaven Eiland van Maurik Niftrik Jachthaven De Batavier Olburgen Jachthaven Dorado Beach Tolkamer Jachthaven Bijland LIMBURG Maasbracht Jachthaven Van der Laan Yachting Mook Jachthaven Eldorado Roermond Jachthaven RWV Nautilus Venlo Jachthaven WSV De Maas Well Jachthaven ’t Leuken Wessem Jachthaven Comfort Parc NOORD-BRABANT De Heen Jachthaven De Schapenput Drimmelen Jachthaven Biesbosch Lith Jachthaven Lithse Ham Waspik Jachthaven Scharloo Willemstad Jachthaven Willemstad Woudrichem Jachthaven WSV Woudrichem NOORD-HOLLAND Aalsmeer Jachthaven Kempers Princessepaviljoen (bij Leimuiden), Jachthaven Stenhuis, Jachthaven WV Aalsmeer Akersloot Jachthaven AR&ZV, Jachthaven ‘t Hoorntje Assendelft Jachthaven Nauerna Den Helder Jachthaven Breewijd, KMJC, Jachthaven Willemsoord Den Oever Marina Den Oever Enkhuizen Compagnieshaven, Gemeentehaven Enkhuizen, Jachthaven Buyshaven Hoorn Gemeentelijke Jachthaven Hoorn, Jachthaven Grashaven IJmuiden aan Zee Marina Seaport IJmuiden Katwoude Watersportcentrum De Zeilhoek Kortenhoef Jachthaven Kortenhoef Kudelstaart Jachthaven Kudelstaart Loosdrecht Jachthaven De Uitkijk B.V. Monnickendam Jachthaven Watersportcentrum Zeilhoek, Jachthaven Hemmeland Naarden Jachthaven Naarden Texel Waddenhaven Texel Volendam Gemeentelijke haven Volendam OVERIJSSEL Zwartsluis Jachthaven het Zwarte Water Kampen Jachthaven Camping Roggebrotsluis UTRECHT Vinkeveen Jachthaven Omtzigt ZEELAND Sint Annaland Jachthaven WSV St-Annaland Bruinisse Jachthaven Bruinisse Den Osse Jachthaven Den Osse Kamperland Gemeentelijke haven Kamperland, Roompot Marina Kats Van de Rest Nautic Middelburg Jachthaven WSV De Arne Scharendijke Jachthaven Scharendijke Veere Jachthaven Jachtclub Veere Wilheminadorp Jachthaven Hansa Wolphaartsdijk Jachthaven Wolphaartsdijk Zierikzee Gemeentehaven Zierikzee ZUID-HOLLAND Barendrecht Marina Barendrecht Dordrecht Jachthaven Westergoot Gorinchem Lingehaven Hellevoetsluis Marina Hellevoetsluis, Jachthaven WSV Haringvliet, WVS Haringvliet Kanaalhaven, Marina Cape Helius Herkingen Herkingen Marina B.V., WSV Herkingen Katwijk aan Zee Jachthaven Katwijk Middelharnis Gemeentehaven Middelharnis Ooltgensplaat Jachthaven WSV Ooltgensplaat Oostvoorne Jachthaven Geijsman Oostvoorne Ouddorp Marina Port Zélande Oude Tonge Jachthaven WSV Oude Tonge Rotterdam City Marina Rotterdam Sassenheim Jachthaven Jonkman Scheveningen Jachtclub Scheveningen Stad aan ’t Haringvliet Jachthaven Atlantica Streefkerk Jachthaven Liesveld Warmond Jachthaven Zwanengat.

Uitjes en evenementen 2015

FRIESLAND Gemeente Ameland • 6 juni Rondje Ameland (wandelevenement). • 13 - 14 juni Beachvolleybal Circuit. • 19 - 21 juni Ameland Beach Rugby Festival in Nes. • 20 juni Muzikaal Bootwateren (dweilorkesten en shantykoren) / Hollum. • 3 - 5 juli MadNes (surf, skate en muziekfestival) in Nes. • 23 juli Ambachtelijk Dag in Ballum. • 25 juli Midzomerfeest in Buren. • 31 juli - 1 augustus Horizontoer (Cultureel- en muziekfestival) in Nes. • 7 augustus Rôggefeest (straatfestival met muziek, dans en theater) in Nes. • 15 augustus Samengestelde paarden menwedstrijd in Hollum. • 12 september Tri-Ambla (Off Road Triathlon) in Nes. • 17 oktober Wandelevenement ‘Tussen Slik en Zand’. • 31 oktober - 29 november Kunstmaand Ameland (exposities van ± 70 kunstenaars uit binnen- en buitenland). • 12 december Adventure Run in Nes. Demonstraties Paardenreddingsboot: 20 juni (11.00 uur), 29 juni (19.00 uur), 13 juli (19.00 uur), 28 juli (19.00 uur), 10 augustus (19.00 uur), 26 augustus (19.00 uur), 22 oktober (17.00 uur), 30 december (13.30 uur). Kijk voor meer informatie op www.vvvameland.nl/evenementen

NOORD-HOLLAND • Informatiecentrum ‘Zand tegen Zee’ Strandweg 4, 1755 LA Petten, T (072) 582 87 65 Gratis toegang, openingstijden: Van 10.00-17.00 uur op: van 15 februari tot 1 april: woensdag, vrijdag, zaterdag, zondag; van 1 april tot 1 november: dinsdag t/m zondag. Scholen en groepen graag vooraf aanmelden via T (072) 582 87 65 of [email protected]. Lees meer op pagina 54 Gemeente Texel • Maart - oktober Texel 600 jaar Stad: Texel viert in 2015 dat het als eiland 600 jaar geleden stadsrecht kreeg. 7 maanden lang zijn er feestelijke activiteiten in de zeven Texelse dorpen. www.texel600jaarstad.nl • 1 april - 31 oktober 2015 Expositie Texel 600 jaar Stad in de Oudheidkamer in Den Burg. www.oudheidkamertexel.nl • 1 - 30 juni Lange Juni Cultuurmaand. www.langejuni.nl • 6 juni Ronde om Texel. De grootste catamaranrace ter wereld. Start strand Paal 17. www.roundtexel.com • 14 juni Markt van de Smaakbelevenis in Den Hoorn, met lokale producten, workshops, demonstraties en kinderactiviteiten. • 4 juli Sommeltjespop in De Waal, gratis popfestival. • 11 juli SunBeats bij De Koog. Relaxed dance-event op het strand bij Strandpaal 17. www.paal17.com/events • 15 - 19 juli Kermis in De Koog. • 16 juli Dag van het Schaap in Den Hoorn. • 21 - 26 juli Kermis in Den Burg. • 25 - 26 juli Horizontoer in Den Burg, straattheater en livemuziek. www.horizontoer.nl • 30 juli Landbouwdag in Den Hoorn, de Texelse landbouw presenteert zich met o.a. concours hippique, koeien-,schapen- en fjordenkeuring, demonstraties en goederenmarkt. • 1 augustus Texel Airshow bij De Cocksdorp. Groot 3-jaarlijks luchtvaartevenement. www.texelairshow.nl • 8 augustus HavenVistijn in Oudeschild. De moderne Texelse visserij presenteert zich. www.havenvistijn.nl • 11 - 13 september Texel Culinair in De Koog. www.texelculinair.nl • 27 september Texel Halve Marathon. www.texelhalvemarathon.nl • 9 - 11 oktober Texel Blues. Bluesfestival met liveoptredens in de cafés en zalen van Den Burg. www.texelblues.nl • 20 - 22 november Struûn Texel in Den Burg en Oosterend, cultureel en culinair festival, met apart kinderprogramma. www.struuntexel.nl Kijk voor meer informatie op www.texel.net • Op excursie in de Texelse natuur De natuur op Texel is het hele jaar door een belevenis. Wadlopen, vissen met een garnalennet, vogels bespieden met een verrekijker, met al je zintuigen op ontdekkingstocht in de Slufter... • Het hele seizoen in 2015 organiseert ECOMARE, DE KOOG, TEXEL diverse familieprogramma’s en natuurexcursies te boeken. Vooral in de schoolvakanties is het aanbod groot. Kijk op www.ecomare.nl voor het gehele aanbod.

ZEELAND • Bezoek Deltapark Neeltje Jans (kijk ook op pag. 4) Eiland Neeltje Jans, Faelweg 5, 4354 RB VROUWENPOLDER, T 0111 - 655 655 of [email protected] Openingstijden: dagelijks van 10.00 - 17.00 uur Gemeente Schouwen-Duiveland • 20 juni Braderie tijdens de Kraojedurpsedag in Oosterland, van 10.00 - 17.00 uur. www.ansjaevents.nl • 26 juni - 5 juli Deltaweek, Zierikzee, korte en lange zeilwedstrijden voor kajuitjachten. www.deltaweek.nl

• 26 - 27 juni Concert at SEA - Brouwersdam (Renesse). met o.a. Bløf, Lenny Kravitz, Racoon, Dotan, Counting Crows, Kensington, Chef’Special, Typhoon, e.a. www.concertatsea.nl • 28 juni Dixieland at Sea, Renesse. www.renesseaanzee.nl • 5 juli Tour de France, 2e etappe van Utrecht, over Goeree-Overflakkee naar de Kop van Schouwen. • 10 - 11 juli Brouwse dag, Brouwershaven. www.brouwsedag.nl • 16 - 18 juli Visserijdagen, Bruinisse. www.visserijdagen-bruinisse.nl • 31 juli Zeeuws Wijnfeest 2015 in Dreischor, van 16.00 - 24.00 uur. www.zeeuws-wijnfeest.nl • 1 augustus Open Zeeuws kampioenschap palingroken en treindag, Recreatieboerderij van Langeraad, Kerkwerve. www.recreatievanlangeraad.nl. • 1 - 2 augustus Power Horse Competition in Noordwelle (paardenevenement). www.powerhorsecompetition.nl • 2 augustus Giro de Schouwen-Duiveland fietsevenement (Our Seaside, Rampweg, Renesse). www.girodischouwen-duiveland.nl • 8 augustus Keltische luisterfolkmuziek in Noordwelle. www.windbroke.nl • 15 augustus Folkloristische dag, Vlasdag, Dreischor • 20 - 22 augustus Havendagen, Zierikzee. www.havendagzierikzee.nl • 21 augustus Wielerronde Zierikzee. • 4 - 6 september Festival aan Zee in Renesse. www.festivalaanzee.nl • 6 september Muziek Monumentaal in Zierikzee. www.muziekmonumentaal.nl • 26 september Fjoertoer in Renesse. www.renesseaanzee.nl • 3 oktober Kustmarathon Zeeland. www.marathonzeeland.nl • Februari - maart 2015 Straôrieën in diverse plaatsen op Schouwen-Duiveland. Straôrieën is een folkloristisch feest met een optocht van versierde paarden. Het feest vindt in verschillende weekenden plaats in: Renesse, Burgh-Haamstede, Noordwelle, Ellemeet, Scharendijke en Serooskerk. Kijk voor meer informatie op www.vvvzeeland.nl/schouwen-duiveland Gemeente Sluis (Zeeuws-Vlaanderen) • 27 juni Rommelmarkt/braderie in Aardenburg. • 28 juni Standwerkersconcours op het Spuiplein in Breskens. • Juli - augustus Visserijmuseum Breskens. Open: van 10.00 - 17.00 uur. Op zondag van 14.00 - 17.00 uur. www.museumbreskens.nl • 11 juli Zeeuwse Dag met Fokveetentoonstelling in Sluis. • 11 en 25 juli, 1 en 15 augustus Streekproductenmarkt in Cadzand. • 18 juli Folkloristische Dag in IJzendijke. • 25 juli Festival Weitjerock in IJzendijke. • 27 juli Jaarmarkt in Breskens. • 28 juli, 4, 11 en 18 augustus Avondmarkten in Sluis. • 1 augustus Boer’ndag in Oostburg. • 1 - 2 augustus Vliegerfeest van 10.30 - 17.00 uur bij strandpaviljoen Caricole in Cadzand. • 7 - 9 augustus Visserijfeesten in Breskens. • 28 - 30 augustus Breskens Sail in Breskens. • 29 augustus De Lange Strange Tocht. Schitterende wandeltocht langs 15 strandpaviljoens van Cadzand naar Breskens. • 30 augustus Oldtimerrit in Sluis. • 5 - 6 september Groede Festival met kunstmarkt in Groede. • 13 september Koetsenparade in Sluis. • 25 - 27 september Eenhoornfestival in Oostburg. Kijk voor meer informatie op www.visitsluis.nl en www.vvvzeeland.nl/nl/zeeuws-vlaanderen Gemeente Veere • mei - september Iedere zaterdag Vismarkt Veere. • 14 - 16 mei Vrouwenpolderse dagen. • 30 mei Sing@Sea Oostkapelle. • 1 juli - 2 september Iedere dinsdag Historsiche markt Veere. • 3 - 6 juli Kermis Westkapelle. • 5 juli Tour de France, aankomst op Neeltje Jans. • 6 - 10 juli Strand Vijf daagse Neeltje Jans. • 31 juli Supercross Aagtekerke. • 15 augustus Solexrace Biggekerke. • 16 - 18 en 20 - 22 augustus Circus Renz in Vrouwenpolder. • 2 - 4 oktober Marathonweekend Zoutelande. Kijk voor meer informatie op de app iTourist en op www.veere.nl

ZUID-HOLLAND • Bezoek de Maeslantkering in Hoek van Holland. Het Keringhuis is gratis toegankelijk en geopend op: ma. - vrij. 10.00 - 16.00 uur, za., zo. en feestdagen 11.00 - 17.00 uur, alleen op 25 december, 31 december en 1 januari zijn we gesloten. Het Keringhuis, Publiekscentrum Water, Nieuw Oranjekanaal 139 (havennummer 882) 3151 XL Hoek van Holland. T 0174 - 511 222, F 0174 - 540 324, E [email protected] • Bezoek Futureland (kijk ook op pag. 59) Informatiecentrum Maasvlakte 2 Europaweg 902, 3199 LC Maasvlakte Rotterdam T 010 - 252 25 20, E [email protected] Openingstijden: Dinsdag t/m vrijdag 10:00 - 17:00 uur Zondag 11:00 - 17:00 uur Zaterdag en maandag gesloten, tenzij anders vermeld. • 27 april - 1 december Tentoonstelling: ‘Back to the future’. • 27 juni Fietsdag rondje Slufter, over Maasvlakte met ervaren gids. • 25 juli en 22 augustus Loungen. Geniet van de tapas op het terras met uitzicht op het nieuwe land. • 26 september Boord-Boordoverslag over de nieuwe overslagfaciliteiten zonder kades op Maasvlakte 2.

