GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
Club 107 Geestelijke gezondheid is een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar competenties realiseert, kan omgaan met de normale druk van het leven, productief en vruchtbaar kan werken en bekwaam is een bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap (WGO, 2001). Geestelijke gezondheidszorg heeft als opdracht verantwoorde zorg aan te bieden met het oog op het herstel van het psychisch evenwicht of het draaglijk maken van psychische stoornissen voor patiënten en hun leefomgeving, opdat aldus patiënten competenties verwerven of ontwikkelen die de basis vormen voor hun emancipatie en hun maatschappelijk geïntegreerd functioneren (Vlaams Decreet betreffende de GGZ 18 mei 1999).
Versie 15/01/2013
Pagina 1
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
Functie 1: activiteiten inzake preventie, promotie, vroegdetectie, screening en diagnosestelling We onderscheiden in deze functie: A: promotie en universele, selectieve preventie, geïndiceerde preventie →Promotie= bevorderen van de positieve geestelijke gezondheid. →Preventie= het voorkomen van ziekte Verschillende soorten preventie worden onderscheiden op basis van het risico voor doelgroepen:
Universele= de algemene bevolking Bv. suïcidecampagnes voor de gehele bevolking of voor alle leerlingen van scholen ongeacht hun risicostatus
Selectieve= groepen met hoog risico Bv. interventies voor mensen die onderhevig zijn aan een chronische stress zoals de zorg voor een ziek familielid, werkloosheid of een verslaafde ouder.
Geïndiceerde= individuen die al symptomen hebben Bv. een familie met een erfelijke belasting voor een hoofdzakelijk genetisch bepaalde aandoening.
B: vroegdetectie, screening, diagnosestelling, ambulante behandeling en outreachende zorg →Vroegdetectie: professionele interventie met het oog op het tijdig herkenning van psychopathologie →Screening: gerichte opsporing van symptomen van psychopathologie →Diagnosestelling: onderzoek van competenties en psychopathologie in functie van indicatiestelling →Ambulante behandeling: behandeling op afspraak in een private praktijk of zorgvoorziening zonder residentiële opname. →Outreachende zorg: hulpverlening die op een structurele wijze door een zorgvoorziening binnen een andere zorgvoorziening wordt aangeboden (niet te verwarren met mobiele teams die ook in de thuissituatie of andere contexten optreedt).
Versie 15/01/2013
Pagina 2
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
A: promotie, universele, selectieve en geïndiceerde preventie Doel Gedifferentieerd aanbod dat mensen toelaat zichzelf (of hun doelgroep) te versterken in het bevorderen van hun geestelijke gezondheid (of die van hun doelgroep). Actoren Lokaal: OCMW, gemeentelijke sociale dienst, huisarts, wijkgezondheidscentra, welzijnschakels, vrijwilligersorganisaties, patiënten- en familieorganisaties (o.a. Similes), zelfhulpgroepen… Regionaal: a) CGG: drugpreventie, suïcidepreventie, PsychoGeriatrisch Netwerk (PGN) ter ondersteuning van mantelzorger bij dementie, … b) LOGO werking rond geestelijke gezondheid, Jongeren Advies Centra (JAC) van het CAW Het Welzijnshuis, Samenwerking Eerste Lijn (SEL), ziekenfondsen, CLB’s, arbeidsgeneeskundige diensten, opvoedingswinkels, kansarmoede-organisaties,… Provinciale en Vlaamse (koepel)organisaties i.f.v. specifieke thema’s. Voorbeeld van een goed structureel samenwerkingsverband: OSPA (Overleg Suïcidepreventie Provincie Antwerpen) samenwerking tussen de LOGO’s en de suïcidepreventie van de CGG i.f.v. de uitwerking van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (VAS) . Relevante OSPA werkgroepen: Publiekscampagne (opvolging van de implementatie van de fit in je hoofd campagne, de campagne Nok Nok, de goed gevoel stoel, opvolging van Te Gek ) PAGOS : Provinciale Afstemming Geestelijk Gezondheidsbeleid Op School Ouderen Aanbod Gericht naar de bevolking en intermediairen (scholen, bedrijven, CLB, lokale besturen, huisartsen, politie, justitie, sportclubs, vrije tijd, cultuur, jeugdbewegingen, bijzondere jeugdzorg, beleidsmakers,…): 