Gemeenteraadsvoorzitter

Gemeenteraadsvoorzitter e

Uittreksel uit de pocket Gemeentedecreet ontleed (11 editie)

14.

Wie kan de gemeenteraad voorzitten?

Elk Belgisch gemeenteraadslid De burgemeester is niet automatisch voorzitter van de gemeenteraad. De gemeenteraad kiest zelf een voorzitter uit de groep van de gemeenteraadsleden. Het gaat over de volledige groep: dus burgemeester en schepenen inbegrepen. Enige voorwaarde is dat de voorzitter van de gemeenteraad de Belgische nationaliteit moet hebben. In 121 van de 308 gemeenten is de burgemeester niet langer voorzitter van de gemeenteraad (cijfers voorjaar 2012). Voordracht De gemeenteraadsleden kunnen een kandidaat-voorzitter voordragen. Dit doen ze via een voordrachtsakte voorzien van een dubbele meerderheid. Op de akte moeten de handtekeningen staan van: – meer dan de helft van de verkozenen op de lijsten die aan de verkiezingen deelnamen; - een meerderheid van de personen die op dezelfde lijst als de voorgedragen kandidaat werden verkozen. Als de lijst waarop de naam van de kandidaat-voorzitter voorkomt slechts twee verkozenen telt, volstaat de handtekening van één van hen. Niemand kan meer dan één akte van voordracht ondertekenen. Het Gemeentedecreet voert een sanctie in voor de persoon die meer dan één voordrachtsakte voor hetzelfde mandaat ondertekent. Deze persoon kan voor de duur van de zittingsperiode niet worden benoemd of verkozen als burgemeester, schepen, voorzitter van de gemeenteraad, voorzitter van een commissie of OCMW-raadslid. Bovendien mag de betrokkene de gemeente niet vertegenwoordigen of namens de gemeente een mandaat opnemen in een extern verzelfstandigd agentschap of andere verenigingen, stichtingen of vennootschappen. En ten slotte kan hij ook het OCMW niet vertegenwoordigen of namens het OCMW een mandaat bekleden in bepaalde ziekenhuizen (georganiseerd volgens Titel VII, hoofdstuk II van het OCMW-decreet van 19 december 2008) en bepaalde verenigingen, stichtingen en vennootschappen (o.a. die van Titel VIII van het OCMW-decreet van 19 december 2008). Bekleedt de betrokkene al een dergelijk mandaat, dan vervalt dit van rechtswege. De akte van voordracht kan ook de einddatum van het mandaat van de kandidaat-voorzitter vermelden. In dat geval kan op de akte van voordracht de naam vermeld worden van de persoon die hem zal of de personen die hem zullen opvolgen. Uiterlijk acht dagen voor de installatievergadering van de gemeenteraad moet de gemeentesecretaris de voordrachtsakte in handen hebben.

26 oktober 2012 - 1/7

Als de voordracht helemaal in orde is, wordt de voorgedragen kandidaat verkozen verklaard. Verkiezing bij gebrek aan voordracht Als er geen (ontvankelijke) akte van voordracht is, kiest de gemeenteraad binnen de veertien dagen een voorzitter. Dit gebeurt ook op basis van een voordrachtsakte maar met een enkele meerderheid en met een echte verkiezing in plaats van een verkozenverklaring. Het mandaat splitsen over twee of meerdere voorzitters gedurende de legislatuur is mogelijk. Om ontvankelijk te zijn moet de akte van voordracht ondertekend zijn door ten minste een meerderheid van de personen die op dezelfde lijst werden verkozen als de voorgedragen kandidaat. Zijn er slechts twee verkozen dan is één handtekening voldoende. Elk raadslid mag slechts één akte van voordracht ondertekenen. Drie dagen voor de volgende vergadering van de gemeenteraad moet de gemeentesecretaris de voordrachtsakte in handen hebben. De verkiezing gebeurt bij geheime stemming. Er zijn verschillende mogelijkheden: – een kandidaat behaalt de volstrekte meerderheid van de stemmen: hij is verkozen; - geen enkele kandidaat krijgt een volstrekte meerderheid van de stemmen. Dan vindt een tweede stemronde plaats waarin wordt gestemd op de twee kandidaten die in de eerste stemronde de meeste stemmen behaalden. Bij staking van stemmen in de eerste stemronde komt de kandidaat die bij de gemeenteraadsverkiezingen de meeste naamstemmen heeft behaald, in aanmerking voor de tweede stemronde. De kandidaat die in de tweede stemronde de meerderheid van de stemmen heeft behaald, is verkozen tot voorzitter. Bij staking van stemmen in de tweede stemronde is de kandidaat die bij de gemeenteraadsverkiezingen de meeste naamstemmen heeft behaald, verkozen tot voorzitter. Als de naamstemmen bepalend zijn en de kandidaten een gelijk aantal naamstemmen hebben behaald, is de voorgedragen kandidaat verkozen van wie de lijst bij de gemeenteraadsverkiezingen de meeste stemmen heeft behaald. De voorzitter moet beschikken over de kennis van de bestuurstaal die vereist is voor de uitoefening van het mandaat. Door zijn verkiezing bestaat het – weerlegbaar – vermoeden dat hij Nederlands kent. (art. 8 en art. 44, § 6)

