Interview met Daryl van Wouw: “Ik wil de mensen die mijn kleding maken de credit geven die ze verdienen” Lancering van de SKC nieuwe stijl Vrouwen dragen de kledingindustrie Achter de schermen bij de SKC-film Met uitneembare poster en kaarten!
Goed Goed nieuws het blad van de Schone Kleren Campagne
gaat voor goed goed / nummer 11, juni 2009
Colofon
Goed Goed nieuws is het blad van de Schone Kleren Campagne (SKC) voor betere arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie. Het wordt gemaakt door:
Redactie Marieke Eyskoot, Geert-Jan Davelaar Eindredactie Alwin Pieks Vormgeving Roel Dalhuisen, www.roeldalhuisen.nl Tekstbijdrages Edmé Koorstra, Femke de Vries, Jeroen de Glas Beeld voorpagina Daryl van Wouw Druk PrimaveraQuint, Amsterdam.
De woordvoerders van de SKC. Foto: Geert Snoeijer
De Schone Kleren Campagne zet zich in voor betere arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie. Uiteindelijk hoort alle kleding onder goede arbeidsomstandigheden te worden gemaakt, en arbeiders in de kledingindustrie de vrijheid en mogelijkheid te hebben om hun eigen (mensen)rechten zeker te stellen. We zien het als onze uitdaging en missie om een brede beweging te creëren die goed goed vraagt en mogelijk maakt.
Goed Goed nieuws verschijnt twee keer per jaar en wordt verstuurd aan de vrienden van de Schone Kleren Campagne. Ook ontvangen? Word donateur via www.schonekleren.nl.
ISSN nummer 1574-9800
Daartoe informeren en activeren we het Nederlandse publiek, stimuleren we bedrijven om ze hun verantwoordelijkheid voor de manier waarop hun kleding wordt gemaakt te laten nemen, ondersteunen we arbeiders in hun strijd voor gerechtigheid en vragen we overheden goede wetten te implementeren, en zelf verantwoord in te kopen. Hierbij streven we ernaar constructief te zijn: niet alleen op misstanden te wijzen maar ook mogelijkheden tot verbetering aan te dragen. Onze twintigjarige ervaring en expertise maakt dat
Pagina 2
De Schone Kleren Campagne bestaat sinds 1989 en brengt verschillende organisaties die zich met kleding bezighouden samen, om de arbeidsomstandigheden in die industrie te verbeteren. We vertegenwoordigen een uitgebreid netwerk van groepen die meedenken, campagnes ondersteunen en deelnemen aan activiteiten, zoals de FNV, Oxfam Novib, CNV, Max Havelaar, de Landelijke India Werkgroep, SOMO en de Nationale Jeugdraad. Het uitgangspunt van de Schone Kleren Campagne is dat de sleutel voor een uitbuitingsvrije kledingindustrie bij de arbeiders zelf ligt. Duurzame, structurele verbeteringen kunnen alleen worden bereikt als we uitgaan van de mensen om wie het gaat: zij weten wat er mis is en wat er anders moet. De SKC is onderdeel van het internationale platform Clean Clothes Campaign. In elf andere landen in Europa is er ook een Schone Kleren Campagne: net als de Nederlandse tak zijn dat coalities van o.a. vakbonden, consumentenorganisaties, vrouwengroepen, ontwikkelingsorganisaties en onderzoeksgroepen. Het internationale netwerk bestaat uit een groot assortiment van meer dan 250 vakbonden, maatschappelijke organisaties, vrouwengroepen en zustercampagnes in productie- en consumptielanden. Zo staan we in direct contact met organisaties die arbeiders vertegenwoordigen. Wij baseren onze strategieën, eisen en prioriteiten op de ervaringen en input van de miljoenen, voornamelijk vrouwelijke, arbeiders die nu nog zoveel uren gedwongen moeten overwerken voor een hongerloontje. Dat moet en kan anders. We willen dat kleding je warm houdt in plaats van koude rillingen geeft.
Inhoud
mogelijk. Wij baseren ons werk op de normen van de International Labour Organisa-tion (ILO) en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
05 Redactioneel: Schone Kleren met een C 06 Interview met Daryl van Wouw: “Ik wil de mensen die mijn kleding maken de credit geven die ze verdienen” 10 Kort Nieuws: Schone Kleren in de pers, Better Bargain Campaign, Modepoly, Treemagotchi 12 Urgent Appeals 16 Vrouwen dragen de kledingindustrie 19 Column uit het netwerk: FNV Jong 20 Fair Fashion speakertour 22 Achter de schermen bij de SKC-film
Schone Kleren Campagne Postbus 11584, 1001 GN Amsterdam T 020 4122 785 / F 020 4122 786
[email protected] / www.schonekleren.nl Onderdeel van de Clean Clothes Campaign: www.cleanclothes.org
Pagina 3
De Schone Kleren Campagne vraagt voor elke editie van Goed Goed nieuws kunstenaars, fotografen of vormgevers om beelden te maken bij ons werk. Deze keer: Studio Vormvinders.
Redactioneel
Schone Kleren Campagne met een C Welkom bij de Schone Kleren Campagne nieuwe stijl. Een kersvers logo, een eigen huisstijl en inderdaad: campagne met een c.