1. Lotgenotencontact: a. Initiatieven van patiëntenorganisaties b. Voor familieleden: maandelijkse open Similes bijeenkomsten in Mechelen en voor familieleden van personen met borderline: gesloten trainingsreeks (omgaan met) in Mechelen of Duffel (samenwerkingsverband met PZ en CGG) c. KOPP: voor volwassen kinderen maandelijks provinciaal aanbod te Berchem 2. Sensibiliseren en informeren: ‘fit in je hoofd’ campagne, Te Gek, nok nok, druglijn, Zelfmoordlijn, Advieslijn Suïcide Preventie voor HuisArtsen (ASPHA), Similes,… 3. Vorming: a. Voor intermediairen: deskundigheidsbevordering aan i.v.m. omgaan met drugproblemen of suïcidaliteit en na suïcidepoging b. Voor kansengroepen: bv. goed gevoel stoel,… c. Voor gebruikers: bv. motiverende gespreksvoering,… 4. Coaching: helpen bij het ontwikkelen van een promotie- en preventiebeleid (bv. gezondheidsbeleid, drugbeleid of suïcidepreventiebeleid) op school, ziekenhuis (IPEO en KIPEO: Instrument voor Psychosociale Evaluatie en Opvang voor volwassenen en kinderen), bedrijf of andere organisatie. 5. Consult: advies naar aanleiding van crisissituaties of bij keuze van preventiemateriaal,…
Versie 15/01/2013
Pagina 3
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
Sterkte: 1. De tijdsgeest is mee: huidige beweging naar integratie van geestelijke gezondheidszorg in de samenleving, geestelijke gezondheid geraakt ingeburgerd, belang van preventie wordt erkend, gedeeltelijke terugbetaling van psychotherapie door mutualiteiten, … 2. Veel locale expertise in de regio door weinig personeelsverloop, veel ervaring en goede tradities 3. Divers aanbod van verschillende actoren en goede samenwerking zowel ad hoc als structureel. 4. Preventiewerk is vaak ingebed in een grotere organisatie en er is voeling met curatie. 5. De dienst welzijn en gezondheid van de provincie ondersteunt de samenwerkingsdynamiek. 6. We doen een beroep op Vlaamse organisaties en expertisecentra voor wetenschappelijke onderbouw en methodiekontwikkeling. Zwakte: 1. Psychische problematiek is nog steeds taboe en leidt tot stigmatisering. 2. Geen eenheid in overheidsbeleid leidt tot fragmentatie: te veel verschillende preventie-actoren met verschillende aansturingen voor verschillende thema’s. 3. Nood aan veel overleg en afstemming (ruimer dan OSPA). 4. Nood aan betere methodieken voor kansengroepen en zorgweigeraars. 5. Besparingen (bv. veel bedrijven zullen eerst op preventie gaan besparen). 6. Te veel tijdelijke projecten: bv. de coach geestelijke gezondheid op school! Acties: (in volgorde van prioriteit) 1. Eén regionaal telefoonnummer als contactpunt voor intermediairen voor alle informatie over geestelijke gezondheidspromotie en preventie: we vragen aan het LOGO om dit op te nemen! 2. Communicatie verbeteren: De Keeting en het LOGO inventariseerden reeds de contactgegevens van alle promotie- en preventie-actoren in de Mechelse Doorverwijsgids: ”Veel aan je hoofd: blijf er niet mee zitten”. Wie zorgt voor permanente update, uitbreiding voor heel de regio en het ontwikkelen van een online-versie? We vragen dit aan OGGPA gezien hun ervaring hierin met de andere regio’s! 3. Regionaal promotie en preventieplan opmaken: a) Inhoudelijk: Afstemming organiseren tussen diverse initiatieven van al de actoren om te komen tot een regionaal promotie en preventieplan. Verbindingen realiseren met werkers, initiatieven, acties in de andere sectoren (wonen, werken ..), gemeentelijke overheden,…. en hen uitnodigen tot een engagementsverklaring om krachten te bundelen. Lacunes inventariseren O.a. campagne voor destigmatisering opzetten en ondersteunen van acties in samenwerking met andere sectoren (gemeenten, bedrijven, scholen,…): inhoudelijke en methodische voorstellen verder uit te werken. b) Structureel: er zou een regionale coördinator geestelijke gezondheidspromotie en preventie moeten komen om dit te realiseren: we vragen of kan de huidige LOGOopdracht daartoe worden uitgebreid 4. Patiëntenorganisatie ondersteunen door geschikte vrijwilligers kansen te geven, helpen bij bekendmaking initiatieven en andere logistieke ondersteuning te bieden.
