Geïntegreerd ontwikkelen in HP ALM 11

Het vakblad over ontwerpen, bouwen, testen en moderniseren van bedrijfsapplicaties

Jaargang 2, december 2010

10

Lifecycle management

Geïntegreerd ontwikkelen in HP ALM 11 pakketsoftware Fusion Apps nieuwe mijlpaal persoonlijk Grootste deel ondergelicenseerd batch management Nachtelijke workload automation

in dit nummer

redactioneel



Cloud en open source ijzersterke combinatie



5 Kwaliteit zit niet alleen in code 10 Legal look 11 Oracle Fusion Apps 13 Ontwikkelen zonder Goddelijke hulp 18 Bibliotheeksoftware 19 Cultuuromslag nodig 23 Persoonlijk 24 Korte berichten

Omslagverhaal ALM 11



26

Grote veranderingen in het verschiet. Zo blijkt uit de woorden van Ron Tolido tijdens een rondetafelbijeenkomst over het gebruik van open source software in Amsterdam. Tolido is de CTO van Capgemini. Het gesprek ging over de uitkomsten van een onderzoek naar open source software door Accenture. Deze studie staat in dit magazine beschreven op pagina’s 38 en 39. Een probleem dat de benutting van openbare broncode tegenhoudt, is het gebrek aan Foto cover: Software Universe vond dit jaar plaats in Barcelona.

voldoende trainingsmogelijkheden (of managers die niet de middelen beschikbaar stellen

Hier een gebrandschilderd raam in de kathedraal van Gaudi.

om die trainingen te volgen). Dat probleem lost zich vanzelf op – meent Tolido – zodra er meer aanbieders komen die via de cloud ‘openbare’ programmatuur ter beschikking stellen.



Hij noemt cloud en open source een ijzersterke combinatie.

Batch management

Dit alles heeft natuurlijk gevolgen voor de IT-afdelingen bij grote organisaties. Veel ontwikkelaars zullen van broodheer gaan veranderen – en een deel zal vanwege de schaalgrootte van



Ketenbewaking

dienstverlening via de cloud een andere baan moeten gaan zoeken – omdat zij niet meer bij een bedrijf werken, maar hetzelfde werk gaan doen voor een dienstverlener. In de praktijk



Aquima gaat open source



Kwaliteit? Kies open source



Opleidingen



Risico’s en kansen cloud



Boeken en zo



Cloud computing: vallen en opstaan

zal moeten blijken of dit gevolgen heeft voor de betrokkenheid van een ontwikkelaar bij het te leveren product als het gaat om de verbondenheid met het bedrijf waar hij voor werkt. Iemand die voor een – zeg – dropjesfabriek werkt, zal zich er meer voor inzetten om zijn business-collega’s tevreden te stellen, dan afnemers van een dienst die zich nooit met een kwaad gezicht aan zijn bureau zullen opstellen. Aan de andere kant is die ontwikkeling lang geleden al ingezet toen softwareontwikkeling richting India of Roemenië verdween. En er staat tegenover dat de kwaliteit van programmatuur toeneemt bij het gebruik van open source software. Ook de functie van system integrators als Capgemini zal wijzigen. Moeizame implementatietrajecten lijken het veld te gaan ruimen. Meer advies aan de voorkant en waarschijnlijk ontpoppen zij zich als dienstverlener van open source programmatuur via de cloud. Hoe het zij: open source én cloud zorgen voor een compleet andere inrichting van de IT-afdelingen.

Teus Molenaar Hoofdredacteur [email protected]

appworks december 2010

3

30 33 36 3 8 40 41 44 46

Modelleren is het nieuwe programmeren. Aquima: laagdrempelig en snel toepasbaar in de praktijk. Ontdek wat er gebeurt als programmeren modelleren wordt en u uw software direct naar eigen inzicht kunt aanpassen. ICT wordt zo wendbaar dat uw organisatie sneller inspeelt op marktontwikkelingen. Door te automatiseren aan de hand van business rules, krijgt uw werk als ICT-manager extra diepgang. U zit samen met business collega’s dichter op de bedrijfsprocessen. U creëert meer ruimte voor creativiteit en innovatie binnen ICT. Maak vandaag nog kennis met Aquima op www.aquima.nl.

Nederland gaat aquimatiseren®

kort

Persoonlijk contact belangrijk Ongeveer de helft van de mensen vindt het gewenst om flexibel te kunnen werken; thuis of op kantoor. Belangrijk vindt meer dan de helft dat het persoonlijk contact blijft bestaan. Inbellen vanuit huis voor een vergadering wordt niet op prijs gesteld.

Agile mislukt door cultuur De bestaande bedrijfscultuur is de belangrijkste oorzaak van falende Agile-projecten. De innige samenwerking tussen business en IT roept regelmatig zoveel weerstand op dat plannen verzanden. Dit blijkt uit onderzoek van Xebia. Het Nederlandse Xebia is een specialist op het gebied van Agile, Java-ontwikkeling en enterprise architectuur. De onderneming heeft een vragenlijst verspreid onder bedrijven die de Agile manier van werken hebben ingevoerd. Meer dan de helft van de ondervraagden geeft aan dat de bedrijfscultuur haaks staat op de kernwaarden van Agile en dat dit een belangrijke oorzaak is voor een mislukt Agile-project. Agile is een kortcyclische (met sprints van 2 tot 6 weken) manier van samenwerken tussen business en ICT-domeinen. De door veel bedrijven gehanteerde watervalmethode zorgt juist voor een strikte scheiding in functie en processen. Agile betekent een andere manier van werken

In opdracht van de Stichting Natuur en Milieu,

Toch kunnen de kantoren niet hun deuren

en kent andere overlegstructuren.

initiatiefnemer van de campagne ‘Het Nieuwe

sluiten, want bijna 60 procent van de

Marcel van Benthem, Manager Agile Consulting

Werken doe je zelf’, onderzocht Microsoft

deelnemers vindt dat iedereen persoonlijk bij

& Training bij Xebia is niet verrast door de on-

Nederland onder de bezoekers van MSN.nl wat

een belangrijke vergadering moet aansluiten.

derzoeksresultaten. “Weerstand is er altijd bij een

hun mening over dit fenomeen is. Volgens 41

“Bij Microsoft werken we al vijf jaar volgens

cultuurverandering en een succesvolle cultuur-

procent van de ondervraagden is het een goed

het principe van Het Nieuwe Werken”, zegt

verandering is daardoor niet eenvoudig door te

idee om thuis de werkdag te beginnen en af

Hans van der Meer van Microsoft, “Maar dat

voeren. Men heeft vaak wel de wil om de cultuur

te sluiten. Op die manier is het mogelijk files

betekent niet dat we alleen maar vanuit huis

te veranderen; alleen verzandt men snel in oude

te vermijden. Bijna 47 procent vindt het geen

werken. Persoonlijk contact is essentieel voor

gewoonten. Een succesvolle invoering van Agile

probleem om als ouder op woensdagmiddag,

een goede samenwerking. Bij ons maken de

valt of staat met een succesvolle borging van

als de kinderen geen school hebben, thuis te

medewerkers zelf afspraken over hoe vaak ze

deze nieuwe werkmentaliteit. Vooraf in kaart

werken. Volgens 59 procent van de deelnemers

elkaar zien en dat verschilt per team. Belangrijk

brengen en benoemen van bestaande cultuur­

maakt het niet uit waar je werkt, zolang je maar

elementen in Het Nieuwe Werken zijn een

elementen dien in de omslag naar Agility vooraal

acht uur per dag werkt. Later beginnen en later

goed evenwicht tussen werk en privé, kunnen

moeten worden versterkt of verzwakt om tot de

stoppen met werken, biedt volgens 37 procent

werken waar en wanneer je wilt, en het mijden

gewenste cultuur te komen, zijn de eerste stap-

van de deelnemers een ideale mogelijkheid om

van files, waardoor de CO2-uitstoot afneemt.”

pen in een succesvol veranderingsproces.”

langer bereikbaar te zijn voor ‘spoedklussen’ na vijf uur ’s middags. appworks december 2010

5

kort

IT automatiseert zichzelf verder

Legacy schept verwarring

Tegen 2015 is dankzij tools en automatisering

Onderzoek van COOLProfs wijst uit dat veel organisaties

met IT-diensten is verbonden met een kwart

zich in een spagaat bevinden als het gaat om het

teruggebracht ten opzichte van nu. Dit is een van

beheer van oude technologieën. De kennis om ze zelf

de tien voorspellingen die Gartner-onderzoekers

te beheren ontbreekt grotendeels, maar het beheer

wereldwijd doen voor de komende jaren.

van IT-taken (automation) het handwerk dat

buiten de deur brengen zou alleen maar leiden De belangrijkste verwachting is wel dat het toezicht op het

tot nog verdere uitholling van de eigen kennis.

geautomatiseerde reilen en zeilen binnen organisaties wordt verscherpt. Het gevolg is een grotere transparantie en wil om

De IT-dienstverlener deed onderzoek

dreigen stop te zetten. Niettemin is

verantwoording af te leggen. De tien verwachtingen op rij: de

onder

er van uitfasering nauwelijks sprake,

infrastructuur van een G20-land wordt beschadigd door online

organisaties over hoe zij omgaan

omdat

bedrijfskritische

sabotage; het salaris van de CIO zal afhangen van de mate waarin IT

met hun legacy systemen. Die zijn

applicaties betreft die vervlochten zijn

in staat is gebleken extra omzet te genereren voor de onderneming;

gedefinieerd als complexe applicaties

geraakt met andere systemen. Veel

bedrijven die de ommezwaai hebben weten te maken van IT als

die

bedrijven gaan daarom dan toch maar

kostenfactor naar een strategisch bedrijfsonderdeel zullen de IT-

doorgaanse zeer betrouwbaar zijn, en

door met de verouderde systemen.

uitgaven sterk verhogen; een kwart van de aan IT-gerelateerde

functioneel, technisch en commercieel

De meeste organisaties zeggen zich te

werkzaamheden verdwijnt door automation en betere tooling;

gezien nog jaren meekunnen.

herkennen in de ‘regel’ dat 80 procent

20 procent van de niet-IT Global 500 bedrijven zal een cloud

Alle organisaties hebben dergelijke

van het IT-budget opgaat aan het beheer

service provider zijn; 90 procent van de organisaties ondersteunt

systemen draaien. De IT-managers

en het in stand houden van bestaande

bedrijfsapplicaties op persoonlijke apparatuur; 80 procent van de

willen ze uitfaseren, omdat de oude

infrastructuur,

organisaties ondersteunt medewerkers die alleen met tablets

technologieën niet flexibel genoeg zijn,

procent overblijft voor innovaties.

veertien

al

grote

tientallen

Nederlandse

jaren

draaien,

het

veelal

waardoor

slechts

20

werken; 10 procent van jouw online vrienden is niet menselijk.

en omdat de leveranciers het onderhoud

Minder omzet door gebrekkige e-business Doordat het topmanagement van Nederlandse bedrijven onvoldoende investeert in elektronische handel lopen de ondernemingen extra inkomen mis. Bedrijven die op dit vlak een bepaalde volwassenheid hebben bereikt, weten een hogere omzet te genereren. Bovendien hebben zij een sterkere klantfocus.

6

appworks december 2010

Uit de tweede E-Business Maturity

Bedrijven die het elektronische kanaal

Benchmark van het Atos Consulting

wel goed weten in te zetten hebben niet

Trends Institute blijkt dat de meerderheid

alleen een sterkere klantfocus, maar kij-

van het Nederlandse bedrijfsleven de af-

ken ook beter naar de concurrent. Meer

deling Marketing verantwoordelijk heeft

volwassen bedrijven reserveren daar-

gemaakt voor elektronische handel. Veel

naast een groter percentage van hun

bedrijven hebben dit bedrijfsonderdeel

marketingbudget aan online activiteiten.

evenwel niet optimaal georganiseerd,

Zo zijn sociale media bij een meerder-

terwijl dit een voorwaarde is voor het

heid van deze organisaties integraal on-

creëren van nieuwe inkomstenstromen.

derdeel van de marktetingmix.

Outsourcing kost geen banen

aan uitbestedingscontracten uit te geven. Obama poogde de vrees voor toenemend Amerikaans protectionisme weg te nemen. Hij zei dat de outsourcing naar India juist helpt banen te creëren in de VS en de levensstandaard

De angst dat het uitbesteden

in beide landen verhoogt. Hij wees erop dat de export naar India de afgelopen jaren is vervier-

van ICT-activiteiten naar

voudigd en tegenwoordig garant staat voor tien-

lagelonenlanden banen kost, is

duizenden banen in de VS. Samenwerking tussen beide landen, met open verkeer van personen

achterhaald; een oud stereotiep beeld dat volkomen voorbij gaat aan de werkelijkheid. Dit zei president Obama tijdens zijn bezoek aan India in november 2010.

en goederen, versterkt juist beide economieën. Barack Obama hield een toespraak in Mumbai

Obama vertelde dat hij tijdens zijn driedaagse

voor een groep bestuurders van Indiase bedrijven.

reis twintig afspraken heeft kunnen maken ter

Zijn speech is live gestreamed. Binnen de Indiase

waarde van tien miljard dollar. Het gaat daarbij

groep ICT-dienstverleners was enige onrust

om onder meer vliegtuigen, mijngereedschap en

ontstaan nadat de staat Ohio een verbod had

turbines. Dat alleen al zorgt voor 50.000 banen

uitgevaardigd aan publieke organisaties om geld

in de VS.

Platform voor samenwerking overheid Een groep van elf IT-ondernemingen heeft een samenwerkingsplatform in het leven geroepen waar centrale en decentrale overheden hun kennis en ervaringen kunnen uitwisselen. Doel is de elektronische dienstverlening te verbeteren en sneller te kunnen bijsturen als een ICT-project de mist in dreigt te gaan.

Nederland voorop met SaaS-gebruik In Europa loopt Nederland voorop met het gebruik van Software as a Service (SaaS). Onderzoeksbureau IDC verwacht dat de ITafdelingen in de Benelux volgend jaar gezamenlijk 120 miljoen euro uitgeven aan SaaS-diensten. Ook zegt IDC een duidelijke groei te zien in het gebruik van online soft-

Het platform www.overheidscongres.

alleen ten goede aan de democra-

warediensten. De Benelux loopt hierin voorop. “In 2009 was 2 procent

nl is aangekondigd op het jongste

tische besluitvorming, maar kan te-

van alle gekochte software (licenties/abonnementen en onderhoud)

congres met dezelfde naam in het

vens bijdragen aan het beoordelen

in de Benelux SaaS-gebaseerd. We verwachten dat dit aandeel op 10

Kurhaus. De elf partijen die het ini-

en bijsturen van diverse ICT-projecten

procent ligt in 2014”, aldus Bo Lykkegaard, program director, European

tiatief hebben genomen, zijn Accen-

bij de overheid. Het is in ons aller

Enterprise Applications, bij IDC.

ture, Capgemini, SAP, Ordina, Logica,

belang om de informatie van die

Tevens denkt hij dat de markt voor SaaS sterk groeit. Lykkegaard: “In

Open Text, IBM, Associate Network

projecten uit te wisselen, want de

2009 was de SaaS-markt in de Benelux 100 miljoen euro waard. Wij

Partners, en Deloitte. Marcel Rijn van

concepten achter slimme ideeën en

verwachten van nu tot 2014 jaarlijks een double-digit groei.” Behalve

Associate Network Partners heeft het

de kritische leermomenten zijn gene-

in de Benelux en de Scandinavische landen wordt SaaS ook steeds

secretariaat van het samenwerkings-

riek bruikbaar. Instanties hoeven zo

populairder in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk.

platform voor de eerste twee jaar op

niet opnieuw het wiel uit te vinden

Uit het onderzoek blijkt ook dat binnen SaaS Enterprise Resource Ma-

zich genomen.

en in sommige gevallen zou er zelfs

nagement (ERM) applicaties voorlopen op andere software. IDC: “Onge-

Meer inzicht in het reilen en zeilen

sprake kunnen zijn van het delen van

veer vier procent van de ERM-applicaties die gebruikt zijn in 2009, binnen

van overheidsinstanties komt niet

kosten.

de Benelux  zijn cloud services of SaaS-gebaseerd.” appworks december 2010

7

kort

Ontwikkel mobiele apps zelf Uit een studie van de Aberdeen Group blijkt dat van ondernemingen die het meeste profijt hebben van mobiele applicaties 63 procent de toepassingen in eigen huis ontwikkelt. Dat is ongeveer twee keer zoveel als bij de andere organisaties het geval is. Bovendien staan zij erop dat tablets net zo veilig moeten zijn als laptops en smartphones. teem. Het gaat om het complete spectrum: mobiele

gemengde teams om de eisen voor de mobiele

Secure Information When and Where It’s Needed’

medewerkers halen overal data vandaan, van inter-

software vast te stellen; het gemiddelde ligt op 42

valt te lezen dat de Real Time Enterprise (RTE, die

net, van partners in hetzelfde netwerk, en natuur-

procent en de achterblijvers hebben slechts bij 41

in staat is heel snel te reageren op marktontwik-

lijk uit het bedrijfsnetwerk. Daarbij stelt Aberdeen

procent gemengde teams. Van de topscorers test 52

kelingen en/of acties van partners en klanten)

dat het mobiele apparaat tegenwoordig de ‘nieuwe

procent de prestaties van de mobiele applicaties;

mobiele applicaties gebruikt om de efficiëntie van

desktop’ is. De best in class RTE’s hebben een paar

gemiddeld ligt het op 34 procent en de achterblij-

de medewerkers te verhogen. Bij een mobiele ap-

kenmerken gemeen. Zo heeft 67 procent standaard

vers doen dit slechts in 18 procent van de gevallen.

plicatie gaat het niet alleen om een toepassing op

regels voor het gebruik van mobiele software, te-

Nog een opvallend weetje: de best-in-class orga-

bijvoorbeeld een smartphone om toegang te krijgen

gen een gemiddelde van 31 procent en 24 procent

nisaties weten welke mobiele applicaties er in ge-

tot bedrijfsdata achter de firewall of uit een ERP-sys-

bij de achterlopers. 64 Procent gebruikt functioneel

bruik zijn en beheren die ook.

In het rapport ‘Enterprise-Grade Mobile Applications:

OPTIMALISEER HET BEHEER VAN UW STEEDS COMPLEXER WORDENDE OMGEVING

• Beheren, automatiseren en optimaliseren van IT Operations en het

automatiseren van “IT Housekeeping” taken met Dollar Universe® & UniJob®

• Monitoring en Performance & Capacity management met Sysload®

ORSYP is een onafhankelijke leverancier van operationele IT-beheeroplossingen, die klanten helpen hun IT-dienstverlening op tijd aan te bieden. ORSYP heeft hoofdkantoren in Parijs, Boston en Hong Kong. ORSYP groeit al meer dan 20 jaar en heeft circa 1400 grote klanten. De software van ORSYP omvat Enterprise Job Scheduling, IT Automation, Performance and Capacity Management alsmede ITSM consulting services, stuk voor stuk voorbeelden van betrouwbaarheid die zich hebben bewezen in 's werelds meest veeleisende fysieke en virtuele omgevingen.

www.orsyp.com 8

appworks december 2010

Kroes bepleit databescherming Eurocommissaris Neelie Kroes (Digitale Agenda & ICT) bepleit een strikte bescherming van data en persoonsgegevens binnen de cloud. Aanbieders, zoals Microsoft en Google, moeten zich hier terdege rekenschap van geven, meent zij. Kroes sloot zich aan bij haar collega Reding die een versterking van privacy by design voorstaat. Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) is verheugd over het plan van Eurocommissaris Viviane Reding voor herziening van het juridische raamwerk voor de gegevensbescherming in de Europese Unie. De hoofdlijnen van dit plan heeft zij onlangs bekend gemaakt. In 2011 zal een concepttekst voor een vernieuwde Europese privacyrichtlijn verschijnen. Tijdens haar toespraak aan de Université Paris-Dauphine prees zij cloud computing als een positieve ontwikkeling. Maar zij kondigde wel aan dat er strenge regels moeten komen voor grensoverschrijdende dataverwerking en –opslag door derden. “Cloud computing is meer dan een technische uitdaging. Door onze persoonlijke data op servers op afstand te zetten, lopen we het risico om de controle over die data te

EU onderzoekt klachten tegen Google De Europese Unie is een onderzoek gestart tegen Google nadat er klachten waren binnengekomen dat het bedrijf zijn bijna-monopolie positie heeft misbruikt. Ook onderzoekt zij of het waar is dat Google computer- en softwareleveranciers onder druk zet om concurrende zoekmachines niet te verkopen.

verliezen. Omdat de bescherming van privégegevens een fundamenteel recht is in de EU, moet er actie worden ondernomen”, sprak zij.