Dat we anders heten betekent niet dat onze identiteit helemaal verandert. We hebben nog steeds hetzelfde doel: een wereldwijde kledingindustrie waarin de arbeidsomstandigheden voldoen aan de normen van de ILO en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De Schone Kleren Campagne is en blijft een onafhankelijke, constructieve en positiefkritische organisatie. Vandaar ook onze subtitel ‘gaat voor goed goed’ en een nieuwe naam voor de vroegere Schoon Genoeg: Goed Goed nieuws.
De Schone Campagne wil een brede beweging veroorzaken die goed goed vraagt en mogelijk maakt. We hopen al die mensen die eerlijke kleren willen dragen te bereiken, en hun krachten te bundelen. Nog nooit was er zoveel interesse voor ons doel – misschien is dat ook een beetje aan ons te danken – we zijn zeker van plan daar alles uit te halen wat er inzit!
Het is alweer een tijdje terug dat de laatste Schoon Genoeg uitkwam, maar met reden. We hopen dat dit Goed Goed nieuws het wachten waard was. We stellen prijs op jullie mening over de vernieuwingen:
[email protected]. Bij voorbaat veel dank, ook voor jullie steun en samenwerking. We gaan voor goed goed!
Daarin staan we niet alleen. De SKC vormt een nog altijd groeiende coalitie van organisaties en vakbonden, verschillende groepen in kledingproductielanden, de Europese Clean Clothes Campaigns en gelijkgestemden wereldwijd. Last but not least bestaat de SKC uit alle consumenten die alleen maar kleren in de rekken willen die goed zijn gemaakt. Ons nieuwe (internationale) logo drukt die samenwerking uit: gezamenlijk kunnen we de verandering in gang zetten. Om zoveel mogelijk mensen aan te spreken en ons werk herkenbaar te maken, hebben we een nieuwe huisstijl. Zie ook www.schonekleren.nl!
Marieke Eyskoot Coördinator Campagnes en Communicatie P.S. De Schone Kleren Campagne probeert haar drukwerk waar mogelijk herbruikbaar te maken, om papierverspilling tegen te gaan. Lever de kaarten in als je kleding koopt en hang de poster op – bedankt!
En we heten nu dus met een C - voor de duidelijkheid (nieuwere generaties denken dat we een spelfout maken) en om te laten zien dat we van nu zijn. Maar we schudden onze roots niet af: solidariteit, (vrouwen)gelijkheid en gerechtigheid zijn nooit uit de mode.
Foto: Lisette Kreischer
Pagina 5
Interview
“Ik wil de men credit geven d Hoe kom je aan je eigen fabriek? “Dat is eigenlijk bij toeval,” lacht Van Wouw. “Het is zo ontstaan toen ik daar een project deed met Suitsupply. Die samenwerking beviel van beide kanten, en toen ik daar op een gegeven moment terugkwam mocht ik ineens een hele verdieping zelf inrichten. Een hele grote verrassing. Dat is nu een jaar geleden. Er zit nu een team van twaalf man. Negen die naaien, twee knippers en een manager.”
Goed Goed nieuws interviewt elke editie een prominent persoon over arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie. Deze keer: Daryl van Wouw. Daryl van Wouw (1977) is een van Nederlands meest veelbelovende modeontwerpers. Hij liep stage bij Mart Visser en Donna Karan in New York. Hij won bijna de Robijn Fashion Award voor zijn afstudeercollectie, en showde in 2006 zijn eigen collectie op de New York Fashion Week. De afgelopen Amsterdam International Fashion Week mocht hij afsluiten (de Schone Kleren Campagne was erbij!). In maart 2008 begon hij zijn eigen kledingfabriek in Shanghai, China. De kleren die daar worden gemaakt verkoopt hij in zijn winkel aan de Amsterdamse Prinsengracht. De SKC zocht hem daar op, en werd enthousiast onthaald voor een interview over de arbeidsomstandigheden in zijn Chinese fabriek. Door Marieke Eyskoot en Edmé Koorstra
Waarom China? “China is een inspiratie voor me, dat zie je terug in mijn collecties. En de Chinezen zijn vakmensen. Ze kunnen daar dingen doen die ze in bijvoorbeeld Italië niet kunnen. Het is in veel gevallen niet eens meer mogelijk om dingen alleen maar in Italië te laten maken, die kennis is daar simpelweg niet meer. Het gebeurt allemaal in India, China, Vietnam, Bangladesh.” Je zit er niet om de lage loonkosten? “Ik weet niet precies wat er in de contracten staat. De fabrikant is eigenaar van de fabriek, en hij doet de contracten van de werknemers. Maar ik ben wel op de hoogte van wat ze ongeveer krijgen en hoe dat zich verhoudt ten opzichte van andere fabrieken. Wij betalen boven het gemiddelde dus dat is goed. Ik weet wel wat de eisen zijn voor de machines en nooduitgangen en dat soort dingen.” Waarom vind jij goede arbeidsomstandigheden zo belangrijk? “Je ziet het terug in je producten”, zegt de ontwerper overtuigd. “Als mensen met liefde hun
Pagina 6
nsen in mijn fabriek de die ze verdienen.” werk uitvoeren en ze worden goed behandeld, dan zie je dat. Als je met die mensen praat zie je dat ze trots zijn, en dat is prachtig. Daarom vind ik het ook zo leuk om in mijn eigen fabriek te zijn, we hebben veel lol met elkaar.” Hoe zorg je daarvoor in je fabriek? “Doordat ik er zelf met mijn neus bovenop zit. Elke dag werk ik met die mensen. Ik ben acht maanden per jaar in de fabriek, en dan zorg je er
sowieso wel voor dat de omstandigheden acceptabel zijn, want ik moet er zelf ook werken.” Van Wouw denkt even na. “Dat klinkt heel egoïstisch, maar dat is wel de beste manier om het voor een ander ook goed te maken. En dat moet je ook doen, dat is gewoon humaan.” Dat hoor je weinig andere fabrikanten zeggen… “Wij kiezen er juist heel bewust voor om naar buiten te brengen dat we in China zitten. Dat gebeurt
”Uiteindelijk wil ik ook zelf bij de Fair Wair Foundation als ik groter wordt.”
