Geurtjes en kleurtjes: de betekenis van onwillekeurig stoelgangverlies door kinderogen

Geurtjes en kleurtjes: de betekenis van onwillekeurig stoelgangverlies door kinderogen Obstipatie, constipatie, vuile broeken en encopresis… Of hoe zien we door de bomen het bos nog?

Lic. Jolien Laridaen Dienst kinderpsychologie UZ Gent 28 maart 2011 © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

1

Overzicht Enkele termen Obstipatie Oorzaken en beïnvloedende factoren

Pamper vs op het potje Zindelijk worden: waar, wat, hoe en wanneer Vuile broekjes Prevalentie, oorzaken, herval Vooral last voor de ouders? Of ook last voor de kinderen?

In de praktijk

© 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

2

1

Enkele termen Obstipatie Wanneer het kind minder dan drie keer per week ontlasting maakt of Wanneer er harde pijnlijke stoelgang is

Constipatie Wanneer de obstipatie langer dan zes maanden aanhoudt

Soiling Kleinere hoeveelheden of vlekken in het ondergoed (veegjes)

Overloopdiarree Dunne ontlasting, die als gevolg van obstipatie, langs grote hoeveelheden harde ontlasting verloren wordt in het ondergoed © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

3

Enkele termen Encopresis Grotere hoeveelheden ontlasting in het broekje ≥ 2 keer / week > 4 jaar

Primaire encopresis Het kind is nooit zindelijk geweest

Secundaire encopresis Ooit zindelijk geweest, maar opnieuw incontinent voor ontlasting © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

4

2

Encopresis Encopresis + obstipatie 80%! Aandranggevoel raakt verstoord Verkeerde pers- en knijptechnieken

Neveneffect: urinaire incontinentieproblemen Jongens > meisjes


5

Obstipatie 80% van de kinderen met encopresis 1 op 10 kinderen heeft ooit te maken met ontlastingsproblemen Gevolg: bewust of onbewust ophouden van ontlasting Versterkende factor: angst voor pijnlijke ontlasting


6

3

Obstipatie: oorzaken Oorzaken: multifactorieel Overgang borst- naar flesvoeding Te strikte / te vroege toilettraining Verstoorde ouder-kindrelatie Lage vocht- of vezelrijke voedinginname Verandering in dieet of omgeving Bepaalde ziektebeelden


7

Obstipatie: beïnvloedende factoren Eten en drinken: Bevorderend: Fruit: sinaasappel, kiwi, perzik, aardbei, druiven… Vezels: bruin brood, groente, peperkoek, speculoos Voldoende water

Obstiperend: Banaan Melk

Kindkenmerken Koppig, eigen willetje Strijd om controle

Erfelijkheid ‘Gevoelige’ darmen Familiaal: neiging tot obstipatie

Angst Niet op het potje / toilet durven Angst voor pijn Vreemde toiletten (school, restaurant…) © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

8

4

Pamper  ‘op het potje’ Peuters / jonge kleuters (2-5 jaar) Stap naar stoelgang op het toilet verloopt moeizaam Angst! (defaecatie-angst) Pijnervaringen (obstipatie, lavementen…)

Na een medische ingreep Hirschsprung …


9

Zindelijk worden – waar, hoe, wat en wanneer Stoelgangpatroon: Pasgeboren baby: ± 4 keer / dag Baby 4 mnd: ± 2 keer / dag Rond 4 jaar: stoelgangpatroon vergelijkbaar met volwassenen ! Grote individuele verschillen

= 1 van de eerste sociale vaardigheden die kinderen moeten leren © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

10

5

Zindelijk worden Medische norm vs maatschappelijke norm Kleuterjuffen willen zindelijke kleuters in de klas dinsdag 22 maart 2011 (Het nieuwsblad)

Steeds meer kleuters zijn geconstipeerd maandag 28 maart 2011 (Het nieuwsblad)


11

Vuile broekjes: oorzaken Informatieverwerkingsproblemen Life-events of ontwikkelingsinterventies Emotioneel dysfunctioneren Gezinsproblemen Schoolproblemen Opvoedingsproblemen Trauma’s


12

6

Informatieverwerkingsproblemen Een aanzienlijk deel van patiënten met encopresis heeft: (van Everdingen, 2005) ASS Aandachtstekortstoornis (ADHD, ADD) Leerstoornissen (Dyslexie, NLD of dyscalculie)

De aandrang’prikkel’ verliest van de andere prikkels. Door de obstipatie heeft het kind zichzelf geleerd aandrang te negeren.


13

Life-events of ontwikkelingsinterferenties Vb. echtscheiding, ziekte, overlijden van een gezinslid, verhuis, geboorte broer/zus, overgang basis- of middelbare school


14

7

Emotioneel dysfunctioneren Emotionele problemen angstig, depressief teruggetrokken lichamelijke klachten

Gedragsproblemen agressief gedrag opstandig gedrag

Aandachtsproblemen, denkproblemen en sociale problemen © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

15

Gezinsproblemen Relatieproblemen tussen ouders Langslepende echtscheidingsprocedures Psychische stoornissen bij gezinsleden Alcoholproblemen Financiële problemen Ouder-kind relatieproblemen


16

8

Schoolproblemen Slechte hygiëne toiletten Overvolle klassen / Meerdere leerkrachten in één klas (Cognitieve) overvraging van kinderen Pesten (aanleiding/gevolg)


17

Opvoedingsproblemen Verwennende opvoeding Inconsistente opvoeding Onvoldoende structuur Pedagogische verwaarlozing


18

9

Trauma’s Door lichamelijk letsel: lavementen, onderzoeken (anale manometrie…) Psychosociale trauma’s: seksueel misbruik/mishandeling Alert zijn!