Februari 2010 meldde Google dat de Britse

Kroes wil ook meer eenheid in benadering van dit fenomeen binnen

prijsvergelijker Foundem en de Franse juridi-

de Europese Gemeenschap.

sche zoekmachine ejustice.fr hadden geklaagd dat het algoritme van Google zo is ingericht dat zoekresultaten van de Britse en Franse sites erg laag scoren in de Google-resultaten. Zij

Macaw beste werkgever 2010

vermoeden dat Google zijn algoritmes heeft

De in Microsoft-technologie gespecialiseerde dienstverlener

Eind november zei een woordvoerder dat

Macaw is door het weekblad Intermediair uitgeroepen tot beste werkgever van Nederland in 2010. Twee jaar geleden wist het bedrijf ook al de top te bereiken.

aangepast, omdat Foundem en ejustice.fr concurrende zoekmachines zijn. de Europese Commisie gaat onderzoek of de klachten gegrond zijn. Ook de vergelijkbare klacht van Microsoft-dochter Ciao (met Bing) gaat in het onderzoek mee. De EU kan een straf opleggen van maximaal tien procent van de wereldwijde omzet van Google.

In het jaarlijkse onderzoek van het tijdschrift

vredenheid een 8.0. Vooral op de aspecten

Een woordvoerder van Google ontkent de

van VNUmedia wordt gekeken naar de harde

‘werkinhoud’ (8,3), ‘werksfeer’ (8,6) en ‘vrij-

aantijgingen en zegt dat het bedrijf er vanaf

criteria en de zachte kant van het werkgever-

heid in het werk’ (8,1) krijgt Macaw goede

het begin juist op gebrand is geweest eerlijk

schap. Bij harde criteria valt te denken aan

rapportcijfers. Op het gebied van ‘werkdruk’

spel te spelen. “Maar verbetering zijn natuurlijk

salaris, aantal vakantiedagen, deeltijdpercen-

(6,9) en ‘doorgroeimogelijkheden’ (7,4) heeft

altijd mogelijk; daarom verlenen we de EU alle

tage, ziekteverzuim en verloop. Bij de zachte

het bedrijf nog wel wat te winnen.

medewerking.”

kant hoort bijvoorbeeld de inhoud van het

Achmea staat nummer twee op de lijst van

werk. Op basis van feedback van Macaw-

Beste Werkgever van Intermediair. En nummer

medewerkers scoort de gemiddelde werkte-

drie is de Ceasar Groep. appworks december 2010

9

ontwikkelen

Kwaliteit zit niet alleen in code! In vrijwel elke organisatie komt het voor dat projecten die bijna klaar zijn toch productie niet halen of dat nieuwe systemen uitvallen als de belasting toeneemt. De kwaliteit van de code is niet de enige boosdoener. Vooral een gebrek aan inzicht in de kwaliteit is fnuikend. Gerard Janssen

10

De kwaliteit van een systeem bestaat uit vele

over wat wanneer aangepakt moet worden.

specifieke afdeling. De IT-systemen hebben

aspecten. Zo zegt zij iets over het systeem zelf,

Het gaat daarbij niet alleen om het verbete-

immers consequenties voor processen binnen

over de bruikbaarheid en over de toepasbaar-

ren van de code, maar ook om performance

de

heid van het systeem. Daarnaast zegt de kwa-

en schaalbaarheid, beveiliging, configuratie-

krijgt meer begrip voor de specificaties als hij

liteit iets over hoe aanpasbaar en veranderbaar

management, teamcoherentie en de mate van

actief in gesprek kan treden met de analisten.

een systeem is, hoe goed het systeem aansluit

onderhoud aan het systeem.

Dit is te faciliteren door een aantal vaste

bij de behoeften van de gebruikers en bij de

Als je een bestaande situatie wilt verbeteren,

overlegmomenten te plannen waarop de

behoeften van de business. Kwaliteit is bepa-

is het belangrijk dat je je richt op de oorzaken

analist beschikbaar is voor vraag en antwoord.

lend voor de waarde van een systeem voor de

en niet op het bestrijden van de symptomen.

Ontwikkelaars hebben zo meer zicht op het

organisatie.

Deze aanpak waarborgt juist de kwaliteit van

resultaat van bepaalde activiteiten en kunnen

Om gericht te kunnen sturen op kwaliteit en

toekomstige systemen. Bij elk verbeterplan is

zelf meer verantwoordelijkheid nemen bij het

op het verbeteren van het proces en de sys-

het nodig de vertaling naar de implementatie

verbeteren van de organisatie en het verhogen

temen is een grondige analyse nodig. In veel

voor ogen te houden.

van de kwaliteit.

gevallen wordt er alleen naar de kwaliteit van

Organisaties die echt effectief willen verbe-

Uiteindelijk gaat het om de implementatie van

de code van het systeem gekeken. Dat is voor

teren, zorgen ervoor dat de verbeteraanpak

de verbetering; dat einddoel moet centraal

een structurele kwaliteitsverbetering echt niet

praktisch uitvoerbaar en doelgericht is. Bij elk

staan. De waargenomen symptomen op het

voldoende. Het is belangrijk om ook naar de

verbeterplan houden ze de vertaling naar de

gebied van kwaliteit en betrouwbaarheid

processen en het resultaat van het werken met

concrete uitvoering voor ogen: wat gaan we

van een systeem hebben een dieperliggende

het systeem te kijken en zo de gehele organi-

doen, waarom doen we dat en wat levert het

oorzaak, hierop sturen levert uiteindelijk het

satie onder de loep te nemen.

op?

beste resultaat. 

Verbeterdoelen

Faciliteren

Iedere organisatie is anders en de omstan-

Om

digheden veranderen continu. Het is daarom

implementeren, is het bovendien van belang

Gerard Janssen is unit manager IT

belangrijk om heldere verbeterdoelen voor

om naar de organisatie als geheel te kijken,

Architects bij Xebia.

kwaliteit te formuleren en prioriteiten te stellen

en niet naar één specifiek systeem of naar één

appworks december 2010

kwaliteitsverbeteringen

structureel

gehele

organisatie.

Een

ontwikkelaar

te

legal look

?

Auteursrecht voor computergegenereerde applicaties? In ieder nummer van AppWorks beantwoordt mr. Victor de Pous juridische vragen. Wie iets wil vragen aan hem kan een e-mail sturen naar [email protected]. De redactie van AppWorks zorgt dan dat u antwoord krijgt.

> Het einde aan eigendomsrechten op software? Inmiddels zijn we in de 21ste eeuw beland. Eerst was het een vice president van Oracle, Timothy Chou, die in 2005 het einde van software voorspelde. Hij dacht aan software on demand. Nu worden we geconfronteerd met de Android Apps Inventor, die technologiegigant Google onlangs op de markt bracht. Betekent deze programmatuur het einde van eigendomsrechten op software? Het programma stelt de gebruiker namelijk in staat zelf apps voor het Android-besturingssysteem voor mobiele telefoons te ontwerpen. En blijkbaar op kinderlijk eenvoudige wijze. Een charmant meisje, zo volgt uit een voorbeeldfilmpje van Google op YouTube, is kennelijk in staat binnen een minuut een stukje applicatiesoftware te produceren. Dat doet ze niet door regels code te programmeren, maar ze kiest functies, blokjes en widgets en voegt deze samen. En klaar is de app.

Victor de Pous

> Wat is voor auteursrechtelijke bescherming nodig? Hoewel de ontwikkeling van een computerprogramma normaal gesproken hoogwaardig, tijdrovend kenniswerk betreft, beschermt het auteursrecht

> Kan een computer een auteur of uitvinder zijn?

nadrukkelijke geen bloed, zweet en tranen (dus niet de prestatie), maar

Terug naar de tijd dat elektronische computers nog geen gemeengoed waren. In

de creativiteit van de maker. Een werk komt namelijk in aanmerking voor

de jaren zeventig bogen rechtsgeleerden zich over de vraag of er intellectuele

auteursrechtelijke bescherming, wanneer het van voldoende originaliteit getuigt

eigendomsrechten ontstaan, wanneer zo´n informatiesysteem ´zelf´ teksten kan

en het de stempel van de maker draagt, aldus ons hoogste rechtscollege.

schrijven, een uitvinding kan doen of wellicht een kunstwerk kan produceren.

Anders gezegd: originaliteit ontstaat door de keuzevrijheid van de ontwerper. De

Het antwoord is natuurlijk van belang voor de exploitatie van het werk.

creativiteitseis is overigens laag. Wanneer de Android Apps Inventor de gebruiker

Aardig is het om in dit kader melding te maken van het verschijnsel ´aleatorische´

veel keuzes biedt, ontstaat er in beginsel een nieuw computerprogramma,

computerkunst: het vervaardigen van werken van letterkunde, wetenschap of

waarop auteursrechten ontstaan die bij de gebruiker rusten. De kans is echter

kunst door een computer, waarbij een toevalselement is ingebouwd, zodat

groot dat de generator weinig opties biedt en bovendien zelf de weg voorschrijft.

de uitkomst niet wordt bepaald door degene die de apparatuur bedient. De

Dan valt de app in het publieke domein. 

kunstvorm is te vinden op grafisch gebied (computergrafiek), maar ook bij muziekcomposities (computermuziek) en in de dichtkunst (computerpoëzie). Min of meer algemeen werd aangenomen dat op de producties, die langs deze elektronische toevalsweg tot stand zijn gekomen, geen auteursrechten rusten.

Mr. V.A. de Pous is bedrijfsjurist en industrie-analist. Hij houdt zich

Voor de goede orde: een computersysteem kan sowiewo geen drager van

sinds 1983 bezig met de juridische aspecten van digitale technologie en

rechten en plichten zijn, zoals een mens en een rechtspersoon (BV, stichting,

informatiemaatschappij en is medewerker van uitgeverij FenceWorks.

vereniging), dat wel kunnen. appworks december 2010

11

All IT Rooms, DatacenterWorks en Technalia lanceren dé portal voor groene IT en groene datacenters

GREEN IT WORKS IS DE ENIGE NEDERLANDSE PORTAL DIE IS GERICHT OP GROENE IT EN GROENE DATACENTERS. MET DAGELIJKS: - NIEUWS - ACHTERGRONDEN - BLOGS - VIDEO - WHITEPAPERS - EN MEER

GREEN IT WORKS IS EEN INITIATIEF VAN ALL IT ROOMS, DATACENTERWORKS EN TECHNALIA.

WILT U ALTIJD OP DE HOOGTE ZIJN VAN HET LAATSTE NIEUWS OP HET GEBIED VAN GROENE IT EN GROENE DATACENTERS? GA DAN NU NAAR WWW.GREEN-IT-WORKS.NL

Foto: Oracle

pakketsoftware

Oracle verwacht dat Fusion Applications een hoge vlucht gaat nemen.

Fusion Applications: nieuwe mijlpaal Hoewel de fonkelnieuwe Fusion Applications van Oracle zich in de praktijk nog moeten bewijzen, rechtvaardigt een eerste blik op dit platform de stelling dat de softwareleverancier een nieuwe mijlpaal heeft geplaatst. De grafisch rijke schermen en de ‘social media’structuur luiden een ander tijdperk voor eindgebruikers in. Lucas Jellema

Tijdens de jaarlijkse Oracle Open World

enterprise applicaties: Fusion Applications.

ontwikkelaars. Een van de grootste software

conferentie

San

Oracle positioneert deze nieuwe productlijn

ontwikkelprojecten voor bedrijfssoftware - met

Francisco was de waarschijnlijk belangrijkste

als ‘next generation’ op zowel functioneel

een looptijd van vijf jaar en op het hoogtepunt

aankondiging de algemene beschikbaarheid

als technisch gebied, een mijlpaal die een

zo’n 3000 ontwikkelaars en andere teamleden

in het eerste kwartaal van 2011 van het

voorbeeld stelt voor zowel concurrenten (SAP,

- resulteert in een product dat interessante

nieuwste Oracle-product op het vlak van

salesforce.com) als ook maatwerk applicatie

inzichten biedt.

in

september

2010

in

appworks december 2010

13

Voorgeschiedenis

standaard-gebaseerde ontwikkelhulpmiddelen

en is voor Oracle van groot belang dat geen

In oktober 1987 komt Oracle met zijn eerste

en middleware te creëren en daarmee een

enkele organisatie zich gedwongen voelt van

bedrijfsaplicatie - Oracle Financials - gevolgd

nieuwe enterprise applicatie op te leveren

het huidige Oracle Applications product af te

in 1988 door een eerste ERP-systeem. Ter vergelijking: SAP R/1 stamt uit 1973. In de loop

Denk bijvoorbeeld aan het feit dat

der jaren evolueert Oracle Applications door tot E-Business Suite, een omvangrijke familie

eindgebruikers vooral met een user

modules voor vrijwel alle (generieke) aspecten van enterprise software - gebaseerd op Oracle

interface voor een activiteit binnen een

RDBMS en de klassieke proprietary ontwikkeltools. In 1998 is de eerste volledige browser-

bedrijfsproces te maken heeft - gestart

gebaseerde release van Oracle EBS. In 2005 doorbreekt Oracle op spectaculaire

vanuit een email of takenlijst - en niet

wijze de moeizame ontwikkeling van haar marktaandeel voor ERP-software met de

zozeer met de applicatie als geheel.

overname van concurrent PeopleSoft (2005) dat in 2003 een andere ERP- speler genaamd JDEdwards had ingelijfd. In 2006 volgde een tweede grootschalige overname in de vorm

die met de nieuwste technologie en de beste

stappen (en mogelijk naar de concurrent over

van Siebel (marktleider in CRM). Tussendoor

functionaliteit van alle productlijnen tot stand

te stappen).

verwierf

gespecialiseerde

zou worden gebracht: de fusie van het beste

Daarnaast kwam Oracle met AIA - ofwel

applicaties als Retek, G-Log en i-flex, en kort

van alle elementen in de smeltkroes die Oracle

Application Integration Architecture. AIA is

na Siebel ook Portal. In totaal omvatte de

toen was.

een op Fusion Middleware (met name de

Oracle

ook

Oracle Applications portfolio meer dan 25

SOA Suite) gebaseerd framework om modules

verschillende bedrijfsapplicaties, waarvan een

Applications Unlimited

van verschillende productlijnen met elkaar te

deel onderling overlap vertoonde en er van

Enige tijd later kwamen er nog twee belang-

integreren. Ook modules uit Fusion Applications

onderlinge integratie geen sprake was.

rijke aankondigingen rondom de Applications:

kunnen via AIA integreren met modules van

Al vroeg in 2005 kondigt Oracle Project

het Applications Unlimited plan garandeerde

andere Oracle Applications producten.

Fusion aan. Dit project heeft als doelstelling

de voortdurende ontwikkeling van alle product-

om de overgenomen organisaties in Oracle

lijnen - EBS, PeopleSoft, Siebel, etc. - ook na

Fusion Applications

Corporation te integreren, een nieuwe generatie

de afronding van Fusion Applications. Het was

Nu, eind 2010, is het dan eindelijk zover: Fusion Applications (FAPPS) zijn vrijwel klaar, ontwikkeld op de Fusion Middleware stack van de nieuwste generatie middleware en ontwikkelgereedschappen en met functionele wortels in elk van de Oracle Applications productlijnen. De invloed van alle grote overnames van de afgelopen jaren - PeopleSoft, JDEdwards, Siebel maar ook Sun Microsystems en BEA - is terug te vinden in het product. Meer dan 100 functionele modules verdeeld over zeven productfamilies zijn vanaf begin 2011 algemeen beschikbaar. De

bedrijfsfunctionaliteit

in

FAPPS

is

gebaseerd op een enterprise datamodel dat is samengesteld uit ondermeer onderdelen van EBS (kern van ERP), Siebel (basis van CRM) Een grafische weergave van de architectuur waarbinnen FAPPS is gemaakt.

en PeopleSoft

(het persoonsmodel uit de

HCM module en een methode om historische

14

appworks december 2010

data te beschrijven). Dit datamodel bestaat uit

maar vooral de informatie snel toegankelijk,

site) of public cloud. Om dit mogelijk te maken

ongeveer 3500 tabellen.

gericht op patronen en afwijkingen. Behalve

is FAPPS opgezet als multi-tenant applicatie

Bovenop het data model zijn bedrijfsservices

gestructureerde informatie is ook rijke, onge-

waarin

gedefinieerd - zoals ‘neem een nieuwe

structureerde content - documenten - geïnte-

verschillende ondernemingen naast elkaar

medewerker aan’, ‘plaats een bestelorder’ en

greerd in FAPPS, met onderliggend onder meer

binnen dezelfde instance kunnen werken.

‘verstuur een factuur’. Met behulp van deze

versiebeheer, MS Office-integratie en fijnma-

Daarnaast is de aanpasbaarheid - customization

services zijn bedrijfsprocessen gemodelleerd.

zige toegangscontrole.

in FAPPS termen - een belangrijke troef.

Voor de menselijke taken binnen deze processen

Het belang van visualisatie, de aandacht voor

Hoewel Fusion Applications als standaard appli-

zijn tenslotte user interfaces ontwikkeld. FAPPS

uitzonderingen en afwijkingen en het real-time

catie is ontwikkeld, kan het standaard product

kent meer dan 11.000 bedrijfsservices en een

karakter van FAPPS maken de applicatie bijna

op gecontroleerde wijze - die met upgrades

nog groter aantal scherm componenten.

tot één groot rolafhankelijk dashboard, van-

naar nieuwe versies kan meegroeien - aan

waar gebruikers naar aanleiding van signalen

specifieke eisen van organisaties, gebruikers-

taken binnen bedrijfsprocessen oppakken.

groepen en zelfs individuele gebruikers worden

Uitgangspunten

meerdere

gebruikersgroepen

of

Belangrijke uitgangspunten voor de gebruikerservaring in FAPPS zijn ondermeer:

• toon vooral de informatie die de gebruiker moet zien, bijvoorbeeld op basis van

afwijkingen, uitzonderingen en aggregaties (soms aangeduid met de kreet ‘manage by exception’);

•

geef aan wat de gebruiker kan of zelfs moet doen - met takenlijstjes, wizards en contextgevoelige menu’s - taken en navigatie-op-

Wie binnen een

ties - en met inzicht in voorgedefinieerde

bedrijfsproces bepaalde

bedrijfsprocessen;

•

vragen heeft, kan meteen

maak inzichtelijk wie kan helpen bij de taak

zien met wie hij of zij

en hoe die persoon is te bereiken;

• ondersteun

contact kan opnemen.

met real time business intel-

ligence en data mining - zowel historische analyse als toekomstige verwachtingen en te nemen beslissingen.

In FAPPS heeft Oracle de concepten van social

Non-Functioneel

aangepast. Oracle gebruikt dit customization-

networking ingebakken die zo goed werken op

Fusion Applications is een browser gebaseerde,

mechanisme zelf om het basisproduct aan te

internet in communities als LinkedIn, Facebook

zeer rijke Web 2.0 HTML-applicatie. Sommige

passen voor verschillende industrieën, regio’s

(en Hyves) en op Wiki’s en Discussion Forums.

onderdelen van FAPPS zijn ook beschikbaar als

en landen.