• 17 oktober - 1 november Proefjesweken: in de herfstvakantie kunnen kinderen met een begeleider gratis proefjes doen. • 24 oktober Binnenvaart Neem een kijkje op diverse schepen die aangemeerd voor de deur liggen. • 28 november De automatische terminal uitgelegd voor dummies. • Diergaarde Blijdorp (Kijk ook op pag. 43.) Blijdorplaan 8, 3041 JG Rotterdam www.diergaardeblijdorp.nl Bezoek de nieuwe Zeereservatenexpo van Greenpeace en Diergaarde Blijdorp in het Oceanium. Openingstijden: dagelijks van 9.00 - 18.00 uur. • Bezoekerscentrum De Tapuit (Kijk ook op pag. 37.) Meijendelseweg, 2243 GN Wassenaar T 088 347 4849 of e-mail naar [email protected] www.dunea.nl/bezoekerscentrum Openingstijden: Maandag gesloten Dinsdag t/m zaterdag 10.00 - 16.00 uur Zondag 10.00 - 17.00 uur In schoolvakanties is het bezoekerscentrum op maandag geopend. Gemeente Katwijk • 10 juni Paardenmarkt Rijnsburg. ’s Avonds Rijnsburg Klassiek Paardenmarktconcert in De Burgt. www.paardenmarkt-rijnsburg.nl • 13 juni Kippen- en Kuikenloop. Wandelmarathon voor KiKa en KWF Kankerbestrijding. www.kippenloop.nl • 19 juni XL Koopavond Shoppen, Proeven en Beleven in het centrum van Katwijk aan Zee. www.zeezijdekatwijk.nl • 20 juni Ladies Run Katwijk. www.ladiesrunkatwijk.nl • 20 - 21 juni Stoom- en Dieseldagen. www.smalspoormuseum.nl • 23 juni - 25 augustus Toeristenmarkt. Iedere dinsdag van 13.00 - 21.00 uur in centrum van Katwijk aan Zee. • 23 - 27 juni Visserijdagen. www.visserijdagen-katwijk.nl • 26 - 27 juni Haringrock. Spetterende afsluiter van de visserijdagen! www.haringrock.nl • 26 juni - 3 juli Katwijk En Plein Air, openlucht expositie en t/m 13 september ook in DunaAtelier. www.schilderenaanzee.nl • 7 juli - 7 november Grenzeloos schilderachtig. Een internationale expositie van 19e eeuwse schilderijen uit 6 Europese kunstenaars- kolonies aan de kust. www.katwijksmuseum.nl • 7 juli - 18 augustus Zomerserie Bätzorgel-concerten in de Vredeskerk. www.batzorgel.blogspot.nl • 11 juli SAR Katwijk. Reddingsdemonstratie waaraan de Koninklijke Marine, Koninklijke Luchtmacht, Kustwacht, KNRM, politie en brandweer meedoen. www.sarkatwijk.nl • 25 juli Reuring aan Zee. Livemuziek bij strandpaviljoens in Katwijk. • 3 - 8 augustus Rijnsburgse Feestweek. www.ovrijnsburg.nl • 6 - 15 augustus Noordzee Zomerfestival op 15 augustus met Haring & Shantyfestival. www.nzf.nl en www.voordemast.nl • 8 augustus Flower Parade Rijnsburg. Bloemencorso door Rijnsburg, Katwijk en Noordwijk. ’s Avonds Rijnsburg Klassiek in De Burgt. • 21 - 30 augustus Najaarsfeesten Katwijk ad Rijn met Oranjerock op 29 augustus. www.oranjeverenigingkatwijk.nl • 4 - 10 september Paardenmarkt Valkenburg. Neerlands oudste paardenmarkt in Valkenburg ZH. www.castellumpop.nl, www.demart.nl en www.oranjeverenigingvalkenburg.nl • 5 september Koopjesmarkt in Centrum Zeezijde Katwijk. www.zeezijdekatwijk.nl • 12 september Style & trends Event. Modeshows en demonstraties in het centrum van zeezijde Katwijk aan Zee. www.zeezijdekatwijk.nl • 12 september Open Monumentendag en nationale orgeldag. Het thema is ‘Kunst & Ambacht’. www.openmonumentendag.nl • 18 september - 7 november Katwijk En Plein Air, in het DunaAtelier. www.schilderenaanzee.nl • 19 september Nazomer Muziekfestival in het Ridderbos in Katwijk. www.ovkatwijkaanzee.nl en www.muziekschoolkatwijk.nl • 25 september - 20 november Najaarsfestival. Orgelconcertreeks in de Nieuwe Kerk in Katwijk. www.orgelcomite-nieuwekerk-katwijk.nl • 26 september Saton Optiek Halve Marathon. De zwaarste halve marathon van Nederland! www.avrijnsoever.nl • 26 - 27 september Smalspoor Modeldagen. www.smalspoormuseum.nl • 24 november - 12 januari 2016 Expositie van de Katwijkse kunstenaar Bas Haasnoot. www.katwijksmuseum.nl Kijk voor meer informatie op www.zomerinkatwijk.nl of www.vvvkatwijk.nl Gemeente Noordwijk • Mei - augustus Bunkerrondleidingen Atlantikwall Museum. Elke zondag 10.00 - 17.00 uur. Reserveren verplicht. www.atlantikwall.nl • 5 april - 30 augustus Zomermarkt Vuurtorenplein. Elke zondag 10.00 - 18.00 uur. www.ferrionmarkten.nl • 11 juni - 13 augustus Star Balm Strandlopen. Elke donderdag 19.30 uur. www.strandlopen.nl • 8 juli - 26 augustus Zomermarkt in Hoofdstraat. Elke woensdag 09.00 - 21.00 uur. www.evenementenaanzee.com • 16 juli - 18 augustus Historische Rondleidingen Noordwijk Binnen. Elke dinsdag 19.30 uur. www.deoudedorpskern.nl • medio augustus Torenbeklimming St. Jeroenskerk. Elke zaterdag van 12.00 - 16.00 uur. www.deoudedorpskern.nl • 13 - 14 juni Markt onder de Linden. www.deoudedorpskern.nl • 13 - 14 juni Braderie Kerkstraat. www.braderiekerkstraat.nl

31

Uitjes en evenementen 2015 • 15 - 21 juni Schilderfestival. www.schilderfestival.nl • 16 juni Noordwijk Classic (wielerronde). • 20 juni Beach Volleybaltoernooi. www.beachvolleybalnoordwijk.com • 20 juni Fluks Beachkorfbal toernooi. www.beachkorfbal.eu • 21 juni Beach Groovy Classics. • 4 juli Horesca Horecavo Beachparty • 4 juli - 1 augustus Zomerfestival aan Zee. www.kunstklank.nl • 19 juli 10 van Noordwijk. www.10vannoordwijk.nl • 1 augustus Vechten tegen de zee. www.vechtentegendezee.nl • 5 - 9 augustus Bloemenfestival. www.bloemenzee.eu • 8 - 9 augustus Flowerparade. www.flowerparaderijnsburg.nl • 22 augustus Horesca Horecavo Beachparty • 28 - 30 augustus Proef Noordwijk. www.proef-noordwijk.nl • 29 - 30 augustus Ocean Livesaving. • 5 september We Are Fashion Event. www.evenementaanzee.com • 12 september Pompoenmarkt. www.deoudedorpskern.nl • 1 november Beach Duathlon. www.nederzandt.com • 11 december Muziek Verlicht Binnen. www.muziekverlichtbinnen.nl • 13 december Mountainbike Strandrace. www.mtbbeachrace.nl • 13 december Muzikale Kerstwandeling. www.deoudedorpskern.nl • 18 december Culinaire Lichtjesavond. www.evenementenaanzee.com • 23 december Carols bij Kaarslicht. www.kleijnkoor.nl • 20 december Kerstrun aan Zee. www.nederzandt.com Kijk voor een compleet overzicht op www.noordwijk.info onder het kopje ‘evenementen’. Gemeente Hoek van Holland • Elke laatste zondag van de maand Kofferbakverkoop van 7.00 - 17.00 uur, aan de Koningin Emmaboulevard. • 6 juni Open dag Oranjebonnen. Deze dag gaan de deuren van een aantal ondernemers in de polder wagenwijd open. Genieten van nieuwe wandelen fietspaden, ondernemers en bewoners laten hun producten en ideeën zien. Haal de route bij VVV Hoek van Holland. • 1 juni - 27 augustus Toeristen Tennis Toernooi. Elke donderdag ochtend van 9 - 12 uur bij VT De Hoek, Harwichweg 201. • 20 juni Nachtstrandwandeling van ± 20 kilometer door en langs de duinen en over het strand, tussen Hoek van Holland en Kijkduin. Het start- en finishpunt is bij Strandpaviljoen Globetrotter. www.nachtstrandwandeling.nl • Juli - augustus Speciale vakantierondleidingen in alle musea in Hoek van Holland. • 11 - 12 juli Beach Volleybal Circuit, strand Zeekant. Sportief ontspannen op het strand, dat is waar het Beach Volleybal Circuit voor staat. Zelf meespelen of loungen met een drankje in de zon. • 12 en 26 juli en 9 en 23 augustus Zomermarkt van 11.00 - 17.00 uur aan de Badweg. • 27 juli - 1 augustus 57e editie Strand Zesdaagse, van HvH naar Den Helder. www.strand6daagse.nl • 11 - 14 augustus 52e avondvierdaagse! Vier verschillende routes langs de zee en door de duinen, langs de Nieuwe Waterweg, door de Hoekse Bosjes en het Staelduinse Bos. Afstanden 5, 7 en 10 kilometer. Start en finish bij tennisvereniging VT De Hoek, Harwichweg 201. • 14 - 16 augustus Rabo Menwedstrijd aan het Spuidijkje. Met dit jaar het Nederlands Kampioenschap tweespan en de Westlandcup.

• September (Precieze datum nog niet bekend) 4e museumweekend Hoek van Holland. Kijk op de VVV website voor data, deelnemende musea en overige informatie. • 19 september (onder voorbehoud) Functioneringssluiting Maeslantkering. Eens per jaar worden de stalen armen getest; publiek kan daarbij aanwezig zijn. www.keringhuis.nl • 1 november Beachbikingmarathon ‘s werelds langste beachbiking marathon van Hoek van Holland naar Den Helder, langs de kustlijn van Nederland. Meer info en inschrijving: www.beachbiking.nl • 6 december Uitzwaaien Sinterklaas. Zie de Sint en Pieten met eigen ogen vertrekken in dit uniek uitzwaai moment en beleef zo de perfecte afsluiting van het sinterklaasfeest in de Berghaven. • 12 december West Coast Challenge, Eendaags duursportevenement. Teams van 2 personen leggen samen, door afwisselend hard te lopen en te fietsen een totale afstand van 130 km af van Hoek van Holland naar Den Helder (of andersom). www.westcoastchallenge.nl Kijk voor meer evenementen op www.hoekvanholland.nl Gemeente Goeree-Overflakkee • 5 - 6 juni Menheerse Havendag in Middelharnis. • 13 - 14 juni 4x4 Terreinwagenspektakel op het strand bij Ouddorp. • 19 -20 juni Goereese Portdagen. • 20 - 21 juni Beach Volleybal Circuit bij Strand Westerduinpad. • 26 - 27 juni Concert@Sea op de Brouwersdam. • 4 juli Oeltgendag Ooltgensplaat. • 4 juli Vuurwerk en Lasershow op het strand bij Ouddorp. • 5 juli Doorkomst Tour de France met diverse activiteiten. • 11 juli Vlaggetjesdag Stellendam. • 11 juli Men of steel op het strand bij Ouddorp. • 11 juli Jaarmarkt Herkingen. • 18 juli Wiellerronde Middelharnis. • 15 en 29 juli en op 12 augustus Toeristendagen. • 24 juli, 31 juli, 7 augustus, 14 augustus en 21 augustus Diekdagen in Middelharnis. • 15 augustus Vuurwerk en Lasershow op het strand van Ouddorp. • 21 en 22 augustus Omloop van Goeree-Overflakkee. • 4 - 12 september Week van de Goereese Vis. • 4 - 5 september Energy Festival. • 5 september Boerenlanddag Ouddorp. • 5 september Goereese Havenconcert • 12 september GO Classic • 12 september Open Monumentendag • 15 - 18 oktober Het Zilte Westen op de Brouwersdam • 14 november WK Beachrace Kijk voor meer evenementen op www.vvvgoeree-overflakkee.nl Gemeente Wassenaar • 5 - 7 juni ‘Smaakvol Wassenaar’. Gratis culinair evenement voorheen bekend onder de naam ‘Eten bij de burgemeester’. Evenemententerrein de Paauw, Raadhuislaan 22. www.smaakvolwassenaar.nl • 11 juni Vogels kijken langs de plassen om 19.30 uur vanaf De Tapuit, Bezoekerscentrum Dunea, Meijendel, Wassenaar. • 18 juni Avondwandeling door Meijendel. Vertrek om 19.30 uur vanaf De Tapuit, Bezoekerscentrum Dunea, Meijendel, Wassenaar.

