Uitzicht met allure vanuit Cernobbio op Lago di Como. Veerboot in Como.
Grande grandeur Op zoek naar de glamour van de Italiaanse meren Schitteren de Italiaanse meren nog even hard als in de jaren 1950, toen de Europese jetset er kwam paraderen? Tijdens deze reis door de bergen van Noord-Italië naar het Lago di Como en het Lago Maggiore gaan we op zoek naar het antwoord. Doe als de Italianen: kuur in de bergen, ervaar het fantastische schouwspel van de natuur en word verliefd! TEKST EN FOTOGRAFIE JANNEKE VOORN
14
GRANDE ITALIË
GRANDE ITALIË
15
Het drijvende zwembad van Villa D’Este.
Cannero Riviera aan Lago Maggiore.
> 16
GRANDE ITALIË
GRANDE ITALIË
17
Riva in de haven.
De haarspelden van de Stelviopas.
H
oog in de bergen van het nationale park Dello Stelvio word je omringd met eeuwige sneeuw en een prachtige ijsblauwe gletsjer. De perfecte locatie dus voor de start van je reis naar de Italiaanse meren. Dit oostelijke deel van Valtellina bij Grosio, Bormio en Livigno is het meest ongerepte van Italië en adembenemend mooi. Neem een mooie auto en bedwing de Stelviopas, een van de boeiendste stuurmanswegen ter wereld met een aaneenschakeling van 48 tornantes, haarspeldbochten van formaat. Hier waant iedere bestuurder zich een ware held. Voor veel autoliefhebbers en voor ‘Top Gear’ is dit de ultieme autoroute. De mooiste bolides gaan je voor, als een gekleurd lint tegen de berg op. En aan de nadere kant van de berg liggen kleine dorpen verspreid aan je voeten in een afwisselend berglandschap.
Perfecte pistes
Zeilboten glijden voorbij op het Lago di Como. 18
GRANDE ITALIË
De perfecte plek voor een overnachting in de bergen is het wintersport- en wellnessoord Bormio. Milanesen en toeristen op doorreis naar Como komen hier al sinds de jaren 1960, op zoek naar de perfecte pistes in de winter en frisse lucht in de zomer. Een aantal jaar geleden werd het ook ontdekt door wellnessadepten. Treed in de voetsporen van Leonardo da Vinci en geniet van de wellnesswereld van Bagni di Bormio. Hij verbleef er in 1493, zoals hij schreef in zijn Atlantische manuscript: “In Cima alla Valtellina c’e Burmi; en Burmi sono i Bagni” (Op de top van Valtellina is er Bormio; in Bormio zijn er de baden). Het zijn eeuwenoude thermale bronnen waarin je het hele jaar door kunt kuren. Je logeert in Bagni Nuovi, een prachtig oud roze gekleurd pand in Venetiaanse stijl uit 1836, waar je slaapt in antieke meubelen en baddert in witte marmeren badkamers. Je kunt er zelfs een kamer met badkamer met thermaal water reserveren. Of je kunt terecht in hotel Bagnui Vecchi, het eenvoudigere broertje even verderop tegen de berg. In Bagni di Bormio kun je tot ’s avonds laat baden in een van de dertig thermale baden, (stoom)sauna’s, zwem-
baden, modderbaden, watervallen en zelfs een 165 meter lange grottunnel van warm water. Geniet ook eens van de buitensauna naast het zwembad: de krakende oude houten vloeren, klassieke muziek en een geweldig uitzicht vanuit de ramen op het dal geven je het gevoel alsof de tijd is blijven stilstaan. In de maanden juli en augustus kan het overdag in de spa heel druk zijn. In het laagseizoen of op een doordeweekse dag is het al heel wat rustiger. Het oude Bormio is ook de moeite waard. Maak een wandeling in het park van Bagni di Bormio, bijna 100 hectare groot, of ontdek de geheime badplaats La Pozza, een thermaal bad op de weg van Bormio naar Isolaccia, via het pad naast de waterval onder Hotel Bagni Vecchi. Het shoppingbeest in jou kun je loslaten in de Via Roma en de Via Dante. Je vindt er verrassende adresjes voor antiek en leuke kleding, en bij bakker Eredi Roma (Via Roma 31) kun je de lekkerste taartjes en andere dolci kopen. Lekker eten doe je bij Al Filo (Via Dante 6, Bormio).