Onder de noemer Enterprise 2.0 heeft FAPPS

native mobiele applicatie (met disconnected

Bij de implementatie van FAPPS is voor een

onder meer People Connections (LinkedIn-

mode) en als Excel Workbook (ook te gebruiken

specifieke organisatie verdergaande aanpassing

achtig), ActivityStream (soort Twitter), Group

zonder contact met een server). Alle functiona-

mogelijk. Dit gaat onder meer om logo’s,

Spaces (soort Google Groups), maar ook

liteit die via user interfaces wordt aangeboden

skins, pagina-templates en het verbergen

tagging, notes en linking van business data,

in FAPPS is ook beschikbaar via een WebSer-

van overbodige velden - maar omvat ook het

geïntegreerde blogs, polls, agenda, wiki’s en

vice. Daarnaast zijn de meeste user interface

wijzigen van schermteksten, toevoegen van

forums en overal directe toegang tot email,

componenten ook gepubliceerd als Portlet

velden en schermcomponenten, reorganiseren

chat en VoIP vanuit de huidige pagina- en data-

en daarmee beschikbaar voor opname in be-

van pagina’s en menu’s en het wijzigen van

context.

drijfsportalen.

business logica (validaties en beslisregels) en

De gebruikerservaring is zeer consistent over

FAPPS is volledig cloud-enabled. Oracle biedt de

herinrichten van business processen.

alle modules heen. Overal wordt data zoveel

applicatie aan als SaaS-product (vergelijkbaar

mogelijk gevisualiseerd met grafieken en ico-

met het model van salesforce.com) en

Ingebouwde wizards

nen. Dit maakt de applicatie aantrekkelijk,

ondersteunt

Customization kan op design time worden

deployment in een private (on

appworks december 2010

15

ontwikkeld, als onderdeel van de implementatie

baar. Een belangrijk, ontkoppeld communica-

dleware 11gR1 (PS3). FMW omvat producten als

van FAPPS. Dit heet ‘seeded customization’.

tiemechanisme in FAPPS is het Event Delivery

WebCenter, UCM (Universal Content Manager),

FAPPS kent ook de mogelijkheid om pagina’s in

Network (EDN). Business events worden gepu-

SOA Suite en Business Process Management,

edit-mode te brengen om in de browser, @run time, de customizations door te voeren. Met onder meer ingebouwde wizards en editors en met simpele drag en drop acties is een pagina aan de wensen van een gebruikersgroep aan te passen. De rol van applicatiebeheerder wordt hiermee overigens een veel belangrijkere dan nu vaak het geval is. Applicatiebeheer komt via ‘designtime@runtime’ (zoals Oracle de live editing van pagina’s aanduidt) dicht bij ontwikkelen volgens PaaS (Platform as a Ser-

In FAPPS heeft Oracle de concepten van social networking ingebakken die zo goed werken op internet in communities als LinkedIn, Facebook (en Hyves) en op Wiki’s en Discussion Forums.

vice), waarbij FAPPS zelf ook het platform is.

Technologie en Architectuur

bliceerd en afnemers van die events kunnen bij

draaiend op het WebLogic Server fundament.

Fusion Applications is een 100% Java-applica-

EDN geregistreerd worden.

Zie ook hier het belang van de overnames die

tie, gebouwd in en draaiend op een Java/JEE

De meeste Enterprise applicaties stellen klan-

Oracle door de jaren heen heeft gedaan: UCM is

infrastructuur en benaderd als HTML/JavaScript

ten in staat om met proprietary tools - zoals

gebaseerd op Stellent, SOA Suite heeft als kern de Collaxa BPEL PM en BPM en WebLogic Server komen uit de BEA portfolio. Het ontwikkelgereedschap voor Fusion Applications is Oracle ADF - het Application Development Framework. ADF is in zekere zin de opvolger van Oracle Forms, als het belangrijkste Enterprise applicatie development tool. ADF is volledig gebaseerd op Java technologie. De ontwikkelomgeving voor ADF (en overigens ook voor de SOA Suite, BPM en WebCenter) is JDeveloper 11g.

Business services Met ADF Business Components worden de Business Services ontwikkeld, bovenop het enterprise datamodel dat in de database is geïmplementeerd. Deze Business Services worden zowel als Web Services gepubliceerd alsook FAPPS beschikt over een rijke grafische weergave.

beschikbaar gesteld als Java Object API. Bedrijfsprocessen zijn gedefinieerd in BPM en BPEL. Deze procesdefinities omvatten

16

front end vanuit een browser. Er wordt geen

PeopleTools, Oracle Forms en ABAP - extensies

geautomatiseerde acties - geïmplementeerd

gebruikgemaakt van Applets. Het product past

te ontwikkelen of volledige maatwerk applica-

middels een aanroep naar een business service,

enkele enkele tientallen industriestandaarden

ties te creëren. De technology stack die Oracle

beslispunten (in de vorm van bedrijfsregels die

toe, waaronder Portlet (JSR-286 en WSRP), JMS,

heeft ingezet voor de ontwikkeling van Fusion

de rule engine evolueert) en menselijke acties.

SCA, SOAP, JAX-WS, BPEL, RSS, REST - JAX-RS, Ja-

Applications is voor iedereen beschikbaar om

Als een proces-instantie aan een menselijke

vaServer Faces, SDO en JPA (EclipseLink).

ook zelf applicaties of maatwerk-extensies voor

actie toe is, wordt de Human Workflow Service

De applicatie is open - via een groot aantal

FAPPS mee te ontwikkelen. Deze stack bestaat

ingeschakeld. Deze alloceert de taak aan een

interfaces is ermee te koppelen - en uitbreid-

uit Oracle RDBMS 11g (R2, PS2) en Fusion Mid-

rol en iedere gebruiker in die rol kan de taak in

appworks december 2010

zijn of haar takenlijst zien opduiken.

bedrijfsproces te maken heeft - gestart vanuit

FAPPS omgeving beschikbaar komen en com-

Als de gebruiker de taak oppakt - via ondermeer

een email of takenlijst - en niet zozeer met de

municatie vanuit de context van de applicatie

een hyperlink in een email, een navigatie in een

applicatie als geheel.

beschikbaar is, zou een nieuwe manier van sa-

takenlijst of een knop in een mobiele applicatie

Ook de visuele rijkdom - niet alleen voor de

menwerking kunnen opleveren. Tot slot is de

- wordt een met ADF ontwikkelde user interface

interactie, maar vooral ook in de presentatie

live aanpasbaarheid van de applicatie - door

getoond. Dat kan een webapplicatie scherm

van gegevens doormiddel van grafieken en

applicatiebeheerders en zelfs eindgebruikers -

zijn in een browser (eventueel als Portlet

andere visualisaties – is overweldigend. De na-

een interessant gegeven, dat bijvoorbeeld voor

geïntegreerd in het bedrijfsportaal), maar ook

druk op uitzonderingen en afwijkingen: gebrui-

SaaS-applicaties ook eigenlijk noodzakelijk is.

een Excel sheet of een mobiele applicatie.

kers moeten de informatie getoond of in elk

De claim van Oracle dat Fusion Applications ‘the

Deze user interface maakt via data bindings

geval ge-highlight krijgen die ze nodig hebben,

next generation’ bedrijfsapplicatie is moet in de

gebruik van de business services - en indirect van zowel de database als mogelijk andere onderliggende enterprise bronnen zoals een document management systeem, email server of koppeling met een externe web service. De customization - designtime@runtime - functionaliteit is overigens een standaard faciliteit in ADF en WebCenter (voor de user interface) en SOA Suite en BPM (voor business rules en bedrijfsprocessen) en kan dus ook voor maatwerk-applicaties worden toegepast. Het verloop van alle business processen - doorlooptijd, wachtrijen en bottlenecks, uitzonderingen en totalen - is in real-time te volgen in dashboards met de Business Activity Monitor. Ieder bedrijfsproces bevat sensoren die voor en

In Fusion Applications zitten mechanismen van social media ingebakken.

na belangrijke stappen in het proces een signaaltje doorgeven aan de monitor. Deze monitor kan worden geconfigureerd om bij bepaalde uitzonderingssituaties acties te ondernemen: emails sturen, service aanroepen, business rule

Ook de visuele rijkdom – niet alleen

aanpassen etc.

voor de interactie, maar vooral ook in de

Indrukwekkend

presentatie van gegevens door middel

Oracle Fusion Applications is een van de grootste enterprise software-producten die ooit is ontwikkeld. De pure omvang maakt het pakket al indrukwekkend. Ook als bewijs voor de

van grafieken en andere visualisaties – is overweldigend.

toepasbaarheid van Java/.JEE technologie en de toepassing van industriestandaarden en -concepten zoals WebServices, Events, Portlets en

en vaak is dat niet de 80 tot 90% gegevens

komende maanden verder aangetoond worden

SOA - is FAPPS van belang.

die volgens verwachting zijn. De operationele

als de pudding gaat worden gegeten. Maar al-

Maar interessanter haast nog zijn de functione-

toepassing van business intelligence en de on-

les in ogenschouw nemend, is er zeker sprake

le invalshoek van FAPPS en de trends die zicht-

dersteuning van beslissing op basis van data

van een mijlpaal. 

baar zijn. Deze vormen een mooie inspiratie

mining zijn zeer effectief.

voor iedereen die applicaties helpt bedenken, ontwerpen en ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld

Samenwerking

aan het feit dat eindgebruikers vooral met een

De E2.0 insteek, waarbij internetmechanismen

user interface voor een activiteit binnen een

als sharing en social networking binnen de

Lucas Jellema is CTO van AMIS, een implementatiepartner van Oracle.

appworks december 2010

17

column

Douwe Pieter van den Bos

Ontwikkelen zonder Goddelijke hulp We vinden het heel erg eng als de ontwerper van een complex

Wat zijn de implicaties van aannames? Als we niet beschikken

maatwerk software pakket zegt dat hij op voorhand niet weet hoe

over de juiste informatie en gewoon maar aan de slag gaan, zul-

de oplossing eruit moet komen te zien. Maar is het wel correct

len we nooit begrijpen waarom we iets doen en met welk doel.

dat we dit eng vinden? Nee, in software ontwikkeling is het de

Alles wat we niet geheel doorgronden, levert potentieel verkeer-

beste zin die er bestaat. We zouden juist de zin ‘ik denk dat ik het

de oplossingen. Een oplossing kan zo complex zijn en goed in

weet’ met goddelijke vrees moeten vrezen. Immers, we kunnen

elkaar zitten, maar als het niet is wat er nodig is, zal het niets

niet vertrouwen op goddelijke interventie.

oplossen voor de organisatie. Kortom: door aannames leveren we, waarschijnlijk, niet het juiste.

Hoe komt dit nou? We zijn bang om door te vragen. Al snel denken

Als we aannames elimineren, of in ieder geval toetsen aan de

we - wat erg menselijk is - dat bij doorvragen mensen denken

werkelijkheid, kunnen we wel het juiste leveren. Dan worden er

dat we ons vak niet verstaan. Hierdoor ontstaan aannames. Maar:

minder fouten gemaakt in de oplossing en dus zullen er kwalita-

we kunnen ook niet precies begrijpen wat de eindgebruiker of

tief betere producten worden geleverd. Oplossingen kunnen echt

opdrachtgever beweegt. Als we dat wel zouden doen, hadden we

vanuit de organisatie worden gedragen als de oplossing ook uit

hun baan wel gehad. En we hoeven het ook allemaal niet in ons

de organisatie komt. Door aannames goed aan te pakken, kunnen

eentje te doen. Het is een groepsproces.

we doordringen tot de essentie en beter werk leveren.

Door vast te houden aan aannames en ze te beschouwen als

Goede informatie is het halve werk. Daar is maar een oplossing

waarheid ontstaat een irreëel beeld over de oplossing. We we-

voor: doorvragen. Het hoeft niet de oplossing te zijn die vanuit IT

ten niet of hetgeen we doen ook daadwerkelijk het juiste is. We

wordt opgelegd, maar kan ook komen vanuit de eindgebruikers

vermoeden alleen maar. Door onze vermoedens kunnen we niet

en opdrachtgever. Samenwerking is hierin het sleutelwoord.

de juiste oplossing realiseren. En de juiste oplossing maken is wel wat we proberen te doen.

Door een ontwerp te benaderen als groepsproces is het mogelijk om aannames niet alleen te toetsen, ook om deze te voorkomen. Ontwerpkeuzes en het daadwerkelijk begrijpen van de oplossingsrichting is niet aan een individu, maar aan alle betrokkenen. Vaak gebeurt dit niet goed, ontwerpen worden door een individu geschreven, waarna de betrokkenen het slechts mogen lezen. Als we dit juist oppakken met het gehele team hoeven we de uiteindelijke oplossing niet meer te baseren op hoop en kunnen de goddelijke interventie voorkomen. 

Douwe Pieter van den Bos is Consultant Business bij Whitehorses.

18

appworks december 2010

niche

Boekje open over bieb Het Amerikaanse Infor staat te boek als ERP-leverancier voor middelgrote bedrijven. Minder bekend is dat het softwareconcern ook toepassingen levert voor vele niches. Eén daarvan is de bibliotheekmarkt, waar Infor systemen heeft ingericht bij veel openbare en wetenschappelijke bibliotheken en archieven in vijftien landen. Frans van der Geest

De (nieuwe) bibliotheek van Amsterdam is een van de gebruikers van de specifieke software van Infor.

appworks december 2010

19

Met bezuinigingen van het gedoogkabinet Rutte/Wilders in het verschiet lijkt alles wat met cultuur te maken heeft behoorlijk te moeten inleveren. Het bibliotheekwezen, ooit opgezet met een cultureel en opvoedkundig doel, zal moeten snijden in de kosten. Wie kijkt naar de miljoenen leden van de boekenuitleen zal erkennen dat de bibliotheek de grootste sociale voorziening is in Nederland. Eric Conderaerts, Director of Product Management bij Infor Libraries & Information Solutions, ziet echter niet alleen maar negatieve consequenties. ”De bibliotheekmarkt was al lange tijd geen groeimarkt, maar een vervangingsmarkt. Er is nauwelijks nog een bibliotheek te vinden die niet is geautomatiseerd. Het blijft natuurlijk koffiedik kijken, maar consolidatie of krimp betekent niet altijd minder omzet voor ons.

Op sommige vlakken, zoals het gebruik van RFID, loopt de automatisering in een bibliotheek voor op dit van het bedrijfsleven.

Daar waar op personeel wordt bezuinigd, zijn er vaak kansen voor innovatie met de automatisering van nieuwe taken. Bovendien zijn bibliotheken in een aantal landen al langer bezig om het puur culturele karakter te combineren met een sociale functie. Zo zijn er initiatieven om bibliotheek en loketten van gemeentes of organisaties uit het sociale

RFID-technologie

veld zoals ouderenzorg of zorgvoorlichting in één huisvesting samen te

Ondanks de marktniche waarin Infor Library & Information Solutions

brengen, waardoor personeel op meerdere functies is in te zetten. Ook

in vijftien landen opereert, is de productlijn - aangeduid als V-smart -

dat biedt weer nieuwe kansen voor verdere automatisering.”

functioneel en technisch volledig bij de tijd. Volgens Conderaerts lopen bibliotheken qua automatisering op een aantal vlakken zelfs voor op de ontwikkelingen in andere bedrijfstakken. RFID-technologie is bijvoorbeeld

Groot, groter, grootst

in de bibliotheeksector echt doorgebroken en wordt met succes ingezet.

De geschiedenis van de Infor-biblotheeksoftware gaat meer dan

Leveranciers als Nedap, bekend van de stemmachines, 3M, en vele

dertig jaar terug , toen het Canadese Geac nog systemen leverde

anderen leveren apparatuur voor het detecteren van de RFID-tags op

op eigen hardware. Ook in Nederland waren er grote klanten van

bibliotheekmaterialen. Traditionele processen als uitlenen, innemen

die bibliotheekcomputers. Geac groeide nadien niet alleen orga-

en betalen gebeuren in veel bibliotheken inmiddels volledig via doe-

nisch, maar kocht ook marktaandeel met als gevolg dat er een

het-zelf-apparatuur op basis van RFID. In een bibliotheek circuleert een

aantal producten naast elkaar werden gevoerd (o.a. Glis, Plus,

exemplaar van een boek of DVD immers tientallen keren, wat inhoudt dat

Advance). Tot de partijen die werden overgenomen behoorde

de relatief hoge kostprijs van de tags in deze sector geen barrière opgooit.

ook het Nederlandse ODIS, dat vanaf 1985 de ontwikkelingen had

Bovendien sluit dit soort oplossing uiteraard aan bij de algemene tendens

voortgezet aan Vubis, een softwareproduct dat tot stand was ge-

naar zelfredzaamheid: klanten zijn gewend zelfstandig te opereren.

komen in een nauwe samenwerking tussen de Vrije Universiteit

Wereldwijd levert Infor Library & Information Solutions vooral aan

Brussel en de Technische Universiteit Eindhoven. Rond 2000 werd

openbare bibliotheken, hoewel in Nederland de verhouding anders ligt.

besloten over te gaan naar een “one product strategy” voor de

In Nederland gebruiken onder andere de Vrije Universiteit Amsterdam

bibliotheekproducten en werden alle ontwikkelingen geconcen-

en de Openbare Bibliotheek Amsterdam de oplossingen van Infor, maar

treerd op de Vubis-productlijn (nu V-smart).

ook grote juridische dienstverleners als Houthoff Buruma en het Centraal

Los van de bibliotheekautomatisering verbreedde Geac zijn reik-

Bureau voor de Statistiek (CBS).

wijdte door de overname van Dun&Bradstreet Software, dat daarvoor zelf via acquisities eigenaar was geworden van een scala

Complexer dan verondersteld

aan standaardbedrijfssystemen zoals de aloude voorlopers van

Volgens Conderaerts onderschatten mensen de complexiteit van biblio-

ERP-software (MSA, McCormack&Dodge). Geac werd in 2006 on-

theekautomatisering wel eens. Het automatiseren van alle primaire pro-

derdeel van Infor. SSA (met o.a. Baan) zou spoedig volgen. Infor is

cessen in een bibliotheek is echter net zo ingewikkeld als het aansturen

actief in meer dan 100 landen en heeft meer dan 70.000 klanten.

van productieprocessen in een industriële omgeving. Zo ondersteunen de

Binnen dat grote Infor is Infor Library & Information Solutions één

producten uit de portfolio van Infor (V-smart en andere producten) onder

van de zogenaamde IBU’s (Independent Business Units). Dit zijn

andere de inkoop van boeken (inclusief budgetbeheer), het beheer van

relatief kleine onderdelen met een eigen productstrategie, mar-

metadata over de aanwezige collectie, het volledige klantenbeheer, de

keting, verkoop en R&D.

administratie van de uitleenprocessen (uitlenen, innemen, verlengen, reserveren, betalen, etcetera), inventarisbeheer, een federatieve zoekfunc-

20

appworks december 2010

tie en vele andere processen. En dat gelijktijdig voor vaak honderden

zetten voor V-insight, een applicatie voor statistische analyse dat sinds

gebruikers, ingericht via vele duizenden parameters en met tientallen

ongeveer twee jaar met veel succes als een apart product naast V-smart

interfaces naar andere applicaties en apparatuur.

wordt geleverd. Eric Conderaerts: ”Sommige klanten gaven te kennen extra rapportage-

HTML-varianten

tools aan V-smart te willen koppelen. Maar tussen het uiten van die wens

De productportfolio kent een rijke technologische ontwikkelhistorie. Van

en het daadwerkelijk starten van een project verliep veel tijd, waarin

een terminal gebaseerde oplossing is de software via een client/server-

vaak de doelstellingen al waren achterhaald. Vanuit onze in vele jaren

architectuur getransformeerd naar een geïntegreerde webgebaseerde bi-

opgebouwde expertise en de nauwe relatie met onze klanten hebben

bliotheekapplicatie, die uiteenlopende browsers als front-end accepteert.

wij een goed beeld van hun behoeften aangaande data-analyse en busi-

Daartoe vervaardigden de systeemontwikkelaars in het Infor-kantoor te

ness intelligence. Wij leveren ze een set van voorgedefinieerde kubussen

‘s-Hertogenbosch eigen middleware, van waaruit met relatief weinig in-

die geprojecteerd tegen een datawarehouse, opgebouwd vanuit V-smart,

spanningen de vertaalslag naar de diverse HTML-varianten te maken is.

de bibliotheken de gewenste dashboards bieden. Als we installeren op

Over de platformondersteuning hoeven Conderaerts en zijn ontwik-

maandag is het datawarehouse enkele uren of enkele dagen later gevuld

kelteam zich minder te bekommeren. De basistechnologie achter de

en kan de klant zijn dashboards bekijken. De hoeveelheid data varieert

bibliotheekapplicatie is al lange tijd de gecombineerde relationele en

per klant, maar bij de grotere systemen praat je over honderden miljoe-

objectdatabase Caché van InterSystems. ”Bij de keuze van een technolo-

nen transacties per jaar.”

gieleverancier speelt een reeks van afwegingen”, zegt Conderaerts. “Kie-

Het nieuwste product in het portfolio van Infor Library & Information So-

zen voor een kleine marktspeler heeft voor- en nadelen. Maar terugkij-

lutions heet Iguana. Ook hier vormt Caché de onderliggende database. Iguana is een marketingplatform dat de klant in staat stelt websites te bouwen, gepersonaliseerde attendering over nieuwe materialen in te richten via email of RSS, nieuwsbrieven te sturen, enzovoorts. Als een marketing- en communicatieplatform past Iguana dan ook in de toege-

Het automatiseren van alle primaire processen in een bibliotheek is net zo ingewikkeld als het aansturen van productieprocessen in een industriële omgeving. Alle titels, uitleentermijnen en leners moeten een plekje krijgen in de verwerkende systemen van de bibliotheek.

nomen aandacht voor CRM binnen bibliotheken. Met Iguana is de bibliotheek in staat om zich via websites persoonlijk te richten tot haar klanten. De praktijk leert volgens Conderaerts dat bibliotheken in hun webstrategie succesvol zijn wanneer ze vanuit een gemeenschappelijke informatievisie hun doelgroep benaderen. De toegepaste widget- en AJAX-technologie

kend op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren, hebben wij eigenlijk

speelt een belangrijke rol bij het realiseren van de gewenste gebruiks-

nooit problemen gehad om op meerdere platforms te kunnen draaien.

vriendelijkheid en creëert ongekende mogelijkheden op het vlak van con-

Onze klanten kunnen kiezen tussen Windows, Unix en Linux. Dat is in

figuratie en personalisering. “De eerste afnemers zijn heel enthousiast

Caché heel goed geregeld. Wij hebben niet wakker hoeven te liggen van

over Iguana,” zegt Conderaerts, “hetgeen nogmaals illustreert wat wij

de nachtmerrie die verschillen in platforms kunnen veroorzaken”.

moeten blijven doen: goed naar onze klanten luisteren en daar dan creatief en innovatief op inspelen.” 

