Goed ambtenaarschap bevorderen 20 november 2014
1
2
• • • • • • • • • •
corruptie fraude diefstal en verduistering dubieuze beloften of giften onverenigbare functies en bindingen misbruik en manipulatie van informatie misbruik van bevoegdheden verspilling en wanprestatie ongewenste omgangsvormen (discriminatie, intimidatie en pesten) misdragingen in de vrije tijd 3
• • • • • • • • • •
corruptie fraude diefstal en verduistering dubieuze beloften of giften onverenigbare functies en bindingen misbruik en manipulatie van informatie misbruik van bevoegdheden verspilling en wanprestatie ongewenste omgangsvormen (discriminatie, intimidatie en pesten) misdragingen in de vrije tijd
•
Onpartijdigheid
•
Betrouwbaarheid
•
Zorgvuldigheid
•
Dienstbaarheid en respectvolle bejegening
•
Professionaliteit en morele verantwoordelijkheid
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Programma •
Thijs Jansen (Stichting beroepseer)
•
Alexandrien van der Burgt (Stichting beroepseer)
- Pauze (plus minus 1430/1445 uur)
•
Frouk Weidema (Vumc en GGNet)
•
In gesprek met elkaar
•
Afronding - 1630: Borrel
13
Thijs Jansen (Stichting beroepseer)
14
Goed ambtenaarschap bevorderen
Thijs Jansen 20-11-2014
HRM zet toon
3 HRM prototypen
Prototype 1: zelfontplooier
Zelf ontplooien/ zelfontplooier • Ambitieus • Baan is een middel om je zelf verder te brengen • Op zoek naar uitdagingen • Op zoek naar erkenning • Gericht op eigen ontwikkeling, groei: baan is een stap/ fase in carrière
Prototype 2
Ondernemend/ ondernemer • • • • • •
Zelfstandig, onafhankelijk Risico’s nemend Verantwoordelijk Houdt van spanning Strijdbaar Competitief
Zelfstandig Publiek Professional
Prototype 3: Netwerker
Netwerken/ netwerker • Heeft anderen nodig voor het bereiken doel werk • Moet vertrouwd worden • Zoekt naar consensus • Vermijdt conflicten • Aardig gevonden worden • Sociaal vaardig
De overheid als cocreatie • Ambtenaar 2.0 • Netwerksamenleving
DE HOE lyriek • • • •
HRM taal over ambtenaar Ambtenaar 2.0 Cocreatie, slimmer werken Procedurele begrippen: over het Hoe, en heel weinig over het Wat • Velen kunnen lyrisch worden over het Hoe: de Hoe Utopie • Mijn stelling: het Wat is echter minstens even belangrijk
Het WAT Wat is goed werk in de Rijksoverheid? • • • • •
Publiek belang dienen Macht uitoefenen Meerderheid/ minderheid Representatieve democratie Rechtsstaat
2012 •De machtsdimensie is taboe: “klantmanager”, “leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker” •Overheid oefent macht uit, maar doet net alsof daar geen sprake van is: wordt verdoezeld * De ondraaglijke lichtheid van de overheidstaal
Morele ambtelijke identiteiten
Dienaar
Dienstbaarheid • • • • • •
‘Civil servant’ Bescheiden Dienstbaar Loyaal Trouw Prudent
Rechter
Rechtvaardigheid • Onbevooroordeeld, belangeloosheid • Machtsuitoefening moet op rechtvaardigheid gebaseerd zijn • Procedurele rechtvaardigheid
Ambachtsman
Ambachtelijkheid • Expertise/ vaardigheid centraal • Steeds verder ontwikkelen van eigen vaardigheid • Ontwikkelingsgericht • Nieuwsgierig • Geduldig, uithoudingsvermogen
Makelaar/mediator
Makelaar/ verbinder • Dicht aan tegen netwerker • Mensen bij elkaar brengen ten behoeve van wederzijds profijt of ten behoeve van algemeen belang
•
Programma SBS huwelijksmakelaar, eigen kracht conferenties (jeugdzorg), mediator
Militair
Eergevoel • • • • • • • •
Moed Dienstbaarheid Opofferingsgezindheid Doorzettingsvermogen Directheid Regels Hiërarchie Kameraadschap
NZA/Arthur Gotlieb
Het Wat van de ambtenaar • Algemeen belang: niet je eigen belang, het belang van je afdeling, je departement of van een lobbygroep • Dienstbaarheid: in dienst van het algemeen belang en van de representatieve democratie (ministeriele verantwoordelijkheid) • Ambachtelijkheid: expertise • Moraliteit/ rechtsstatelijkheid: beleid moet voldoen aan eisen van rechtsstatelijkheid: rechtsgelijkheid en rechtszekerheid • Betrokkenheid: wil je ook werkelijk weten wat het gevolg is van het beleid dat je hebt gemaakt
WAT als schaars goed • Deze morele kwaliteiten: zijn die zo maar beschikbaar!? • De HOE school doet te veel alsof het WAT ruim beschikbaar is; maar het WAT is een schaars goed
• • • •
Dominantie HRM beleid en HRM termen Charter, 2.0 Veel aandacht voor Weinig expliciete aandacht voor beroepsethiek, voor het WAT
2009
Nieuwe bestuursfilosofie – Stuurt aan op zoveel mogelijk intrinsieke motivatie bij professionals – Zelfrespect is een onderschatte en onbenutte drijvende kracht – Laten we die weer veel meer aanspreken en benutten!