• 26 juni Meijendel tussen schemer en middernacht, vertrek 22.00 uur vanaf De Tapuit, Bezoekerscentrum Dunea, Meijendel. • 28 juni Open dag Kikkervalleien. Gratis toegang. Openingstijden van 11.00 - 15.00 uur. • 12 - 16 augustus Zomerfeestweek. Meer informatie: www.wassenaarseoranjevereniging.nl • 13 september Natuurfeestdag in Meijendel. Gratis toegang. Openingstijden 11.00 uur - 16.30 uur. • 23 en 30 augustus en op 6 en 13 september Plein Musique, klassieke muziek op het Burchtplein. www.pleinmusique.nl Gezamenlijk excursieprogramma IVN regio Leiden, de Agrarische Natuurvereniging Santvoorde, de Algemene Vereniging voor Natuurbescherming voor ‘s Gravenhage e.o., de Stichting Horst en Weide en Staatsbosbeheer: • 7 juni Geschiedenis- en natuurexcursie in het Achterbos. • 28 juni Struintocht door Koninklijk Landgoed ‘De Horsten’. • 23 augustus Landschapsontwikkeling Duivenvoordse-Veenzijdse polder (10.00 - 12.00 u.). • 13 september Excursie op het landgoed Duivenvoorde. • 4 oktober Paddenstoelenexcursie in het Achterbos (11.00 - 13.00 u.). • 31 oktober Nacht van de nacht (20.00 - 22.00 u.). • 7 november Natuurwerkdag (v.a. 10.00 u.). • 13 december Geschiedenis- en natuurexcursie op het landgoed Zuidwijk (10.00 - 13.00 u.). Aanmelden voor excursies? Mail naar: [email protected] Gemeente Westvoorne • Juni - september Rondleidingen in de Biberbunker om 13.30 uur in Oostvoorne. T 0181-484648. • 13 juni Jacoba van Beierendag van 10.00-17.00 uur in Oostvoorne. • 20 juni Creamarkt De Duinhuisjes. Meer info: www.westelijk-voorne.nl/duinhuisjes/activiteiten-de-duinhuisjes • 28 juni Ringsteken en Braderie in Rockanje. • 2 - 4 juli Zomerfeest in Tinte. www.tinte.nl • 4 - 5 juli De Reehorst Home & Gardenfair in Oostvoorne. www.dereehorstfair.nl • 11 juli Boerenmarkt en rommelmarkt in Rockanje. • 12 juli Braderie, locatie Raadhuislaan in Rockanje. • 15 juli Vlotbouwen en vlotvaren van 9.30-15.00 uur, op Speelveld Morelstraat/Singel Morelstraat-Kersenstraat in Rockanje. • 19 juli Braderie, locatie Hoflaan in Oostvoorne. • 21 juli Schatgraven op het strand van 14.00 - 15.00 uur, locatie: 1e en 2e Slag ter hoogte van de Reddingsbrigade post in Rockanje. • 25 juli Boerenboeldag, De Duinhuisjes in Rockanje. • 1 augustus Rommelmarkt aan Raadhuislaan in Rockanje. • 2 augustus Braderie en rommelmarkt in Kruininger Gors. • 19 augustus Viswedstrijd voor de jeugd, locatie: Singel Hoogvlietlaan-Middeldijk in Rockanje. • 22 augustus Streekwarenmarkt, De Duinhuisjes in Rockanje. • 29 augustus Burchtfeesten van 10.00 - 23.00 uur in Oostvoorne. • 12 september Open Monumentendag, thema: Kunst & Ambacht. • 13 december Kerstmarkt op Dorpsplein in Rockanje. • 19 december Kerstfair in Oostvoorne. Kijk voor meer informatie op www.zuid-hollandse-eilanden.nl

ADVERTENTIE

Kom en geniet van een heerlijke vakantie bij ons!

Camping de Duinpan • Duindamseweg 6 • Noordwijk • Tel. +31 (0)252 - 37 17 26 • www.campingdeduinpan.com Vakantiepark Duirust • Randweg 6 • Noordwijk • Tel: +31 (0)252 372 425 • www.vakantieparkduinrust.com

Foto: archief Programma naar een Rijke Waddenzee

De Nederlandse kust heeft prachtige landschappen met een grote rijkdom aan natuur. Ook in zee leven mooie dieren en planten. Het is de moeite waard om deze natuur in stand te houden en te versterken, zodat iedereen hiervan kan blijven genieten. Vereniging Kust & Zee zet zich samen met natuurorganisaties, duinwaterleidingbedrijven, wetenschappers, bedrijfsleven en de overheid al meer dan 25 jaar actief in voor het behoud en de uitbreiding van de soortenrijkdom aan de Nederlandse kust en in zee. Maar ook voor behoud van de diverse landschappen, zowel boven als onder water. In deze rubriek laten we je zien en lezen wat hieraan wordt gedaan.


Zo’n rijkdom aan leven zo dicht bij huis

In de komende pagina´s vertellen we over de facelift die de Waterleidingduinen aan de Noord-Hollandse kust hebben ondergaan, beleef je bezoekerscentrum De Tapuit in Meijendel (tussen Wassenaar en Scheveningen) en word je verrast door de verhalen over het mysterieuze leven van de paling. Verder kun je het unieke getijdengebied en Werelderfgoed, de Waddenzee, beleven. Wil je de natuurlijke rijkdom uit zee ook proeven, eet dan de goede en eerlijk gevangen vis ‘met een verhaal’ van de zelfstandige kleine Nederlandse vissers. Tot slot vertellen we je over de verscheidenheid aan leven dat de mossel en de mosselbanken voortbrengen en wat zij betekenen voor onze kust.

33


Facelift voor de Waterleidingduinen

Wie van dichtbij damherten wil zien, komt in 2015 struinen in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Je ontdekt dan ook dat hier iets bijzonders is gebeurd: het uitzicht is terug, het duinzand stuift weer en je kunt genieten van bloemrijke duingraslanden en vochtige duinvalleien. De terugkeer van dit weidse oerlandschap is het resultaat van een grondige opknapbeurt.

Ten zuidwesten van Haarlem, in de 35 vierkante kilometer grote Amsterdamse Waterleidingduinen is gemotoriseerd verkeer niet toegestaan. Alleen boswachters en productiemedewerkers van watercyclusbedrijf Waternet mogen met terreinwagens het gebied in. Vandaag geldt die uitzondering ook eenmalig voor de verslaggever van de Kust&Zee Gids. “Op en neer wandelen naar de verafgelegen Pollenberg zou al snel drie uur in beslag nemen”, zegt Waternetmedewerker Martijn van Schaik. Dus gaat het in een stoere dienstauto stapvoets over hobbelpaden en via duintoppen en duinvalleien westwaarts. Onderweg passeren we tientallen damherten, die humeurig

34

opzij stappen en vervolgens rustig verder grazen.

Dynamisch duinlandschap

De Pollenberg is een uitgestrekt duinlandschap. Als we uitstappen zegt Martijn: “In 2012 is de bodem hier door graafmachines tot tien centimeter diep afgegraven. De afgevoerde grond is onder meer gebruikt voor de aanleg van Natuurbrug Zandpoort. Ook zijn bosjes Amerikaanse vogelkers verwijderd. Met andere snelgroeiende bomen en struiken dreigde deze woekerboom het duingebied volledig in beslag te nemen.” Martijn, die het natuurherstelwerk coördineert, noemt

Foto: Elmer van der Marel

ook duinriet en taaie duingrassen als boosdoeners. Open zand, dat kenmerkend is voor Nederlandse kustduinen, was tot voor kort bijna nergens meer te vinden. Terwijl duinnatuur van oudsher een open en dynamisch landschap is met zandige plekken en boom- en struikvrije duinvalleien, waar je als bezoeker getrakteerd wordt op fraaie vergezichten.

Groene opmars

De oorzaak van de ‘groene opmars’ ligt buiten de duinen. Via de lucht en neerslag wordt de bodem verrijkt met meststoffen. Dat gebeurt in de vorm van stikstof afkomstig van industrie, landbouw en verkeer.

Foto: Joop Hilster

Het grote LIFEnatuurherstelproject is in 2016 klaar. Dan zijn: • 200 voetbalvelden (133 hectaren)

duinvallei gemaaid;

• 147 voetbalvelden (98 hectaren)

Foto: Martijn van Schaik

duinvallei geplagd;

Op excursie met de schaapherder

• 225 voetbalvelden (150 hectaren

woekerende bomen en struiken verwijderd;

• 3 voetbalvelden (2 hectaren) stuifkuilen

open gegraven;

• 60 oude poelen uitgebaggerd of uitgediept.

www.waternet.nl/LIFE

De begroeiing veranderde hierdoor vooral na 1990 in sneltreinvaart. Dit tot ergernis van duinbezoekers die steeds minder van het uitzicht konden genieten. Natuurbeschermers trokken aan de bel en kregen gehoor in Brussel. De Nederlandse kustduinen, inclusief de Waterleidingduinen, behoren immers tot het door EU beschermde Natura 2000, een internationaal netwerk van Europese topnatuur.

Natura 2000-keurmerk

Om dit bijzondere keurmerk te behouden, moeten natuurbeheerders zoals Waternet zorgen dat de duinen hun oorspronkelijke open karakter terugkrijgen. Om dit voor elkaar te krijgen verdubbelde de Europese Unie, samen met provincie Noord-Holland, het bedrag dat Waternet investeert, zodat ruim twee miljoen euro beschikbaar kwam. Dieren en planten op de Pollenberg, en op veel andere plekken, profiteren nu van natuurherstel. “Drie jaar nadat de graafmachines zijn verdwenen, zit de natuur in de lift. Kijk eens naar het effect van deze stuifkuil”, wijst Martijn als we boven op een duintop staan. “Zie je hoe dat losse zand zich verspreidt? Daarvan profiteren duinplantjes zoals het duinviooltje. Koudbloedige dieren zoals zandhagedissen kunnen zich in het

Foto: Jan Dirk Bol

warme zand opwarmen, voordat ze op insectenjacht gaan.” Het effect van plaggen en boompjes rooien is ook gunstig voor de kleine parelmoervlinder, weet Martijn. “Die neemt op deze plek weer in aantal toe.”

Paddenpoel

De afgelopen jaren is overal in de Waterleidingduinen natuurherstelwerk uitgevoerd (zie kader). In de zeereep zijn nieuwe stuifduinen gemaakt, zodat vers kalkrijk strandzand zich in de achterliggende duinen kan verplaatsen. Van oorsprong bloemrijke, langdurig verdroogde en verruigde duinvalleien zijn geplagd en vernat, en vele tientallen poelen zijn uitgebaggerd. Om die poelen van dichtbij te zien, stappen we weer in de auto en gaan op weg naar het Van Heeckerens pannetje. Achter een duintje ligt een fraaie poel met een meter diep, helder water. “Deze poel was volledig dichtgeslibd”, vertelt Martijn. “Er is gebaggerd en de oevers zijn afgeplagd. Ook zijn Amerikaanse Vogelkers en andere bomen verwijderd. Nu warmt het water in het voorjaar snel op en valt er minder blad in het water. Na twee dagen zagen we al waterinsecten krioelen en dit voorjaar verwachten we dat rugstreeppadden zich hier voortplanten. Ook prachtige kranswieren keren terug.”

Zelf zien hoe naturel de Waterleidingduinen er na de recente facelift bij staan? Ga dan mee op excursie met onze schaapherders. Speciaal voor ouders en kinderen. Kijk op de website voor meer informatie.

Schaapskudde

“Zonder financiële steun van de EU en provincie Noord-Holland was dit geen succesverhaal geworden”, zegt Martijn als we terugrijden naar ingang De Oase. “Dan waren de duinen op termijn volledig dichtgegroeid. Nu bereiken we in 2016 een omslagpunt. Dan hebben we de woekerbomen en -struiken onder controle.” Bomen en struiken worden de komende jaren kort gehouden met hulp van vrijwilligers van Waternet. En ook gaan twee kuddes heideschapen, vijftig koeien en ruim 2.000 damherten opkomend groen te lijf. Naast een garantie op het zien van wilde dieren, ben je in de Waterleidingduinen dus ook weer verzekerd van prachtige vergezichten. TEKST: MICHEL VERSCHOOR

Kijk op www.waternet.nl/AWD voor adressen van de diverse entrees, wandelroutes, excursies en de openingstijden van het bezoekerscentrum.

35

ADVERTORIAL

Korte Vijverberg 7 Den Haag

Zomermanifestatie in Haagse musea 7 april t/m 15 september 2015

Stad en duinen zijn in Den Haag onlosmakelijk met elkaar verbonden. Van 7 april t/m 15 september 2015 vindt daarom de manifestatie Op ’t Duin plaats. Verspreid over drie locaties tonen tentoonstellingen de verbeelding van het Nederlandse duinlandschap. Het Haags Historisch Museum laat in samenwerking met het Letterkundig Museum zien hoe de duinen vanaf de 17de eeuw een geliefde inspiratiebron vormen voor schilders en dichters. De tentoonstelling laat vier eeuwen ‘duinkunst’ zien, van zeventiende-eeuwse meesters als

Tentoonstellingen tijdens Op ’t duin: Muzee Scheveningen – 350 jaar Scheveningseweg 14 mei t/m 20 september 2015 Met als uitgangspunt een beroemd gedicht van Constantijn Huygens stelt Muzee Scheveningen de belangrijkste verbinding tussen Den Haag en Scheveningen centraal. De weg bestaat dit jaar 350 jaar en liep dwars door het duingebied. Aan de hand van schilderijen, tekeningen, plattegronden en objecten wordt de geschiedenis van deze weg geschetst en de gevolgen voor het vissersdorp Scheveningen. www.muzeescheveningen.nl • Neptunusstraat 90 – 92, Den Haag

Kunstzaal van Heijningen 9 april t/m 10 mei 2015

schilders. Aan de kunstwerken worden gedichten gekoppeld,

Kunstzaal van Heijningen toont tijdens Op ’t duin werk van twaalf hedendaagse kunstenaars die zich door het duinlandschap lieten inspireren: Rob Houdijk ; Titus Meeuws; Chris Nobels; Joanna Quispel; Gezien van de Riet; Aldrik Sluis; Kris Spinhoven; Ton van Steenbergen; Gero Troike; Hans Versfelt; Hendrik Jan Visser; Gineke Zikken. www.kunstzaalvanheijningen.nl • Noordeinde 152 – A, Den Haag

waardoor verrassende combinaties ontstaan.

Boek en overige activiteiten

Van Goyen tot de Haagse School in de negentiende eeuw en van kleurrijke luministen als Jan Toorop en Ferdinand Hart Nibbrig in de twintigste eeuw tot hedendaagse abstract werkende

www.haagshistorischmuseum.nl

muzee S

Behalve tentoonstellingen worden ook activiteiten georganiseerd, zoals rondleidingen, fietstochten in de duinen en poëzie workshops. Bij de tentoonstelling verschijnt bij Uitgeverij THOTH een rijk geïllustreerd boek met een bloemlezing van de mooiste gedichten over het duinlandschap, samengesteld door Nicolaas Matsier, Helmi Goudswaard en Boudewijn Bakker (€ 19,90). Zie voor de activiteiten www.haagshistorischmuseum.nl

Evenementen Open dag in de kikkervallei Elk jaar in het laatste weekend van juni is de Kikkervallei voor één dag open voor het publiek. Hier kun je met eigen ogen zien hoe het duin zich heeft ontwikkeld. De vochtige duinvalleien herbergen soorten die in Europa vrijwel zijn uitgestorven.

Natuurfeestdag In september organiseert Dunea de jaarlijkse natuurfeestdag voor jong en oud in Meijendel. Natuurverenigingen presenteren zich, er is muziek, de duinfee leest een verhaal voor, kinderen mogen in bomen klimmen en kunnen knutselen met natuurlijke materialen. Kijk voor informatie op www.decultuurbrouwerij.nl.

