Inhoud Generiek 3 Bekroningen 4 Regisseur 5 Inhoud 6 Feminisme versus onderdrukking
7
Heldinnen noch slachtoffers
8
Vijf meisjes, één front
8
Een politieke film?
9
Niet van humor gespeend
9
Zeer heldere fotografie
10
Een wondergoed bij de film passende geluidsband
10
Persspiegel
11
Generiek Regie:
Deniz Gamze Ergüven
Scenario:
Alice Winocour en Deniz Gamze Ergüven
Fotografie:
David Chizallet en Ersin Gok
Montage:
Mathilde Van de Moortel
Muziek:
Warren Ellis
Vertolking:
Doga Zeynep Doguslu (Nur), Günes Sensoy (Lale), Elit Iscan (Ece), Tuoba Sunguroglu (Selma),
Ilayda Akdogan (Sonay), Nihal G. Koldas de grootmoeder), Ayberk Pekcan (Erol), Babar Kerimoglu
(Dilek), Burak Yigit (Yasin), Erol Afain (Osman), e.a.
Duur: 97 minuten Turkije/Frankrijk - 2015
Bekroningen Golden Globes, USA 2016 Nominated Golden Globe
AFI Fest 2015 Won
Audience Award
Best Foreign Language Film
France
New Auteurs
Deniz Gamze Ergüven
Cannes Film Festival 2015 Won
Label Europa Cinemas
Nominated
Golden Camera Queer Palm
Chicago International Film Festival 2015 Won Audience Choice Award
Best Narrative Foreign-Language Feature
Deniz Gamze Ergüven Deniz Gamze Ergüven Deniz Gamze Ergüven
Deniz Gamze Ergüven
Regisseur De jonge Turkse cineaste Deniz Gamze Ergüven trok in 2015 met haar debuutfilm Mustang meteen internationale aandacht. Ergüven werd op 4 juni 1978 in Ankara geboren als dochter van een diplomatengezin. Door het beroep van haar ouders kende ze een behoorlijk kosmopolitische jeugd en woonde ze afwisselend in Frankrijk en Turkije, en later ook in de Verenigde Staten. Haar familie heeft zich verschillende keren opnieuw samengesteld, telkens volgens een heel verschillend model en sociale achtergrond. Op een bepaald moment is haar moeder hertrouwd met een heel conservatieve, patriarchale man. Als gedreven cinefiel ging Ergüven, na in Johannesburg Literatuur specialisatie Afrikaanse Geschiedenis te hebben gestudeerd, in 2002 aan de Franse filmschool la Fémis in Parijs de cursus regie volgen. In 2006 draaide ze er de kortfilm Mon trajet préféré en haar, eveneens korte, afstudeerfilm Bir damlas u (Een druppel water). Deze film werd bekroond op het Filmfestival van Locarno en geselectioneerd door de Cinèfondation van het Festival van Cannes. In de film heeft ze het over de poging tot emancipatie van een jonge Turkse vrouw (rol die ze zelf speelde) die in opstand komt tegen het patriarchaat en het autoritarisme van de mannen in haar gemeenschap. Nadat ze de filmschool verliet, werd ze in 2011 uitgenodigd om het Cannes Film Festivals Atelier bij te wonen om haar eerste project voor een langspeelfilm verder te ontwikkelen. Deze film, met als titel King, zou zich situeren tijdens de rellen in Zuid Los Angeles in 1992. Dit project werd gelauwerd in het Atelier de la Cinéfondation en bij Sundance Screenwriter’s Lab. In Cannes ontmoette Ergüven collega regisseur Alice Winocour die daar aanwezig was om haar eerste film Augustine te ontwikkelen. (Ondertussen regisseerde Winocour al haar tweede langspeler Maryland met Matthias Schoenaerst in de hoofdrol.) Wanneer Ergüven er niet in slaagde financiering voor het draaien van King te vinden, suggereerde Winocour haar dat ze een meer intiem scenario zou schrijven, waarna ze samen tijdens de zomer van 2012 het scenario voor Mustang schreven. Mustang is het verhaal van een bevrijding en brengt een sterke en vrouwelijke blik op het hedendaags Turkije. Ergüven draaide deze film in het noorden van Turkije op zowat 600 km van Istanbul. Mustang ging in première in de sectie Quinzaine des Réalisateurs van het Filmfestival van Cannes 2015, draaide in de sectie Special Presentations van het Internationaal Filmfestival van Toronto en werd geselecteerd als de Franse inzending voor de Oscar voor de beste niet-Engelstalige film van de Academy Awards 2016. Toen aan Deniz Ergüven gevraagd werd of ze zich verwant voelt met (jonge) uit Turkije afkomstige cineasten die in het buitenland leven en werken, was haar antwoord: “Als kind van diplomaten heb ik in diverse landen gewoond, al heb ik de Turkse nationaliteit. ‘Mustang’ is het gevolg van het feit dat ik, door het vele heen-en-weer reizen, een zekere afstand heb genomen van de Turkse cultuur en me vragen ben gaan stellen, bijvoorbeeld over de positie van vrouwen. Mar er is geen algemene regel, elke cineast moet voor zichzelf uitmaken op welke manier hij zijn voordeel kan doen met zijn gemengde afkomst.” (Uit een interview van Gorik De Henau met Deniz Gamze Ergüven in Filmmagie van september 2015)