Drietrapsraket Zelf-respect
1.Eigenwaarde 2.Beroepstrots 3.Beroepseer
Trap 1. Eigenwaarde Ambachtelijkheid: De eigenlijke kern van het professionele leven is het streven om steeds beter te worden in wat je doet en daardoor iets steeds beters te maken. Het prototype daarvan is de ambachtelijke vakman die werk wil leveren dat aan de hoogst mogelijke kwaliteitsmaatstaven voldoet.
Gevoel van eigenwaarde dat niet in de eerste plaats afhankelijk is van de erkenning van anderen. Vakmanschap: iets goed doen als doel op zich.
Trap 2. Beroepstrots ‘Het zelfbewust, in het openbaar uitkomen voor een prestatie of eigenschap van jezelf of van iets of iemand die je tot ‘jezelf’ rekent , omdat je vindt dat de waarde daarvan bredere erkenning verdient. Daarbij ben je erop uit dat anderen je positieve waardering van dat ‘eigene’ op zijn minst zullen respecteren, of – nog sterker – delen’.
Trots is een deugd, als het ‘gepaste tevredenheid over eigen geleverde prestaties’ is. Fouten: 1. Misplaatste nederigheid 2. Ongepaste verwaandheid
Trots en organisatie werk • Je kunt alleen trots zijn op iets wat van je zelf is. • Trots het hoogst in: - Ambachtelijk werk - Organisaties waar werknemer zeggenschap heeft
Trap 3 Beroepseer • ‘Eer’ is van toepassing als een ik hoge eisen aan zijn eigen doen en laten stelt, om in de ogen van zichzelf en anderen iets voor te stellen. Hier is sprake van een nauwe relatie tussen zelfrespect en respect (van anderen). Vaak gaat het hierbij om het voldoen aan hoge normen die door je zelf en de groep waar je bij hoort tot maat zijn verklaard.
Keerzijde eer: schaamte
Good Work Project, Howard Gardner
Drievoudige helix van goed werk
6 Ingrediënten zinvol werk in moderne tijden Maatschappelijk doel Iets zinvols doen voor anderen of voor de samenleving Moreel juist Werk doen dat moreel te rechtvaardigen is wat betreft zowel de aanpak (procedures) als wat betreft de resultaten. Plezier in presteren Plezier hebben in je werk, een baan hebben die je ontwikkeling stimuleert en die het je mogelijk maakt je doelen te bereiken. Autonomie Je eigen vaardigheden en oordeelsvermogen kunnen gebruiken om problemen op te lossen en beslissingen te nemen in je werk. Erkenning Werk doen dat overeenkomt met je vaardigheden, waaavan de resultaten erkenning krijgen en waarvoor het salaris adequaat is. Positieve relaties Werk doen waardoor je interessante contacten legt en waarbij je goede relaties met anderen kan opbouwen.