Overige activiteiten

De Tapuit, het bezoekerscentrum van Dunea in Wassenaar

Een plek vol beleving, binnen en buiten! Dunea beheert het duingebied Meijendel tussen Scheveningen en Wassenaar. Daar maken zij van duinwater kraanwater voor ruim 1,3 miljoen mensen. In en rond het bezoekerscentrum van Meijendel, de Tapuit, kun je water en natuur binnen en buiten beleven. Een plek om eens beter te bekijken.

Buiten:

Er is een waterspeelplaats voor kleinere kinderen, het Monkeybos waar kinderen in bomen kunnen klimmen, hutten kunnen bouwen en lekker kunnen rommelen, een paardenstal, fietsverhuur, diverse wandel-, GPS- en speurtochten en een pannenkoekboerderij.

Binnen:

In de Tapuit vind je allerlei informatie over de natuur, de dieren en de waterwinning in het duingebied en over de cultuurhistorie van de gebouwen en de omgeving. Hier kunnen kinderen een ree aaien, woelmuizen bekijken, een kijkje nemen in een vossenhol en de geluiden van de duinen horen en gebruiken als ringtone.

Het activiteitencentrum naast de Tapuit is te huur voor een vergadering, een training, het geven van een lezing of een andere activiteit.

Educatie

Vanuit de Tapuit organiseert Dunea educatieprogramma’s en activiteiten voor de buitenschoolse opvang. Samen met Victor Vleer kunnen leerlingen van groep 5/6 bijvoorbeeld kennis maken met het gebruik van de duinen vroeger en nu. We hebben ook een combinatie-excursie: bij Corpus volgen leerlingen ‘de reis door de mens’ en in de Tapuit ligt de focus op het belang van water voor de gezondheid. Met een film over de waterwinning/-zuivering, een korte wandeling door het gebied en een waterquiz kom je hier van alles over te weten.

Wandelingen, excursies, speurtochten en overige activiteiten

De Tapuit is het startpunt van een aantal wandelingen. De route met de gele paaltjes (5 km) brengt je naar het strand; tijdens deze wandeling kun je goed zien hoe gevarieerd het duinlandschap is. De route

Gedurende het jaar komen er weer nieuwe activiteiten bij. De activiteitenfolder is verkrijgbaar in de Tapuit. Nieuw dit jaar zijn de workshops ‘In het wild’. Dit is een tweedaags programma in Meijendel met activiteiten voor kinderen en volwassenen. Kijk voor onze excursies en activiteitenagenda op www.dunea.nl/duinen. Informatie over het bezoekerscentrum is te vinden op www.dunea.nl/bezoekerscentrum.

met de blauwe paaltjes (3 km) leidt je via de Abelentop, met een fantastisch uitzicht op de infiltratieplassen in het duingebied, langs een kijkwand waar je de watervogels kunt bekijken. Eventueel kun je deze route nog verder uitbreiden met de route langs de rode paaltjes (3 km) die weer door een ander deel van Meijendel loopt. Voor de kinderen van 6-8 jaar is er een duintuinspeurtocht achter het bezoekerscentrum. Aan de hand van vragen en een loepje kom je onderweg van alles te weten over de plantjes en diertjes die hier leven. Grotere kinderen volgen de route ‘Langs letterbomen en lianen’ en beleven zo de cultuur en natuur in het duingebied, of ze kiezen voor een GPS-tocht met vragen over het duingebied (www.tgpst.nl). Ook is een natuuruitstapje mogelijk waarbij kinderen de natuur beleven door middel van fotografie. In overleg zijn er excursies mogelijk onder leiding van een duinwachter of een vrijwillige natuurgids en kan er gespeeld worden in het speelbos of bij de waterspeelplaats.

37


In zo’n bakje zitten 3.000 glasaaltjes.

Het kan zo simpel: een ladder voor palinkjes om langs barrières te komen.

Oplossingen voor trekkende palingen

Laten we de Europese paling een handje helpen! De Europese paling - of Anguilla anguilla - heeft het moeilijk. Ze willen vanuit zee naar zoet water in Europa. Daar groeien ze op. Maar ze kunnen Europa niet in, omdat de meeste kusten zijn afgesloten. Wij moeten de paling een handje helpen. Complexe levenscyclus

Paling wordt geboren op de oceaan, in de Sargassozee, een gebied met de afmeting van Europa. Volwassen vrouwtjes en mannetjes ‘paaien’ daar, waarna één vrouwtje tot wel vier miljoen eitjes legt. De kleintjes – wilgenbladlarven genaamd – drijven op de golfstroom mee naar de kusten van Europa. Daar aangekomen, zijn ze gegroeid tot glasaaltjes van ongeveer zeven centimeter lang. Vervolgens trekken ze het zoete water op om op te groeien tot volwassen palingen. Hoe lang dat duurt, is afhankelijk van de watertemperatuur en de hoeveelheid voedsel. In het zuiden van Europa zijn ze na een jaar of drie volwassen. In Nederland

38

duurt het 10 tot 15 jaar, maar in het koude Scandinavië duurt het dubbel zo lang.

In- en uitgaand verkeer

Als volwassene wil hij er weer uit om bij de Sargassozee voor nageslacht te zorgen. En dat in- en uitgaande verkeer is nu precies het probleem. In heel Europa zijn de kusten, vaak hermetisch, afgesloten; palingen kunnen er niet in, en dus ook niet uit.

Palingen helpen hoeft niet veel te kosten

Er zijn inmiddels heel wat slimme oplossingen bedacht om palingen te helpen. Zo is er de aalladder: een tegel met noppen erop,

Glasaaltjes voor de kust opvangen en uitzetten in zoet water Aal-ladders bij zout-zoet-scheidingen Slim sluisbeheer Volwassen palingen over de dijken terug naar zee zetten Sterfte van palingen bij gemalen en tegengaan Goed gereguleerde en gecontroleerde visserij

waarlangs de paling zelf omhoog kan klauteren. En waterbeheerders gaan anders met het beheer van sluizen om. Daardoor kunnen palingen weer in- en uitzwemmen. Het zijn oplossingen die weinig kosten en veel resultaat geven.

Jonge palinkjes uitzetten

Sinds 2009 zijn de Europese Aalverordening en een Nederlands Aalbeheerplan van kracht. Nederland krijgt geld uit Brussel voor het uitzetten van jonge paling (glasaal). De Nederlandse overheid geeft zelf ook geld en Stichting DUPAN draagt bij in de uitzetkosten met geld uit het Duurzaam Paling Fonds. De glasaaltjes worden door beroepsvissers gevangen bij de kusten van Engeland en Frankrijk. Twee derde van die opgeviste glasaal die voor Nederland is bestemd, wordt direct na de vangst uitgezet in wateren zoals de Randmeren, Zeeuwse meren, Friese meren en het Markermeer. Een derde deel mag in Nederlandse kwekerijen eerst wat aansterken. Als ze na een paar maanden wat groter en sterker zijn, worden ook zij uitgezet.

Schieraal

Glasaal

Stichting DUPAN en Vereniging Kust & Zee

Glasaal

Schieraal

Schieraal

De Stichting DUPAN is het samenwerkingsverband Juveniel Schieraal Juveniel van Palinghandelaren (NeVePaling), Viskwekers V (NEVEVI) en Beroepsvissers (CvB). DUPAN zet zich V Paling wordt waarschijnlijk geboren in de Sargassozee, in voor een voortdurend herstel van de palingstand in de Bermuda Driehoek. in de Nederlandse binnenwateren. Daarnaast werkt zij aan duurzame oplossingen voor vangst en Rode aal V kweek van paling en een milieuverantwoorde en Rode aal V diervriendelijke verwerking. De stichting pleit sterk voor een beheerste palingvisserij en stimuleert Eieren het wetenschappelijk onderzoek naar paling. Het vrouwtje legt 2 - 4 miljoen eitjes. Aangenomen wordt

Paling

Eieren

Eieren

Juveniel In Nederland is paling 2 tot 5 jaar 25 cm lang.

Rode aal 5 - 10 jaar oud, tot 50 cm lang.

dat het mannetje en vrouwtje daarna sterven. De eitjes komen na een dag of 10 uit.

Daarmee streeft DUPAN naar een duurzame instandhouding van de Nederlandse paling Eieren en werkgelegenheid binnen de palingsector. Leptocephalus Deze doelen sluiten geheel aan bij de visie van Eieren Leptocephalus Vereniging Kust & Zee: people, planet, profit. Oftewel met zorgvuldig beheer niet meer oogsten uit de natuur, dan de natuur zelf kan herstellen, Na een half jaar zijn de larven veranderd in en zo op een duurzame manier werkenLeptocephalus aan Leptocephalus: wilgenbladlarve. voedselvoorziening en bescherming van de De wilgenbladlarven drijven mee op de golfstroom Leptocephalus palingbestanden. naar Europa, 6000 km verderop.

Leptocephalus

Glasaal

DUPAN en Vereniging Kust & Zee werken daarom Glasaal nauw samen. Een belangrijk resultaat hiervan is het rapport ‘Balansberekeningen’. Hierin is wetenschappelijk berekend hoeveel pootaal je moet Juveniel Glasaal uitzetten in de natuur en hoeveel paling uit het wild Glasaal gevangen mag worden zodat alleenJuveniel de meerTijdens de reis van 0,5 tot 1 jaar groeit de wilgenbladlarve op tot glasaal van 7 cm lang. Volledig kleurloze, opbrengst benut wordt. Daarmee blijven voldoende doorzichtige glasaal probeert via de riviermondingen volwassen schieralen over om het bestand op peil het zoete water te bereiken. Na aankomst in zoet water Juveniel te houden. Een gezonde toekomst voor alle Rode aal pigmenteert de glasaal en wordt donkergrijs. Europese palingen is op die manier te waarborgen. Juveniel

Glasaal

Schieraal Na 10 - 15 jaar is paling volwassen. Ze verandert in schieraal. Vrouwtjes kunnen meer dan een meter lang worden. Mannetjes 50 cm. De schieralen willen terug naar de Sargossozee. Ze trekken naar de kust, worden geslachtsrijp en gaan op reis.

Rode aal

De uitzet in Nederland wordt gecoördineerd Rode aal door Stichting DUPAN.

Volwassen palingen over de dijk naar zee helpen

Op weg naar zee komen trekkende, volwassen palingen (schieralen) vele knelpunten tegen. In Nederland zijn er al zo’n 5.000. Samen met de beroepsvissers redt DUPAN vele duizenden palingen die anders beschadigd of helemaal niet langs een knelpunt zouden komen. De beroepsvissers vangen ze voor een barrière en zetten ze ‘over de dijk’ op een plek waar ze naar zee kunnen trekken. De belangrijkste knelpunten, waar de meeste uittrekkende schieralen zich verzamelen, zijn in kaart gebracht door Imares, van de universiteit van Wageningen. Het gaat om grote gemalen in de grote rivieren, bij belangrijke sluizencomplexen en bij waterkrachtcentrales. De top 30 wordt pas na 2027 technisch aangepast. Eerder lukt om financiële redenen niet. Zolang deze barrières niet zijn aangepast, en palingen niet zelf in en uit kunnen zwemmen, is het noodzaak dat DUPAN de paling naar zee blijft helpen.

Meer doen

Om de Rode aal palingstand te herstellen is meer

nodig dan alleen het uitzetten van glasen pootaal. Hiervoor is helaas geen overheidsgeld beschikbaar. Daarom spant DUPAN zich in om geld te verzamelen via het Duurzaam Paling Fonds, om daarmee extra maatregelen mogelijk te maken. Het geld in het fonds komt voor een groot deel van palingverkoop. Vrijwel alle verkoop van paling in Nederland draagt bij aan het fonds. De consument herkent paling van het Duurzaam Paling Fonds aan het blauwe logo op de verpakking. Met geld uit het fonds worden projecten opgezet om de paling te helpen en om wetenschappelijk onderzoek te doen. Veelal zijn er dan weer andere partijen, zoals waterbeheerders, overheden

en energiemaatschappijen die mee willen helpen en een extra duit in het zakje doen. Zo gebeurt er inmiddels heel wat.

Samenwerken aan de toekomst

In 2014 was de aankomst van jonge glasaaltjes voor de kust van Engeland en Frankrijk op het hoogste niveau in 20 jaar. Misschien een teken dat we op de goede weg zijn. Zeker is dat we door samen te werken, met natuuren milieuorganisaties, de sector, waterbeheerders en overheden, heel veel kunnen doen om de palingen te helpen. Help je mee?

Wist jij dat ...

...Waarom zetten we glasaal uit? Door glasaal uit te zetten in

voedselrijk zoetwater, komen er meer volwassen palingen. Daardoor wordt de kans groter dat meer palingen zich straks weer voortplanten. Resultaat: meer glasaal komt aan bij onze kust.

39

su


Beleef Werelderfgoed Waddenzee De Waddenzee is een wildernis van Wereldklasse. Sinds 2009 is het gebied benoemd tot Werelderfgoed. Per jaar bezoeken zo’n 2 miljoen mensen de Waddeneilanden voor een korte of lange vakantie. De meesten liggen dan vaak aan het Noordzeestrand. Maar juist aan die andere kant van het eiland kun je genieten van de bijzondere natuur die zijn weerga in de wereld niet kent: de Waddenzee.

Misschien wel dé manier om de Waddenzee te beleven is ‘droogvallen’. Met een boot, bij voorkeur een platbodem, blijf je dan tijdens eb op een wadplaat liggen: een unieke natuurervaring. Het water stroomt geleidelijk weg, en vanuit het spiegelende wateroppervlak rijst langzaam maar zeker een zandplaat op. Krabbetjes komen tevoorschijn, zeeslakken kruipen op wat zeesla en de eerste vogels strijken neer om zich te goed te doen aan wadpieren, kokkels en nonnetjes.

40

Wadvaren

Langs de Waddenkust kun je op veel plekken een bootje huren om dit zelf te beleven. En je kunt natuurlijk ook mee op een georganiseerde tocht. Ondernemers organiseren regelmatig zo’n tocht. In het hoogseizoen elke dag. Het wadvaren is populair, maar ook activiteiten als wadlopen en kanoën vinden mensen steeds leuker. Door de toenemende interesse in de Waddenzee, nemen ook de zorgen toe. Verstoren al die toeristen niet de natuur?