Naar klanten luisteren Eén van de in het oog springende elementen in Caché is de bitmaptechnologie. Deze biedt de mogelijkheid om data op uiterst efficiënte wijze op te slaan en nadien weer te benaderen. Dat bracht de ontwikkelaars

Frans van der Geest is freelance journalist.

in ‘s-Hertogenbosch ertoe om de database ook als datawarehouse in te appworks december 2010

21

nieuwe werken

Cultuuromslag nodig SaaS, Twitter en zelfs internet: ze zijn allemaal met scepsis ontvangen. Het was een hype die wel voorbij zou gaan. Nu hoor je opeens veel over ‘het nieuwe werken’ en ook deze trend wordt met reserves ontvangen. Onterecht, vindt Richard Otten, consultant bij Caesar Groep. We gaan volgens hem anders werken, maar “de aanschaf van nieuwe technologie is een fluitje van een cent vergeleken met de cultuuromslag die nodig is in een organisatie.” Teun Putter

Het nieuwe werken houdt eenvoudig gezegd

werken kunnen ondersteunen, en hoe je die

en daarmee een hogere productiviteit. En een

in: lossere werkverbanden en communiceren

middelen beter kunt inzetten. Ten derde: in-

hogere productiviteit vormt voor een belangrijk

en samenwerken op afstand. Bedrijven en

ventariseer in welke mate de mensen binnen

deel het antwoord op het wegvallen van de

organisaties gaan dit steeds meer ondersteu-

de organisatie in staat zijn om een nieuwe

babyboomgeneratie op de arbeidsmarkt. Te-

nen met nieuwe technologie, zowel hard- als

werkwijze te adapteren en daadwerkelijk om te

genwoordig is de arbeidsmarkt behoorlijk ver-

software. Veel van die benodigde technologie

zetten in een hogere productiviteit. Ten vierde:

grijsd, maar in 2020 zal slechts 37 procent van

is op dit moment al beschikbaar. Het nieuwe

ga op zoek naar een gespecialiseerde partner

de beroepsbevolking vijftig jaar of ouder zijn.

softwarepakket Lync van Microsoft is hier zelfs

die de huidige markt overziet en die kan on-

Het nieuwe werken creëert niet alleen voor

speciaal op toegesneden.

dersteunen bij de inventarisaties en het gericht

jonge mensen een passende werkomgeving,

Zo zal de mobiele telefoon veel meer dan nu

inzetten van nieuwe middelen.

ook voor mensen die hun pensioen naderen, wordt het interessanter om wat langer door te

het centrale apparaat worden in het leven van

22

werknemers. Eén apparaat voor spraak, e-mail

Betere balans

gaan met werken. Ze hoeven namelijk minder

en instant messaging. En met veilige toegang

Net als zoveel termen lijkt ‘het nieuwe wer-

te reizen en ze kunnen hun werktijden flexibe-

tot internet, waar ze zich ook bevinden. Met

ken’ als een containerterm te starten, om later

ler indelen.

één keer inloggen (single sign-on) en een sin-

waarschijnlijk meer contouren te krijgen. Wat

Er is een aantal redenen waarom we anders

gle point of truth krijgt een werknemer toegang

belooft deze containerterm? Voor jonge men-

moeten gaan kijken naar ons werk. Volgens het

tot een beveiligde virtuele bedrijfsomgeving.

sen een werkomgeving die bij deze tijd en bij

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zal de

Volgens Otten moeten organisaties die de stap

hun leefstijl past. In 2015 maakt de jonge ge-

beroepsbevolking tussen de twintig en 65 jaar

naar ‘het nieuwe werken’ willen zetten, aan

neratie twintig procent van de werknemers uit.

de komende jaren tot 2030 dalen naar negen

vier dingen denken. Ten eerste: analyseer de

Jongeren willen minder gebonden zijn aan een

miljoen. Dat is één miljoen arbeidskrachten

eigen organisatie en hoe het nieuwe werken

locatie, met als uitgangspunt: ‘werk is geen

minder dan nu. We zullen dus meer moeten

positief kan bijdragen aan de productiviteit. Ten

plek, maar een activiteit’. Door die grotere

doen met minder mensen. De tweede reden is

tweede: bekijk wat er binnen de organisatie

vrijheid is een betere balans tussen werk en

dat de maatschappij de afgelopen tien jaar een

al aanwezig is aan middelen die het nieuwe

privé mogelijk. Dit levert meer werkplezier op

grote ontwikkeling heeft doorgemaakt. Kon je

appworks december 2010

moeten het MIS omdopen tot Medewerker Informatie Systeem. Daarnaast is belangrijk hoe medewerkers op dezelfde gestandaardiseerde manier kunnen werken, want ze zien elkaar minder en hebben meer vrijheid. Met het nieuwe werken mogen organisaties niet meer uitgaan van de kennis die medewerkers hebben van de processen. De processen moeten geïntegreerd worden in de informatiesystemen. Dit kan door middel van workflowoplossingen.”

Nooit vijf sterren Zo’n cultuuromslag vereist volgens Otten meer coaching van het management en de HRMafdeling. Want er zitten ook gevaren aan het sturen op output. “Niet iedereen is gelijk, niet iedereen is even productief en niet iedereen is productief op dezelfde momenten van de dag. Richard Otten: “De aanschaf van nieuwe technologie is een fluitje van een cent vergeleken met de cultuuromslag die nodig is in een organisatie.”

Je hebt nooit vijf sterren in een sportteam. Er zijn mensen die voornamelijk productief zijn en mensen die een deel van hun energie besteden aan de sfeer en het enthousiasmeren van het team. Dat laatste valt bijvoorbeeld bij thuiswerken helemaal weg. Hoe los je dat op?

Bedrijven controleren achteraf op output in plaats van aanwezigheid. Het management zal dus verantwoordelijkheid uit handen moeten geven.

Een ander gevaar is dat belemmeringen wegvallen om ’s avonds en in het weekend thuis lang door te werken, wat het moeilijker maakt om het werk los te laten.”

Voortschrijdend inzicht Ten slotte zal het nieuwe werken een sterke juridische component hebben. De downloadproblemen op internet zijn een gevolg van het toepassen van de Auteursrechtenwet uit 1915 op

in 1995 na zes uur niet meer bij de supermarkt

Output versus aanwezigheid

een medium dat tachtig jaar later explodeerde.

terecht, nu kun je daar en elders zelfs op zon-

“De toenemende zelfstandigheid en zelfstu-

Dat is vragen om moeilijkheden. Otten: “Laten

dag je boodschappen doen. We stevenen af op

ring van medewerkers in een organisatie be-

we nu gaan nadenken over de juridische con-

een 24-uurseconomie en dat is nodig, want

ïnvloeden ook de totale sturing van een or-

sequenties van het nieuwe werken. Hoe zit het

met internet vallen de beperkingen van tijd en

ganisatie”, zegt Otten. “Denk maar eens aan

bijvoorbeeld met een digitale handtekening,

afstand weg. In een ‘global village’ is een baan

managementinformatie. Het management zal

rechtszekerheid en bedrijfsgeheimen? Tegelij-

‘van 9 tot 5’ niet meer houdbaar: niet voor de

key performance indicators tot op medewer-

kertijd denk ik dat koudwatervrees slechter is

werknemer en ook niet voor de werkgever.

kersniveau moeten bepalen en meten. Sterker

voor de concurrentiepositie van bedrijven dan

De derde reden is de congestie op de wegen.

nog: de medewerker moet zijn of haar eigen

het nieuwe werken te omarmen en te leren op

Steeds prangender wordt de vraag waarom we

key performance indicators kunnen meten. Be-

basis van voortschrijdend inzicht.” 

ons toch met z’n allen per se tussen 7.00 uur en

drijven controleren achteraf op output in plaats

9.00 uur over hetzelfde asfalt willen verplaat-

van aanwezigheid. En het management zal dus

sen? Een betere spreiding levert tijd op en is

verantwoordelijkheid uit handen moeten ge-

beter voor het milieu.

ven. De vraag is hoe de huidige Business Intel-

Teun Putter is hoofdredacteur van TelecomWorks.

ligence-systemen hiermee omgaan. Bedrijven appworks december 2010

23

persoonlijk

Grootste deel ondergelicenseerd Het grootste deel van de organisaties is ondergelicenseerd, zo weet Yvonne van der Heide, algemeen directeur van Insight Enterprises Benelux. Overigens is dat geen onwillendheid van de organisaties, maar meestal onwetendheid. Insight helpt de ondernemingen via assesments hun licenties op orde te krijgen. “Het is ook razend ingewikkeld.” Teus Molenaar

Als Van der Heide opsomt waar zij zoal heeft gewerkt, komt zij uit op een arbeidsverleden van 25 jaar. Een beetje tot haar eigen verrassing. “Je zou het niet zeggen, hé. Ik zie er nog jong uit”, grapt zij. Na haar commerciële opleiding wilde zij bij een innovatief bedrijf aan de slag. Dat zal met haar ongeduld te maken hebben; zij wil nieuwe dingen ontwikkelen, verdwijnt bij een bedrijf als het werk eentonig wordt. Het werd Ricoh. Daar heeft zij

programma. “Wij hebben een overeenkomst gesloten met HP. In het

het verkoopvak geleerd. “Op zichzelf zou ik in elke branche kunnen wer-

Verenigd Koninkrijk verkopen we al hardware; wij gaan er volgend jaar

ken”, zegt zij, “maar de ICT is zo dynamisch. Daar valt altijd wel wat te be-

mee aan de slag. Weer een nieuwe uitdaging.”

leven. Later werkte ik bij een IBM-partner die emulatiesoftware verkocht.

24

De eerste focus op netwerken ontstond, de eerste internetverbinding. Het

Veel evangeliseren

was de tijd dat de marges erg laag waren.”

Maar echt hoge ogen gooit Insight met SAM: Software Asset Manage-

Enige tijd heeft zij gewerkt als accountmanager bij het van oorsprong

ment. “Wij zijn een trusted advisor voor bedrijven. Wij helpen bij het

Texaanse bedrijf Software Spectrum, totdat Insight Enterprises dit bedrijf

aanschaffen van de juiste software en de bijpassende licenties. Daarvoor

kocht (in 2006) van eigenaar Level 3 Communications. In juli 2003 werd

hebben we een team specialisten in dienst die de kleine lettertjes ken-

zij country manager Nederland voor Insight en sinds juli 2005 heeft zij

nen. Sommige softwarelicenties zijn echte boekwerken. Er is niemand

België en Luxemburg ‘erbij gekregen’.

die de details van de licentieprogramma’s van de top tien van de meest

Software Spectrum was een grote reseller van software. Een goede vis

verkochte software kent. Dat is onmogelijk. Organisaties leunen op onze

voor Insight dat wereldwijd in 24 landen actief is, erg veel software

kennis. Wij zijn in Nederland marktleider”, vertelt Van der Heide.

verkoopt (bijvoorbeeld nr. 1 als het gaat om Microsoft programmatuur)

Als het om licenties gaat, dan is er nog wel een wereld te winnen bij

en diensten verleent. Binnenkort komt de verkoop van hardware in het

de ondernemingen. “Veel evangeliseerwerk zit erbij. Congressen, ronde-

appworks december 2010

dingsconstructie gebruikt, dan nog moet je zelf een licentie daarvoor hebben. Veel mensen denken dat de dienstverlener dat wel heeft geregeld. Maar dat is niet zo.”

Licentie-pool Van der Heide vertelt dat de meeste leveranciers de upgraderechten wel uit hun licentieprogramma’s hebben gehaald. “Als je een licentie hebt voor versie 1.0, dan mag je meestal niet automatisch versie 1.1 gaan gebruiken. Daar moet je vaak een aparte licentie voor regelen. Verder blijkt vaak dat afdelingen – of landenorganisaties van een multinational – niet op de hoogte zijn van een volumecontract dat op centraal niveau is afgesloten met een softwarehuis. Die sluiten dan zelf weer een contract af. En dan betaal je dubbel, of je benut niet de volumekorting die is afgesproken.” Dat kan in de papieren lopen. Bij global accounts heeft Van der Heide het over bedrijven met meer dan 20.000 werkplekken; bij enterprise gaat het om organisaties met meer dan 2.000 werkplekken. Zij vertelt dat de schrik voor de BSA (Business Software Alliance) er bij bedrijven wel in zit. “De BSA gaat niet snuffelen bij de hele grote bedrijven, want dat kost haar ook veel te veel energie. De BSA richt zich vooral op de kleinere organisaties. Aan de andere kant zie je dat softwareleveranciers zelf, zoals Oracle en Adobe, nagaan of bedrijven wel de juiste licenties hebben. Niemand wil te boek staan als een bedrijf dat bewust te weinig licenties heeft; vrijwel altijd is het onwetendheid. Het komt voor dat een organisatie een licentie-pool heeft, maar dat een licentie niet wordt teruggeleverd aan die pool als een medewerker de software niet meer gebruikt. En als er dan een nieuwe medewerker komt die die taken gaat doen, dan koopt het bedrijf weer een nieuwe licentie; geheel overbodig.”

Proces inrichten Als Insight een organisatie ‘doorlicht’, dan is het doel het softwarelandschap zo in te richten dat de licentiekosten zo laag mogelijk zijn. “Maar dan heb je uiteindelijk toch altijd een snapshot: een beeld van een bestaande situatie. Als je bedenkt hoe snel de omstandigheden binnen een tafelgesprekken, seminars; we laten geen mogelijkheid onbenut om op

grote organisatie veranderen, dan is die snapshot bij wijze van spreken

het belang van de juiste licensering te wijzen. Zo’n twintig jaar geleden

morgen al weer achterhaald. Daarom moet je dat procesmatig aanpak-

was een licentie nog wel eenvoudig te begrijpen, maar door de toename

ken. Daar helpen wij bij. Software asset management is het antwoord.”

van technische mogelijkheden (denk aan internet, meerdere kernels op

Zij vertelt dat de grote organisaties de eerste stappen zetten op het SAM-

een chip, virtualisatie, mobiele gebruikers, en dergelijke) is het nu razend

pad. Zij zetten bijvoorbeeld een reconciliation pool op: een soort licen-

ingewikkeld.”

tiesbuffer die is overeengekomen met de leveranciers. “En je moet een

Zij heeft de ervaring dat organisaties, om maar niet in overtreding te zijn,

proces inrichten dat recht doet aan de licentiestructuren en de gebrui-

te veel inkopen. “Ik kom geen enkel bedrijf tegen dat zegt 9,631 licenties

kerswensen. Bij elke verandering moet er een lampje gaan branden en

te hebben. Niemand weet dat precies; je hoort altijd een rond getal. In

moeten passende maatregelen volgen. Maar het blijft ingewikkeld; onze

de praktijk blijkt dan ook vaak dat ze ondergelicenseerd zijn; dat niet de

mensen scholen zichzelf voortdurend bij. 

juiste programmatuur in gebruik is. Wij geven dan ook eerst een advies over wat de organisatie werkelijk nodig heeft; dan gaan we uitpluizen of de juiste licenties in bezit zijn. Overigens gaat het erom dat je een gebruikersrecht van de software koopt; je ben nooit eigenaar van het

Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.

programma, dat blijft de leverancier. Ook als je software via een uitbesteappworks december 2010

25

lifecycle management

Integrale kijk op softwareontwikkeling Met de introductie van de nieuwste versie van Application Lifecycle Management (ALM 11) biedt HP een mogelijkheid integraal te werken aan softwareontwikkeling. Architecten, ontwikkelaars, testers, zelfs de business werkt binnen hetzelfde platform, zodat misverstanden uitblijven en het gevreesde ping/pong-effect achterwege blijft. De kwaliteit vliegt omhoog en de releasetijd is veel korter. Teus Molenaar

26

appworks december 2010

De presentatie van ALM 11 gebeurde tijdens

Geen puntoplossingen

Software Universe van HP, ditmaal in Barcelona.

Tijdens Software Universe waren er bedrijven die al werken met ALM 11. Dat zijn orga-

Ongeveer 3500 mensen waren op het festijn

nisaties die al jaren ervaring hebben met Quality Center, de voorganger van ALM 11. In

afgekomen. De aankondiging van ALM 11 kent

een panel voor de verzamelde pers vertelden de gebruikers over hun ervaringen met het

een Europese primeur. De kern van het plat-

nieuwe platform van HP. Onder hen Willem van den Broek, verantwoordelijk voor het HP

form is immers gevormd door de aanpak van

Business Technology Optimization (BTO) competence center bij Achmea IT.

het Israëlische Mercury Interactive dat HP in

Op de vraag of het mogelijk is ALM 11 te koppelen aan specifieke modules van andere

2006 heeft gekocht. Mercury leverde software

softwareleveranciers antwoordde Mark Sarbiewski, vice president of products bij HP

voor kwaliteitsbeheer, veranderingbeheer, ap-

Software (afkomstig van Mercury), uitvoerig dat zulks geen enkel probleem is. Van

plicatiebeheer, applicatie-delivery, configuratie-

den Broek vulde aan dat het voor de softwareleverancier wellicht belangrijk is om die

beheer en SOA (service oriented architecture).

koppelingen mogelijk te maken, maar dat hij als gebruiker van ICT-oplossingen juist af

Dit is geïntegreerd in de monitoring- en be-

wil van puntoplossingen. “Bij Achmea kiezen we voor een integrale aanpak. Het kan best

heersoftware HP Openview. De overname van

zijn dat er kleine softwarehuizen zijn die op bepaalde onderdelen een beter product op

Fortify Software (augustis 2010) heeft even-

de markt brengen, maar wij willen juist één platform. Dat is veel makkelijker te beheren

eens bijgedragen aan de vervolmaking van

en te leren. Geen puntoplossingen meer als dat echt niet nodig is.”