Identiteit en goed werk
Samenwerking Good Work Project
Alexandrien van der Burgt (Stichting Beroepseer)
61
Frouk Weidema (Vumc en GGNet)
62
Een positief offensief! Waarderen van werkende waarden
Kennisforum Integriteit en Overheid 20 november 2014 Dr. Froukje Weidema Projectleider NEON: Netwerk EthiekOndersteuning Nederland VUmc Programmaleider moreel beraad GGNet (GGZ) (Trainer) Gespreksleider moreel beraad Contact:
[email protected]
Achtergrond ethiek in de GGZ Centraal:
Wat is in deze situatie het juiste om te doen?
Visie:
Wat het juiste is om te doen, kan enkel helder worden door onderzoek feiten
Katalysator: Daadwerkelijke ervaring Beroep op parate morele expertise Waarderen van ervaring als volwaardige bron van kennis(-ontwikkeling)
Doel:
Doorlopend actualiseren van vraag naar kwaliteit van zorg, samenwerking, organisatie
Consequenties • Primacy of practice: startpunt: de ervaring • Niet-gefixeerde betekenissen, ondogmatisch gebruik van concepten • Focus op praktijkverbetering • Fundamentele houding: dialoog, doorlopend onderzoek, oprechtheid, openheid (niet neutraal) • Meervoudige perspectieven • Onderzoek met inbegrip van eigen normatieve overwegingen getoetst aan de feiten
Werkende waarden • Gezamenlijke zoektocht: wat betekent autonomie / integriteit / kwaliteit etc. in deze specifieke situatie?
• Dus: géén vooraf ingevuld concept over wát autonomie is • Dat kan enkel bepaald worden aan de hand van de situatie die ervaren is • Dus ook géén top-down aangedragen invulling van begrippen
Glijdende schaal? Willekeur? • Discipline in facilitering van gesprek • Onderzoek van kwaliteit van argumenten • Afronding: heldere afspraken, toekennen van verantwoordelijkheden • Varen op autonome professionaliteit: ruimte
• Varen op vertrouwen op wijsheid van de groep
Ethiek onder de huid… • Ethiek verkrijgt status van ‘alledaagse praktijk’ • Gerichtheid op dagelijkse dilemma’s • Voeden verantwoordelijkheid voor kwaliteit van het werk
• Erkenning van dilemma’s op alle niveaus in de organisatie • Organiseren van laagdrempelige ethiekactiviteiten
Spelen met ethiek Jaarlijkse landelijke Week van Reflectie: Laagdrempelige activiteit rond moraliteit/ethiek/deugden
-
Waarderen van wat er in de praktijk aanwezig is Ethiek ‘onder de huid’: ethiek is overal, altijd Agenderen van niet-voor de hand liggende thema’s Includeren / activeren van andere doelgroepen
Motiverend: werkende waarden onderkennen, waarderen
Voorbeeld Via intranet sturen medewerkers elkaar een deugd toe (anoniem) Deze deugd wordt toegelicht met een voorbeeld uit de praktijk De ontvanger kan via de mail reageren (zichtbaar via intranet)
Voorbeeld: DeugdenApotheek (2013) Medewerkers droppen hun morele kwestie bij de EHBEO-post Welke deugd is nodig om de kwestie het hoofd te kunnen bieden?
De Zuster of Dokter dient het gewenste medicijn toe: ‘Spuitje moed, meneer?’
De moreel beraadgroep GGNet presenteert
E.H.B.E.O. Eerste Hulp Bij Ethisch Ongemak
Wij geloven dat een kritische blik de organisatie helpt te verbeteren en jij kan daartoe bijdragen. Laat je verleiden tot het stellen van je vraag met de hulp van gedienstige, zorgzame zusters en dokters.
Drop je vraag – wij helpen graag! Voor elke vraag een deugdelijk medicijn!
Belangrijk om motivatie te voeden… Want anders…
Een positief offensief! Waarderen van werkende waarden
Kennisforum Integriteit en Overheid 20 november 2014 Dr. Froukje Weidema Projectleider NEON: Netwerk EthiekOndersteuning Nederland VUmc Programmaleider moreel beraad GGNet (GGZ) (Trainer) Gespreksleider moreel beraad Contact:
[email protected]
74
In gesprek met elkaar •
Welke voorbeelden hebben wij om goed ambtenaarschap te bevorderen?
•
Wat zijn succesfactoren?
•
Waar voorzien we problemen/uitdagingen?
75
76