15.

Hoe wordt de voorzitter van de gemeenteraad vervangen en/of opgevolgd?

Voordrachtsakte met einddatum De voordrachtsakte kan de einddatum van het mandaat van de kandidaat-voorzitter vermelden. Bovendien kan de akte ook de naam van de opvolger(s) van de voorzitter bevatten. Wanneer de voorzitter de einddatum van het mandaat bereikt, is hij van rechtswege ontslagnemend en wordt hij opgevolgd door de persoon die in de akte van voordracht als opvolger is vermeld.

26 oktober 2012 - 2/7

Indien het mandaat vroeger eindigt dan de in de akte vermelde einddatum, neemt de opvolger vervroegd het mandaat op. Indien de opvolger het mandaat niet kan opnemen, neemt de volgende opvolger het mandaat op. Zijn er geen opvolgers (meer), dan organiseert de raad een nieuwe voorzittersverkiezing. Vervanger en eventuele opvolgers van de voorzitter Er komt ook een nieuwe voorzittersverkiezing, op de eerstvolgende vergadering van de gemeenteraad, als de voorzitter: - het mandaat niet aanvaardt; - van zijn mandaat van gemeenteraadslid vervallen wordt verklaard; - als verhinderd wordt beschouwd; - ontslag genomen heeft; - of overleden is. De voorzitter kiest zelf zijn of haar tijdelijke vervanger Als de voorzitter om een andere reden tijdelijk afwezig is (bv. vakantie, korte ziekte) of niet mag deelnemen aan de bespreking en stemming van een punt (art. 27, zie ook vraag 27) dan mag hij zelf een vervanger kiezen. De voorzitter draagt zijn bevoegdheid schriftelijk over aan een ander gemeenteraadslid. Is er geen vervanger gekozen, dan neemt het raadslid met de meeste anciënniteit het voorzitterschap waar. (art. 8)

16.

Welke taken heeft de voorzitter van de gemeenteraad naast het voorzitten van de

gemeenteraad? Een overzicht van de belangrijkste taken uit het Gemeentedecreet van de voorzitter van de gemeenteraad: - installatievergadering voorzitten (art. 7); - in ontvangst nemen van het schriftelijk verzoek tot afstand van mandaat of ontslag van een raadslid (art. 9, art. 15); - de Raad voor Verkiezingsbetwistingen en het betrokken gemeenteraadslid via een brief (tegen ontvangstbewijs) op de hoogte brengen van feiten die het verval van mandaat met zich kunnen meebrengen. (art. 10); - een verzoek richten aan het gemeenteraadslid dat tijdens zijn mandaat in een met zijn mandaat onverenigbare situatie terechtkomt (art. 12); - verzoeken tot verhindering van raadsleden en schepenen in ontvangst nemen (art. 14, art. 48); - de eed afnemen van de raadsleden (art. 16); - de gemeenteraad bijeenroepen (art. 20, art. 68); - de aanvullende agenda voor de gemeenteraad vaststellen (art. 22);