Italiaanse allures Op weg naar Valtellina en verder het Lago di Como maken alpenweiden stilaan plaats voor appelboomgaarden. In het voorjaar komt de natuur er op een magnifieke wijze tot leven, maar ook eind augustus en september zijn de moeite waard: de lagere zon tovert dan zijdezacht licht over het meer en de fruitbomen leveren plukklaar lekkers. Aan de kant van GRANDE ITALIË
> 19
Onberispelijke obers van Villa d’Este gaan gekleed in stijlvol wit.
5 x lekker eten aan Lago di Como
Veranda van Villa d’Est aan het Comomeer.
• Il Gatto Nero: eten met allure en een onweerstaanbaar zicht op het meer (Via Monte Santo 69, Cernobbio). • Il Glicine: gerund door een Italiaanse familie, lekker simpel en gezellig met een heel goede keuken (Via Carcano 1, Cernobbio). • Een heel leuke en simpele trattoria is Trattoria del Porto (Via Al Pontile di Careno 26): je komt er per boot via het meer om de lekkerste vis uit het Lago di Como te proeven op de perogla. • Ook per boot kun je aanmeren bij Restaurant La Tirlindana (p. Matteotti 5, Sala Comacina), een fijn restaurant met tafels aan het meer waar eigenaresse Patricia alle ingrediënten elke dag zelf controleert op kwaliteit en versheid. • La Trattor dell’Isola ligt aan Isola Comacina, je komt hier voor de traditionele Italiaanse keuken, heerlijk!
5 x zeker doen aan Lago di Como
de weg vind je dan vele kraampjes waar je al die natuurlijke weldaden kunt proeven. Bij de eerste aanblik op het Lago di Como weet je het: hier vind je nog dat echte romantische gevoel waarin de Italianen zo uitblinken. Kleurrijke groene oevers, pastelkleurige dorpjes, diep donkerblauw water, de bergen op de achtergrond… prachtig gewoon! De hellingen zijn volgebouwd met pallazi uit de achttiende en negentiende eeuw, en dat maakt de aanblik zo mooi.
Bella Bellagio Het meest geniet je van het uitzicht als je de snelweg verlaat en zo dicht mogelijk langs de oevers van het meer rijdt. In Varenna kun je de autoveerboot nemen naar Bellagio, een van de mooiste plekken aan het Lago di Como. Bellagio is onvervalst idyllisch, met gele pastelkleurige huizen en oude straatjes tegen de heuvel, aan drie kanten omringd door het Comomeer. Bij Villa Cerbelloni, op de top, kun je de tuinen bezoeken. Lekker lunchen doe je op de volle terrasjes van de toeristische haven. Ben je in een shoppingmood? In Via Garibaldi, de hoofdstraat, vind je de mooiste winkels. Vanuit Bellagio kun je dan weer de boot op naar Cadenabbia, aan de overkant. Van Como tot Menággio is de zonkant én de mooiste en duurste kant van het meer, met eeuwenoude pallazi en nog mooiere tuinen tegen de hellingen, gebouwd door kardinalen en rijke Milanese families. Nu vind je er de rijken der aarde. Zo heeft George Clooney een aantal villa’s in Laglio, evenals de familie Versace en Richard Branson. Het kleine schilderachtige Cernobbio is het zoveelste juweeltje 20
GRANDE ITALIË
• • • • •
Per autoboot naar Bellagio. Logeren (of een glas wijn drinken) bij Villa d’Este. Kijken bij Villa Carlotta in Tremezzo. Op zaterdag naar de markt in Como. Een bootje huren en het Lago di Como zelf ontdekken.