Inhoud
De zomer begint. In een afgelegen dorpje in Turkije komen Lale en haar vier zussen terug van hun laatste schooldag. Ze zijn uitgelaten en onderweg wordt er gestoeid met de jongens van het dorp waardoor ze een groot schandaal met onverwachte gevolgen ontketenen. Hun thuis verandert langzaamaan in een gevangenis waar huishoudelijke taken de plaats innemen van de school en de meisjes worden voorbereid om uitgehuwelijkt te worden. De vijf zussen, gedreven door een hevig verlangen naar vrijheid, verleggen de grenzen die hen worden opgelegd.
Feminisme versus onderdrukking - En dan is er natuurlijk de kracht van de inhoud. Het was een film die de Turkse regisseuse duidelijk móést maken. Terwijl het contrast tussen open en gesloten culturen zelden zo fel onderwerp was van debat, de positie van vrouwen in moslimgemeenschappen zo voorwerp van tegenstrijdige opinies, neemt zij een duidelijk standpunt in. En toch bezondigt ze zich nergens aan makkelijke clichés of al te kort door de bocht gemaakte zwart-wittekeningen.(Griet Op De Beeck in De Morgen van 19/09/2015) - Deniz Gamze Ergüven toont op briljante wijze het enorme contrast tussen de uitgelaten ongetemde speelse levenslust van de jonge zussen en de zware harde grimmige realiteit die gecreëerd wordt door hun familie. Omdat de tegenstellingen zo groot zijn, lijken de speelse acties van de zussen nog onschuldiger en de zware straffen van de familie nog oneerlijker dan ze al zijn. De maagdelijkheidtest in het ziekenhuis waaraan de meisjes onderworpen worden staat dan ook in geen verhouding tot hun activiteiten op het strand. (Yara Plasman in Filmtotaal van 30/09/2015) - Zo’n onderwerp kan gemakkelijk ontaarden in dik opgesmeerde ellende, maar op een enkele misstap na maakt Ergüven er een beheerst, aangrijpend en spannend drama van. Mustang wil vooral laten zien dat de meisjes slachtoffer zijn van een achterhaald en geperverteerd systeem, terwijl de onderdrukkers ook zelf onder hun tradities gebukt gaan. (Kevin Toma in De Volkskrant van 01/10/2015) - Met Mustang maakt regisseuse Deniz Gamze Ergüven pijnlijk duidelijk hoe de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in Turkije liggen. Niet alleen laat ze overtuigend zien wat onderdrukking doet met jonge vrouwen die onafhankelijk horen te worden, maar ook hoe het ontstaat en wordt versterkt door onmacht of radeloosheid. Die schrijnende realiteit krijgt een sprankje hoop in de vorm van de jongste telg. Vooruit blijven en durven denken, dan komt het misschien nog goed. (Fabian Melchers in De Telegraaf van 01/10/2015)
Heldinnen noch slachtoffers - Zonder aan nadrukkelijke heldenverering te doen, heeft de cineaste wel degelijk een film over heldinnen gemaakt: meisjes die nooit in een slachtofferrol kruipen. Ook bijzonder is het feit dat er nooit gemakzuchtig naar religieuze argumenten wordt gegrepen. Dit is geen aanklachtfilm over de islam, wel over een maatschappij die worstelt met traditie versus modernisering. (Ward Verrijcken in Cobra.be) - Ze vertikt het om van haar meisjes slachtoffers te maken, hoe wreed of schokkend het ook is wat hen overkomt. (Luc Joris in De Morgen van 11/08/2015) - Het speelse, dromerige temperament van de zussen typeert hun onschuld. Ze worden geportretteerd als normale meisjes met normale meisjesidealen. Hoe meer de zussen worden ingeperkt, hoe vechtlustiger en baldadiger ze worden. Toch blijven ze met hun woorden en daden keer op keer aantonen dat hun idealen belangrijk doch onschuldig zijn. (Yara Plasman in Filmtotaal van 30/09/2015) - Er is van alles wat deze film bijzonder maakt. Om te beginnen de prachtige persoonlijkheden van de vijf zussen. Vechtlustig en moedig weigeren ze koppig elke slachtofferrol, vastbesloten om wel degelijk te worden wie ze willen zijn. (Griet Op De Beeck in De Morgen van 19/09/2015)