ALM 11. Fortify heeft oplossingen ontwikkeld voor het ontdekken en verhelpen van beveiligingsrisico’s in programmatuur.

voorlopig hebben we hiermee een indrukwek-

Er zijn tal van voorbeelden die de snelheid en

Jonathan Rende, vice president en general ma-

kend platform neergezet dat organisaties helpt

alomtegenwoordigheid van informatie weer-

nager van de Applications Solutions-tak binnen

hun applicaties te moderniseren. Je moet de

geven. Denk aan vluchtinformatie die naar

de HP Software & Solutions divisie, vertelt dat

ontwikkelaars de hulpmiddelen geven om dat

reizigers wordt gestuurd via verschillende

het bedrijf een kleine twee jaar heeft gewerkt

te kunnen doen. Beveiliging kun je niet meer

technieken (push e-mail, streaming informatie,

aan het nieuwe platform. De integratie met Fortify-oplossingen lijkt een voorlopig sluitstuk. “Wij blijven natuurlijk doorontwikkelen, maar

Alle informatie binnen ALM 11 zit in één repository. Iedereen kan daarbij en alle wijzigingen worden bijgehouden. ALM 11 is daarmee tegelijk een enorm documentatiecentrum. van buitenaf regelen met firewalls en derge-

bijvoorbeeld) en naar verschillende apparaten

lijke. Moderne applicaties halen immers overal

(smart phones, pc’s, tablets), of aan hartmo-

modules/onderdelen vandaan; ook van derden

nitoren die artsen via hun mobiele telefoon

op internet. Als de applicatie draait, moeten

waarschuwen als er iets mis dreigt te gaan.

testers dynamische beveiligingstesten kunnen

Verzekeringspremies

uitvoeren. Vervolgens moet je de ontwikkelaars

niet meer gekoppeld te zijn aan leeftijd, maar

helpen om de gevonden problemen op te los-

aan rijgedrag. Onze wereld is mobiel, verbon-

sen. Fortify scant de broncode en geeft tips om

den, interactief, direct en beweeglijk. Klanten,

eventuele fouten aan te pakken.”, aldus Rende.

burgers en medewerkers willen niet meer da-

hoeven

tegenwoordig

gen wachten op een oplossing; zelfs minuten

Instant-on enterprise

lijken soms te lang. Zij willen direct worden

Barcelona. Hier een afbeelding van

Met Rende lopen we iets vooruit op de presen-

voorzien in hun behoeften: ziehier de geboorte

de Sagrada Familia in aanbouw; een

tatie van ALM 11. Namelijk het waarom van dit

van de Instant-on enterprise.

beeldbepalend element van de prachtige

platform. De marketing jongens en meisjes van

Om competitief te zijn in deze wereld moe-

architectuur in deze Spaanse stad.

HP hebben hiervoor de term Instant-on enter-

ten organisaties het gebruik van (ICT)-techno-

prise bedacht.

logie opnieuw definiëren. 58 Procent van de

HP Universe 2010 vond plaats in

appworks december 2010

27

bestuurders van grote bedrijven heeft onlangs aangegeven dat – om succesvol te zijn – het nodig is dat technologie een integraal onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering. Dit blijkt uit een studie die HP in oktober 2010 heeft laten uitvoeren. Forrester Consulting stelt dat

Een blik op het podium van HP Universe 2010.

69 procent van de IT-beslissers 25 procent van het jaarlijkse IT-budget bestemt voor modernisering van applicaties – en dertig procent zet zelfs meer dan de helft van het budget opzij voor dit doel.

Door die integratie is het mogelijk dat

Daarvoor moeten organisaties een aantal stappen zetten:

• Moderniseren: krijg greep op verouderde applicaties en starre processen;

• Transformeren:

doorbreek de traditionele,

rigide IT-kolomstructuren;

•

Beveiligen: bescherm de bedrijfsbezittingen

•

zonder innovatie te belemmeren;

iedereen kan zien waaraan is gewerkt, wat er nog moet gebeuren, wat de status is, waarom bepaalde dingen zijn gewijzigd en hoe die zijn gewijzigd.

Optimaliseren: beheer informatie op enorme schaal, daarbij data omvormend tot inzicht;

• Leveren: Kies de beste manier voor het leveVersnelling van proces

nagement, prestatieverbetering en beveiliging.

ren van applicaties om te krijgen wat je wilt

Volgens Rende gaat er namelijk nogal wat mis

op tijd en binnen budget.

in de praktijk. “Zevenenzestig procent van de organisaties die begonnen zijn met projecten

Willem van den Broek vertelt dat Achmea ongeveer 1500 business applicaties heeft en ook nog eens 1500

Met de Instant-on enterprise in gedachten is

voor applicatiemodernisering faalt daarin. Ap-

desktop applicaties. “Wij zijn druk bezig om die aantal-

gewerkt aan ALM 11. Rende vindt het een lo-

plicatieteams die bezig zijn met het bouwen,

len naar beneden te brengen”, vertelt hij tijdens een

gisch gevolg op de Agile enterprise waar HP

vaststellen en scheppen van nieuwe bedrijfskri-

perspanel gedurende Software Universe. “En eigenlijk

een paar jaar geleden over sprak. “Zonder de

tische processen kunnen het niet bijbenen, om-

willen we helemaal niet meer software ontwikkelen,

beweeglijkheid waar we toen over spraken,

dat zij nog werken volgens de oude methoden

maar configureren.”

kun je niet naar een organisatie groeien die

in plaats van de nieuwe weg te volgen.”

Hij vertelt dat SAP, die de kernactiviteiten van de ver-

heel snel en op tal van manieren kan reageren.

ALM 11 plaveit die nieuwe weg.

zekeraar automatiseert, een geweldig mechanisme

Instant-on bouwt voort op agility”, meent hij.

heeft om software in te richten. “Maar hoe koppel je

Het ALM 11 platform is erop gericht de appli-

Rende vervolgt met de stelling dat CIO’s en IT-

dat aan de Microsoft-wereld en legacy software? Daar

catiemodernisering te automatiseren. Want IT-

managers applicaties in hun handelingen cen-

gebruiken we de nieuwe HP tools voor. Dat versnelt

managers staan niet alleen voor de taak sneller

traal stellen. “Daarmee kunnen zij immers hel-

de processen enorm. Daardoor hoeven we per jaar

de meest geschikte programmatuur te leveren,

pen hun bedrijf een verschil te laten maken op

twee tot drie miljoen euro minder aan IT uit te geven.”

maar dat ook nog eens tegen lagere kosten te

de markt. Als je dat kunt doen op een efficiënte

Hij vertelt dat Achmea met Quality Center 9 van HP

doen. Dat kan alleen als veel taken – met name

en effectieve manier, dan voeg je meer waarde

is begonnen en inmiddels veel ervaring heeft met de

het testen – geautomatiseerd te doen. Door

toe aan de organisatie. ALM 11 biedt een een-

beta versie van ALM 11. “Ik zit in de advisory board

het testwerk te automatiseren verhoog je ook

duidig, geïntegreerd systeem dat samenwer-

van klanten voor HP over dit onderwerp. En ik moet

meteen de kwaliteit, omdat mensen nog wel

king mogelijk maakt tussen bedrijfsanalisten,

zeggen dat veel tekortkomingen die wij constateerden

eens over een lettertje of cijfertje heen kunnen

ontwikkelaars, testers, beveiligingsspecialisten,

in de tools van HP zijn goedgemaakt in ALM 11. Er is

kijken bij dit intensieve en vaak saaie werk. Dus

kwaliteitsbeheerders en performance profes-

goed naar ons geluisterd. Het mooiste vind ik wel dat

waar mogelijk gebeurt die controle ‘als vanzelf’

sionals.”

ALM 11 een platform is voor end-to-end softwareont-

binnen ALM 11.

Door die integratie is het mogelijk dat iedereen

wikkeling.”

Andere onderdelen waarop HP zijn pijlen heeft

kan zien waaraan is gewerkt, wat er nog moet

gericht zijn kwaliteitsbeheer, requirements ma-

gebeuren, wat de status is, waarom bepaalde

28

appworks december 2010

dingen zijn gewijzigd en hoe die zijn gewijzigd.

fouten die er nog in zitten. Daar kan niet alleen

Op dit manier hoeven ontwikkelaars geen

de IT-afdeling zich een oordeel over vormen,

aannames meer te doen over vermeende

maar ook de business. Gezamenlijk neem je

bedoelingen van de business (zie de column

dan het besluit om al dan niet een release door

van Douw Pieter van den Bos op pag. 18 in

te zetten. Achteraf hoeft de business dan niet

dit nummer) – en mochten zij dat toch doen,

meer te komen klagen bij de IT-afdeling als

dan kunnen de bedrijfsanalisten meteen zien

iets niet loopt zoals het behoort te lopen. Want

of die aannames kloppen en ingrijpen mocht

dat was dan voorzien en overeengekomen

dat nodig zijn.

dat – terwijl het probleem wordt opgelost – de

De integratie haalt ook het ping/pong-effect

applicatie toch in gebruik wordt genomen.”

bij software-ontwikkeling weg. Dit ontstaat als

Dat is mogelijk met ALM Project Planning en

testers bepaalde defecten vinden, hun bevin-

Tracking en snelle levering van applicaties via

dingen aan de ontwikkelaars voorleggen die

HP Agile Accelerator 4.0. Tevens draagt de au-

vervolgens het defect niet kunnen reproduce-

tomatische import van bedrijfs procesmodellen

ren, omdat zij bijvoorbeeld op een andere ma-

in ALM’s Requirements Management module

chine of op een ander platform werken. Daarbij

hieraan bij door het visualiseren van werkstro-

verschillende besturingssystemen en binnen

blijft de code in een vervelend welles-nietes

men en tekstuele vereisten erin op te nemen.

meerdere browsers, kost het handmatig testen

Een schermafdruk van HP Testdata management.

van dezelfde applicatie voor al die platformen

spelletje heen en weer gaan tussen de ontwikkel- en testafdeling. In ALM 11 verdwijnt dit ef-

Geen nieuwe ontwikkeltool

erg veel tijd alvorens de applicatie ‘naar buiten

fect, zo belooft HP, omdat beide partijen precies

De wereld heeft geen nieuwe ontwikkeltool

kan’.

kunnen volgen wat en hoe er is ontwikkeld én

nodig, meent Mark Sarbiewski van HP. “Het be-

HP Sprinter lost dat op door al die taken te au-

getest.

langrijkste is dat alle betrokkenen binnen een

tomatiseren. “Het is volledig geïntegreerd met

en hetzelfde platform werken. Alle informatie

ALM 11 en Quality Center”, zegt Sarbiewski.

binnen ALM 11 zit in één repository. Iedereen

HP Sprinter heeft volgens hem de volgende

kan daarbij en alle wijzigingen worden bijge-

kenmerken: een intuïtive user interface, geau-

houden. ALM 11 is daarmee tegelijk een enorm

tomatiseerde injectie van testdata, een vooruit-

documentatiecentrum.”

strevend middel om defecten te communice-

Hierbij haalt hij HP Sprinter aan – een onderdeel

ren met anderen binnen het proces, versnelde

van ALM 11. “Dit onderdeel heeft het handma-

logging van defecten via Smart Defects, mirror

tig testen van de kwaliteit van software voor

testing (het tegelijk testen van meerdere om-

een beweeglijke wereld opnieuw uitgevonden.

gevingen), en ondersteuning voor exploratory

Wij hebben een oxymoron uitgevonden voor

testing.

geautomatiseerd handmatig testen.”

De handmatige testen worden in gang gezet

Een oxymoron is een stijlfiguur waarbij twee te-

vanuit ALM 11 naar HP Sprinter waarbinnen de

gengesteld lijkende begrippen worden samen-

tester zijn werk doet. De acties en resultaten

gesmolten in één nieuw begrip. Voorbeelden

worden vastgelegd binnen ALM 11.

zijn Zeeland, oud nieuws en vredesstrijd.

Abe Naguib, verantwoordelijk voor de global

“Met Sprinter geven we de handmatig testers

performance architecture bij verzekeraar AIG

een middel om taken te automatiseren en tes-

Chartis, zegt in het perspanel blij te zijn met HP

ten uit te voeren op andere onderdelen van de

Sprinter. “Vooral de vastlegging van de testre-

Jonathan Rende: “Beveiliging kun je niet meer van buitenaf regelen met firewalls en dergelijke. Applicaties moeten intrisiek veilig zijn.”

applicatie om zodoende de tijd te verkorten die

sultaten en daarmee samenhangende informa-

Risicogebaseerd

nodig is om de kwaliteit te testen”, aldus Sar-

tie op één plek is erg handig voor het geval er

Rende brengt nog een ander punt naar voren:

biewski.

audits komen of als we moeten aantonen dat

risicogebaseerd het ingebruiknemen van een

Handmatig testen is vaak erg saai en tijdro-

we aan wet- en regelgeving voldoen.” 

applicatie. “Elke release kent bepaalde risico’s.

vend. Een tester moet tal van taken uitvoeren

Soms is nog niet alles gestest, soms zitten er

over verschillende bronnen, test scripts beoor-

nog fouten in, maar wil de business er toch

delen, test data samenstellen, een defect trac-

snel mee aan de slag. Dan is het zaak om

ker inrichten en de testcases maken. In de hui-

inzichtelijk te maken wat de risico’s zijn van de

dige wereld waar software moet draaien onder

Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.

appworks december 2010

29

batch management

Nachtelijke workload automation De onderhoudswindows voor systemen krimpen met de dag. Een 24-uurs economie is immers altijd wakker. Zeker met de brede acceptatie van webservices neemt de druk op de verwerkingscapaciteiten en het beheer daarvan toe. Een efficiënt batchmanagement wint daarmee enorm aan belang. Frans van der Geest

Zelfs in de nachtelijke uren krimpen de windows waarin batchtaken zijn uit te voeren. Automatisering daarvan is dan ook een vereiste.

30

appworks december 2010

Volgens Gartner wordt bijna 70% van alle bedrijfsprocessen als batchtaken op de computer uitgevoerd. Het in de juiste volgorde activeren van de jobs en de controle op een correct verloop is van eminent belang voor de beschikbaarheid en bruikbaarheid van online applicaties. Het reorganiseren van databases, herstellen van indexstructuren of laden en ver-

UniViewer is nieuw

versen van datawarehouses kan alleen in de

uniform portal voor het

beperkte uren geschieden, wanneer gebruikers

zichtbaar maken van de

niet actief zijn. Het wordt dus nog belangrijker

IT-structuur onder beheer

om in de ’loze’ uren de batchtaken automatisch

van Orsyp-oplossingen in

en efficiënt af te handelen.

de gehele organisatie.

”Als ons ERP-systeem uitvalt, zal wellicht alleen het onderhanden werk op onze productie machines worden afgemaakt, maar verder komt er bijna geen enkel product meer tot stand en kunnen we geen reserveonderdelen meer leveren”, aldus Stephan Kouwenberg, IT Consultant GEA Refrigeration IT Services. Deze in ’s-Hertogenbosch gevestigde interne IT-dienstverlener van de koeltechnische tak van het Duitse GEA Group AG draagt de zorg voor alle beheertaken

In de productie-omgeving zijn monitoring, scheduling en integriteitsbewaking thans van meer belang dan ooit.

rondom het concernbreed toegepaste ERP-systeem (Microsoft Dynamics AX) . Wereldwijd telt het systeem 1300 gebruikers,

we terecht bij Dollar Universe, een product dat

moeten worden. Want honderd duizenden

van wie ongeveer 500 gelijktijdig actief zijn.

zich elders al geruime tijd had bewezen. De

hoog opgeleide controleurs, werkvoorbereiders

In de komende jaren zal het ERP-systeem bij

producent Orsyp bleek bereid om op basis van

en analisten permanent naar schermen te la-

nog eens 20 GEA bedrijfsonderdelen bedrijven

de generieke interface een standaard connectie

ten turen om de taken die zich aandienen, te

worden geïnstalleerd. Het controleren van de

met Dynamics AX te maken. Na een korte trai-

beoordelen en ‘eerlijk’ te verdelen, is onbegon-

in de nachtelijke uren uitgevoerde batchver-

ning waren we in staat om met deze software

nen werk (dan hebben we het nog niet eens

werking vergt bij een totaal van 2500 jobs veel

simpel en gemakkelijk de dagelijkse batches te

over de kosten gehad).

van de beperkt voorhanden beheercapaciteit.

beheren (ongeveer 1500 batches per dag). De

En het wordt praktisch onmogelijk nu ‘de cloud’

Toezicht op het correcte verloop van de proces-

systematiek, flexibiliteit en betrouwbaarheid

zich aandient. Daarin valt (door één partij) wei-

sen is van vitaal belang in een productieomge-

van de software bevalt ons zo goed, dat we

nig of geen structuur aan te brengen.

ving met veel MRP-runs (Material Requirement

overwegen de jobscheduler ook in te zetten bij

Planning) die de berekeningen uitvoeren voor

andere applicaties, bijvoorbeeld voor het behe-

Soms meer legacy

het samenstellen van de stuklijsten van de te

ren van SQL-jobs.”

Bij bedrijven, overheden en wetenschappe-

fabriceren producten.

lijke instituten draaien talloze processen op

Afhankelijkheid groeit

vele computers. Het is zaak de datastromen en

Standaard connectie

Het voorbeeld bij de Bossche koelsystemen-

processen in goede banen te leiden en waar

”Omdat we onze handen vol hebben aan de

fabrikant maakt duidelijk hoe afhankelijk het

mogelijk te plannen. Er zijn online- en strea-

uitrol van het ERP-systeem, besloten we de

voortbestaan van een onderneming kan zijn

ming data die voorrang eisen en er zijn data-

controle op de batchverwerking te gaan auto-

van een correcte en in logische volgorde ver-

bewerkingen die periodiek moeten/kunnen

matiseren”, vertelt Kouwenberg en vervolgt:

werking van digitale informatiestromen. En die

worden uitgevoerd. Er is dus nog altijd sprake

”voor Dynamics AX was geen geschikte job-

afhankelijkheid neemt nog dagelijks toe. Tot

van veel batchverwerking. Deskundigen van

scheduler voorhanden. Dus moesten we buiten

zover geen nieuws. Maar het beheren en be-

Gartner noemen zelfs een percentage van 70%

de Microsoft-gemeenschap op zoek naar een

heersen van dit alles vergt de nodige moeite.

of meer van alle processen die in batches (kun-

geschikte standaard oplossing. Aldus kwamen

Dit zou op zijn beurt weer geautomatiseerd

nen) worden opgedeeld. appworks december 2010

31

Toen computercapaciteit schaars was, werden data en processen ‘in de wacht gezet’ totdat ze aan de beurt waren in zogeheten batchverwerking. Nu heeft men het over ‘jobs’ en ‘batches’, In een oogopslag laat de job monitor zien hoe het ervoor staat met het de batch processen.

altijd in netwerken en meestal verspreid over meerdere computersystemen: onder Windows, Linux, Unix, MacOS en mainframe-operating systems. Misschien zit er hier en daar nog wel een verdwaalde MS-DOS- of OS/2-toepassing tussen. Soms blijkt er meer ‘legacy’ aanwezig te zijn dan gedacht. Er zijn complete bouwwer-

EMA vergeleek en analyseerde oplossingen van

vergemakkelijkt het converteren en standaardi-

ken van CRM, HRM en ERP en (relationele) da-

dertien aanbieders en sprak ook een oordeel uit

seren van taken op Windows- en Unix/Linux-

tabases opgetuigd, die nog altijd hun diensten

over die leveranciers. Tenslotte zijn kwaliteit,

platforms.

bewijzen. Databestanden en SQL hebben een

service, sterkte en visie van leveranciers ook

Omdat het beheren van IT-processen niet al-

onvoorstelbare omvang aangenomen. En alles

niet geheel onbelangrijk. Om nog maar niet te

leen vraagt om snel reageren op incidenten of

moet (snel) toegankelijk blijven, denk aan de

spreken over de kosten. Ook dit aspect heeft bij

ontwikkelingen, maar ook dat proactief opera-

gigantische zoekmachines als Google, of aan

EMA meegewogen.

tionele beslissingen genomen kunnen worden,

alles wat er via IP over het net raast.

De aanbieders waren: Arcana, Advanced Sys-

heeft Orsyp recentelijk UniViewer uitgebracht.