bijna nooit, dat weet ik wel.” Van Wouw veert op: “Normaal gesproken komen de westerlingen die de orders plaatsen maar heel af en toe langs, of ze komen er helemaal niet. Ze weten niet wat er in de fabriek aan de hand is. Of ze weten het wel, maar willen er gewoon echt niet over praten. Die hebben schijt aan de arbeidsomstandigheden en hun naaiers. Die gaan puur voor het geld.”
Hoe weet jij of jouw werknemers genoeg verdienen om van te leven? “Dat weet ik zeker, omdat ik bijvoorbeeld weet hoeveel eten en drinken hier kost. Ik leef hier zelf ook, daardoor weet ik dat ze uit kunnen komen. En ze krijgen onderdak. Het mooie is; al die dingen worden steeds beter, je ziet het gebeuren.” >>
Pagina 7
Maak je alles zelf? “In principe wel. Ik heb ook knitwear, daarvoor werken we dan wel weer samen met een andere fabriek. Daar ben ik een keer of twintig zelf geweest, om te zien of daar alles goed is op de werkvloer.” Maar de exacte locaties hou je geheim? “Ja. Voor je het weet staat er iemand met een grote zak geld op de stoep, en dan ben je je fabriek kwijt. Ik ga ook niet verklappen waar mijn fabriek precies staat. Je mag bij mij in de keuken kijken, ik ga je alleen niet vertellen waar die keuken is.” Wat doe je met je werknemers als er even niet genoeg werk is? “Ik heb altijd werk”, zegt de ontwerper beslist. “Het aantal mensen in de fabriek is op dit moment niet groot, omdat ik maar een winkel heb. We leveren wel aan een paar andere winkels, en we proberen het zo te plannen dat de fabriek het hele
jaar draait. Omdat die fabriek voor mij is opgezet, moet ik ervoor zorgen dat er het hele jaar werk is. Ik heb dus nooit iemand tijdelijk in dienst.” Suitsupply is aangesloten bij de Fair Wear Foundation, speelde dat een rol bij jouw keuze? “Ja. Toen ik daar kwam zat die fabriek al op een goed niveau. En uiteindelijk wil ik zelf ook bij de Fair Wear Foundation als ik groter wordt. Maar ik ben nu nog heel klein. Er is wel een keer iemand van de Fair Wear Foundation langs geweest om met de werknemers te praten. Die heeft ze verteld waar ze recht op hebben. Dat is fair, en dat vind ik heel belangrijk.” Vond je dat altijd al? “Dat bewustzijn heeft zich gaandeweg ontwikkeld. Je gaat er pas over nadenken als je er echt mee wordt geconfronteerd. Dat begon bij mij op het moment dat ik groter werd en in China terechtkwam.”
Pagina 8
Als jij zelf kleding koopt, let je er dan op hoe het is gemaakt? Van Wouw twijfelt: “Nou, niet echt. Ik ben wel gevoelig voor merken, daarom zit ik ook in de mode. Mijn eerste afweging is: vind ik het mooi? Heb ik affiniteit met de ontwerper? Maar nee, ik let dus niet erg op hoe iets gemaakt is. Ik kijk wel of iets biokatoen is.” Wat zeg je tegen andere ontwerpers die naar China willen? “Lees je in voordat je ernaartoe gaat. Weet hoe die mensen werken, zodat je weet waar je aan toe bent. Als je er nooit geweest bent, en je hoort alleen maar negatieve berichten, dan oordeel je daar ook op. Sta open voor mensen die je laten zien dat het ook anders kan! Als je op zo’n manier begint, en je houdt je verstand erbij, dan geloof ik dat het wel goed komt.”
“Als mensen met liefde hun werk uitvoeren en ze worden goed behandeld, zie je dat terug in je producten.”
Hoe staat het met je eigen arbeidsomstandigheden? “Ik werk zelf vaak meer dan twaalf uur per dag. Maar voor mij is het geen werk, het is een passie. Ik steek alle tijd die ik heb erin. Maar”, voegt de ontwerper overtuigd toe: “dat kan en mag je niet van iedereen verwachten. Ik heb een droom die stukje bij beetje werkelijkheid wordt. Het is niet altijd even leuk, soms is het knokken. Maar het feit dat ik de mogelijkheid heb om ervoor te kunnen knokken is al iets heel moois. En zo kan ik ook andere mensen helpen hun eigen droom te laten uitkomen.” Hoe doe je dat? “Als je elke dag werkt met die mensen krijg je er een gevoel bij”, zegt Van Wouw vol vuur. “Dat gevoel wil ik naar buiten brengen. Ik wil in mijn kleren geen label waarin alleen maar staat: made in China. Nee, ik wil daar een belevenis bij hebben. Dat mensen echt kunnen voelen wat wij daar doormaken met elkaar. Ik hoef geen voortrekker te zijn, maar ik wil wel laten weten hoe het eraan toe gaat. Het gaat niet om mij, maar juist om dat land, om die mensen. Nu ik de mogelijkheid heb, wil ik hen de credit geven die ze verdienen.”