Vijf meisjes, één front - Terwijl de meisjes, op een enkeling na, amper een idee hebben van seksualiteit en het waarom van de steeds striktere maatregelen, sluiten ze de gelederen en vormen een zusterlijk front. De jonge actrices, waarvan de meesten nog geen enkele acteerervaring hadden, spelen dat geweldig. Ze hebben ieder een duidelijke eigen identiteit, maar vormen tegelijk een eenheid, een vijfkoppig beest dat de traditionele Turkse normen en waarden bedreigt. Het is niet toevallig dat de meisjes soms zo worden gefilmd dat door de wirwar aan benen, billen, armen en haren niet meer duidelijk is welk ledemaat bij wie hoort. (Sven Gerrets in cinema.nl van 30/09/2015)
Een politieke film? - Ergüven ziet Mustang helemaal niet als een politieke film, ook al verontrusten de verhalen haar die ze ziet of via haar entourage te horen krijgt over de situatie van de Turkse vrouw: “De statistieken liegen er niet om. Het geweld tegen vrouwen in Turkije neemt toe.” Naar een verklaring voor de toename van dat geweld en de greep van het patriarchaat, moet Ergüven niet lang zoeken: de politiek. Enerzijds is Turkije een voorbeeld van hoe islam en democratie succesvol kunnen samengaan, anderzijds is ook de Turkse premier Erdogan en zijn AK-Partij verantwoordelijk voor de reactionaire kijk op de gelijkheid tussen man en vrouw. “Er is een bepaald politiek discours over de positie van vrouwen dat zowel herhaald wordt door de staat als de AKP. Het zijn giftige zaadjes die langzaam hun ingang vinden in de maatschappij.” (Luc Joris in een interview met Deniz Gamze Ergüven in De Morgen van 11/0/2015)
Niet van humor gespeend - Het is knap hoe de film luchtig van toon blijft en geregeld aanzet tot grinniken, maar de serieuze kant nimmer tekort doet. Alles is perfect in balans. (Yara Plasman in Filmtotaal van 30/09/2015) - Dat levert een aantal grappige momenten op, bijvoorbeeld als het vijftal ontsnapt om naar een voetbalwedstrijd te gaan kijken en hun arme tante hemel en aarde moet bewegen om te zorgen dat de meisjes tijdens het televisieverslag niet betrapt worden door hun oom. (Sven Gerrets in cinema.nl van 30/09/2015)
Zeer heldere fotografie - Ook vormelijk erg sterk deze langspeler. Wat een krachttoer om een donker verhaal als dit met zoveel, bijna feeërieke zonnigheid te vertellen, met zoveel zwier in de beelden, met zoveel hoop die almaar blijft gloren in de verte. (Griet Op De Beeck in De Morgen van 19/09/2015) - Het is een plezier om te zien hoe Ergüven de in Turks zonlicht badende en sprookjesachtige look van Mustang heel bewust inzet als stilistisch tegengewicht bij de sombere vertelling. (Sam De Wilde in Focus Knack van 11/08/2015) - Aan de cineaste werd de vraag gesteld: ‘In de fotografie valt vooral het heldere licht op. Welk effect streefde je na en waarom?’ Ergüven: “Ik wilde niet dat de personages als slachtoffers zouden worden geportretteerd, daarom besloot ik hen te omgeven met stralend licht, om zo hun moed te benadrukken. De film gaat in het begin van de zomer van start en naarmate de seizoenen vorderen, deemstert het licht weg, maar op het einde komt de zon weer op. Omdat ons schema heel strak was, trachtten we zoveel mogelijk met natuurlijk licht te werken. Mijn director of photography was heel alert en volgde de personages op de voet. Daarbij liet hij zich voordurend vergezellen door twee mensen met lampen in Chinees rijstpapier. Dat zorgt voor een diffuus, intens licht, waardoor je geen omslachtige lichtopstelling nodig hebt.” (Uit een interview van Gorik De Henau met Deniz Gamze Ergüven in Filmmagie van september 2015)