Nico Laros is één van de schippers van de Waddenunit. Hij controleert samen met zijn collega’s of de mensen wel genoeg rekening houden met de dieren op het wad. “Vroeger kwamen we erge dingen tegen. Luide muziek, barbecues en troep. Tegenwoordig weten steeds meer mensen dat dat niet hoort. Maar er zijn ook weer nieuwe problemen”, vertelt Laros. “Kitesurfers bijvoorbeeld blijven niet altijd in het toegestane gebied. Veel vogels zien de kite aan voor een roofdier en slaan op

Zeehonden kanoet bontbek plevier kleine strandloper

Wadvogels De bontbekplevier, de kleine strandloper en de kanoet. Het is zomaar een greep uit de tientallen vogelsoorten die je op de Waddenzee kunt zien. Per jaar zijn er wel zo’n tien miljoen vogels die hun buikje rond eten op de Waddenzee. Maar niet met elke wadvogel gaat het even goed. Sommige gaan in aantal achteruit. Dit bleek uit een vogeltelling van Scandinavië tot aan Zuid-Afrika. Het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) organiseerde de telling en werkt nu aan oplossingen. En één daarvan is meer rust creëren voor vogels. “Veel vogels hebben duizenden kilometers gevlogen en tot wel 40% van hun lichaamsgewicht verloren. Maar als er wadvaarders in de buurt zijn, vliegeraars of loslopende honden, moeten ze weer op zoek naar een nieuwe plek om te rusten of te broeden”, legt Manon Tentij van PRW uit. “Ik geef altijd als tip; kom niet dichterbij, maar pak een verrekijker!”

Op wie maken ze geen verpletterende indruk? Zeehonden! Zodra zij ergens hun hoofd uit het water steken, wordt dat met de nodige oohs en aah’s begroet. En de kans dat je ze ziet, is heel groot. In de Nederlandse Waddenzee zwemmen er meer dan 10.000 rond. “Juist omdat ze zo leuk zijn, komen mensen soms iets te dichtbij”, zegt Kim Uittenbosch, coördinator van de campagne ‘Ik pas op het Wad’. “Vooral als de dieren jongen hebben en op een zeeplaat liggen is dat een probleem. Als mama-zeehond eenmaal in het water ligt, komt ze er namelijk pas weer uit bij het volgende laagwater en dat is hartstikke sneu voor die baby-zeehond. Die krijgt dan te weinig eten met alle gevolgen van dien.” Door ‘Ik pas op het Wad’ snappen steeds meer mensen dat de natuur bijzonder is. Gidsen krijgen trainingen en toeristen een kaartje met tips, de zogenaamde Erecode, vertelt Kim. “Juist als je weet hoe speciaal het is, kun je er extra van genieten.”

Vismigratierivier Het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) werkt aan tal van projecten die de natuur in de Waddenzee verrijken of herstellen. Dat doen PRW niet alleen, maar samen met andere partijen. Zoals de uitvoering Foto: PRW/DNA van de campagne ‘Ik pas op het Wad’. Het meest bekende voorbeeld is misschien wel de Vismigratierivier door de Afsluitdijk. Hierdoor kunnen trekvissen weer vrij zwemmen tussen het zoete water van het IJsselmeer en het zoute van de Waddenzee. Zo werkt PRW aan een Rijke Waddenzee voor mens en natuur.

Vismigratierivier.

Beleef de Waddennatuur. Foto’s zeehonden: Herman Verheij Foto’s vogels: Roef Mulder

de vlucht. En mensen komen nog altijd te dicht in de buurt van zeehonden, dat moet echt veranderen.”

Top-5 van verstorend gedrag van vaarrecreanten • Te dicht bij zeehonden komen • De hond niet aan de lijn • Te dicht bij vogels • Fel licht in duisternis • Verboden gebied toch betreden

‘Ik pas op het Wad’

Onder regie van het Programma naar een Rijke Waddenzee hebben een heleboel partijen de schouders gezet onder onder een speciale campagne: ‘Ik pas op het Wad’. Het idee is simpel; als iedereen zich netjes gedraagt, kan iedereen ook in de toekomst blijven genieten van die bijzondere Waddennatuur. Voor de campagne is er een handig boekje met tips voor wadvaarders. Verder kunnen schippers een cursus krijgen en worden natuur en recreanten goed in de

gaten gehouden. Uiteindelijke doel is een Waddenzee waar de natuur zich ongestoord ontwikkelt en waar mensen genieten van het Werelderfgoed.

Ik pas op het Wad.

41


Deze vissers leveren hun goede en eerlijk gevangen vis 'met een verhaal'ook direct aan de consument

Kleinschalige vissers, vissen voor de wind Tot voor kort konden de zelfstandige kleinschalige vissers op de Noordzee een goede boterham verdienen. Met hun staande netten visten zij in de zomer op tong en in de winter op kabeljauw, tarbot, griet en schar. Helaas maakten veel van hun visgronden plaats voor ankergebieden, scheepvaartroutes, Natura 2000- gebieden en windmolenparken. De kleinschalige visser heeft moeite om het hoofd boven water te houden. Toch liggen er kansen voor deze vissers in het verschiet. André Jongejan is al 40 jaar zo’n zelfstandige kleinschalige visser op de Noordzee. Een harde werker met liefde voor het vak, op en top visserman en zeeman. Hij kent de Noordzee als zijn broekzak. Hij zag zijn toekomst als visser bijna in rook opgaan. “Gelukkig bieden de windmolenparken en gesloten gebieden toch prima kansen om te overleven.” Dit zijn ideale gebieden om te ‘zeeboeren’, zoals hij dat noemt. Inmiddels heeft hij zich aangesloten bij zijn collega’s Nico van der Plas, Rems Cramer en Arjan Korving. Zij zijn ook kleinschalige vissers

42

die de afgelopen jaren via het project ‘Vissen voor de wind’ zijn gaan inzien dat zij hun broodwinning alleen kunnen voortzetten als zij hun werk verbreden en naast visser ook beheerder worden. Bijvoorbeeld in zo’n windmolenpark op zee.

Veelzijdige maritieme ondernemers

Het project ‘Vissen voor de Wind’ is met hulp van de Europese Unie en het ministerie van Economische Zaken tot stand gekomen. In het project wordt gezocht naar plekken op de Noordzee waar de kleinschalige vissers hun vak op een verantwoorde manier en met zorg voor de visstand kunnen uitvoeren en combineren met andere activiteiten. “Denk daarbij aan het kweken van schelpdieren en zeewieren tussen de windmolens, toerisme, onderzoek en het leveren van diensten aan de bedrijven die windmolenparken onderhouden”, legt Rems Cramer uit. “Bij toerisme kun je denken aan het bieden van mogelijkheden bij ons aan boord voor de sportvisserij, onderwatersport en ecotoerisme”, vult Nico van der Plas aan. “Wij doen nu al een tijdje mee met dit project

en hebben zo de nodige kennis, inzicht en ervaring opgedaan in onze nieuwe rol als ‘veelzijdige maritieme ondernemers’.”

Multifunctionele schepen

“In het project werken wij momenteel een goed doortimmerd en breed gedragen plan uit, samen met diverse bedrijven, overheden, belangenorganisaties en Vereniging Kust & Zee. Hierin staan innovatief, veilig, duurzaam en kostenbesparend hoog in het vaandel”, vertelt Nico van der Plas. “Ook zijn we druk bezig om een of meerdere multifunctionele schepen te ontwikkelen en in de vaart te brengen”, vult Arjan Korving hem aan. “En niet onbelangrijk is de bijscholing die wij, André Jongejan en andere collega’s krijgen voor de omschakeling van jager naar beheerder. Zo vissen wij straks weer voor de wind”, sluit Rems Cramer af. ‘Vissen voor de wind’ is een initiatief van Rems Cramer en Arjan Korving i.s.m. De Nederlandse Vissersbond en Vereniging Kust & Zee.

Europese Visserijfonds, investering in duurzame visserij

ZO SMAAKT ECHTE VIS

Foto: Hugo Schuitemaker

Niets smaakt zo lekker als verse vis. Daarom is er nu Versvandevisser.nl. Dé manier om vis rechtstreeks bij de visser te kopen. De vis wordt gevangen in de Noordzee, met respect voor vis én zee.

bij één van de afhaaladressen. Zo koop je geen vis die de hele wereld is overgevlogen of door middel van aquacultuur gekweekt, maar in het wild gevangen verse vis uit onze Noordzee.

De vissers brengen de vis in de nacht van donderdag op vrijdag aan land. Je geeft online je bestelling door en vanaf vrijdagmiddag staat de vis verwerkt - panklaar, als filet of heel - klaar op de kotter TH-10 of

Een groot deel van de vis draagt het MSCkeurmerk. De deelnemende vissers streven een eerlijke en duurzame vangst na. Op dit moment kun je vis kopen van de visserijbedrijven Zeevisserij P.A. Baaij & Zn.,

TH-10 en de Ekofish group. Vissoorten als kabeljauw, wijting, schol, tong, tongschar, schar en tarbot en garnalen zijn verkrijgbaar, afhankelijk van het seizoen en de vangst. Toegepaste vistechnieken zijn op dit moment de pulskorvisserij op platvis en garnalen en de twinrigvisserij. VersvandeVisser.nl VersvandeVisser.nl is tot stand gekomen met behulp van het ministerie van Economische Zaken en het Europees Visserijfonds. Het project is een samenwerking tussen meerdere visserijbedrijven, de United Fish Auction (UFA) en Vereniging Kust & Zee. Het doel is om Nederlandse Noordzeevis onder de aandacht te brengen, zodat je verse vis van dichtbij kunt kopen, waarvan de herkomst en vangstmethode bekend is. Nieuwsgierig naar de vangst van deze week? Kijk op www.versvandevisser.nl

Met MSC-keurmerk

Europese Visserijfonds, investering in duurzame visserij

ADVERTENTIE

BIJZONDERE ONTMOETINGEN

EEN ONTDEKKINGSREIS DOOR DE WERELDZEEËN Duik in het geheel overdekte Oceanium in Diergaarde Blijdorp en wandel over de zeebodem van dit betoverende waterwerelddeel. Je ontmoet uiteenlopende kusten oceaanbewoners zoals papegaai-

Koop je tickets online en bespaar tot € 3,00 ! Diergaarde Blijdorp

duikers, kleurrijke vissen, kwallen, snelle haaien, zeeleeuwen en

Blijdorplaan 8, Rotterdam

nog veel meer. In het Oceanium circuleert 7 miljoen liter zeewater.

Tel.: 0900 - 1857 (€ 0,10 per minuut)

Dagelijks geopend vanaf 9.00 uur

43


Een Waddenzee van mosselen Mosselbanken hebben een heel belangrijke rol in de Waddenzee: ze filteren het water, ze zorgen voor extra kustbescherming en ze zijn een bron van voedsel voor eenden, scholeksters, zilvermeeuwen, krabben en zeesterren. Een mosselbank zit vol met leven, hierdoor leveren ze een grote bijdrage aan de biodiversiteit. Vroeger lag er wel 40km2 mosselbanken in de Waddenzee. Rond 1990 waren alle mosselbanken verdwenen door te grootschalig oogsten en enkele flinke stormen. Sinds die tijd zijn ze in het oosten redelijk hersteld, maar in de westelijke Waddenzee lijkt de natuur nog een duwtje in de rug nodig te hebben. Daarom hebben Vereniging Kust & Zee en enkele onderzoeksinstituten het project Mosselwad gestart om te werken aan het herstel van de mosselbanken.

Hightech camera’s

Mosselwad onderzocht wat een mossel allemaal nodig heeft om te overleven. Zo is het eetgedrag van vogels, krabben en zeesterren bekeken en is onderzocht welk deel van een mosselbank wegslaat bij stormen. Via hightech camera’s

44

op drie hoge palen op het wad zijn de mosselen dag en nacht geobserveerd. De onderzoekers hebben samen met medewerkers van Kust & Zee zelfs een paar nieuwe mosselbanken aangelegd.

Hoe leg je eigenlijk een mosselbank aan?

De meeste pogingen uit het verleden zijn mislukt. De onderzoekers wilden weten waarom en gingen in augustus 2013 aan de slag: eerst werd zo’n 100.000 kilo mosselzaad met een Zeeuwse mosselboot opgevist. Daarna zijn deze mosselen op 4 locaties op het wad uitgezaaid. Een hypermoderne camerapaal hield alles in de gaten: etende vogels, het effect van golven en andere zaken. Zou het deze keer wel lukken? Helaas, een grote najaarsstorm zorgde ervoor dat de mosselbanken voor

het grootste gedeelte wegspoelden. De conclusie: je kunt de natuur beter haar eigen gang laten gaan en de natuurlijke mosselbanken goed beschermen.

Mosselwad

Vereniging Kust & Zee werkt in dit herstelproject samen met IMARES, Wageningen UR, NIOZ, SOVON en Universiteit Utrecht en wordt financieel ondersteund door het Waddenfonds, Rijkswaterstaat - ministerie van Infrastructuur en Milieu en de provincies Friesland en Noord-Holland. www.mosselwad.nl

MOSSE LWA D

Nat of droog Wat voor een mossel zou jij willen zijn? In de Waddenzee heb je twee typen: natte en droge. Mosselen in de natte mosselbanken liggen altijd onder water. Het voordeel: ze kunnen de hele dag dooreten, maar hebben last van duikeenden en zeesterren. In de Waddenzee vind je deze mosselbanken in de geulen tussen de wadplaten. Droogvallende mosselbanken vind je op wadplaten. Deze mosselen liggen met laagwater droog en met hoogwater staan ze onder water. Ze zijn een tikkie steviger met dikkere schelpen dan de mosselen uit natte mosselbanken. Ook hebben ze meer draden waarmee ze zich vastzetten op de bodem. Daardoor kunnen ze zich goed weren tegen golven, wind en allerlei vogels die wel een mosseltje lusten.

Patronen Het lijkt wel een breiwerkje, die jonge mosselen op het wad. Zo’n patroon ontstaat vanzelf. Mosselen zoeken graag stevigheid bij elkaar, waardoor er klonten ontstaan. Maar mosselen hebben ook voedsel nodig. Daarvoor hebben ze vers water nodig en daarom moet er wel voldoende ruimte tussen de klonten zitten. Zo ontstaan patronen met mosselstrengen en gaten. Op grote schaal vormen zich ook patronen in de vorm van bulten. T I P Leuk voor thuis of op vakantie: zoek mosselen of koop ze in de winkel (alleen levende, niet gekookte), en stop ze in een afwasteiltje met zeewater en ga rustig zitten. Binnen een paar uur zul je zien dat de mosselen elkaar opzoeken. Ze vormen dan patronen.

Samen sterk Als je goed kijkt naar mosselen op een mosselbank, dan zie je dat ze aan elkaar geklonterd zijn met een soort ijzerdraad. Dat helpt tegen wegspoelen en tegen roofdieren. Van jongs af aan plakt de ene mossel aan de andere, om samen een grote lappendeken te vormen, de mosselbank.