In de testomgeving heeft men met virtualisatie

tems Concepts, ASG, BMC, CA Technologies,

Daarmee wil het bedrijf een bijdrage leveren

een goede omweg rond de verschillende sys-

IBM, OpsWise, ORSYP, ROC, SMA, Stonebranch,

aan het terugdringen van de totale exploita-

temen gevonden. Maar in de productie-omge-

Tidal (Cisco) en UC4. Waar Gartner scores visu-

tiekosten gedurende de totale levensduur van

ving zijn monitoring, scheduling en integriteits-

aliseert met kwadranten, heeft EMA een inde-

de infrastructuur(componenten). Flexibiliteit

bewaking thans van meer belang dan ooit.

ling in 3 x 3 blokken.

en alertheid zijn sleutelbegrippen voor hedendaagse organisaties. Optimale prestaties van de

Onderzoek

Hoge score

ten dienste staande ICT-infrastructuur zijn abso-

Workload Automation (WLA) is de naam die

Het Franse Orsyp scoorde met Dollar Universe

luut noodzakelijk voor een efficiënt functione-

IT-analisten van Enterprise Management Asso-

zeer hoog en kreeg de kwalificaties ‘Value Lea-

ren. UniViewer is een uitgebreid en universeel

ciates (EMA) gebruiken voor software op ser-

der’ en ‘most scalable architecture’. Ook waren

bruikbaar besturingscentrum voor alle onder

ver- en mainframeniveau, die het organiseren

de EMA-rapporteurs lovend over de peer-to-

Orsyp-software beheerde automatiseringspro-

van de vele automatiseringsprocessen moet

peer-architectuur, waarin er dus geen sprake is

cessen. Klanten kunnen nu met één standaard-

stroomlijnen en verbeteren. De taken van van

van een ‘master scheduler’. Dit is bevorderlijk

‘dashboard’ inzicht krijgen in alle data van

deze (op de achtergrond werkende) software

voor de uitbreidbaarheid, voor transities/mi-

IT-operaties die Orsyp-producten vergaren en

worden ook wel met IT Process Automation

graties, voor testen en voor de toegankelijk-

analyseren.

(ITPA) aangeduid. In meer traditionele termen

heid. Vanaf iedere werkplek is in principe de

UniViewer is daarmee de eerste stap naar een

denken we dan aan ‘job scheduling’, monito-

scripttaal, waarmee het geheel bestuurd wordt,

compleet universeel bruikbaar informatiebe-

ring, integriteitsbewaking, batchverwerking.

op te roepen en (indien nodig) aan te passen.

heer, dat fungeert als een ‘parapluprogramma’,

En voor toegang op afstand is er een extra

waarin alle (real time) rapporten van en op-

Java-interface. Het bijbehorend product, Unijob,

drachten naar automatiseringsplatforms worden verenigd. Dankzij de uitgebreide webfunctionaliteit is alle betrokken data wereldwijd via

GEA Refrigeration produceert imposante

internet toegankelijk, zodat dus ook vanaf elke

koelmachines voor toepassing in de industrie

locatie (status)rapporten zijn op te vragen en

en de recreatiesector (o.a. skihallen). Als het

interventies zijn uit te voeren. 

ERP-systeem uitvalt, komt er geen machine meer de fabriek uit. Batchmanagement software waakt over de kwaliteit van de circa 1500 batchverwerkingsprocessen per dag.

Frans van der Geest is freelance journalist.

32

appworks december 2010

ketenbewaking

Niet de afzonderlijke onderdelen, maar de gehele keten is bepalend voor de prestaties van geautomatiseerde systemen.

Ketenbewaking: een serieuze zaak Richard Budding

De ervaringen van eindgebruikers zijn bepalend voor de kwaliteit van een geautomatiseerd systeem. Al te vaak dient evenwel de kwaliteit van de onderdelen van een systeem als doorslaggevend, terwijl toch het systeem als geheel kan haperen. Beter is het de ervaring van de eindgebruiker als ijkpunt te nemen. Dit is mogelijk door ketenbewaking toe te passen.

Voordat een ict-functionaliteit de eindgebruiker bereikt, is er al een uit-

Verontrustende onderzoeken

voerig traject doorlopen. Vanaf de ontwikkeling van een functionaliteit tot

Onderzoek van de Yankee Group naar bedrijfskritische applicaties wijst uit

aan het moment dat de medewerker het daadwerkelijk gaat gebruiken

dat 75 procent van alle incidenten en verstoringen op het conto van de

in de praktijk, is het continu omgeven met validaties, testen, tuning en

beheerorganisatie is te schrijven. Dit verontrustende percentage hangt

controles.

samen met het feit dat beheerders veelal letten op de componenten van

Voor velen is dan de kous af, maar niets is minder waar. Na de ingebruik-

een systeem, niet op de eindgebruiker. Een beheerder kan eigenmachtig

neming van een applicaties blijft monitoring heel erg belangrijk. Ketenbe-

een machine of een bepaalde service herstarten, bijvoorbeeld vlak voor

waking helpt problemen te voorkomen

zijn lunch. Zelfs wanneer die server probleemloos herstart, is het mogelijk appworks december 2010

33

dat elders in de keten verstoringen zijn opgetreden en de eindgebruiker niet over de functionaliteit kan beschikken. De beheerder heeft geen of weinig besef welke impact bepaalde onderhoudswerkzaamheden kunnen hebben op de eindgebruiker. Uit een studie van Gartner blijkt dat slechts de helft van alle webge-

• Y-Tune: richt zich, sterker dan Y-validate, op het optimaliseren van een specifieke ict-component binnen de keten.

•

Y-Control: verzameling van beheer- en ontwikkelprocessen die bij een klant worden ingezet op basis van reeds aangeschafte monitoringsoftware.

baseerde applicaties zijn oorspronkelijke doelstelling haalt qua aantallen

Met deze diensten, die alle worden uitgevoerd vanuit het perspectief van

gebruikers, beschikbaarheid en performance. Een nieuw systeem moet

de eindgebruiker, is inmiddels ruime ervaring opgedaan. Hieruit is geble-

bijvoorbeeld 4000 gebruikers bedienen, waarbij een bedrijfskritische

ken dat organisaties er bijzonder aantrekkelijke besparingen mee weten

transactie maximaal acht seconden mag duren. In de praktijk blijkt echter

te realiseren.

dat deze performance slechts bij 2000 gebruikers valt waar te nemen. De andere 2000 krijgen te maken met een slechtere performance dan

Expertconsultancy

oorspronkelijk bedoeld. In zekere zin is dus de helft van het budget dat is

De tweede oplosrichting voor application performance management

geïnvesteerd om deze applicatie ‘performant’ te maken, verloren gegaan.

(APM) is de expertconsultancy. Veel organisaties beschikken namelijk wel over monitoringsoftware, maar maken hier geen optimaal gebruik van. Door het inhuren van hoog gekwalificeerde en gecertificeerde mensen,

Sommige koffiemachines geven door wanneer de cups

kan APM een flinke duw in de rug krijgen.

moeten worden bijgevuld. Alle IT-berichten zouden moeten

Het is daarbij zaak erop te letten dat de adviseurs expert zijn op het ge-

worden teruggebracht tot zo’n simpele mededeling.

bied van APM-software, zoals BTO-software van HP of vergelijkbare tools van andere leveranciers, zoals Precise. Let er voorts op of de dienstverlener IT-servicemanagementprincipes (bijvoorbeeld ITIL v3) hanteert. Een ander aspect dat meespeelt, is de vraag in hoeverre de expert zijn kennis op dit vlak overdraagt aan de klant. De meeste beschikbare trainingen van softwareleveranciers zijn algemeen van aard. Daar is niets mis mee, al blijven veel bedrijfsspecifieke vragen onbeantwoord. De expert moet daarnaast in staat zijn vragen te beantwoorden die kunnen voortkomen uit maatwerkkwesties of specifieke omstandigheden binnen een organisatie. Workshops en de toelichtingen op de wijze van meten, dienen toegespitst te zijn op de specifieke ict-omgeving waar voor de dienst wordt afgenomen. Traingen zijn vaak mogelijk bij de organisatie zelf, maar ook in het educatiecentrum van de dienstverlener. De ervaring leert dat ‘on site’-trainingen doorgaans iets onrustiger verlopen, vanwege telefoon of andere acute beslommeringen, die minder storen wanneer de training in een educatiecentrum plaatsvindt.

De praktijk van ketenbewaking

34

Diensten voor ketenbewaking

Beide oplosrichtingen zijn toepasbaar op de hele keten van application

Het hoeft eigenlijk geen betoog dat het nodig is de kernactiviteiten of ap-

performance management. Een productcyclus bestaat uit diverse stadia.

plicatietransacties die een eindgebruiker uitvoert, voortdurend te contro-

In iedere fase, van ontwikkeling tot productie, zijn systeemtesten, gebrui-

leren op zaken als responstijden en beschikbaarheid. Daarmee is het mo-

kers acceptatietesten en het end-to-end monitoren van de eindgebrui-

gelijk het aantal verstoringen drastisch terug te dringen en doelstellingen

kerssimulatie te onderscheiden.

omtrent performance en beschikbaarheid van applicaties vaker te halen.

Stel: een businessgebruiker heeft een extra functionaliteit aangevraagd.

Dit is op twee manier te bereiken. De eerste is een aantal ketenbewa-

Die wordt in ontwikkeling gebouwd en wordt toegevoegd aan bestaande

kingsdiensten toe te passen. Ymor heeft er vier ontwikkeld:

functionaliteiten. Daarmee smelt de funtionaliteit samen met drie andere

Y-Monitor: het end-to-end monitoren van bedrijfskritische applicaties.

•

onderdelen tot een nieuw blok dat dan uit vier onderdelen bestaat. Deze

Denk hierbij aan applicatiefuncties zoals het inloggen of een zoekactie.

nieuwe vorm wordt in de ontwikkelingsfase al getest, om er zeker van

• Y-Validate: maakt het mogelijk om de van tevoren gemaakte afspraken

te zijn dat de toegevoegde functionaliteit goed is geprogrammeerd en

op het gebied van performance op een applicatie of infrastructuur te

dat de in- en output overeenkomen met de requirements. Wanneer het

valideren.

geheel in orde blijkt, gaat het in een release naar de acceptatieomgeving.

appworks december 2010

ces uiteindelijk anders uitzien dan aan het einde van de acceptatiefase en bij aanvang in productie. Het feit dat de omgeving continu aan veranderingen onderhevig is, heeft de nodige consequenties voor de kwaliteit van applicaties. De kwaliteit bij opleveringen na al die validates en testwerk, zegt niet alles over hoe het met de kwaliteit is gesteld na verloop van enige tijd. De keten moet dus blijvend worden bewaakt. Juist daarom blijft end-to-end monitoring in de productieomgeving enorm belangrijk. Voor monitoring is geavanceerde software beschikbaar, maar ook deze

Beter is het om aan de hand van end-to-end monitoring vroegtijdig afwijkingen te signaleren op het gebied van performance en beschikbaarheid. moet eerst voor productie worden getest en gevalideerd (Y-Validate) en moet vervolgens op de continu veranderende applicatie worden onderhouden (Y-control). Dat zijn de kenmerken van ketenbewakingsdiensten Het monitoren van applicaties heeft alleen zin als het hele proces van begin tot eind in de gaten wordt gehouden.

waarmee mogelijke problemen of kwaliteitsverlies in de productieomgeving zijn te voorkomen.

Smart alert Hier wordt het ingebed met weer andere functionaliteiten. Die hoeven

Een slimme koffiemachine waarschuwt tijdig dat er nieuwe koffiecapsu-

niet alleen softwarecomponenten te zijn, maar kunnen netwerkfuncti-

les moeten worden besteld. Dat is een eenvoudig bericht; door iedereen

onaliteiten zijn, databasefunctionaliteiten, besturingssysteem of beveili-

in een oogopslag te begrijpen. Maar in een gautomatiseerde omgeving

gingselementen.

wemelt het van de berichten over de status van apparatuur en applicaties.

De samensmelting van al die losse vormen in de acceptatieomgeving

Zeker bij complexe ict-omgeving is deze vorm van berichtgeving weinig

levert meer variabelen op, hetgeen onvermijdelijk invloed heeft op de

zinvol; niemand is in staat daar kaas van te maken.

extra functionaliteit die aanvankelijk in dit voorbeeld is toegevoegd. In

Beter is het om aan de hand van end-to-end monitoring vroegtijdig afwij-

deze omgeving, waar nog niet alle beveiligingsregels en waar nog ‘ge-

kingen te signaleren op het gebied van performance en beschikbaarheid.

tweakt en getuned’ kan worden, is een zogeheten ‘loadvalidatie’ nodig.

Een zogeheten ‘smart alert’ kan bijvoorbeeld aangeven dat een applicatie

Dan wordt getest of de nieuwe toevoeging goed functioneert wanneer

drie keer slechter presteert dan een week eerder. De functie is nog steeds

het tien of twintig keer achter elkaar wordt uitgevoerd.

beschikbaar, maar heeft een ondermaatse performance. Het is dan aan de beheerder om te beslissen of hij daar genoegen mee

Blijvend bewaken

neemt, of dat hij actie onderneemt om de eindgebruiker van goed wer-

Wanneer alles in acceptatie akkoord is bevonden, gaat het geheel als

kende tooling te voorzien. Smart alerting voorkomt dat de eindgebruiker

zogenoemde businessrelease of ‘change’ naar productie. De nieuwe func-

en beheerder voor onaangename verrassingen komt te staan. Of het nu

tionaliteit, nog steeds weergegeven als een geel blokje, staat nu daad-

ict betreft of het koffieapparaat; wanneer dit plotseling niet meer werkt,

werkelijk de eindgebruiker ten dienste. Daarmee is het verhaal nog niet

kan dat voor het werkplezier van uw medewerkers desastreuze gevolgen

ten einde, integendeel.

hebben. 

Allereerst kan een applicatie in productie op andere hardware en infrastructuur draaien dan in acceptatie. Ook kan de vorm van de applicatie, zoals die in acceptatie is getest en gevalideerd, veranderen in de loop der tijd, door bijvoorbeeld updates op securitycomponenten, op de databaseserver, het bijplaatsen van een loadbalancer, enzovoorts.

Richard Budding is managing director van Ymor; een ict-dienstverlener die gespecialiseerd is in application performance management.

Vaak zal een nieuw geplande functionaliteit er aan het eind van het proappworks december 2010

35

open source

Aquima gaat open source Open source geeft Aquima

De Aquima runtime wordt open source. De

het voordeel dat de onderneming de markt breder kan benaderen.

modelleeromgeving bestaat al sinds 1999 (destijds onder een andere naam) en nu wil het bedrijf de sprong maken naar een breder publiek. “Daarbij hebben we de innovatiekracht en de creativiteit van anderen nodig. Vandaar dat we de broncode vrijgeven”, vertelt Wim van Stokkum die verantwoordelijk is voor de inhoudelijke ontwikkeling van het product. Hans Vandam

36

Van Stokkum gaat heel even in op de evolutie

menten. Ook voor deze onderdelen hebben we

Juiste contractvorm

van Aquima, waarvan hij zegt dat het nu een

functionaliteit in Aquima ontwikkeld. Al deze

Drie jaar geleden is Aquima, inclusief het bij-

compleet product is. “Het is af. Niet dat we niet

onderdelen werken op basis van één centraal

behorende ecosysteem met (implementatie)

meer doorontwikkelen, maar het is een volle-

model; hierdoor ontstaat optimale integratie. Je

partners, het moederbedrijf min of meer ont-

dig product geworden. Vandaar dat we zoeken

ziet dat je gaat van het bouwen naar een ap-

groeid en daarom als zelfstandig merk in de

naar mogelijkheden om de markt te verbreden.”

plicatie naar het automatiseren van complete

markt gezet.

Arend van Houwelingen, manager productont-

bedrijfsprocessen. Zo is het Aquima-platform

“Aquima bestaat uit twee modules. Enerzijds

wikkeling bij Everest (het moederbedrijf van

ook ontstaan. Inmiddels bevat Aquima alle

heb je de modelleeromgeving. Dat klinkt heel

Aquima) vult hem aan: “Aquima is ontstaan

componenten die je nodig hebt om zonder pro-

technisch, maar dat valt reuze mee. Het is

vanuit de projecten die Everest doet. De pro-

grammeerkennis kritische bedrijfsprocessen en

de omgeving waarin de engineers modellen

jectkennis die we als organisatie opdeden, ver-

applicaties te kunnen ontwikkelen.”

maken; dus waarin zij aangeven hoe processen

werkten we in Aquima. We zijn gestart met het

“We hebben een multi-rulesengine, een vol-

lopen, hoe schermen eruit moeten gaan zien.

maken van een business rule engine voor het

waardige proces-engine, faciliteiten voor het

Het is de Studio-omgeving. Daarin modelleer je

ondersteunen van beoordelings- en adviespro-

modelleren van intelligente interacties, een ge-

hoe het gedrag van de applicatie moet worden”,

cessen. Deze engine konden we combineren

avanceerde documentmodeleeromgeving, en

legt Van Stokkum uit. “En dat importeer je in

met de software van de klant. Later kwam er,

we kunnen met services via open standaarden

de andere component, de runtime component.

bijvoorbeeld voor het ontsluiting van kennisin-

met andere systemen communiceren. Kortom:

Die speelt als het ware direct af wat je hebt

tensieve producten in de front office, behoefte

Aquima is een volwaardig compleet product dat

gemodelleerd.”

aan intelligente interactie, procesondersteuning

zich in de praktijk in tientallen projecten heeft

En de runtime hebben we open source ge-

en het kunnen modelleren van complexe docu-

bewezen”, onderstreept Van Stokkum.

maakt, zegt Van Houwelingen. Hij vertelt dat

appworks december 2010

Studio via de cloud (als een SaaS-oplossing)

“We hebben al een aantal partners die hiermee

Wat is Aquima?

wordt aangeboden. “We hebben ervoor geko-

aan de slag gaan. Zij wisten al dat de open

Aquima is een regelgebaseerde BPM suite (Business

zen Studio niet open source te maken, omdat

source variant eraan zat te komen.”

Process Management) die organisaties in staat stelt

er onderdelen in zitten van derden. Die kunnen

Beiden benadrukken dat het een specifieke

bedrijfskritische applicaties te ontwikkelen en te on-

we niet openbaar maken.”

vorm van software is; een modelleeromgeving.

derhouden. Bij Aquima is het niet nodig te program-

Hij zegt dat er wel veel tijd is gaan zitten in het

“Dat is wel een uitdaging, maar die gaan we

meren. Applicaties ontstaan door het modelleren van

kiezen van de juiste open source contractvorm.

graag aan. Wij hopen dat een aantal partijen

bedrijfsprocessen. Analisten en functioneel georiën-

“Er zijn heel veel verschillende vormen van

uit de zorgsector en de overheid, die vanwege

teerde personen kunnen zelf, zonder technische ken-

open source. Je moet een vorm kiezen waarbij

licentieperikelen gewoonlijk niet met dergelijke

nis, processen en applicaties aanpassen. Het grote

je jezelf niet in de vingers snijdt, maar tegelij-

software aan de slag gaan, nu wel modellen

voordeel is dat kennis van de organisatie en processen

kertijd de gebruikersgroep zo weinig mogelijk

gaan ontwikkelen, omdat we het gratis ter be-

direct is te gebruiken in de ondersteunende systemen.

beperkt. Wij hebben uiteindelijk gekozen voor

schikking stellen. Het is nu heel laagdrempe-

Aquima overbrugt voor een groot deel de traditionele

GPL3. Dat is een vrij ruime variant, eentje waar-

lig. Zo leren wij van wat organisaties met onze

kloof tussen ‘business’ en IT. Organisaties worden hier-

mee de gebruiker veel kan doen. Er zit nu veel

software doen. Eigenlijk is Aquima nooit af; je

door wendbaar en concurrerend.

werk in het optuigen van de community.”

blijft bezig met optimaliseren.”

Aquima wordt reeds toegepast in de financiële sector en overheid-, zorg-, retail- en woningsector. Meer in-

Community

Verschillende versies

De community is inmiddels beschikbaar (www.

Met de Aquima Studio kunnen applicaties en

aquima.nl). “Wij hebben veel ervaring met het

processen worden gemodelleerd die direct

opzetten van communities voor klanten. De

door de Aquima Runtime worden uitgevoerd.