Pagina 9
Foto’s winkel: Dennis Flink
Kort nieuws
In de pers De media heeft de laatste tijd steeds meer aandacht voor de Schone Kleren Campagne. Dit jaar stonden al uitgebreide stukken in De Volkskrant, Trouw en De Telegraaf; sinds de vorige Schoon Genoeg gaven ook DAG en Radio 1 ons ruimte in inkt en ether. In EenVandaag spraken we op uitnodiging van Maxime Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken, over kinderarbeid. Onze campagnes en activiteiten worden evenmin over het hoofd gezien. Treemagotchi zorgde ervoor dat we veel publiciteit kregen – kijk op pagina 11 voor meer informatie. ‘Cashing In’, ons rapport over arbeidsomstandigheden de kledingproductie voor stuntsupers, kreeg veel aandacht in de landelijke dagbladen en op websites zoals VARA’s digitale consumentenprogramma ‘Nieuwsweek’. Een overzicht van persberichten- en knipsels vind je op www.schonekleren.nl.
Modepoly: maakt jouw favoriete merk eerlijke kleding? “Waar koop ik schone kleren?” is de vraag die misschien wel het meest aan de Schone Kleren Campagne wordt gesteld. Met onze Modepolywebsite is het nu makkelijk informatie te vinden over hoe de merken die jij draagt het doen. Kijk op www.modepoly.org. Op het virtuele speelbord Modepoly kun je checken of, en op welke manier, 22 bekende merken en winkels bijdragen aan een eerlijke kledingindustrie. De belangrijkste stappen die een bedrijf kan nemen om te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden in haar toeleveringsketen, zijn er op een rijtje gezet. Via de site kun je bedrijven hier ook rechtstreeks vragen over stellen. De bedrijven worden vanuit vier perspectieven beoordeeld. Ten eerste kijken we of een kledingmerk- of winkel betrokken is bij een zogenaamd Multi Stakeholder Initiative. Ofwel: of er structurele samenwerking is met stakeholders zoals vakbonden, maatschappelijke organisaties en andere bedrijven, maar ook met de arbeiders. Ten tweede moeten onafhankelijke (lokale) organisaties kunnen toetsen of daarin resultaten worden geboekt. Ten derde kijken we naar wat wij ‘leefbaar loon’ noemen. Kledingarbeiders krijgen vaak een salaris waarmee ze niet rond kunnen komen; krijgen ze van dit bedrijf loon naar werken én leven? Tenslotte kijken we hoe open een bedrijf communiceert aan klanten. Shoppers hebben het recht om te weten waar producten vandaan komen en hoe ze zijn gemaakt, om te kunnen beslissen waar ze de rekken langsgaan. Ben je benieuwd hoe goed jouw favoriete merk zich gedraagt, voordat je hun label draagt? Neem dan eens een kijkje op www.modepoly.org.
Pagina 10
Kort nieuws
Better Bargain Campaign gelanceerd Op 10 februari lanceerde de Schone Kleren Kampagne een nieuw rapport - "Cashing In" - over de arbeidsomstandigheden van de mensen die Aldi en Lidl’s kleding maken. Het zijn vooral vrouwen, en ze verdienen (veel) te weinig om van te kunnen leven. In Bangladesh heb je minstens € 48 per maand nodig om te kunnen leven; bij een Aldi-leverancier wordt € 13,50 betaald. Daarom willen we dat de stuntsupermarkten Aldi en Lidl (en internationaal ook Tesco, Carrefour en Wal-Mart) stappen zetten om ervoor te zorgen dat er alleen nog maar kleding wordt verkocht die onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt. Het rapport kreeg in Nederland veel persaandacht Naar aanleiding van het rapport zijn op 16 februari Kamervragen gesteld aan de minister van Buitenlandse
Zaken en de staatssecretaris van Economische Zaken. Leden van de SP en ChristenUnie vroegen ondermeer of er een openbaar beroep kan worden gedaan op deze bedrijven om arbeidsomstandigheden bij hun leveranciers te verbeteren en of overheidsinstellingen zelf bij stuntsupers inkopen. Meer informatie is te vinden op www. schonekleren.nl, waar we ook de antwoorden zullen publiceren zo gauw we ze ontvangen. In een aantal Europese landen wordt er door Clean Clothes Campaigns campagne gevoerd op deze stuntsupermarkten - ga naar www.cleanclothes.org/campaigns om hier meer over te lezen.
Treemagotchi: bomen voor een betere wereld Op de site van Treemagotchi kun je een virtuele boom planten en volhangen met vrienden. Je laat je boom groeien en bloeien door hem te voeden met goede acties. Een van de acties waaraan je mee kunt doen gaat via onze Modepoly site: er zijn al 4600 vragen gesteld aan kledingbedrijven over arbeidsomstandigheden en 1000 Bikkels hebben in een echte winkel vragen gesteld. De Treemagotchi contest, waarbij je eerlijke en groene prijzen kon winnen, werd afgesloten op 20 mei. Treemagotchi gaat wel gewoon door en blijft tot de start van de nieuwe versie open voor nieuwe deelnemers. Je maakt nu dus geen kans meer op prijzen, maar je kunt nog wel een impact maken! Meedoen? Plant je eigen boom op www.treemagotchi.nl.