Een wondergoed bij de film passende geluidsband - De soundtrack van Warren Ellis, die al vaak met Nick Cave samenwerkte, verplettert en ontregelt en verzoent en zalft, allemaal tegelijk. (Griet Op De Beeck in De Morgen van 19/09/2015) - Deniz Gamze Ergüven over de muziek in haar film: “Tijdens de montage gebruikte ik eerst Turkse muziek, maar dat werkte niet. In de scène waarin de zussen door het dorp lopen is de sfeer heel geladen, zoals in een western. Daarbij probeerde ik de muziek uit die Warren Ellis samen met Nick Cave had geschreven voor The assassination of Jesse James by the coward Robert Ford, en dat lukte wel. met het eindresultaat ben ik heel tevreden, wat ook te maken heeft met het organische karakter van de film. Je hebt als locatie dat grote houten huis, daar kun je geen elektronische muziek
bij plakken. Warren gebruikt net warme instrumenten zoals viool en piano, bovendien is zijn muziek uitermate narratief en emotioneel. Hij is heel receptief en werkt ook razendsnel. Vaak had hij zo snel nieuwe stukken klaar dat de vorige nog niet eens had kunnen beluisteren.“ (Uit een interview van Gorik De Henau met Deniz Gamze Ergüven in Filmmagie van september 2015)
Persspiegel - Samen met haar Franse coscenariste, Alice Maryland Winocour, geeft de in Ankara geboren Deniz Gamze Ergüven haar tragikomische regiedebuut zoveel humor, schwung, dynamiek en energie mee dat je niet anders kan dan, ondanks enkele dieptragische gebeurtenissen, vooral de veerkracht en de vechtlust van deze meisjes onthouden. Een aanstormende generatie die een en al hoop uitdraagt. (Freddy Sartor in Filmmagie van juli/augustus 2015) - Die vitaliteit, in beeld gebracht met een betoverende sprookjesachtige sfeer, geeft dit drama iets verfrissend. (…) Maar of deze prille nimfen nu samen liggen, als in een nest, of ’s nachts uitbreken uit hun tot een klooster omgebouwd huis, met de hulp van haar formidabele groep jonge actrices houd de cineaste het zware onderwerp altijd licht en gracieus. (Luc Joris in De Morgen van 11/08/2015) - Buiten het sterke maatschappelijke aspect dat de film ter discussie stelt en de sublieme balans tussen luchtigheid en drama, is ook het natuurlijke spel van de acteurs uitnodigend. De levenslustige meiden met hun ongetemde karakter doen de titel van de film zeker eer aan. (Yara Plasman in Filmtotaal van 30/09/2015) - Regisseur Gamze Ergüven laat de toon van de film geleidelijk van speels en luchtig naar melodramatisch kantelen, waarbij ze haar persoonlijke afschuw van het patriarchale krachtenveld in haar land voortdurend subtiel laat doorklinken. Ondanks wat schoonheidsfoutjes, zoals een overbodige voice-over en net te gemakzuchtig einde, levert ze een uiterst krachtig en knap gecamoufleerd feministisch pamflet af. (Sven Gerrets in cinema.nl van 30/09/2015) - Het is zo’n film die je weer eens helemaal opnieuw doet vallen voor de kracht van het medium, omdat het alle mogelijkheden zo prachtig weet uit te buiten. (…) En zo tilt Ergüven de film boven zijn eigen thematiek: het is ten diepste een verhaal over de strijd van kinderen om, wat volwassenen hen ook aandoen, hun eigenwaarde niet te verliezen. Dit is een belangrijke film, die hopelijk niet alleen door cultuurminnende witte mensen wordt bekeken, maar die ook een leven krijgt in het met censuur kampende land Turkije, en ver daarbuiten. (Griet Op De Beeck in De Morgen van 19/09/2015)
- Ergüven weeft mythologische motieven en thema’s uit klassieke gevangenisfilms zowel narratief als visueel vlot door haar vertelling en houdt haar ode aan de ongehoorzaamheid fris door een belerend toontje te vermijden. Ze moet als regisseuse haar definitieve sporen nog verdienen, maar rijdt met Mustang een prima eerste koers. (Sam De Wilde in Focus Knack van 11/08/2015) - Door de setting – een uiterst pittoresk gelegen Turks plaatsje, de dromerige cinematografie en de verrukkelijke score van Warren Ellis – geeft ze ‘Mustang’ bijna een sprookjesachtige uitstraling. De verstikkende conservatieve opvatting van de familie is daarbij duidelijk ‘het kwaad’, de vijf zussen zijn als de onderdrukte sprookjesprinsessen. (Monica Meijer in Cinemagazine.nl)