Hoe eet een mossel? Mosselen eten door algen uit het zeewater te filteren. Ze pompen zeewater naar binnen door hun instroomopening. Eerst loopt het water langs de kieuwen die zuurstof opnemen. Daarna wordt het water door de uitstroomopening naar buiten gestuwd. De kleine eetbare algjes vangt hij op, slibdeeltjes worden vermengd met slijm, waarna hij ze als kleine pakketjes uitwerpt. Het resultaat: de mosselen komen op een dikke laag slib te liggen.

Hoe oud wordt een mosselbank? Een onverstoorde mosselbank op de wadplaten kan enkele tientallen jaren oud worden, maar dat halen ze meestal niet. Hoe ouder de mosselbank, hoe meer andere soorten er voorkomen en hoe hoger de biodiversiteit. De mosselen vormen dan lagen op elkaar.

Japanse oesters en mosselbanken Japanse oesters hebben grote stevige schelpen met messcherpe randen. Je haalt er gemakkelijk je handen en voeten aan open. Deze oesters zijn in 1964 naar Nederland gebracht, omdat de oorspronkelijk platte oester bijna was uitgestorven. De kwekers dachten dat het in Nederland te koud zou zijn voor de nieuwe oester om zich voort te planten. Maar dat hadden ze goed mis. In 1983 werden ze voor het eerst in de Nederlandse Waddenzee gevonden. Eerst leek de Japanse oesters de mosselen te verdringen, maar al snel bleek het een goed huwelijk. Inmiddels zijn er veel mosselbanken in gemengde mossel/oesterbanken veranderd.

Sterke maag Mosselen worden door allerlei vogels gegeten. Scholeksters kiezen grote mosselen (2,5-5,5 cm). Met hun snavel wrikken ze hem open. Zilvermeeuwen houden van mosselen tussen 1 en 3 cm, ze laten ze kapot vallen op de dijk. De eidereend pakt het anders aan: hij duikt en slikt hele mosselen door (3-6 cm) en kraakt de schelpen in z’n maag. Onder water is ook de zeester een geduchte vijand. Hij zet zijn zuignappen op de mossel en trekt hem dan open om hem op te eten. In brak water doen zeesterren dat minder goed.

Fotografie: Joos Versfelt, Oscar Bos, Norbert Dankers, Johan van de Koppel en Bram Fey

45


Stormen

Kruiend ijs

Hoe verder na Mosselwad?

Eetgrage vogels

Garnalen visserij

Door het project Mosselwad zijn we veel te weten gekomen over de mosselen en mosselbanken in de Waddenzee.

Bestaande mosselbanken kunnen om verschillende redenen verdwijnen. Stormen zijn de grootste boosdoener, maar ook eetgrage vogels kunnen hele banken laten verdwijnen. Kruiend ijs kan stukken uit mosselbanken slaan. Jonge droogvallende mosselbanken hebben het meest te vrezen van garnalen, vislarven en wormen. De vraag is dus: wat zijn de mogelijkheden om mosselbanken te beschermen?

Bedreigingen wegnemen

Bescherming kun je bieden door bedreigingen weg te nemen. Bijvoorbeeld door menselijke activiteiten zoals de garnalenvisserij zo veel mogelijk te beperken. Het verjagen van vogels ligt moeilijk vanwege natuurbeschermingswetten. En het is natuurlijk niet mogelijk de invloed van stormen te verminderen.

Herstel van bestaande mosselbanken

Oude mosselbanken, die langzaam achteruit gaan, zou je kunnen helpen door ze in te zaaien met mosselen die elders opgevist zijn. In de praktijk blijkt wel dat de eetgrage vogels dit snel in de gaten hebben.

46

Stimulatie van beginnende mosselbanken

Het is moeilijk om invloed uit te oefenen op het ontstaan van mosselbanken. Een mosselbank ontwikkelt zich van nature vanuit een mat met zeer kleine mosseltjes die een sliblaag vormen. Zo’n mat groeit langzaam met mosselen die zich steeds steviger aan elkaar vastklemmen. Je kan de beginnende mat helpen door hem op een fijn net en op een goede sliblaag te leggen. Als je de mat ook nog in een rustige omgeving neerlegt, bijvoorbeeld achter dammen, creëer je een zo gunstig mogelijke omgeving. Geulen blijken een goede omgeving voor mosselbanken. Daar ontstaat elke 2 tot 3 jaar wel een nieuwe bank. Ook op plaatsen waar het water naar ondiepere plekken stroomt, ontstaan vaker mosselbanken. Daar zakken larven uit de hogere waterlagen naar de bodem. In brak water leven minder zeesterren en daar is de kans op overleven van de mosselen groter.

Aanleg van nieuwe mosselbanken

Vaak mislukt de aanleg van mosselbanken. Maar als het echt nodig is, heb je de grootste kans op succes met droogvallende mosselen. Die hebben meer en steviger draden waarmee

Zeesterren

ze zich vastklemmen, een dikkere schelp en sterkere sluitspieren. Daardoor spoelen ze minder snel weg en zijn ze minder in trek bij mosseleters. Voor aanleg van permanent onder water staande mosselbanken is het belangrijk om gebruik te maken van de praktijkkennis van mosselkwekers en van goede informatie over de invloed van zoutgehalte, stroomsnelheid, sedimentatie en erosieprocessen. Er zijn kaarten beschikbaar die laten zien welke gebieden het meest geschikt zijn.

Boek ‘Een zee van Mosselen’ Het boek ‘Een zee van Mosselen’ is een product van het Mosselwadproject en vat de huidige kennis over mosselbanken samen op een toegankelijke manier. Het boek is te bestellen als hard copy, maar ook te downloaden via www.mosselwad.nl. Fotografie: Joos Versfelt, Sytse Ybema, Oscar Bos, archief Mosselwad en archief Programma naar een Rijke Waddenzee

Foto: Cees van Egmond

Al duizenden jaren beschermen de duinen Nederland tegen de zee. Om ons nog veiliger te voelen hebben de mensen ook nog dijken en dammen aangelegd. Het resultaat is een gevarieerde en veilige kustlijn, waarin natuurlijke en kunstmatige vormen van kustverdediging elkaar afwisselen. Dit betekent echter niet dat we achterover kunnen leunen. Natuurkrachten, zoals wind, golven en stroming, en een intensief gebruik door de mens hebben invloed op de Nederlandse kust. Daarom moeten we onze kust blijven versterken en onderhouden, met als belangrijkste ingrediënt zand uit zee. Vereniging Kust & Zee werkt eraan mee dat het onderhoud en de vaak innovatieve oplossingen voor de kust in een goed evenwicht tussen mens en natuur worden uitgevoerd. Dat doen wij samen met waterbeheerders, overheden en bedrijven en in overleg met bewoners en bezoekers.

Werken aan Kust&Zee

Zand uit zee belangrijkste ingrediënt voor een gevarieerde en veilige kust

In de volgende pagina’s presenteert Vereniging Kust & Zee diverse belangrijke projecten voor het onderhoud en de vernieuwing van de Nederlandse kustlijn. Zo lees je hoe Rijkswaterstaat en baggerbedrijf Van Oord de kust vooral met zand uit zee op sterkte brengen. De Hoogheemraadschappen, kustprovincies en kustgemeenten laten zien hoe zij kustversterking op een vernieuwende en soms originele manier combineren met natuurontwikkeling, recreatie, toerisme en infrastructuur.

47

Werken aan Kust&Zee

MET ZAND DE NEDERLANDSE KUST ONDERHOUDEN De Nederlandse kust beschermt ons land tegen de zee. Door wind en zee raken delen van onze kust zand kwijt. Ook de stijgende zeespiegel zorgt ervoor dat de kust terrein verliest. Rijkswaterstaat vult daar waar nodig de kust aan met nieuw zand. Zo houdt Nederland droge voeten en kunnen wij blijven genieten van onze mooie kust.

Een van de manieren om de kust te beschermen en te verstevigen is het aanbrengen van zand op plekken waar dit nodig is. Dit wordt een zandsuppletie genoemd. Elk jaar brengt Rijkswaterstaat gemiddeld zo’n 12 miljoen kubieke meter zand aan. Met deze hoeveelheid zand kun je voetbalstadion De Kuip in Rotterdam acht keer tot de rand toe vullen. OP NAT U U RL IJ K E WIJ Z E De kust beschermen met zand heeft een aantal voordelen ten opzichte van dammen en

48

dijken. Het versterkt op natuurlijke wijze het strand en de duinen. Ook is zand gemakkelijk aan te brengen en het is relatief goedkoop. VO O R D E KU ST OF OP HET ST RAND Het zand waarmee we de kust onderhouden komt van de Noordzeebodem, gemiddeld zo’n 10 kilometer uit de kust. Een baggerschip zuigt het zand op en vaart met een vol ruim richting de kust. Daarna wordt het zand daar waar het kan aangebracht op de zeebodem, vlak voor de kust. Dit geeft weinig overlast voor strandgebruikers en is goedkoper.

Soms kan er geen zand in zee aangebracht worden, bijvoorbeeld als er een diepe geul vlak voor de kust ligt. Dan zou dat zand vooral in deze geul terecht komen en versterkt het niet onze kust. In zulke gevallen brengt Rijkswaterstaat het zand direct op het strand aan.

Lees op pagina 58 ook hoe de kustlijn van Scheveningen op orde wordt gebracht.

HOE GAAT HET IN ZIJN WERK?

Vlak voor de kust stort het schip het zand op de zeebodem. Er ontstaat een zandbank.

Golven en wind brengen het zand van de zandbank naar het strand en de duinen.

Z EEBODE M A A NV U L L E N M E T Z A N D Bij een zandsuppletie op de zeebodem stort een baggerschip een lading zand vanuit het laadruim op de zeebodem vlak voor de kust. Soms wordt het zand met een boog uit het schip gespoten. Onder water ontstaat een zandbank, meestal op 5 tot 8 meter diepte. Door de stroming, wind en golven beweegt het zand van deze zandbank langzaam richting de kust.

Z AND O P H E T ST RA N D SP U I T E N Door het zand op het strand te spuiten, wordt het strand direct hoger en breder. Via pijpleidingen pompt een baggerschip het zand op het strand. Bulldozers en shovels verdelen daarna het zand over het strand. Ook tijdens de werkzaamheden zijn bezoekers welkom. op het strand. Omdat er tijdens het opspuiten van zand gevaar voor drijfzand bestaat en er zware machines rondrijden, is het werkgebied vanwege de veiligheid niet toegankelijk. Dit deel van het strand (meestal zo’n 200-300 meter) is afgezet. Honden kunnen in de buurt van het werkgebied het beste aangelijnd zijn. Het werk vindt plaats voor- of na het hoogseizoen (juli - augustus) zodat strandbezoekers er zo min mogelijk hinder van hebben.

Schepen, surfers en andere watersporters moeten voor hun veiligheid afstand houden van het baggerschip.

Via een leiding pompt het schip het zand naar de kust.

Pijpleiding

Bulldozers verdelen het opgespoten zand over het strand.

ZORG VOOR DE NAT U U R Bij het kustonderhoud wordt rekening gehouden met de natuur. Er wordt niet gewerkt in de buurt van plekken waar beschermde trekvogels voedsel zoeken of waar bedreigde vogelsoorten broeden. De schepen blijven uit de buurt van zogende zeehonden op de drooggevallen zandplaten. Ook onderzoekt Rijkswaterstaat samen met natuurbeschermingsorganisaties de effecten van een zandsuppletie.

KUSTON D E RH OU D IN UI TVO E R I N G Kom gerust eens een kijkje nemen bij het kustonderhoud. Vooral het opspuiten van het zand op het strand levert een mooi schouwspel op. Het verse zand bevat een feestmaaltje voor de vele vogels die hier op af komen. De werkzaamheden gaan dag en nacht, zeven dagen per week door. Komende twee jaar wordt onder andere gewerkt aan de kust van Ameland, Vlieland, Texel, Callantsoog, Ouddorp, Brouwersdam, Renesse, Westkapelle en Vlissingen. Kijk voor de planning van de suppleties op www.rws.nl/kustonderhoud

ME E R WE T E N ? Kijk op www.rws.nl/kustonderhoud voor meer informatie en de actuele planning. Of scan de QR code of deze pagina met Layar.

Op Oerol Van 12 tot samen met 21 juni 2015 is Rijksw het Oerol f de TU Delft te vind aterstaat Strandhuisjeestival op Terschellingen op ervoor zorge s en strandpaviljoens . waterstaat n dat het zand dat kunnen moeilijker d op de kust aanbreng Rijksstudenten ke duinen bereikt. Op t, en strandp leine modellen van stOerol zetten Ze onderzoeaviljoens op het stra randhuisjes en welke a ken welke vormen vand neer. voor de bestfstand tussen gebouw n gebouwen en e zandvers tuiving rich zorgen de duinen. ting

49

Werken aan Kust&Zee

Katwijk in 2015: vanaf de ‘boardwalk’ mooi uitzicht op strand, zee, duinen en dorp Foto: Alles over Katwijk

KUST ZUID-HOLLAND VEILIG VOOR DE TOEKOMST

KUSTWERK KATWIJK: WATERKEREN, PARKEREN EN RECREËREN De kust van Zuid-Holland is weer veilig voor de toekomst. Na bijna anderhalf jaar is Kustwerk Katwijk afgerond. Daarmee zijn alle Zwakke Schakels aan de Zuid-Hollandse kust aangepakt. In Katwijk is een Dijk-in-Duin aangelegd en een ondergrondse parkeergarage gebouwd tussen de dijk en de Boulevard. Tegelijkertijd is het duingebied verbreed en opnieuw ingericht. Een unieke en innovatieve combinatie binnen één project. Het achterland is nu weer veilig volgens de wettelijke veiligheidsnormen. Bovendien is Katwijk nu beter bereikbaar voor toeristen, wat ook weer goed is voor de plaatselijke economie.

50

NAAR EEN VEI LI GE NEDERLAN DSE KU ST In 2003 bleek de waterkering op tien plekken langs de Nederlandse kust niet sterk genoeg om een superstorm te kunnen weerstaan. Deze zogenoemde Zwakke Schakels zijn vanaf toen aangepakt. Op dit moment wordt nog gewerkt in NoordHolland en in West Zeeuws-Vlaanderen. Als alle Zwakke Schakels gereed zijn, heeft Nederland weer een sterke Noordzeekust. Katwijk was de laatste Zwakke Schakel aan de Zuid-Hollandse kust. Na het Flaauwe Werk, Voorne, Delflandse kust, Noordwijk en Scheveningen maakt Katwijk het rijtje compleet en is de Zuid-Hollandse kust de komende vijftig jaar veilig.