Pastelkleurig dorp Bellagio
aan het Lago di Como. Het ligt op een uurtje rijden van Bellagio, inclusief de tocht over het meer per autoboot. Het is een heerlijke plaats, met fantastische restaurants en mooie winkels. Slenter over de Piazza Lago, waar het meer je ’s ochtends tegemoet glinstert in de zon. Op de bankjes rond de fontein nemen Italiaanse dames de dag door. Voor het boothuis Navigazioni Lago di Como zie je de eerste stelletjes hand in hand staan wachten om aan boord te gaan voor een romantisch boottochtje. Bij Pasticceria Poletti drink je een perfecte cappuccino in de patiotuin (Via Regina 34). Een designerjurk voor een diner op de veranda van Villa d’Este vind je bij Molinari (Via Regina 22). En het terras bij Harris Bar, aan het plein van Cernobbio, is het ultieme lunchadres. Net voor Cernobbio ligt de sprookjesachtige Villa d‘Este. Hier beleef je de Italiaanse charme van het Lago di Como als in een oude Italiaanse film. Dit is veruit de meest ro-
> GRANDE ITALIË
21
Paleis op Isola Bella.
5 x zeker doen aan Lago Maggiore • Eten met twee Michelinsterren doe je bij Villa Crespi, een oud Moors kasteeltje met een van de beste restaurants van Italië. Wil je niet meer weg na je diner, dan kun je in dit ultieme romantische kasteeltje ook logeren. • Eten bij Ristorante Piemontese is genieten van de klassieke Italiaanse kaart (Via Mazzini 25, Stresa). • Logeren in Hotel Cannero, Cannerro Riviera voor het echte Italiaanse familiegevoel. • Logeren in Grand Hotel des Iles Borromees, Corso Umberto I 67, Stresa. • Naar Isola Bella en Isola Superiore dei Pescatore voor een fijne lunch.
mantische en chicste place to be in Italië, niet alleen voor de Italianen zelf, maar ook voor de internationale jetset. Hier gingen koningen en filmsterren je voor. Kijk dus niet raar op als je gasten ziet arriveren met een watervliegtuig. Wat opvalt, is de mooie mensenmix van jong en oud. Villa d‘Este is een bestemming op zich, of zoals de gasten het zelf omschrijven, een way of life, in het Italiaans ‘villeggiatura’, waar je de lange warme zomermaanden in stijl kunt doorbrengen. Het is enkel open van maart tot november, in de winter neemt men de tijd om dit prachtige pand te onderhouden. Ik kan niet wachten om een duik te nemen in het indrukwekkende zwembad dat drijft in het Comomeer. De lifeguards zoeken het perfecte plekje voor me uit in de late middagzon en leggen badlakens klaar op het ligbed. Het enige wat ik hoef te doen, is me installeren met mijn favoriete drankje. Een ultieme luxe.
Laatste stopplaats: Como Veerboot in Varenna.
22
GRANDE ITALIË
Ook Como moet je absoluut met een bezoek vereren. De stad is groter en minder idyllisch dan de plaatsjes rond het
meer, maar je kunt hier leuk wandelen langs de oever, met de vele opstapplaatsen voor boten. De Passeggiata di Villa Olmo is een wandeling van twee kilometer over een mooi pad naar Villa Olmo; de tuin en de villa zijn nu open voor het publiek en je kunt er af en toe een expositie meepikken of ’s avonds zelfs een openluchtconcert. Lekker lunchen en mensen kijken doe je in de straatjes onder de Duomo. Voor de nieuwe collecties Italiaanse mode ga je langs bij Mathis (Via Plinio 11) en bij de grote bekende merken die ruimschoots vertegenwoordigd zijn. Je vindt hier ook veel interieurwinkels met Italiaans design.
Latte macchiato aan het Lago Maggiore Vanaf het Lago di Como, dat ik met pijn in het hart verlaat, trek ik verder richting Lago Maggiore, waarvan de noordelijke punt in Zwitserland ligt. Het is het op een na grootste meer van Italië, minder chic en charmant dan Como, maar minstens even mooi, omgeven door bergen en vooral bekend vanwege de idyllische Borromeïsche eilanden. Wat verder in Varenna kun je de autoveerboot nemen naar Verbania. Voor de eilanden ga je richting Stresa. Ik vervolg mijn route langs het meer eerst in noordelijke richting naar Cannero Riviera voor een fijn logeeradres. Op een prachtige locatie aan de Cannero Riviera ligt Hotel Cannero, tegenover een oude kasteelruïne in het water van het Lago Maggiore. Het hotel ligt bij de oude vissershaven en bestaat uit meerdere panden die in de loop der jaren met elkaar verbonden zijn. Dit oude charmante familiehotel is al generaties lang in dezelfde familie. De oma zwaait de scepter, de dochter vind GRANDE ITALIË
> 23
Bootjes varen af en aan bij de aanlegsteiger van Isola Superiore dei Pescatore.