Pagina 11
Urgent Appeals
De Schone Kleren Campagne krijgt vanuit alle hoeken van de wereld verzoeken om te helpen bij misstanden in kledingfabrieken waar onze kleding wordt geproduceerd. We bellen, klimmen in de pen en voeren gesprekken met de kledingmerken. Soms gaat dat heel goed en soms gebeurt er (bijna) niets. In dat laatste geval maken we een zaak openbaar en hebben we jullie hulp nodig om de eisen van de arbeiders kracht bij te zetten.
Filippijnen: misbruik van rechtssysteem Op dit moment vragen we extra aandacht voor arbeids- en mensenrechtenschendingen in de Filippijnen. We hebben twee Urgent Appeals op onze website geplaatst over de Filippijnse overheid – die het rechtssysteem misbruikt om arbeiders te onderdrukken.
van hun fabriek weigerde te onderhandelen over een collectieve arbeidsovereenkomst. Hun vreedzame protesten werden beëindigd door een groep gewapende mannen, die de fabriek binnendrongen en enkele stakers met de dood bedreigden. Inmiddels zijn er vele honderden brieven en e-mails verstuurd als protest aan de Filippijnse regering en werkgeversorganisatie. Het Internationaal Secretariaat van de Clean Clothes Campaign lobbyt daarnaast actief op ambassades en diplomaten en heeft persberichten verstuurd aan wereldwijde media. Lees het laatste nieuws op www.schonekleren.nl en steun deze actie!
Nieuw: SMS-en voor goed goed Je stem laten horen via je mobiele telefoon – dat kan met onze nieuwe SMS-tool! Geef je op via onze website of SMS ‘Kleren aan’ naar 4414. Je ontvangt dan ongeveer 6 keer per jaar een SMS met een concrete oproep. Wij verzamelen alle protesthandtekeningen en sturen deze door aan de kledingmerken en overheden. De kosten hiervoor bedragen € 0,25 per ontvangen bericht.
Remigio Saladero is een arbeidsrechtadvocaat die ten onrechte wordt beschuldigd van een poging tot moord. Mede dankzij protestmails via de Schone Kleren Campagne en onze partnerorganisaties werd hij begin februari vrijgelaten. Helaas werd er kort daarna opnieuw een aanklacht ingediend. De reden van de vrijlating was namelijk ‘het volgen van verkeerde gerechtelijke procedures’, volgens de aanklager. De tweede Urgent Appeal betreft 33 vakbondsleiders- en leden (met name vrouwen) tegen wie arrestatiebevelen zijn uitgevaardigd. Ze organiseerden een staking nadat het management
Pagina 12
goed goed?
goed goed?
goed goed? Zojuist heb ik in uw winkel het volgende kledingstuk gekocht / overwogen te kopen: ........................................................................................ Soort : ........................................................................................ Merk : ........................................................................................ Omdat de arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie vaak erg slecht zijn maak ik me zorgen om de mensen die aan dit kledingstuk hebben gewerkt. Ik wil eigenlijk alleen maar kleren kopen die onder goede arbeidsomstandigheden zijn gemaakt. Kunt u mij vertellen: Wat uw bedrijf doet om arbeidsomstandigheden te verbeteren, en hoe u controleert of dit succesvol is? Hoe u ervoor zorgt dat de arbeiders in de fabrieken die uw kleding produceren zelf voor hun rechten op kunnen komen? Hoe u weet dat de arbeiders in hun levensonderhoud kunnen voorzien op basis van de prijs die u voor de kleding betaalt?
goed goed? Zojuist heb ik in uw winkel het volgende kledingstuk gekocht / overwogen te kopen: ........................................................................................ Soort : ........................................................................................ Merk : ........................................................................................ Omdat de arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie vaak erg slecht zijn maak ik me zorgen om de mensen die aan dit kledingstuk hebben gewerkt. Ik wil eigenlijk alleen maar kleren kopen die onder goede arbeidsomstandigheden zijn gemaakt. Kunt u mij vertellen: Wat uw bedrijf doet om arbeidsomstandigheden te verbeteren, en hoe u controleert of dit succesvol is? Hoe u ervoor zorgt dat de arbeiders in de fabrieken die uw kleding produceren zelf voor hun rechten op kunnen komen? Hoe u weet dat de arbeiders in hun levensonderhoud kunnen voorzien op basis van de prijs die u voor de kleding betaalt?
Waar ik extra informatie kan vinden over de arbeidsomstandigheden in de fabrieken waar uw kleding wordt gemaakt? Anders, nl: ........................................................................................ ........................................................................................ Wilt u mijn vraag/vragen doorgeven aan de bedrijfsleiding van uw winkel en het kledingmerk? U kunt uw antwoord sturen naar: Naam: ........................................................................................ E-mail- of postadres: ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ Ik zou het op prijs stellen als u een kopie van uw antwoord stuurt naar:
[email protected] / Schone Kleren Campagne, Postbus 11584, 1001 GN Amsterdam. Vriendelijk bedankt!