19

Oorzaken Toch kunnen soms ook volgende factoren een rol spelen: Aandachtvragen Vb. geboorte broer /zusje

Ziektewinst Beloning voor het ongewenst gedrag

Gebrek aan ziektelast Vuile broeken zijn niet echt een probleem voor het kind Broeken worden schoongemaakt voor het kind Dragen van een luier: ‘van een luier wordt je luier’

Gemakzucht en uitstelgedrag Verminderde motivatie © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

20

10

Herval Bij herval van obstipatie/encopresis: Chronische of acute stress Positieve of negatieve stress Enkele kleine stressfactoren samen


21

Vuile broekjes: vooral een last voor de ouders? Vuile broekjes: is voor ouders een grote zorg, last en ergernis, met vele beperkingen: Stinkend huis Nooit onvoorbereid de deur uit kunnen gaan Wassen, wassen, wassen!

Obstipatie Buikpijnklachten: ziekenhuisopnames of schoolverzuim Eetproblemen Traumatische ervaringen door lavementen e.d. Gedragsveranderingen als gevolg van obstipatie


22

11

Vuile broekjes: vooral een last voor de ouders? Een kind ‘niet zindelijk’ krijgen, voelt aan als falen in één van de belangrijkste taken van het moeder- (ouder-) schap. Zorgt vaak voor schuldgevoel bij ouders


23

Vuile broekjes: last voor de kinderen? Secundair probleemgedrag bij kinderen met encopresis: Vuile broeken verstoppen Ontlasting ophouden Niet voelen of ruiken dat er een vuile broek is Ongelukje net na toiletbezoek Nonchalante houding

 bron van ergernis Liegen en bedriegen?!


24

12

Vuile broekjes: last voor de kinderen? Liegen en bedriegen?! Neen! Ook de kinderen zijn zelf vaak verbaasd en verdrietig, maar tonen dit niet (meer). Ze hullen zich in stilzwijgen, onverschilligheid of verzet = een negatieve oplossingsstrategie: het ontkennen en verdringen (~ dissociatie) = struisvogelpolitiek = manier om de moed niet nog meer te verliezen = angst voor boosheid van hun ouders


25

Vuile broekjes

Internaliserende / externaliserende problemen

Transdisciplinaire aanpak! © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

26

13

In de praktijk…


27

Transdisciplinaire aanpak Gastro-enteroloog Minimum 1 doktersconsult

Kinesitherapeut Bekkenbodemtherapie Biofeedback

Kinderpsycholoog


28

14

Kinderpsycholoog: Behandeling Psycho-educatie Gedragstherapeutische interventies


29

Psycho-educatie Kinderen


30

15


31

Psycho-educatie Ouders: De schuldvraag wegnemen Uitleg over secundaire probleemgedrag: herbenoemingen Copingmechanismen als verdringen, negeren, liegen, ontkennen en verstoppen

Uitleg over de relatie tussen obstipatie, overloop, encopresis, soiling en stress Voorbereiden op terugval


32

16

Gedragstherapeutische interventies Huiswerkopdrachten Gedragsconditionering Ouders (Bekkenbodemoefeningen)


33

Huiswerkopdrachten Registratie ontlastingspatroon Toilettraining motiveren Geleidelijke blootstelling aan potje / toilet (angst voor potje)

Leuke lijst Opgelet! Eerst werken naar afbouwen constipatie = eerst méér ontlasting op het toilet Starten met wat het kind al kan (detective) Op maat van het kind 1000 kleine stapjes!!! (tempo van het kind – laten meebeslissen) © 2008 Universitair Ziekenhuis Gent

34

17

Registratie ontlastingspatroon


35

Toilettraining motiveren Maximaal 5 minuten Bij voorkeur na de maaltijd Boekje lezen, liedje zingen Kookwekker Vast moment


36

18

Geleidelijke exposure: veel kleine stapjes


37

Gedragsconditionering Conditionering van gewenst gedrag Extrinsieke motivatie Aandacht duidelijk richten Afspraak langer onthouden Straffen: neen! Negatieve sfeer, verhoogt de spanning


38

19

Gedragsconditionering Bekrachtiging Verbaal Direct: prijzen en complimenten geven Indirect

Non-verbaal Sociale bekrachtigers: leuke lijst Materiële bekrachtigers (beperkt – voor oudere kinderen)


39

Valkuilen Een groot cadeau Inconsequent belonen Uitgesteld belonen


40

20

Ouders Verantwoordelijkheid bij het kind (vragen, niet forceren) Aanmoedigen Geduld!!!!!!!!!!! Informeren van de omgeving (grootouders, school…) Voorspellen herval: ziekte, vakantie, emoties…


41

Materiaal Prenten (psycho-educatie) Klei Pop, potje, pampers Toilet


42

21

Complex? Mogelijkheid tot opname Pediatrie Kinderpsychiatrie


43

Follow-up Afbouw medicatie (tijd) Telefonische follow-up


44

22

Bedankt voor uw aandacht!!!


45

23

Geurtjes en kleurtjes: de betekenis van onwillekeurig stoelgangverlies door kinderogen

Recommend Documents