Katwijk in 2015: de ingang van de parkeergarage verstopt in het duin Foto: On Site Photography

ZOALS VROEGER, MAAR TOCH ANDERS Een zonnige middag. Vanuit de nieuwe parkeergarage tussen strand, duin en Boulevard lopen we naar het Katwijkse strand. We zijn hier een tijdje niet geweest, maar zien de gevolgen van maanden van zandsuppletie en zandschuiven. De omgeving is veranderd en het strand oogt anders. Er liggen andere schelpen en zeedieroverblijfselen langs de vloedlijn. Over het nieuwe glooiende duin – voorzien van keurige rijtjes helmgras – ligt een wandelpad. De strandpaviljoens, de strandhuisjes en de houten strandhokjes staan er weer.

Katwijk in 2015: vanuit de parkeergarage loop je direct naar het centrum en naar de zee Foto: On Site Photography

Er zijn allerlei strandbezoekers. Rennende honden met hun baasjes. Schilders leggen de nieuwe situatie vast op het doek; een man hoopt met zijn metaaldetector iets bijzonders te vinden. Een vrouw leest een boek, ze heeft haar schoenen uitgedaan en haar broekspijpen opgestroopt. Kinderen spelen in het zand, hun ouders genieten van de zon. De realisatie van Kustwerk Katwijk in vogelvlucht.

HANS PLUCKEL, HOOGHEEMRAAD VAN HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND:

“Katwijk is een zeer positief voorbeeld van kustversterking. Het is nog mooier teruggekomen dan het al was.” DIJK-IN -D U IN De waterkering in Katwijk liep dwars door het centrum en voldeed niet meer aan de veiligheidsnormen. Daarom is besloten een Dijk-in-Duin aan te leggen langs de boulevard van Katwijk om het achterland te beschermen en het centrum van Katwijk ‘binnendijks’ te krijgen. Tussen de dijk en de Boulevard is een ondergrondse parkeergarage gebouwd om de parkeerdruk in Katwijk te verlagen. Bezoekers kunnen nu dichtbij het strand én centrum parkeren. Over zowel de dijk als de parkeergarage liggen nieuwe duinen. Dit duingebied, met diverse wandelpaden, biedt ruimte voor natuur en recreatie.

I N N OVAT IEF PROJ ECT Het project Kustwerk Katwijk laat goed zien dat Nederland voorop loopt op het gebied van waterveiligheid en trok nationaal en internationaal dan ook veel aandacht. Kustversterking wordt steeds vaker gecombineerd met andere doelen, zoals de parkeergarage in Katwijk: een unieke en innovatieve combinatie. Het vernieuwde kustgebied zet Katwijk nog meer op de kaart als aantrekkelijke badplaats. Kustwerk Katwijk was een samenwerking tussen Rijkswaterstaat, provincie ZuidHolland, Hoogheemraadschap van Rijnland en gemeente Katwijk. WILLEM VAN DUIJN, WETHOUDER GEMEENTE KATWIJK:

“Wij zijn een mooi nieuw duingebied met ondergrondse parkeergarage voor 663 auto’s rijker. Binnen vijf minuten zo op het strand of in het winkelcentrum. Dat is uniek in Nederland”.

Hier gaat een nieuwe generatie opgroeien. Zij spelen daar, vallen in slaap, zwemmen in zee, worden verliefd en drinken hun eerste biertje. Later gaan zij net als hun ouders met bolderwagens, koelboxen en parasols naar hun vaste plekje op het strand. Een vertrouwd gezicht. Zoals vroeger, maar toch anders.

OPDRACHTGEVERS EN FINANCIERS: Hoogheemraadschap van Rijnland, gemeente Katwijk, provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat ONTWERP EN CONTRACTMANAGEMENT: ARCADIS, OKRA landschapsarchitecten, Royal HaskoningDHV, WB de Ruimte BOUWCOMBINATIE: Ballast Nedam - Rohde Nielsen MEER INFORMATIE OVER HET PROJECT: www.kustwerkkatwijk.nl OP BEZOEK NAAR KATWIJK? Zie: www.vvvkatwijk.nl en www.katwijk.nl/parkeren

51

Werken aan Kust&Zee

SLUIS: VEILIGE, STIJLVOLLE EN INTERNATIONALE KUSTGEMEENTE Sluis, de kustgemeente in het uiterste zuidwesten van Nederland, is volop in ontwikkeling. De kust wordt er versterkt, zodat deze straks een superstorm kan weerstaan. Een groot deel van het werk is al gereed. Tot eind 2015 werkt waterschap Scheldestromen nog aan de kust bij Waterdunen en Cadzand-Bad. Twee grootse projecten waarmee niet alleen de kustveiligheid wordt verbeterd, maar tegelijkertijd de natuur, recreatie en economie in het gebied een enorme impuls krijgen. Cadzand-Bad ontwikkelt zich hierdoor steeds meer tot een stijlvolle, internationale badplaats met een natuurlijk karakter. Met het project CADZAND-Maritiem krijgt Cadzand-Bad een flinke opwaardering, die past in de ontwikkeling die de gemeente Sluis voor ogen heeft. Waterschap Scheldestromen versterkt de kust bij Cadzand-Bad door zand aan te brengen voor de bestaande dijk. Daarnaast maakt het de huidige strekdammen aan weerszijden van het uitwateringsgemaal langer, hoger en steviger. De westelijke strekdam wordt verplaatst, waardoor meer ruimte ontstaat tussen de dammen. Tussen de twee strekdammen wordt een jachthaven met circa 125 ligplaatsen aangelegd. Op de westelijke strekdam komt een modern havengebouw met hoogwaardige sanitaire

52

voorzieningen en een restaurant met een prachtig uitzicht over het water. Ook de openbare ruimte wordt aangepakt. Zo laat de gemeente onder de naam ‘Duinboulevard’ nieuwe duinpaden aanleggen met verschillende rusten uitzichtpunten. De aannemer van het project legt de weg voor het gemaal verhoogd aan, het ‘Maritiem Balkon’ genoemd. Hierdoor krijgen de weggebruikers zicht op zee. Over de uitwateringsgeul komt een fietsen wandelbrug en de parkeerplaats aan het begin van Boulevard de Wielingen wordt overdekt aangelegd waardoor er een mooi verblijfsplein ontstaat tussen Boulevard de

Wielingen en de jachthaven. Alles wordt ‘natuurlijk stijlvol’ ingepast in het landschap. De kustversterking is volgens planning eind 2015 gereed en de jachthaven in april 2016. KU STVERST ERKI NG WAT ERDUN EN Het andere project, Waterdunen, is het bewijs dat Zeeland vandaag de dag anders met water omgaat. Verschillende partijen werken er aan innovatieve oplossingen door te experimenteren met nieuwe vormen van landinrichting, aquacultuur en energie uit zee. Sinds eind 2013 is waterschap Scheldestromen de kust aan het versterken bij Waterdunen, tussen Breskens en Groede.

DZ AND-B

BADST ND

ATUS

S 201

4

SI

VERWE RFT BA DSTAT U S

CA

AD

CADZ AN D -BA D

De badplaats Cadzand-Bad heeft op 12 maart 2014 de ‘Badstatus’ gekregen. Daarmee voldoet Cadzand-Bad aan de internationale criteria van het Duitse Heilbäder Verband en de European Spas Association (ESPA). Dit sluit aan bij het DNA van de badplaats. De basisvoorwaarden voor een badstatus zijn de kwaliteit van het zeewater,

bodemproducten en de natuurlijke omgeving. Maar niet alleen de omgeving van de kustplaats is belangrijk, ook streekgebonden producten als zeekraal, lamsoor en schelpdieren zijn onderzocht. Die zijn bij consumptie gezond, maar worden ook gebruikt als basis voor bijvoorbeeld cosmetica- en thalassobehandelingen. Cadzand-Bad ontwikkelt zich steeds verder tot een stijlvolle, internationale badplaats met een natuurlijk karakter. De veranderingen blijven niet onopgemerkt. Het vakantiepark

Noordzee Résidence Cadzand-Bad en de nieuwe appartementencomplexen bij Duinhof springen in het oog. Verschillende hotels hebben plannen voor renovatie of vernieuwing. De gemeente Sluis laat de openbare ruimte van Boulevard de Wielingen en Duinboulevard opnieuw inrichten en moderner maken. Dit gebeurt allemaal in de neo-Normandische of maritieme stijl, zodat Cadzand-Bad een eigen identiteit krijgt die straks uit duizenden te herkennen is.

* CADZ A ND -MA RITIE M CADZAND-Maritiem is een mooi staaltje van integrale kustontwikkeling met als initiatiefnemers: waterschap Scheldestromen voor de kustversterking, gemeente Sluis voor de verbetering van de openbare ruimte en Yacht@Cadzand-Bad BV voor de aanleg en exploitatie van de jachthaven. Meer informatie: www.kustversterking.nl

Aan de zeezijde is de steenbekleding en het asfalt van de dijk verbeterd. Aan de landzijde komt een nieuw duin tot 300 meter landinwaarts, dat gemaakt wordt met grond, zware klei en zand. Tussen ‘t Killetje en het Zandertje wordt circa 1,5 miljoen m³ grond en circa 400.000 m³ zand aangevoerd. De grond en klei komen uit het gebied dat de provincie Zeeland inricht als natuuren recreatiegebied. Daar wordt grond ontgraven uit de kreken en geulen die in Waterdunen worden aangelegd. Kustversterking en natuurontwikkeling gaan zo hand in hand. Het hoogste duin wordt zo’n 18 meter. Het is zo ontworpen dat de zeewering de komende 200 jaar weer voldoet aan de veiligheidsnormen. NATUURGE BIE D É N D E LTAW E R K Het nieuwe duin vormt een overgangsgebied naar het toekomstige zilte natuuren recreatiegebied Waterdunen. Het 350 hectare

grote gebied is een nieuw icoon van Zeeland. In Waterdunen kun je straks recreëren en Zeeland optimaal beleven. Er komt een kilometerslang netwerk van wandel-, fietsen ruiterpaden. In de vogelkijkhutten zie je vogels heel dichtbij. Er komt een duincamping met 300 kampeerplaatsen en 400 recreatiewoningen met uitzicht op de schorren en kreken. Langs de boulevard komen een hotel, horecagelegenheden en winkeltjes. Volgens planning is Waterdunen rond 2018 gereed.

de Westerschelde om een zo natuurlijk mogelijk getij te creëren van gemiddeld NAP -0,55 m tot NAP +0,55 m. De vierde koker is aangesloten op het nieuwe gemaal en zorgt voor de afvoer van het polderwater.

M EER WET EN? www.gemeentesluis.nl www.kustversterking.nl www.waterdunen.com Twitter @ZwakkeSchakels of @gemsluis

G E T I J D E N DU I KER Waterschap Scheldestromen bouwt in opdracht van de provincie Zeeland een getijdenduiker voor Waterdunen in de waterkering bij ’t Killetje. Deze duiker zorgt er straks voor dat zeewater in en uit de geulen van Waterdunen kan stromen. De duiker bestaat uit vier kokers van elk drie meter hoog en vier meter breed. Drie kokers komen in verbinding te staan met

53

Werken aan Kust&Zee Aanleg van wandelpad naar de lagune Foto: Cees van Egmond

KUST OP KRACHT TUSSEN PETTEN EN CAMPERDUIN

STRAND EN DUINEN BIJNA GEREED Vorig jaar zijn Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Rijkswaterstaat en de provincie Noord-Holland gestart met de versterking van de laatste Zwakke Schakel in de Nederlandse kust. De oer-Hollandse rechte Hondsbossche en Pettemer Zeewering voldeed niet langer aan de strenge veiligheidseisen. Om te zorgen dat de 1,2 miljoen bewoners in het gebied achter die dijk ook de komende vijftig jaar droge voeten houden, is de kust hier weer op kracht gebracht. Dit is gebeurd door vóór de dijk nieuwe duinen en strand aan te leggen. Vanaf schepen en via lange pijpleidingen is ruim 35 miljoen m³ zand (ruim twintig volle voetbalstadions) opgespoten. In de 8 kilometer lange en gemiddeld 300 meter brede duinen is vervolgens op dit moment al 400.000 m² helmgras gestoken. Dit zorgt ervoor dat het zand niet wegwaait. KUST VE IL IG V E RK L A A R D Nu al het zand er ligt, heeft minister Schultz op 16 maart de kust veilig verklaard. En worden de komende maanden gebruikt om het nieuwe strand en de soms wel 23 meter hoge duinen spannend in te richten. Zo wordt bij Camperduin een zogenaamde strandlagune gemaakt: een zout binnenmeer waar je heerlijk beschut kunt zwemmen. Bij Petten komen struinen klimduinen, waarvandaan je een fraai uitzicht hebt over de nieuwe kust.

54

Tussen beide dorpen wordt het fietspad over het hoge duin met uitzicht over zee aangelegd, net als het wandelen ruiterpad. Halverwege, tussen de hoge duinen en het strand, wordt een natte duinvallei aangelegd, waar dieren en planten alle rust en ruimte krijgen. NIEUWE LOCATIE EN NIEUWE BELEVING De strandtenten in Camperduin en Petten zijn al weer klaar voor seizoen 2015. In Camperduin heeft ‘Luctor et Emergo’ zijn nieuwe locatie ingenomen. In Petten staat ‘Zee & Zo’ dit jaar nog op de oude plek, maar met een totaal nieuw uitzicht: het panoramaduin en een breed nieuw strand. Strandpaviljoen ‘Struin’ kijkt uit op nieuwe duinen en ligt vlakbij de lagune. Samen met de ‘Jongens uit Schoorl’ zijn ze al plannen aan het maken voor nieuwe evenementen in en om die lagune.

INFORMATIECENTRUM ZAND TEGEN ZEE Het informatiecentrum Zand tegen Zee in Petten heeft het afgelopen jaar meer dan 40.000 bezoekers ontvangen. Hier leer je niet alleen alles over de plannen voor de kustversterking, maar zie je ook alvast hoe het gebied er uit komt te zien als álles klaar is. Daarnaast is er zowel aandacht voor de eeuwenlange strijd van de NoordHollanders tegen het water als voor het waterbeheer van nu en in de toekomst. Het informatiecentrum is gratis toegankelijk en van 1 april tot 1 november op dinsdag t/m zondag van 10.00-17.00 uur geopend.

CONTACT Zand tegen Zee, Strandweg 4, 1755 LA Petten, T 072 – 5828765, E [email protected] Website Kust op Kracht: www.kustopkracht.nl

Natuurgebied De Zandpolder bij Callantsoog

Luchtfoto aanleg duinen voor dijk, november 2014 Foto: aannemerscombinatie Boskalis/Van Oord

Steenloper Foto: Joke Huijser-Spekken

Bekijk de Kust op Kracht filmpjes.