Waar ik extra informatie kan vinden over de arbeidsomstandigheden in de fabrieken waar uw kleding wordt gemaakt? Anders, nl: ........................................................................................ ........................................................................................ Wilt u mijn vraag/vragen doorgeven aan de bedrijfsleiding van uw winkel en het kledingmerk? U kunt uw antwoord sturen naar: Naam: ........................................................................................ E-mail- of postadres: ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ Ik zou het op prijs stellen als u een kopie van uw antwoord stuurt naar:
[email protected] / Schone Kleren Campagne, Postbus 11584, 1001 GN Amsterdam. Vriendelijk bedankt!
De Schone Kleren Campagne vraagt voor elke editie van Goed Goed nieuws kunstenaars, fotografen of vormgevers om beelden te maken bij ons werk. Deze keer: Studio Vormvinders.
Vrouwen dragen de kledingindustrie Veel vrouwen houden van kleding. En hoewel ook steeds meer mannen geïnteresseerd zijn in mode, zijn het vooral vrouwen die shoppen en de modebladen lezen. Glossy’s als Vogue en Elle springen gretig in op deze belangstelling. In prachtige fotoreportages worden de nieuwste mode must haves en bijbehorende accessoires aangeprijsd. Door Femke de Vries Dit staat in schril contrast met het verhaal van een meisje dat werkzaam is in een kledingfabriek in Sri Lanka: "Ik ben een meisje, maar heb geen oorbellen – ik heb simpel het geld niet om me
modieus te kleden, want met mijn salaris kan ik me nauwelijks iets veroorloven. Wat kan ik eraan doen? Ik berust erin dat het mijn lot is.” Ook in de kledingindustrie zijn vrouwen in de meerderheid. Van de 47 miljoen kledingarbeiders die in landen als Sri Lanka, Bangladesh en India werken is 85 procent vrouw. De omstandigheden in deze fabrieken zijn vaak erg slecht: extreem lage lonen, te lange werkdagen en een ongezonde werkplek. Vrouwen worden hierbij het hardst getroffen. Vrouwelijke kledingarbeiders verdienen (veel) minder dan hun mannelijke collega’s en promotie maken ze niet of nauwelijks. De stem
Pagina 16
beidster uit Sri Lanka verzucht: “Ik vertrek wanneer mijn dochter nog in dromenland is en kom terug als ze alweer slaapt.” Het is lastig voor vrouwen in de kledingindustrie om zich te organiseren en samen voor hun rechten op te komen. Dit heeft te maken met de opvattingen over de rol van de vrouw. Het werk van vrouwen wordt lager gewaardeerd en ze worden geacht om zich in hun rol te schikken. Ze zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor het huishouden en de zorg voor hun kinderen. Vrouwen hebben, met werkweken van 70 of 80 uur, vaak eenvoudig geen tijd voor vergaderingen en demonstraties. Arbeidsters die toch tegen de stroom in zwemmen, lopen gevaar om te worden ontslagen. Om de positie van de arbeiders in de wereldwijde kleding- en sportgoederenindustrie structureel en duurzaam te verbeteren, is het essentieel om de rechten en behoeftes van de vrouwen die dag in dag uit onze kleding in elkaar naaien, centraal te stellen. Daarom is ‘gender’ een speerpunt van de Schone Kleren Campagne. Gender is wat anders dan sekse, dat staat voor de biologische verschillen tussen man en vrouw. Gender heeft betrekking op de sociaal-culturele aspecten van het man of vrouw- zijn, over de rol die vrouwen en mannen geacht worden te vervullen in de maatschappij. Gender drukt op allerlei manieren >>
Foto: Liesbeth Sluiter
van vrouwen wordt vaak niet gehoord, gewoon omdat ze vrouw zijn. “Vrouwen kunnen als handpoppetjes aan het dansen worden gebracht en voor mannen geldt niet hetzelfde” getuigt een Bengaalse arbeidster. Ook seksuele intimidatie is aan de orde van de dag. “Ze gebruiken verschrikkelijke taal,” legt een andere arbeidster uit, “en ik voel me zo vies dat ik vaak het liefste wil opstappen.” Voor de zwangere Sarmin wordt geen uitzondering gemaakt: “Zwangere vrouwen krijgen pas verlof als ze echt niet meer kunnen”, legt haar collega Buna uit. Vrouwen zien hun kinderen nauwelijks door lange werkweken en verplichte overuren. Een kledingar-
Pagina 17
Foto: Liesbeth Sluiter
een stempel op de arbeidsomstandigheden: voor werk worden vrouwen en mannen geschikt geacht, hoe is de verhouding met hun werkgever, welke rechten en plichten kent de wet voor vrouwen? Daarom bekijken wij bijvoorbeeld de gedragscodes van bedrijven door een ‘gender-bril’, en raden bedrijven aan diezelfde bril op te zetten. Want wat betekenen mooie woorden op papier in de praktijk op een Indiase werkvloer? Hoe kunnen de omstandigheden voor vrouwen daadwerkelijk worden verbeterd? Afnemers zouden van hun leveranciers kunnen eisen dat vrouwen in hun fabrieken gelijkwaardige promotiekansen krijgen. Er moet gezorgd worden voor een veilige werkplek, wat bijvoorbeeld ook inhoudt dat zwangere vrouwen niet met gevaarlijke chemicaliën hoeven te werken, en niet vanwege zwangerschap worden ontslagen. Andere verbeteringen zijn het benoemen van vrouwelijke vertrouwenspersonen die klachten over seksuele intimidatie en geweld serieus behandelen. Verder moeten vrouwen meer kansen krijgen om zich te organiseren in een vakbond.