Versie 15/01/2013
Pagina 4
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
B: Vroegdetectie, screening, diagnosestelling, ambulante behandeling en outreachende zorg Doel: 1. Mensen met psychische moeilijkheden tijdig opsporen zodat de onbehandelde periode verkort en verergering wordt voorkomen. 2. Ondersteunen van de eerste lijn bij het begeleiden van mensen met lichtere psychische problemen en het adequaat verwijzen van mensen met matige en ernstige stoornissen naar aangepaste professionele hulp. 3. Ambulante of outreachende behandeling van psychische en psychiatrische problemen. Actoren: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Patiënten- en familieorganisaties Verenigingen waar armen het woord nemen Zelfhulpgroepen Huisartsen Thuiszorg (bv. thuisverpleegkundigen, gezinszorg,…) Psychiatrische Zorg Thuis Este Eerste lijnsdiensten: CAW, OCMW, WGC,… Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg De Pont Revalidatiecentra voor ambulante verslavingszorg (De Sleutel, Mechelen) en voor ontwikkelingsproblemen (De Vijfhoek, Mechelen en Ter Linde, Bornem) 10. Algemene ziekenhuizen: polikliniek, spoedopname en liaison 11. Psychiatrisch ziekenhuis: polikliniek 12. Privé-praktijken: zie verwijsgids van GGALIMERO 13. … Vlaamse diensten: Tele Onthaal (106), Zelfmoordlijn, … Aanbod: 1. Vroegdetectie en screening op de: o Nulde lijn: door mantelzorg (familie, vrienden,…), verenigingen waar armen het woord nemen, patiënten- en familieorganisaties,… o Eerstelijn: thuisverpleegkundigen, gezinshelpsters, maatschappelijk werkers,… 2. Diagnosestelling, ambulante behandeling en outreach op tweede en derde lijn door: o CGG De Pont: aanbod gericht op leeftijdsdoelgroepen en forensisch aanbod o Poliklinieken van PAAZ en psychiatrisch ziekenhuis o Liaison in AZ door psychiaters o Privaat aanbod van psychiaters, psychologen en psychotherapeuten 3. Outreachend consult, coaching en vorming ter ondersteuning van de eerste lijn door: o PZT Este voor volwassenen en ouderen o CGG De Pont o.a. voor bijzondere jeugdzorg, sociale diensten van OCMW, woonzorgcentra en i.v.m. personen met psychiatrische problemen en verstandelijke handicap
Versie 15/01/2013
Pagina 5
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
Sterkte: 1. Grote openheid van de eerste lijn om mee te denken over en samen te werken met de GGZ. 2. Relatief weinig actoren in de regio biedt het voordeel van overzichtelijkheid. 3. Heterogeen en gedifferentieerd aanbod. 4. Veel locale expertise in de regio door weinig personeelsverloop, veel ervaring en goede tradities. 5. We doen een beroep op Vlaamse organisaties en expertisecentra voor wetenschappelijke onderbouw en methodiekontwikkeling. Zwakte: 1. Negatief imago van de GGZ o weinig bekend maakt weinig bemind o burger staat sceptisch t.o.v. vroeginterventie o onoverzichtelijk aanbod voor potentiële cliënten en 1ste lijn: bij wie, waar en wanneer is een snelle psychiatrische of psychologische consultatie mogelijk? o weinig vertrouwdheid met ervaringsdeskundigheid, cliënten- en familieparticipatie in de zorg en het teamoverleg. 2. Vroegdetectie o Eerstelijns werkers voelen zich onvoldoende opgeleid o Na vroegdetectie is er geen mogelijkheid van instroom 3. Instroom o Onaanvaardbaar lange wachtlijsten voor diagnose en behandeling op de tweedelijn o Voornamelijk aanbodlacune voor kinderen en jongeren! o Socio-culturele en geografische afstand naar GGZ instellingen (te) groot voor kansengroepen. o Het niet gesubsidieerde ambulante GGZ aanbod is voor velen niet betaalbaar. o Ontbreken van centraal meldingspunt, iedereen doet eigen screening/ intakes. o Poliklinisch aanbod van PAAZ/ PZ: onvoldoende gekend (+capaciteitsproblemen?) 4. Ondersteuning van eerstelijn o Er is nood aan meer deskundigheidsbevordering van teamleden thuiszorg en eerstelijn: het huidige vormingsaanbod is onduidelijk en er is geen coördinatie. o Op de 1° lijn is er nood aan supervisie en multidisciplinair overleg met GGZ-specialist o Er zijn geen gespecialiseerde diensten/ deskundigen beschikbaar voor snel ‘consult’. 5. Structureel o Beperkte gegevensuitwisseling op cliënt- en netwerkniveau: er wordt te weinig gewerkt met e-zorgplannen. o Discontinuïteit in zorgaanbod. o Tekort aan afstemming tussen de verschillende GGZ-aanbieders. o Iedereen lijkt alles te doen en iedereen heeft wachtlijst. o Geen getrapte zorgorganisatie: 2° en 3° lijn blijven rechtstreeks toegankelijk.