EEN MOO I E K UST VAN DEN HELDER TOT CAM P E R D U I N De provincie Noord-Holland gaat samen met de gemeenten Den Helder, Schagen en Bergen, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, natuurbeschermingsorganisaties en ondernemers meer dan 50 projecten realiseren om het landschap tussen Den Helder en Camperduin nóg mooier te maken. Zo worden er natuurgebieden aangelegd, dorpspleinen opgeknapt, wandelen fietsroutes door de duinen en het bollengebied aangelegd en strandovergangen opgeknapt. Ook recreatieondernemers en agrariërs hebben veel nieuwe plannen om de recreatie en het toerisme in dit gebied te verbeteren. INVEST E RE N IN NATU UR Als logisch vervolg op de kustversterking worden er achter de duinen natuurgebieden aangelegd voor kustvogels zoals de scholekster, wintertaling, dwerggans en de grote stern. De vogels gaan in deze natuurgebieden rusten en schuilen bij hoogwater en stormen, maar hopelijk ook broeden. Omdat het water zo dicht achter de duinen brak is, gaan er ook bijzondere planten groeien. De Zandpolder, ten noorden van Callantsoog, is een mooi voorbeeld van zo’n nieuw natuurgebied. Landschap NoordHolland heeft hier de bovenlaag van het oude bollenland afgegraven.

Het gebied bestaat nu uit zand, randjes met slik en ondiepe plasjes. Een deel van grond is erg wormrijk. De wormen dienen als voedsel voor vogels. Schelpenbanken zijn aangelegd om visdiefjes, kluten en plevieren een broedplek te gunnen. Vanaf de paden en nieuwe vogel-uitkijkpunten kunnen de bezoekers genieten van al dit fraais. D O R PSP L EI NEN De gemeente Schagen knapt de dorpspleinen in Callantsoog en Petten op. De strandtrap nabij het dorpsplein in Callantsoog wordt aangepast en met een nieuwe inrichting van het dorpsplein in Petten wordt de leefbaarheid verbeterd. De provincie subsidieert ook deze plannen. WA N D E L E N EN FI ETSEN De kustversterking levert ook kansen op voor recreatie en toerisme. Zo wordt parallel aan de Hondsbossche en Pettemer Zeewering een breed fietspad aangelegd over de nieuwe duinen. Bewoners en toeristen fietsen straks langs de versterkte kust en genieten zo van een schitterend uitzicht op duinen, strand en zee. Een mooie nieuwe wandelroute voert deels door de Harger- en Pettemerpolder, over prachtige oude dijkjes. In de omgeving van Tulpenland komen wandelen fietsroutes door de bollenvelden.

ST RANDOVERGANGEN, NI E UWE BORDEN EN U I T KI J KPU NT EN Tussen Den Helder en Camperduin worden de verouderde borden bij de strandopgangen vervangen. Zo wordt het kustlandschap mooier en de informatie beter toegankelijk. Op meerdere plekken komen uitkijkpunten, onder andere bij de drukke strandopgang Kiefteglop aan de zuidzijde van Callantsoog. Op een duintop komt een houten plateau met uitzicht op zee en op het natuurgebied Het Zwanenwater. Ook ondernemers rondom het strand investeren in toeristische voorzieningen, zoals sportfaciliteiten en voorzieningen voor mindervaliden. De Noord-Hollandse kust is nu niet alleen op kracht. Ook de kwaliteit van het landschap, leefbaarheid van de omgeving en de mogelijkheden voor recreatie en toerisme zijn versterkt.

55

Werken aan Kust&Zee

DE ZANDMOTOR

UNIEKE ZANDPLAAT VOOR DE ZUID-HOLLANDSE KUST De Zandmotor is een grote kunstmatige zandplaat voor de kust tussen Scheveningen en Hoek van Holland. Door wind, golven en zeestroming verspreidt het zand zich langs de Zuid-Hollandse kust. De kust wordt zo versterkt en er ontstaat ruimte voor natuur en recreatie. Dit heet ‘bouwen met de natuur’. Iedereen kan op en rond de Zandmotor genieten van de ruige natuur in een steeds weer veranderend landschap. 256 VOE TBA LV E L D E N In 2011 hebben Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland een zandplaat van 21,5 miljoen kubieke meter zand aangelegd voor de Zuid-Hollandse kust. Dit is een gebied ter grootte van 256 voetbalvelden. De Zandmotor is een proefproject om te onderzoeken of wij ook op een andere duurzame manier de kust kunnen beschermen of zelfs kunnen uitbreiden. De mens helpt de natuur door de aanleg van het schiereiland van zand en de natuur helpt de mens door dit zand met haar wind, golven en stroming geleidelijk noorden zuidwaarts te verspreiden langs de kust.

56

Dit zorgt voor kustonderhoud, nieuwe natuur en een dynamisch recreatiegebied. O N D E R ZO EK Sinds de aanleg doen tientallen onderzoekers van verschillende universiteiten en kennisinstellingen uitgebreid onderzoek naar de werking en ontwikkeling van de Zandmotor. Dit gebeurt onder meer met behulp van een 40 meter hoge mast. Op deze Argusmast, vernoemd naar de mythologische Griekse reus met 100 ogen, zijn acht camera’s bevestigd, die voortdurend in de gaten houden hoe de Zandmotor verandert. In 2016 en 2021 trekt het onderzoeksteam

de eerste gefundeerde conclusies. De eerste waarnemingen laten al zien dat de ontwikkelingen op het gebied van kustveiligheid, kennisontwikkeling, natuur en recreatie positief zijn. Deze kennis kan straks worden toegepast bij nieuwe Zandmotoren in binnen- en buitenland. NAT U U R EN RECREAT I E Met de komst van de Zandmotor is er een uniek natuuren recreatiegebied ontstaan, dat door de wind en stromingen van de zee steeds verandert. Het gebied is aantrekkelijk voor verschillende soorten planten en dieren. Vogels, zoals scholeksters, aalscholvers en

DE Z AND M OTO R IN HE T KO RT > > > > > > >

Kustversterking en kustonderhoud Extra ruimte voor natuur en recreatie Kennisontwikkeling en exportproduct 21,5 miljoen kubieke meter zand Oppervlak bij aanleg 128 hectare = 256 voetbalvelden Verwacht resultaat: 35 hectare nieuw strand en duin Uniek in de wereld

Op deze pagina vind jij de linkjes naar diverse video’s over de Zandmotor.

VERANT WOO RD REC R E Ë R E N O P D E Z A N D M OTO R

Een aantal tips als u het strand bezoekt of de Zandmotor betreedt:

De Zandmotor is een uniek wad-achtig gebied dat twee keer per etmaal bij vloed onder water staat. Door dit dynamische karakter van de Zandmotor kunnen onveilige situaties ontstaan, zoals een zachte bodem of sterke zeestromingen. De provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat en de gemeenten Westland en Den Haag zorgen voor de veiligheid op de Zandmotor. De reddingsbrigades bewaken in het zwemseizoen de zwemveiligheid. U bent echter in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor uw eigen veiligheid.

• • • •

lepelaars, komen graag naar de Zandmotor. Ook slechtvalk en sperwer zijn hier te vinden. Zeehonden laten zich soms bewonderen op het strand of in de golven bij de Zandmotor. En regelmatig wordt een bruinvis gesignaleerd. Iedereen kan op en rond de Zandmotor genieten van de natuur. Vooral wandelaars, natuurliefhebbers, surfers en kitesurfers komen op dit stukje kust aan hun trekken. Op dit kunstmatig aangelegde zandplaat is niet alleen maar zand te vinden, maar ook

Houd altijd het weer en de zee in de gaten. Zorg dat u niet verrast wordt door slecht weer of opkomend tij. De getijden kunt u checken op de webpagina van de Zandmotor. Volg de wandelroute om te voorkomen dat u ingesloten raakt bij opkomend water. Mocht u op de Zandmotor verdwalen, loop dan naar de Argusmast. Wanneer u bij deze mast bent kunt naar het strand lopen Raadpleeg in het zwemseizoen (1 mei – 1 oktober) de website www.zwemwater.nl of bel met de zwemwatertelefoon 0800-9036

botten en werktuigen van tienduizenden jaren geleden! Meerdere wandelaars zijn eigenaren geworden van stukken mammoetkies of mammoetbot. De mooiste vondsten belanden in Het Museon in Den Haag.

M EER WET EN? Kijk op www.dezandmotor.nl voor meer informatie en de getijden. Of scan de QR code.

57

Werken aan Kust&Zee

ZAND VOOR HET SCHEVENINGSE STRAND Honderden meeuwen wachtten geduldig op het Scheveningse strand tot het zand uit de leiding stroomt. Ze hielden de aanwezige vogelaars goed in de gaten. Het project lag erg in het zicht en de werkzaamheden konden rekenen op veel toeschouwers. Alle verrichtingen waren via de aanwezige webcams te volgen. Het project stond zelfs zo in de belangstelling dat Wakker Nederland een live televisieverslag van het eerste zand maakte en een omwonende er een Facebookpagina aan gewijd heeft. De medewerkers van Van Oord, die het werk voor Rijkswaterstaat uitvoeren, bleven nuchter onder alle aandacht. De kust van Scheveningen is in 2009-2010 versterkt door het aanleggen van een nieuwe dijk onder de boulevard. Als onderdeel van deze versterking zijn ook het strand en de vooroever flink uitgebouwd. Doordat dit deel van de kust uitsteekt, is de invloed van wind, zee en stroming hier groter en verdwijnt het zand sneller. Om ervoor te zorgen dat Scheveningen goed beschermd blijft, werd het verdwenen zand begin dit

58

jaar net zolang aangevuld, totdat het strand weer op niveau was. S L E E P H O P PERZU I GER Het project voerde Van Oord uit met de sleephopperzuigers Geopotes 15 en HAM 316. Deze schepen kunnen met hun zuigbuizen zand van de zeebodem opzuigen en in het laadruim laden. Volgeladen varen ze naar de kust en daar aangekomen koppelen de schepen aan een drijvende leiding. Sterke pompen zorgen dat het zand op de juiste plaatst op de kust terecht komt. Wanneer het zand uit de leiding stroomt, zijn grote bulldozers ter plaatse om het zand naar de juiste locatie te schuiven. De schepen brachten op deze manier 142 keer een grote vracht zand op het strand aan. I N H E T Z I CHT Het strand is vanaf de vissershaven tot aan de pier over 2,5 km versterkt met 700.000 m3 zand. Het werkterrein was natuurlijk afgezet, maar het strand was nog steeds toegankelijk. Tijdens de werkzaamheden was steeds maar een klein deel langs de waterlijn,

zo’n 200 meter, niet te betreden. Verder kon iedereen over het strand achter het werkterrein langs lopen. Vanwege het vele bekijks hield Van Oord de veiligheid extra goed in de gaten door toezichthouders in te zetten. Zij zorgden er niet alleen voor dat de mensen achter de afzetting bleven, maar gaven ook uitleg over het project. SU RFLOCAT I E Scheveningen staat bekend als unieke golfsurfspot. Van Oord legde op verzoek van opdrachtgever Rijkswaterstaat een extra voorziening voor surfers aan. Hiervoor werd een zandbank aangebracht, waardoor er tijdelijk een goede branding ontstaat voor de watersporters. Door golven en getij wordt het zand van deze uitstulping op natuurlijke wijze langs het strand verspreid. Tot die tijd blijft er voldoende te zien op het strand. Meer info: www.vanoord.com

ADVERTENTIE

EEN BIJZONDER DAGJE UIT? KOM NAAR FUTURELAND Nederland is groter geworden, Maasvlakte 2 is uit de zee omhoog gerezen. Meer weten over het

FutureLand

opspuiten van nieuw haventerrein of automatische overslag van containers in Europa’s grootste

Informatiecentrum Maasvlakte 2

haven? Kom dan naar FutureLand, het gratis informatiecentrum over de aanleg van Maasvlakte 2.

Europaweg 902 3199 LC Maasvlakte Rotterdam

Landrot of waterrat?

Havennummer 8360

FutureLand is geschikt voor jong en oud, havenlief hebbers en gamers, gezinnen en groepen. In de

Lengte: 4° 0’ 55’’ E

interactieve omgeving is altijd wat te beleven. Maak een 3D-trip door het nieuwe havengebied of stap

Breedte: 51° 57’ 35’’ N

in de Express voor een rondrit op het nieuwe land. Ontdek de haven van de toekomst in FutureLand!

Tel: +31 (0)10 - 252 252 0 E-mail: [email protected] Zie voor meer informatie www.futureland.nl

25%

KORTING

Op het tweede kaartje van de FutureLand Express

Neem deze bon mee naar FutureLand

✂

Reserveer via www.futureland.nl Actie is geldig tot 1 mei 2016 Niet van toepassing op combi-tickets

g a a r v s ij r P e e Z Kust&

2 op welke pa gina's staan deze plaatjes ? en wat is het?

1 ........................................ ..................... pagina ............... 2 .................................... ......................... pagina ............... 3 .................................... ......................... pagina ............... 4 .................................... ......................... pagina ...............

WIN! N E MEE DOE Zo werkt het

Schrijf je 3 antwoorden op een ansichtkaart of in een e-mail en vermeld tenminste je naam, adres, telefoonnumer, e-mailadres en leeftijd. Stuur die voor 31 maart 2016 naar: Vereniging Kust & Zee, Postbus 11232, 2301 EE Leiden of e-mail naar info@kust&zee.nl o.v.v. Kust&Zee prijsvraag ’15.

De Vragen:

2

grootste De Waddenzee isgetihet jdengebied in dee wereld. aaneengesloten 10.000 vierkant ok van Het gebied is bijna s een kuststro kilometer groot lang zo'n 400 kilometer.

1 3 4

3 raad de kustplaats

e 1 Sinds wanneer is De Waddenze een Werelderfgoed?

................................................................................................

....................................................................................................

Overige prijzen:

Hoofdprijs: 1 overnachting voor 4 personen inclusief ontbijt in een hostel aan het water of midden in de natuur. Onvergetelijke ervaringen beleef je bij Stayokay! Met het gezin een paar dagen weg. Ravotten en samen de natuur ontdekken. stayokay.com

Diverse sets met 2 vrijkaartjes van: Deltapark Neeltje Jans, Diergaarde Blijdorp en Ecomare (Texel). Diverse mooie boeken over de kust en zee.

Gratis. Kust&Zee. Gids Samen voor een rijke kust en een gezonde zee. Doe mee aan de Kust&Zeeprijsvraag op de achterzijde!

Recommend Documents