Ook in de Nederlandse kledingbranche zijn vrouwen in de meerderheid. Tweederde van de ondernemers in de modebranche en 85 procent van de werknemers in kledingwinkels is vrouw. Wereldwijd wordt de kledingindustrie dus door vrouwen gerund. En dat schept een band - tussen de vrouw die een truitje koopt, de vrouw die een truitje in- en verkoopt én de vrouw die het truitje in elkaar heeft genaaid. Deze band wil de Schone Kleren Campagne, als onderdeel van haar genderbeleid, verder versterken. Zodat vrouwen, op welke manier zij ook met kleding bezig zijn, zich inzetten voor goed goed: kleding die onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt. Daarbij kunnen we de expertise en frisse blik van de Goed Goed nieuws lezers goed gebruiken. Als jij een idee hebt, laat het ons dan weten via femke@ schonekleren.nl. We zien de reacties graag tegemoet. Bronvermelding > Clean Clothes Campaign Field Research Report, Sri Lanka, augustus 2008. > Clean Clothes Campaign Field Research Report, Bangladesh, augustus 2008
Pagina 18
Column uit het netwerk
FNV Jong De Schone Kleren Campagne is er trots op een netwerk-organisatie te zijn. Daarom laat Goed Goed nieuws elke editie een organisatie uit ons platform aan het woord om in een column meningen en observaties te delen over ons werk en werkveld. Deze keer: nieuwe SKC-aanwinst FNV Jong. “Wat kan ik nou doen om slechte arbeidsomstandigheden tegen te gaan, in verre landen waarvan ik de taal niet spreek?” Wanneer ik spreek met jongeren over issues zoals kinderarbeid, werkomstandigheden en armoede krijg ik vaak zo’n vraag. Bij FNV Jong willen we ons praktisch inzetten, om in Nederland niet alleen iets te betekenen voor studenten en werknemers hier, maar ook in bijvoorbeeld het verre Marokko. Outhmann was 12 jaar toen hij zijn beide handen verloor onder een drukpers in een leerlooiersfabriek. Wij organiseerden hier een benefiet, waardoor voldoende geld vrijkwam voor twee prothesen en een persoonlijk fonds voor latere studie.
ten op de arbeidsmarkt – sommigen zien dat als onverschilligheid. Dat is het niet. De kennis over zaken zoals CAO’s en internationale arbeidsmarkten heb ik op het werk voor handen. Op scholen en werkplaatsen ontbreekt het, ook hier. Hoe kan een jongere weten of zijn of haar spijkerbroek is gemaakt in een lagelonenland? De FNV zoekt de jongeren op, met een eigen voorlichtingsprogramma over rechten en plichten – bijspijkeren noem ik dat! Zowel bij FNV Jong als bij de SKC moeten we daarom doorgaan met het face-to-face benaderen van jonge mensen. Soms met leuke en ludieke acties, soms met een workshop om kennis breder te verspreiden. Ver-van-je-bed problemen worden pas interessant als het ineens zo dichtbij is als de tas om je schouders, de schoenen aan je voeten… Jeroen de Glas, FNV Jong
Het is vooral een gebrek aan kennis dat jongeren weerhoudt zich actief te bemoeien over slechte arbeidsomstandigheden en andere misstanden. Op een hogeschool in Arnhem zei iemand dat uitbuiting niet kan worden opgelost, omdat het een arm land draaiende houdt. Ze weten ook niet welke producten een achtergrond hebben van slechte arbeidsomstandigheden. Bij de FNV merk ik ook vaak dat jongeren te weinig weten van hun eigen rechten en plich-
Pagina 19
Fair Fashion Speak Made
Foto’s Kalpona Akter: Liesbeth Sluiter
Begin april had aanstormend modetalent de kans op een bijzondere ontmoeting. De Schone Kleren Campagne had Kalpona Akter (32) uitgenodigd om te vertellen over haar ervaringen in de kledingindustrie in Bangladesh. Door Geert-Jan Davelaar Kalpona begon op haar twaalfde achter de naaimachine. Zonder klagen werkte ze dagen van 14 tot 16 uur, waar ze zo’n 3 euro per dag mee verdiende. Totdat er vier jaar later een staking uitbrak in haar fabriek. De kledingarbeiders hadden 16 dagen achter elkaar 21 uur per dag gewerkt om een bestelling af te krijgen. Het fabrieksmanagement weigerde de gewerkte overuren te betalen. Kalpona: “We kwamen in contact met een arbeidsrechtenorganisatie die de staking steunde. Toen begon mijn tweede leven. Ik kwam er tot mijn stomme verbazing achter dat er arbeidswetten zijn die ons beschermen!”. Twintig jaar nadat ze in een kledingfabriek begon heeft
Kalpona zich via verschillende trainingen en cursussen opgewerkt tot directrice van het Bangladesh Centre for Worker Solidarity. Deze arbeidsrechtenorganisatie uit Dhaka helpt, vooral vrouwelijke, kledingarbeiders voor zichzelf op te komen. “Toen ik voor mijn rechten opkwam kreeg ik een enorm krachtig gevoel. Deze kracht wil ik graag delen met anderen die nu nog in de positie zitten als ik toen”, zegt Kalpona. Het project Fair Fashion (om studenten van modeopleidingen te leren over arbeidsomstandigheden) van de Schone Kleren Campagne en Kalpona Akter bezochten hogescholen in Enschede, Deventer en Amsterdam. Ze waren aanwezig bij een bijeenkomst van Clean & Unique, een platform van jonge ontwerpers en starters die op een eerlijke en groene manier zaken willen doen. Kalpona gaf een levendige en energieke presentatie over het heden en verleden van de Bengaalse kledingindustrie. Ondanks de vaak schrijnende verhalen van lage lonen, onvei-
Pagina 20
kertour: in Bangladesh lige werkomstandigheden en beelden van een ingestorte fabriek ziet Kalpona de laatste jaren enkele voorzichtige verbeteringen. Zo is het minimumloon kortgeleden verhoogd van zo’n 13 naar 20 euro per maand, het loon wordt vaker op tijd betaald en veel fabrieken zijn veiliger geworden. Het betalen van een eerlijk loon en de vrijheid om bijvoorbeeld via een vakbond gezamenlijk op te komen voor betere arbeidsomstandigheden zijn de thema’s waar nog veel te winnen valt. Een Bengaals gezin heeft ongeveer 45 euro per maand nodig om van rond te komen en als arbeiders lid worden van een vakbonden worden ze vaak nog steeds zonder pardon ontslagen.