Versie 15/01/2013
Pagina 6
GGALIMERO
Werkgroep Functie 1
Club 107
Acties: (in volgorde van prioriteit) 1. Vorming en ondersteuning van de eerste lijn versterken (bv. thuiszorgdiensten, sociale diensten van OCMW, politie, CAW, justitiehuis,…): a) Bundeling en ontsluiting van informatie over seminaries, stages, studiedagen,… b) Meer consult, intervisie, supervisie op de eerste lijn vanuit de GGZ 2. GGZ organisatie verbeteren vanuit het “getrapte zorg” principe: a) Centraal mobiel telefoonnummer voor alle GGZ vragen en aanmeldingen van professionele eerstelijns hulpverleners in de regio b) 2° en 3° lijnsaanbod enkel op verwijzing van professionele hulpverlener na vraagverheldering op de eerstelijn c) Kortere verwijsprocedures afspreken na screening in de eerste lijn (kortere wachttijd, goede informatiedoorstroming en geen herhaling van intake) 3. GGZ imago en communicatie verbeteren: a) Informatie gebruiksvriendelijk beschikbaar stellen: i. Getrapte info d.w.z. gebruik makend van degelijke bestaande websites zoals www.geestelijkgezondvlaanderen.be en www.oggpa.be, aangevuld met GGALIMERO webstek. ii. Aanbod van diagnostiek én hulp inventariseren en bekendmaken iii. GGALIMERO verwijsgids voor privaat aanbod breder verspreiden. iv. Wegwijzer maken met richtlijnen voor direct contact met GG- deskundige v. Communicatie verbeteren via e-zorgplan, e-brievenbus, medibridge,… b) Ervaringsdeskundigheid van patiënten- en familieorganisaties mee helpen ontwikkelen en participatief betrekken in overleg c) Eerstelijnsactoren nog meer in GGALIMERO betrekken d) Andere sectoren (onderwijs, justitie,arbeid,…) nog meer bij GGALIMERO betrekken 4. Uitbreiding outreachende zorg: a) Eerstelijnspsychologische functie organiseren in 1ste lijn voorzieningen voor: kortlopende generalistische zorg en toeleiding gespecialiseerde GGZ voorzieningen b) Structureel inbedden van de huidige netwerk voor Dialectische Gedrags Therapie voor mensen met borderline problematiek 5. Uitbreiding ambulante en outreachende zorg: a) Professionele vrijwilligers inschakelen om een gratis en onmiddellijk toegankelijk therapeutisch aanbod voor bijvoorbeeld kinderen en jongeren uit te bouwen (zie www.tejo.be). b) CGG capaciteit uitbreiden en optimaliseren 6. Vroegdetectie stimuleren: a) Streven naar uitbouw van referentie-teamlid GGZ in eerstelijnsorganisaties. b) Vroeg Detectie en Interventie bij Psychiatrische stoornissen (zie www.vdip.be) opstarten op een structurele wijze uitbouwen 7. Strategisch plan GGZ voor het werkingsgebied laten uitwerken door projectgroep met grondig onderzoek naar beschikbare en nodige capaciteit (door actualisering van het Ontwerp van zorgstrategisch plan voor GGZ Mechelen van 2004), ondersteuning van afstemming, rol van huisarts uitklaren, hoe familie/mantelzorg een plaats kan krijgen,…
Versie 15/01/2013
Pagina 7