je in het restaurant, de zoon doet de reserveringen, en de schoondochter is vinoloog en organiseert wijnproeverijen in de oude wijnkelder. Je proeft en koopt er de lekkerste wijnen uit Piemonte en Lombardije. ’s Ochtends geniet ik van vers fruit en een latte macchiato aan het Lago Maggiore, en zo begrijp ik ook waarom Cannero wordt gewaardeerd tot in de hoogste kringen van de Lage Landen. Vervolg je reis langs het Lago Maggiore naar de eilanden. Tussen Bavena en Stresa krijg je het mooiste uitzicht op de eilanden. Heb je zin om een duik te nemen, dan is de Golf van Borromeo de beste plek om te zwemmen. In Stresa kun je de boot nemen naar de drie Borrommeïsche eilanden: Islola Bella, Isola Madre en Isola Superiore dei Pescatore, alle drie eigendom van de rijke adellijke familie Borromeo. De eilanden zijn echte sprookjes in het meer, maar wel heel toeristisch. Maar je hoeft niet noodzakelijk de ferryboot te nemen. Ook met kleine particuliere bootjes kun je de eilanden als kleine kunstwerkjes bewonderen. Isola Superiore dei Pescatore is bewoond en daardoor ook iets minder druk en authentieker dan de andere twee eilanden. Voor de lunch is het lastig kiezen uit de vele restaurantjes, maar mijn voorkeur gaat naar Ristorante Italia, vanwege het terras hoog boven het water. Isola Bella wordt gedomineerd door het grote Palazzo Borromeo en zijn indrukwekkende tuinen in barokke stijl, aangelegd op tien terrassen tegen de helling. Graaf Borromeo liet hier zijn eigen paradijs bouwen en vernoemde het naar zijn vrouw Isabella. Ook vanaf het water kun je de tuinen al goed zien. Isola Madre verandert in het voorjaar in een grote bloemenzee, en tussen de planten voor de villa van de Borromeo’s kun je de pauwen zien lopen.
24
GRANDE ITALIË
De Meren PRAKTISCH
LAGO DI COMO Autoveerboot Cadenabbia – Varrenna – Bellagio: auto + twee personen voor 15 euro. Bootverbindingen: je kunt overal de boot nemen en op- en afstappen, korte tochtjes kosten 4,50 euro. Meer informatie: Piazza Cavour 17, www.lakecomo.org.
ITALIË De Meren
LAGO MAGGIORE Bootverbindingen: Navigazione Lago Maggiore, vertrekt elk halfuur. Een dagkaartje kost zo’n 8 euro. Logeeradressen • Grand Hotel Bagni Nuovi & Bagni Vecchi (Via Bagni Nuovi 7, Valdidentro, Bormio, www.bagnidibormio.it) is heropend in december 2003 na 27 jaar en na een renovatie die elf jaar heeft geduurd. Favoriet onder Italianen, Europese royals en beroemdheden die komen kuren in de binnen- en buitenspa’s met oude thermale bronnen. • B&B Palazzo Salis (Piazza Castello, Chiavenna, www.palazzosalis.it): deze prachtige barokke villa van een adellijke familie wordt nu gerund door Alberto en Graziella Carnazza. In de zomer ontbijt je in de tuin met de Alpen op de achtergrond. • Villa d’Este (22012, Cernobbio, www.villadeste.it) is de ultieme ervaring aan het Lago di Como, een onvergetelijk adres om verliefd op te worden! Tip: de badproducten van Villa d’Este komen van Erboristeria Helleboro (Viale Italia 77, Tirano). Wandel door de tuin naar de winkel in een kleine chalet, waar je heerlijke lotions en crèmes van alpenkruiden en bloemen kunt kopen. • Hotel Cannero Lakeside Resort (28821, Cannero Riviera, Lago Maggiore, www.hotelcannero.it) staat voor oude Italiaanse familiecharme aan het meer.