“Zou je na mijn verhaal nog kleding uit Bangladesh kopen?”. Door deze vraag te stellen wist Kalpona haar publiek op het verkeerde been te zetten. Na enige aarzeling, aangemoedigd door de Clean & Unique presentatrice, schalde een unaniem “nee!” door de zaal. “Helemaal fout!” reageerde Kalpona verontwaardigd, “dat zou het einde van Bangladesh betekenen! Bangladesh heeft juist shoppers nodig. 75% van de totale export is kleding, als er een boycot komt zit bijna iedereen zonder werk”. Wat kan de klant dan wel doen? “Altijd vragen waar en hoe de kleding die je koopt gemaakt is, laat een kledingmerk weten dat je het belangrijk vindt dat kleding onder eerlijke omstandigheden is gemaakt”. Er ligt ook een grote uitdaging bij de studenten van nu. Zij zijn de beslissers van de toekomst. Alle keuzes die fashion professionals later maken hebben invloed op de levens van kledingarbeiders. Fair Fashion probeert deze impact zichtbaar te maken. Hierdoor kunnen de aankomende ontwerpers, managers en inkopers positieve stappen zetten naar een eerlijke kledingindustrie. De Fair Fashion speakertour heeft hier hopelijk een bijdrage aan geleverd. De ontmoeting heeft in elk geval indruk gemaakt op studente Marijke Smit: “Je hoort en leest natuurlijk wel over de omstandigheden in de kledingindustrie, maar het wordt toch meer tastbaar als er iemand voor je neus staat en haar verhaal doet. Opeens realiseer je je dat onze kleding wordt gemaakt door mensen zoals jij en ik”.
Pagina 21
Achter de schermen bij de SKC-film Musical- en televisiester Robin van den Akker (o.a. Op zoek naar Joseph, Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat, Evita, ONM) speelt de hoofdrol in ons nieuwe campagnefilmpje. Hier een impressie van een enerverende draaidag op locatie in Rotterdam - hou onze website in de gaten, het resultaat is daar binnenkort te zien. Foto’s: Lisette Kreischer Lopen, praten, acteren en filmen tegelijk – Robin en Kim zijn grote talenten.
Voor een filmpje over de Schone Kleren Campagne moet je kleding natuurlijk wel goed zitten. Dat ene stomme zinnetje vergeet ik steeds!
Zo, en zo en dan een beetje zo. Komt goed!
Guus, Lisette, Robin, Marieke, Geertje, Marloes en Kim (en Jan en Joost) – bedankt!
Pagina 22
In de volgende Goed Goed nieuws o.a. Twintig jaar Schone Kleren Campagne! We kijken terug, en naar de uitdagingen voor de toekomst. Een interview met Liesbeth Sluiter, schrijfster van het boek ‘Clean Clothes – a global movement to end sweatshops’ over onze geschiedenis. Nog steeds krijgen de mensen die onze kleding maken veel minder dan ze verdienen. Leefbaar loon is een van de belangrijkste issues op het gebied van goede arbeidsomstandigheden: de SKC brengt nieuw onderzoek en actiemogelijkheden.
Mis hem dus niet! In oktober ligt hij op de mat: bij je organisatie als die onderdeel is van het SKC platform, of bij je thuis als je donateur bent. Nog geen donateur? Geld hebben we hard nodig. Om ervoor te zorgen dat de mensen die de kleding naaien die ons warm houden niet meer zo worden uitgebuit dat je er koude rillingen van krijgt. Je krijgt dan twee keer per jaar dit blad, boordevol informatie, actiemogelijkheden en achtergrondverhalen, en je maakt een uitbuitingsvrije kledingindustrie mede mogelijk. Ga naar www.schonekleren.nl om je aan te melden. Alvast veel dank. P.S. De achterkant van deze Goed Goed nieuws (sla om!) is een poster: knip of scheur ‘m af en hang ‘m op waar ‘ie wordt gezien - in de kantine, op de sportschool, in het toilet - en maak onze beweging voor betere arbeidsomstandigheden zo breed mogelijk. Ga voor goed goed!
Foto: Liesbeth Sluiter
Pagina 23
Maak eerlijke kleding mogelijk: ga voor goed goed www.schonekleren.nl