Community Edition ontstaat volledige openheid

Aquima community is nu nog gevuld met infor-

De suite is gericht op gebruikers met functio-

en krijgen meer gebruikers de mogelijkheid te

matie van onszelf en het is natuurlijk de bedoe-

nele kennis van de inhoud van de oplossingen.

ervaren wat Aquima voor hun organisatie kan

ling dat de gebruikers zelf hun bijdragen gaan

Door gebruik te maken van de Microsoft look

betekenen.

leveren en uitwisselen. Er zit kennismateriaal

en feel ontstaat een begrijpelijke omgeving

Behalve de Community Edition zijn ook de

in, wiki’s en dergelijke.”

waarbij programmeren modelleren wordt.

Professional Edition en de Enterprise Edition

Van Stokkum zegt dat er standaard modellen

De open source versie is gelanceerd onder de

geïntroduceerd. De Community Edition is vooral

in zitten, en een uitgewerkt voorbeeldproject.

naam ‘Aquima Community Edition’. Met Aquima

interessant voor partijen die op zoek zijn naar

formatie op www.aquima.nl.

onafhankelijkheid en die een laagdrempelige kennismaking met het product willen.

Je moet een contractvorm kiezen

Aquima Professional Edition wordt geleverd

waarbij je jezelf niet in de vingers snijdt, maar tegelijkertijd de gebruikersgroep zo

met professionele support en bevat dezelfde functionaliteiten als de Community Edition. De Runtime voor Aquima Professional Edition is beschikbaar in zowel Java als .Net. Deze versie van Aquima is aanbevolen voor middelgrote

weinig mogelijk beperkt.

bedrijven en instellingen. Gebruik op licentiebasis. De Aquima Enterprise Edition is de meest uitgebreide versie met geavanceerde functionaliteiten en volledige ondersteuning. Aquima Enterprise Edition is geheel toegerust op grote ondernemingen en instellingen. Gebruik op liEen scherm-

centiebasis. 

afbeelding van de open source variant van Aquima.

Hans Vandam is freelance journalist.

appworks december 2010

37

open source

Kwaliteit? Kies open source Organisaties gaan met open source software aan de slag, omdat zij de juiste kwaliteit programmatuur willen hebben. “Voorheen was het kostenaspect nog doorslaggevend, maar nu zijn kwaliteit, robuustheid en beveiliging de beweegredenen”, aldus Tomas Nyström, Global Lead Open Source bij Accenture, tijdens de Open Source Conference 2010 in Amsterdam. Teus Molenaar

Nyström baseert zijn mening op een onderzoek

nagaan of iemand een efficiënte oplossing

voerd). Laten we de cijfers voor zich spreken:

dat Accenture heeft gehouden in de VS en het

heeft gemaakt.”

Open source zorgt voor betere beveiliging, bugs

Verenigd Koninkrijk (en Ierland) naar de hou-

Accenture heeft ook gevraagd naar redenen om

herstellen: in het VK is 36 procent het daarmee

ding van organisaties ten opzichte van open

juist niet over te gaan op open source. Nyström:

zeer eens en 47 procent mee eens; in de VS

source software. Hij ziet dat vooral de publieke

“Gebrek aan kennis enerzijds en anderzijds

liggen die cijfers op 13 en 43 procent. Snel-

sector met openbare broncode aan het werk

vreest men een kapitaalvernietiging van alle

ler kunnen ontwikkelen naar business behoef-

gaat. Overigens staat de financiële sector met

investeringen in kennis van de proprietary

te: VK 25 en 47 procent; VS 7 en 55 procent.

60 procent ‘commitment’ aan open source aan

software die ze al in huis hebben.”

Verbeterde ontwikkelflexibiliteit: VK 13 en 54

top.

Ron Tolido, CTO van Capgemini, meent dat

procent; VS 7 en 56 procent. Lagere TCO: VK 4

Werner Knoblich, general manager van Red

cloud computing die tegenwerpingen teniet

en 45 procent; VS 7 en 58 procent. Verbeterde

Hat, bevestigt de bevindingen van Accenture.

doet. “Je haalt de software uit de cloud, waarbij

betrouwbaarheid: VK 19 en 68 procent; VS 9 en

“Juist omdat de code voor iedereen zichtbaar

de software is gebaseerd op open source bron-

45 procent. Betere afstemming van software

is en iedereen eraan kan werken, komt er

code. De combinatie van cloud en open source

op bedrijfsbehoeften: VK 39 en 45 procent; VS

veel meer creativiteit vrij. Bovendien kan

is bijzonder krachtig. De cloud zal de acceptatie

7 en 37 procent. Controle op de software: 7 en

iedereen de broncode zelf bekijken; degenen

van open source software versnellen.”

63 procent; VS 3 en 58 procent. Betere kwaliteit van de software dan bij proprietary systemen:

die de programmatuur schrijven, willen niet

38

voor gek staan en zorgen voor kwaliteit. Dat

Europa meer overtuigd

VK 13 en 73 procent; VS 9 en 57 procent.

is niet het geval bij pakketsoftware. Want

Uit de studie van Accenture blijkt voorts dat in

Opvallend is voorts dat in het Verenigd Koninkrijk

daarbij kan niemand controleren of de maker

het Verenigd Koninkrijk professionals positiever

een groot deel van de respondenten het een

wel een goede taak heeft verricht. Alleen als

aankijken tegen de voordelen van open source

probleem vindt dat er weinig training- en

de programmatuur het niet doet, weet je dat

dan in de Verenigde Staten (overigens is het

lesmogelijkheden zijn om te leren om te gaan

het niet deugt. Maar je kunt bijvoorbeeld niet

onderzoek alleen in deze twee landen uitge-

met open source software. Daar vindt 1 procent

appworks december 2010

liteit, betrouwbaarheid en snelheid; niet alleen kostenbesparing. Dat is een betekenisvolle verandering ten opzichte van twee jaar geleden toen open source op enthousiasme kon rekenen vanwege de kostenvermindering. We kunnen ervan uitgaan dat deze trend zich voortzet naarmate open source zich verder ontwikkelt

Zowel uit dit onderzoek als uit ons werk met klanten, blijkt een toegenomen belangstelling voor open source. en zelfs nog meer bedrijfskritische functionaliteiten in code omzet.” Nyström vertelt dat de opmars van open source vooral wordt gestuit door ‘senior management’ Op de voorgrond Tomas Nyström van Accenture, op de achtergrond Ron Tolido van Capgemini.

dat een ‘no-go’ geeft nadat de IT-organisatie een verkennend onderzoek heeft gedaan naar het mogelijk inzetten van open source. Organisaties die de transitie naar open source nog moeten maken, noemen ook als een probleem dat er onvoldoende open source programmatuur voorhanden is in vergelijking met

dat een belangrijk nadeel en 40 procent een

applicaties te gaan migreren naar open source

de fabriekseigen software suites om vol ver-

nadeel. In de VS is er geen enkele respondent

alternatieven.

trouwen de overstap te maken.

die dit een (belangrijk) nadeel vindt.

Twee derde van alle respondenten (uit 300

“Wij zien dat er een sterke behoefte is om

Het gebrek aan échte standaarden voor het

grote organisaties in de particuliere en publieke

verder te gaan met open source”, verklaart

omgaan met open source software vindt in het

sector) meldt dat zij een volledige gedocumen-

Nyström. “De bedrijven die onlangs zijn over-

VK 29 procent een nadeel, terwijl in de VS 42

teerde, strategische benadering hebben voor

gegaan op open source ervaren grote voorde-

procent dit vervelend vindt. Een groot verschil

het gebruik van open source in hun bedrijfsvoe-

len. Toch zijn er nog organisaties die aanhik-

is er voorts in de mening over de compatibili-

ring, terwijl vrijwel de rest bezig is een strate-

ken tegen het ‘shared community model’. Als

teit van open source met hardware. Dat vindt

gisch plan op te stellen. Van de organisaties die

open source software namelijk in groten getale

in het VK 1 procent een belangrijk nadeel en

al open source inzetten, zegt 88 procent meer

wordt gebruikt in meer bedrijfskritische functi-

23 procent een nadeel. In de VS vindt 1 procent

in deze programmatuursoort te investeren in

onaliteiten, dan is namelijk de volgende stap

dit een belangrijk nadeel en nul procent een

2010 dan het voorgaande jaar.

om actief terug te leveren aan de community.”

nadeel.

Overigens groeien de investeringen in de VS

Het gebruik van open source heeft een posi-

twee keer zo snel als in het VK, maar hier kan

tieve invloed op de bedrijfscultuur, zo vindt 67

een inhaaleffect in zitten.

procent van de publieke organisaties en 75 pro-

Kantelpunt

cent van de particuliere ondernemingen. 

Nyström meent dat er een kantelpunt is bereikt in de waardering van open source software bij

Volwassen

de organisaties. Meer dan twee derde van de

”We zien dat open source volwassen is gewor-

organisaties (om precies te zijn: 69 procent)

den”, constateert Nyström. “Zowel uit dit on-

verwacht meer in open source te gaan inves-

derzoek als uit ons werk met klanten, blijkt een

teren in 2010 en volgende jaren. 38 Procent

toegenomen belangstelling voor open source.

verwacht in het komende jaar bedrijfskritische

En dan vooral vanuit de beweegredenen kwa-

Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks.

appworks december 2010

39

opleidingen

Bijblijven met de laatste methodieken en technieken is van groot belang voor iedere ICT-professional. Daarom selecteert de redactie van AppWorks in ieder nummer een

Opleidingen

aantal trainingen en opleidingen die goed aansluiten op uw dagelijkse taken en verantwoordelijkheden. Uiteraard is dit slechts een kleine greep uit het overweldigende aanbod.

Software Delivery en Configuratie

omgaan? Dan is deze cursus een absolute

Risicobeheer

Universiteit Utrecht: In samenwerking met

aanrader.

Capgemini: Capgemini Academy biedt een

Software~VOC geeft de Universiteit Utrecht

opleidingsportfolio gericht op Governance

een cursus waarin diverse onderwerpen die

Succesvol implementeren van IT

Risk & Compliance (GRC). Het curriculum

te maken hebben met software delivery,

IMF: In deze schriftelijke cursus krijgt u con-

bevat veertien opleidingen over diverse

configuratie en productsoftware aan bod

crete handvatten voor het inrichten en pro-

GRC-onderwerpen voor uiteenlopende doel-

komen. Denk aan releasekwaliteit, ideale

fessionaliseren van implementatietrajecten.

groepen. De opleidingen voorzien een orga-

releasmomenten, methoden voor versiema-

nisatie van de kennis en know-how om met

nagement, installatie en updates.

Functioneel Beheer

de hedendaagse transparantie-eisen om te

Voor meer informatie: u kunt bellen met

IMF: Modulaire leergang, mede gebaseerd

gaan.

030-2534040 of mailen met j.kabbedijk@

op BiSL. Stel uw eigen leergang samen met

cs.uu.nl. Kijk op http://jkabbedijk.nl/UU.

tal van certificeringsmogelijkheden.

Service Oriented Architecture Capgemini: Capgemini Academy heeft een

Enterprise Application Integration (EAI)

SABSA Foundation

opleidingenportfolio over Service Oriented

IMF: SABSA is voor Security Management

Architecture, Cloud Computing en Data Mas-

IMF: In deze schriftelijke cursus leert u onder

wat ITIL is voor Service Management en

ter Management dat bestaat uit Awareness

andere hoe u een integratiestrategie kunt

PRINCE2 voor Project Management. Laat u

opleidingen, opleidingen per discipline en

opzetten en hoe u een integratieproject tot

nu certificeren!

implementatietrajecten. Deze opleidingen baseren zich op de nieuwste kennis en erva-

een succesvol einde kunt brengen.

TOGAF 9 Foundation

ring die met deze onderwerpen is opgedaan

Enterprise Architectuur (EA)

IMF: Deze schriftelijke certificeringscursus

in de Capgemini groep wereldwijd.

IMF: Deze schriftelijke cursus geeft u inzicht

behandelt de hele inhoud van TOGAF 9 èn

in de ins en outs van EA. Wat is het? Wat

ArchiMate en bereidt u voor op het officiële

Bovenstaande trainingen worden gegeven

kun je ermee? Dit alles voorzien van prak-

TOGAF 9 Foundation (level 1) examen.

door Capgemini Acadamy. Meer informatie op http://www.academy.capgemini.nl.

tijkcases! Bovenstaande cursussen worden gegeven

Projectmanagement

door IMF. Kijk voor meer informatie en aan-

Citrix-trainingen

IMF: Deze schriftelijke cursus is uitermate

meldingen op http://www.imf-online.com/

Ictivity: Bij desktopvirtualisatie denken veel

geschikt als u relatief weinig ervaring heeft

partner/works/index.php.

mensen aan Citrix. Hoe moet je omgaan de

met het werken in projecten, maar is ook

diverse vormen van XenApp en Xen Server?

een gedegen ‘opfrisser’ van weggezakte

Requirements

Dat leren mensen in deze specifieke cursus-

kennis en kunde.

Capgemini: Op het vlak van requirements

sen.

heeft de Capgemini Academy tal van cur-

40

Verandermanagement in (IT) organisaties

sussen. Dat loopt van het verzamelen van

Bovenstaande trainingen worden gegeven

requirements tot aan het bijhouden van wij-

door Ictivity. Meer informatie op http://

IMF: Wilt u inzicht krijgen in de complexe

zigingen; en de tools die daarbij ondersteu-

www.ictivitytraining.nl. 

krachtenvelden en weerstanden binnen uw

ning bieden. Ook zijn er workshops, zoals die

organisatie en hoe u hiermee effectief kunt

waarin men leert use cases te definiëren.

appworks december 2010

cloud computing

Risico’s (en kansen) van de cloud Cloud computing zit sterk in de lift en biedt grote kansen voor bedrijven in deze roerige economische tijden. Services uit de cloud zijn succesfactoren van Het Nieuwe Werken. Er zijn echter ook gevaren, bijvoorbeeld op het gebied van beveiliging, regelgeving, de beheersing van gegevens en continuïteit. Een blik op de risico’s én de kansen die de cloud in combinatie met Het Nieuwe Werken biedt. Sander Nieuwenhuizen

Het goede nieuws is dat sommige risico’s in kansen zijn om te zetten door

Beveiliging

bewust te kiezen voor cloud computing. Dit alles vanuit het perspectief

Organisaties noemen het niet adequaat beveiligen van de cloudinfrastruc-

van organisaties die vanuit de vraagzijde voor de keuze staan een (pu-

tuur als een van de voornaamste risico’s.² Zeker wanneer er sprake is

blieke) cloud provider te kiezen voor het leveren van diensten. Het is niet

van een multi-tenantomgeving (meerdere klanten die gebruik maken van

mogelijk in dit artikel alle risico’s in detail te bespreken.¹ Het behandelt

dezelfde en dus gedeelde infrastructuur), bestaat er een grotere kans dat

daarom enkel risico’s op het gebied van beveiliging, regelgeving, continu-

toegang is te verkrijgen tot de gegevens van organisaties. De kans wordt

ïteit en beheersing van gegevens.

daarnaast nog verder vergroot door het aanbieden van wereldwijde appworks december 2010

41

toegang tot die gedeelde infrastructuur. Dit onder impuls van initiatieven

dienen voor belangrijke genomen beslissingen binnen 24 uur te kunnen

voor het nieuwe werken, waarbij medewerkers op verschillende locaties,

aantonen hoe ze tot die beslissing zijn gekomen.4 Veel beslissingen wor-

ook buiten de organisatie, met elkaar samenwerken.

den genomen op basis van e-mails (vaak onderweg verzonden via mo-

Cloud services zijn echter prima te beveiligen, het vereist alleen een an-

biele apparaten). Als de faciliteiten binnen het bedrijf niet toereikend zijn

dere aanpak. Er zijn zelfs beveiligingsvoordelen ten opzichte van intern

of het is te prijzig om te kunnen voldoen aan een dergelijk verzoek, is

hosten (in datacenters). Voor een cloud provider is dit bijvoorbeeld mak-

cloud computing een alternatief.

kelijker, omdat er geen rekening gehouden hoeft te worden met lega-

De grote cloud providers van dit moment combineren een zoekmachine

cysystemen of een verouderde architectuur. Enkele organisaties hebben

met hun office en connectivity suite waardoor er uitermate goed valt te

hiermee intern flinke beveiligingsproblemen.

zoeken binnen e-mails en documenten.

Een publieke cloud provider staat echter in de belangstelling van de media en heeft veel te verliezen bij imagoscha- de als gevolg van een bevei-

Continu¨ ıteit

ligingsprobleem. Daarom zal een publieke cloud provider veel meer aan-

Een volgend punt van aandacht is continuïteit. Uit een onderzoek5 van

dacht aan beveiliging besteden, en door ‘economies of scale’ ook kúnnen

begin dit jaar bleek twee derde van een bepaald type cloud provider,

besteden. Verder zijn datacenters van grote cloud providers vaak nieuw

namelijk de SaaS-dienstverleners, niet te beschikken over een failover.

gebouwd en vanaf het eerste ontwerp voorzien van beveiligingsmaatre-

Daarnaast claimt men een servicegraad van 99,99 procent of hoger. Wat

gelen. Ook zijn in de architectuur schaalbaarheid en flexibiliteit meege-

valt er verder te denken van de start-ups met mooie plannen en aantrek-

nomen. Door gebruik te maken van cloud computing zijn investeringen

kelijke prijzen; bestaan die over een jaar nog wel? Een onderzoek naar

op het gebied van hard- en software, onroerend goed en personeel voor

een (betrouwbare) dienstverlener behoort tot het scala aan maatregelen

rekening van de cloud provider, en de flexibiliteit en schaalbaarheid ten

dat onderdeel is van een risicoanalyse op de cloud provider.

gunste van de klant.

Een risicoanalyse zal er echter niet voor zorgen dat alle risico’s geïnventariseerd en vermeden kunnen worden. Het zorgt wel voor een completer

Regelgeving

beeld bij de organisatie. Als onderdeel van een businesscontinuïteitsplan

Een ander risico dat speelt, is regelgeving. Overkoepelende internatio-

besloot het Ministerie van Buitenlandse Zaken Google Apps in te zetten

nale regelgeving aangaande cybercrime op het internet ontbreekt; een

tijdens rampen. Recentelijk kwam in het nieuws6 dat wanneer bij een

kortetermijnoplossing hiervoor is niet voorhanden. Men is aangewezen

grote calamiteit het voor het ministerie niet meer mogelijk is de eigen

op wetgeving per land die aangevuld kan zijn met bijvoorbeeld Europese

faciliteiten te gebruiken, dat dan kan worden teruggevallen op Google

wetgeving. Binnen Nederland (en Europa) zijn wetten op het gebied van

Apps. Dit is een voorbeeld voor het expliciet kiezen van een cloud provider als failover.

Toegang tot vertrouwelijke gegevens door de werknemers van de organisatie en personeel van de dienstverlener is een groot risico.

Naast het inzetten van cloudoplossingen voor het voldoen aan compliancy of als fall-backscenario, zijn er zelfs organisaties die ze inzetten bij migratietrajecten.7 Momenteel overwegen organisaties zelfs cloudoplossingen als scenario bij een verplichte upgrade als de leverancier geen ondersteuning meer wil bieden op de in gebruik zijnde versie van de software. Organisaties willen en kunnen het risico niet lopen leveranciersondersteuning te moeten missen en kunnen de kennis intern niet meer behouden of krijgen. Zeker voor grote organisaties is een migratie naar een nieuw platform of een hogere softwareversie een project dat een grote impact kan hebben

privacy en verwerking van persoonsgegevens – waar de organisatie én

en waar grote risico’s mee gemoeid zijn. Een traject kortom dat het liefst

dus ook de cloud provider zich aan dient te houden – zeer strikt. Dit be-

zo lang mogelijk wordt uitgesteld, en waarbij de verandering het liefst zo

tekent dat dergelijke vertrouwelijke gegevens niet buiten Europa mogen

snel mogelijk dient te worden doorgevoerd.

worden verwerkt of opgeslagen als niet aan minimaal gelijke regels is voldaan.³ De strafmaat voor het schenden van deze wetgeving lijkt voor

Beheersing van gegevens

publieke cloudproviders echter minder erg dan de bijkomende imago-

Uiteindelijk draait het allemaal om de bescherming van (vertrouwelijke)

schade.

data. In de huidige economie is het hebben (en behouden) van kennis zeer belangrijk voor organisaties. Aangezien data zichzelf niet kan

42

Mobiliteit

beschermen, moeten er maatregelen worden toegepast teneinde een

Toch kan het voldoen aan regelgeving juist een van de redenen zijn om

gewenst niveau van beveiliging te behalen tegen dataverlies en -diefstal.

te kiezen voor cloud computing. Beursge noteerde bedrijven in Amerika

Kijk in dit licht ook naar het toenemende aantal mobiele devices. Het

appworks december 2010

ken voor het compleet wissen, oftewel vernietigen, van gegevens in de cloud worden gebruikt. Dit om te garanderen dat de gegevens volledig verwijderd of onherstelbaar verminkt zijn en niet meer gebruikt kunnen worden. Het niet gebruiken van deze technieken introduceert het risico van ongeoorloofde toegang tot informatie. Het mag niet voorkomen bij het opnieuw toewijzen van een bepaalde server, dat bijvoorbeeld oude gegevens nog inzichtelijk zijn voor onbevoegden.

Gedegen risicoanalyse Resumerend valt de conclusie te trekken dat de nodige risico’s te onderkennen zijn bij het gebruik van cloud computing en dat niet alles in de cloud moet worden geplaatst. Vaak is een business case die positief uitvalt – dus geld bespaart – de belangrijkste reden om te kiezen voor een cloud-computingoplossing. Maar wat als blijkt dat de risico’s niet opwegen tegen de (verwachte) voordelen? Zoals aangegeven zijn deze risico’s in bepaalde gevallen juist om te builokaal opslaan van informatie op smartphones, tablets of laptops maakt

gen naar kansen. Dit is uiteraard in sterke mate afhankelijk van de IT-

data kwetsbaar.

architectuur, de organisatie, de bedrijfssector waarin wordt geopereerd,

De discussie is momenteel gaande, maar zal zeker door de recessie en

en het risicoprofiel.

de constante noodzaak tot kostenverlaging blijven opkomen: wat moet

De kaarten zijn echter geschud en de mogelijke besparingen en toegeno-

een organisatie wel en niet in de cloud hosten? Niet veel organisaties

men flexibiliteit pleiten voor het (toenemende) gebruik van cloud compu-

besluiten nu bedrijfskritische applicaties en data te verplaatsen naar de

ting. Door de potentie van cloud-computingtechnieken valt te verwachten

cloud. Wanneer zal het omslagpunt komen dat een bedrijf moet besluiten

dat er binnen vijf jaar een nieuwe manier van denken en inzetten van

hier toch voor te kiezen? Hopelijk kan men wachten op de techniek en

computerfaciliteiten is. Het is dan ook raadzaam om de beslissing om

volwassenheid die zorgt voor de nodige (extra) waarborgen en zullen

binnen de organisatie te starten met cloud computing pas te nemen,

de cloud dienstverleners hierop inspelen voordat een organisatie de ver-

na- dat een gedegen risicoanalyse (inclusief een informatieclassificatie)

keerde keuze maakt op basis van een slecht uitgevoerde business case of

heeft plaatsgevonden. Daarnaast kan het geen kwaad niet té afhankelijk

een te groot vertrouwen in de dienstverlener. Enkele van de technische

te worden van de cloud.

maatregelen, die (nog) geen gemeengoed zijn, betreffen:

• Patching van actieve en inactieve virtuele machines. • Intrusion prevention voor dataverkeer tussen virtuele switches. • Encryptie van gegevens.

Noten 1 Ga hiervoor naar ENISA (http://www.enisa.europa.eu/act/rm/files/deliverables/ cloud-computing-risk-assessment/at_down- load/fullReport) en CSA (http://www.

Ongeoorloofde toegang Toegang tot vertrouwelijke gegevens door de werknemers van de organisatie en personeel van de dienstverlener is een groot risico. De verantwoordelijkheid voor het bepalen van de toegangsniveaus voor gegevensverstrekking ligt bij de opdrachtgever en dus de gegevenseigenaar. Dit risico wordt vergroot door het niet correct classificeren van gegevens. Het hebben van dataclassificatie is dus een eerste vereiste voordat data

cloudsecurityalliance.org/csaguide.pdf) die op dit vlak zeer goed werk leveren. 2 http://www.enisa.europa.eu/act/rm/files/deliverables/cloud-computing-smesurvey/at_download/fullReport. 3 http://en.wikipedia.org/wiki/Directive_95/46/EC_on_the_protection_of_personal_ data 4 http://www.livestream.com/ngnnl/video?clipId=pla_c8fe87a3-7bc2-4617-9d68aea774ff62a0

opgeslagen wordt in de cloud. Wie wordt eigenlijk eigenaar van de data

5 http://www.slideshare.net/servoy/key-saas-metrics-for-2010-eurocloud

wanneer deze in de cloud staat? Het kiezen voor het delen van gege-

6 http://www.computable.nl/artikel/ict_topics/overheid/3372551/1277202/

vens door diegenen die hier vanwege hun functie toe gemachtigd zijn, is in de huidige economie met gekoppelde netwerken niet rigide genoeg

buza-zet-google-apps-in-bij-rampen.html 7 http://www.feskens.eu/?p=8 

meer. Een ‘default deny all’-beleid zou een oplossing zijn om de toegang tot informatie te beperken, vooral voor data die niet geclassificeerd kan worden. Als laatste moeten gegevens effectief en volledig worden verwijderd

Sander Nieuwenhuizen is IT-auditor bij Ernst & Young Advisory.

zodat deze worden geacht ‘vernietigd’ te zijn. Daarom moeten technieappworks december 2010

43

boeken en zo

The Book of pf

Zeven talen in zeven weken

Een no-nonse gids voor de OpenBSD Firewall. Zo wordt het boek ‘The Book of pf, second edition’

De meest gangbare programmeertalen

omschreven. Hierbij staat pf voor pakket filtering. Het

van tegenwoordig worden uitvoerig uit

drukwerk is gebaseerd op de populaire pf-website van Peter Hansteen, tevens auteur van het boek.

de doeken gedaan in het boek ‘Seven Languages in Seven Weeks’. Auteur Bruce Tate beschrijf het drukwerk als een praktische

Pakket filtering is het selectief doorlaten

als voor ver gevorderden. Het is een sa-

van data binnen een netwerk naar een

menstel van informatie van de pf-web-

eindpunt; meestal een pc of een laptop.

site en lezingen die Hansteen heeft ge-

Het boek is geschreven voor BSD-en-

geven tijdens congressen. Het drukwerk

thousiastelingen, zowel voor beginners

is een geheel herziene, geactualiseerde

Aan bod komen de talen Ruby, Io, Prolog, Scala, Erlang, Clojure en

versie van het eerdere geschrift over

Haskell. Gevraagd naar het waarom van juist deze talen, meldt

pakket filtering.

Tate: “Het kiezen van de talen voor dit boek was veel eenvoudiger

Er komen steeds meer diensten die via

dan je zou denken. Ik heb het gewoon gevraagd aan de potentiële

internet worden geleverd. Dit stelt ho-

lezers. Toen we alle antwoorden bij elkaar hadden geveegd,

gere eisen aan de bandbreedte binnen

kwamen we op acht potentiële kandidaten. Ik heb JavaScript

een toenemend vijandige internetomge-

geschrapt, omdat het toch al zo populair is en heb het vervangen

ving. Daarom is kennis over pakket fil-

door de eerstvolgende, meest populaire prototype taal: Io. Ik heb

tering noodzakelijk. Het boek behandelt

ook Python geschrapt, omdat ik meer dan één object­georiënteerde

zaken als Netwerk Address Translation

taal wilde behandelen, en Ruby stond hoger op de lijst. Dat schiep

(NAT), draadloos netwerken, spam be-

ruimte voor een verrassende kandidaat: Prolog.”

vechten, logging, failover provisioning,

Wie een oriënterende bespreking van het boek wil lezen, kan

enzovoorts.

terecht op de blog van Ben Nadel.

Het is uitgegeven door No Starch Press

Het boek is uitgegeven door Pragmatic Bookshelf.

gids om programmeertalen te leren.

(NSP).

Webwinkels worden steeds populairder, maar kennen heel wat bijzondere wet- en regelgeving waar zij rekening mee moeten houden. Arnoud Engelfriet en Steven Ras hebben al dat soort zaken op een rij gezet.

44

appworks december 2010

Het niet naleven van de soms complexe wetgeving waarmee webwinkels te maken hebben, kan de rechtspositie van de winkelier of dienstverlener ernstig verzwakken. Het is dus zaak dat ervoor te zorgen compliant te zijn. Het is een leerboek voor gebruikers; geschikt voor beginners en gevorderden. Het boek is uitgegeven door Ius mentis. Arnoud Engelfriet is een bekende jurist die zich heeft bekwaamd in internetrecht. Hij is partner

Arnoud Engelfriet tijdens een lezing.

bij het juridisch adviesbureau ICTRecht. Op zijn blogsite (http://blog.iusmentis.com/) schreef hij zeer onlangs over de vraag of journalisten juridisch in de problemen komen als zij documenten van wikileaks verder verspreiden.

recht. Juist vanwege zijn achtergrond als inter-

Steven Ras is oprichter van en partner bij ICTRecht.

netondernemer heeft hij veel belangstelling voor

Hij is afgestudeerd aan de Vrije Universiteit Am-

het internetrecht en de daarmee samenhangende

sterdam en heeft zich gespecialiseerd in ICT en

juridische vraagstukken.

Ffoto: Wikipedia

Juridisch advies over webwinkels

Alles over HR-beheer met SAP Om net die kneepjes en trucjes te kennen die handig zijn in het gebruik van SAP ERP HCM is het handig het boek ‘100 Things you should know about..... HR Management with SAP’ te lezen. Het boek komt begin volgend jaar uit.

Wie ooit dagen bezig is geweest om uit te vogelen hoe een rapport over

deze SAP-module. Het geeft gebruikers en supergebruikers honderd tips

een medewerker is te genereren binnen SAP ERP HCM – om er vervolgens

en omweggetjes om het doel binnen de software sneller te bereiken.

achter te komen dat zulks met een paar klikken mogelijk is – zal betreuren

De tips zijn zorgvuldig uitgezocht om mensen te helpen tijd te besparen

dat hij of zij niet eerder een praktische handleiding heeft doorgenomen.

bij het gebruik van de programmatuur. Het boek is geschreven door Ajay

Dit nieuwe boek van uitgeverij Galileo Press ontsluit de geheimen van

Jain Bhutoria en Cameron Lewis.

Het applicatie handbook Reviseer de applicatie levencyclus om tot betere bedrijfsresultaten te komen. Tot deze conclusie komen de auteurs Brad Hipps en Mark Sarbiewski in hun boek ‘The Applications Handbook’ met de ondertitel: ‘A Guide to Mastering the Modern Application Lifecycle’. De twee auteurs werken bij HP. Hipps is senior

onderneming vroeger op enkele ‘super apps’;

manager of solutions marketing voor software

dat is nu niet meer het geval. Applicaties zijn

bij de IT-fabrikant. Hij heeft daarvoor gewerkt

zo sterk geïntegreerd in de bedrijfsvoering dat

bij EzGov, een Amerikaans bedrijf dat enterprise

de moderne onderneming afhankelijk is van de

weboplossingen bouwt en beheert voor natio-

soepelheid waarmee applicaties zich kunnen

nale overheden. Daarvoor heeft hij bij Accenture

aanpassen; het een kan niet meer zonder het

ervaring opgedaan bij het opnieuw inrichten

ander.

van bedrijfsprocessen.

Het duo schrijft dat applicatiebeheer verder gaat

Sarbiewski is vice president of product marke-

dan het verzamelen van de requirements tot en

ting voor HP Software. Hij is mee overgegaan

met de ingebruikneming van de programmatuur.

toen HP het Israëlische bedrijf Mercury Interac-

Dit is wel de kern van de levenscyclus van

veranderingen beheren, en uiteindelijk een

tive overnam. Hij heeft ook gewerkt als soft-

een applicatie, maar volstaat tegenwoordig

applicatie uit gebruik halen. Al die zaken dienen

ware engineer bij IBM. Sarbiewski is mede-au-

niet meer. Het gaat er nu om een complete

een onderdeel te maken van de complete

teur van het boek ‘Optimize Quality for Business

levenscyclus van applicaties te beheren. Daar

levenscyclus; van de wieg tot het graf.

Outcomes: A Practical Approach to Software

horen zaken bij als portfolio planning, het maken

In eenvoudige, maar doeltreffende taal be-

Testing for HP’.

van technische afspraken voor de organisatie,

spreekt het boek wat er allemaal bij komt kijken

In het ‘applicatie handboek’ stellen de twee dat

zorgen dat die afspraken worden nageleefd,

om applicaties goed in de vingers te krijgen en

bij alle organisaties tegenwoordig in alle hoe-

ervoor zorgen dat gebruikers hun respons geven

te houden.

ken en gaten software is te vinden. Dreef een

op applicaties en de toepassingen fijnregelen, appworks december 2010

45

column

colofon

AppWorks is hét vakblad dat alle aspecten van de levenscyclus van

Marcel Warmerdam

(bedrijfs)applicaties behandelt. Jaargang 2, december 2010, nummer 10

Cloud computing: vallen en opstaan

Toezending van AppWorks geschiedt op ­abonnementsbasis en controlled circulation. Een gratis abonnement op AppWorks? Stuur een e-mail naar [email protected] met daarin naw-gegevens en uw functie.

Tijdens de afgelopen InfoSecurity expo in de Jaarbeurs was er ook een evenement georganiseerd

Uitgever:

dat ‘Next Generation IT’ gedoopt was. Na alle uitingen over de cloud leek het de beursorganisatie

Robbert Hoeffnagel; [email protected]

een goed idee om CIO’s uit te nodigen om een mening te geven over cloud computing. Niet zo’n

+31 (0)6 51 28 20 40

gek idee natuurlijk wanneer je bedenkt dat grootschalige adoptie van cloud computing een decimering betekent van de ICT-afdeling. Voor de ICT-chefs is dit geen prettig vooruitzicht.

Hoofdredacteur:

Cloud computing is de afgelopen twee jaar tot de nieuwe Haarlemmerolie van de ICT gebombar-

Teus Molenaar; [email protected]

deerd. Een concept, geen technologie, dat belooft dat het allemaal beter en goedkoper wordt, mits

+31 (0)6 51 57 84 47

we alles delen. Dat klinkt als een hoofdstuk uit Marx’ Das Kapital, maar dat is het niet. De logica van het model zal niemand ontgaan. Capaciteit is beter te benutten als we alles op

Postadres redactie:

een hoop gooien en beter organiseren. Dat fenomeen zagen we eerder bij de introductie van

Postbus 82, 2460 AB Ter Aar

elektriciteit als nieuwe energievorm en waarin een snelle ontwikkeling plaatsvond van veel kleine

e-mail: [email protected]

bedrijfscentrales naar minder maar krachtiger centrales. De prijs voor stroom daalde sterk door de enorme schaalvoordelen waardoor steeds meer bedrijven en huishoudens zich lieten aansluiten

Aan dit nummer werkten mee:

op het stroomnet. Een zelfde effect wordt cloud computing toegedicht; alle resources centraliseren

Richard Budding, Gerard Janssen, Lucas Jellema,

en de ICT-behoeften als water naar binnen pompen.

Frans van der Geest, Sander Nieuwenhuizen, Teun

Het probleem met metaforen is dat ze nooit helemaal opgaan. Dat geldt zeker voor cloud com-

Putter, Hans Vandam, Marcel Warmerdam

puting. Daar waar water en elektra per kuub of kilowatt zijn aan te leveren en pas daarna hun toepassing krijgen, is dat bij cloud computing niet het geval. Het idee is juist dat alle bewerkingen

Vormgeving:

off-premisses plaatsvinden en slechts het eindresultaat naar binnen wordt gesluisd. De nutsmeta-

ONTWERPERS DIE MEEDENKEN.NL

foor gaat dus eigenlijk niet op. Maar ze blijkt perfect om de businessmanager te bereiken. Kosten en opbrengsten zijn de grootheden waar deze mee werken; alle andere zijn afgeleiden daarvan.

Druk:

Daarom is het cloud-verhaal voor hen zo aantrekkelijk: de perceptie van lage(re) kosten, eenvoud

3L Drukkerij BV, Rotterdam

en flexibiliteit. De werkelijkheid is als altijd taaier en complexer. Cloud computing moet zich bovenal eerst maar eens bewijzen. Bewijzen dat het werkt, goedkoper is, performeert, altijd beschikbaar

Kopij kan worden ingezonden in overleg met de

is, veilig en transparant is. Daar gaan we natuurlijk niet op wachten, want de technologie is er nu

redactie. Geplaatste artikelen vertegenwoordigen

eenmaal en de druk op de business ook. In het cloud computing-proces zullen bovendien mensen,

niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie.

processen, juridische kaders en organisatieculturen de showstoppers zijn; iets waar leveranciers

De redactie noch de uitgever aanvaarden enige

het liefst luchtigjes overeenstappen. Cloud computing zelf is niet te stuiten, maar de marsroute

aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van

zal er één zijn van vallen en opstaan met onverwachte obstakels en een ander resultaat dan we

derden, ingezonden mededelingen, advertenties

aanvankelijk dachten. Marketeers doen er intussen goed aan nieuwe paradigmaverschuivingen te

en de juistheid van genoemde data en prijzen. Het

verzinnen, want de cloud-hype is bijna over. Op de Next Generation IT conferentie was ook Gartner

kopiëren of overnemen van artikelen, geheel of

aanwezig bij monde van Philip Dawson. Hij besprak de marsroute van cloud computing voor de

gedeeltelijk, wordt aangemoedigd, maar is uitsluitend

enterprise: van de traditionele ICT-omgeving via de private cloud naar de public en/of hybrid cloud.

toegestaan na schriftelijke toestemming van de

Op de vraag waar cloud computing zich momenteel in de hypecycle bevindt, meldde hij monter

uitgever en onder vermelding van: ‘Overgenomen uit

“on the very top, about to take a dive”. 

AppWorks; inzicht in de levenscyclus van applicaties’ onder vermelding van jaargang en nummer. Marcel Warmerdam is senior analist bij Henry Corporation.

AppWorks is een uitgave van FenceWorks BV

46

appworks december 2010

Advanced database technology for breakthrough applications

This makes applications ly. Embed our post-relational database if you want your next application to have breakthrough features, run with blazing speed, be massively scalable and require minimal administration. InterSystems Caché® has advanced object technology that makes it easier to build applications with XML, Web services, AJAX, Java, and .NET. And Caché can run SQL up to 5 times faster than relational databases. With its unique Uni’ied Data Architecture™,

Caché eliminates the need for object-relational mapping. Which can reduce your development cycle by as much as 40%. Caché is available for all major platforms – and it supports MultiValue development. Caché is deployed on more than 100,000 systems worldwide, ranging from two to over 50,000 users. For over 30 years, we’ve provided advanced software technologies for breakthrough applications.

Download a free, fully functional, no-time-limitcopy copy of of Caché, Caché, or atat InterSystemsBenelux.com/advanced Download a free, fully functional, no-time-limit orrequest requestititononDVD, DVD, InterSystems.com/Advanced6XXX © 2010 InterSystems Corporation. All rights reserved. InterSystems Caché is a registered trademark of InterSystems Corporation. 6-10 Adv6

Meer klantwaarde realiseren begint met beter luisteren. (En meestal is dat ook beter voor uw portemonnee)

Goed luisteren is volgens ons essentieel bij ICT-projecten. Dan lever je pas echt oplossingen waar een opdrachtgever behoefte aan heeft. Ook dat maakt de mensen van Sogeti tot ideale partners. Of het nu gaat om ontwerpen, bouwen, implementeren of beheren. In testen en architectuur lopen wij door onze aanpak zelfs voorop. Sogeti kan opdrachtgevers in alle sectoren verder helpen. Voor vandaag, morgen en overmorgen. Dankzij mensen met Passie voor ICT.

sogeti.nl

Staat voor resultaat.