26 oktober 2012 - 3/7

- ondertekenen van notulen van de gemeenteraad, samen met de secretaris (art. 33, art. 180); - in ontvangst nemen van de ontslagmelding van een schepen (art. 49); - in ontvangst nemen van de voordrachten voor lidmaatschap van gemeenteraadscommissies (art. 39); - reglementen, verordeningen, beslissingen, akten van de gemeenteraad en alle andere stukken of briefwisseling die specifiek betrekking hebben op de gemeenteraad ondertekenen samen met de gemeentesecretaris (art. 182); - nagaan of de voordrachtsakten van de kandidaat-schepenen ontvankelijk zijn (art. 45, art. 50); - de bijzondere gemeenteraadscommissie voorzitten die de ombudsman evalueert (als er een ombudsman of -vrouw in de gemeente is) (art. 115); - de gemeenteraadsvoorzitter is lid van het evaluatiecomité (= het college) voor de evaluatie van de gemeentesecretaris, de eventuele adjunct-gemeentesecretaris en de financieel beheerder (zie ook vraag 169) (art. 115); - het tuchtonderzoek opstarten, het opstellen van het tuchtverslag en het tuchtdossier samenstellen als de gemeenteraad als tuchtoverheid optreedt. Als de tuchtvordering tegen de gemeentesecretaris gericht is, voert de gemeenteraad zelf het tuchtonderzoek. Ze stelt zelf het tuchtverslag op en stelt het tuchtdossier samen (art. 124); - een verzoek tot het houden van een volksraadpleging op de agenda van de gemeenteraad zetten, tenzij de gemeenteraad kennelijk onbevoegd is om over het verzoek te beslissen. Als hieromtrent twijfel bestaat, beslist de gemeenteraad (art. 215). Zie ook vraag 25 (voorzitten van de gemeenteraad). (art. 7, art. 9-10, art. 12, art. 14-16, art. 20, art. 22, art. 33, art. 45, art. 48-50, art. 68, art. 115, art. 124, art. 180, art. 182 en art. 215)

17.

Hoeveel presentiegeld ontvangt een raadslid?

Het Gemeentedecreet legt het principe vast dat de raadsleden een presentiegeld ontvangen van hun gemeentebestuur. Een gemeenteraadslid ontvangt een presentiegeld als hij of zij ‘effectief’ deelneemt aan de vergaderingen van de gemeenteraad. Het is een eerder symbolische vergoeding voor de tijd en de kosten die raadsleden besteden aan hun politiek mandaat. Voor andere vergaderingen kan de gemeenteraad beslissen een presentiegeld toe te kennen. Het gaat over de volgende vergaderingen: - de vergaderingen van de gemeenteraadscommissies, ook voor de raadsleden met raadgevende stem, en de afdelingen;

26 oktober 2012 - 4/7

- de vergaderingen met de vertegenwoordigers van de intern verzelfstandigde agentschappen; - de vergaderingen waarvoor het aanwezigheidsquorum niet werd bereikt, maar waarvoor de raadsleden, als het bereikt was, wel presentiegeld zouden genieten; - de vergaderingen die slechts gedeeltelijk werden bijgewoond; - vergaderingen die hervat worden. Het bedrag van het presentiegeld wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Het bedraagt minimaal 28,57 euro en maximaal 124,98 euro. Deze bedragen worden gekoppeld aan de spilindex 138,01. In de praktijk komt dit sedert maart 2012 neer op minimaal 45,05 euro en maximaal 197,08 euro (vermenigvuldigen met 1,5769). De voorzitter van de gemeenteraad kan maximaal een dubbel presentiegeld krijgen. De gemeente vult de presentiegelden van een raadslid dat andere wettelijke of reglementaire bezoldigingen, pensioenen, vergoedingen of toelagen ontvangt aan met een bedrag ter compensatie van het inkomensverlies dat de betrokkene lijdt, op voorwaarde dat de mandataris dit zelf vraagt. Op dezelfde wijze vermindert de gemeente de presentiegelden van raadsleden die hierdoor andere inkomsten zouden verliezen. In beide gevallen gaat de gemeentesecretaris na of aan de voorwaarden is voldaan. Ook de vertrouwenspersoon van het raadslid met een handicap heeft recht op een presentiegeld, onder dezelfde voorwaarden als het gemeenteraadslid (zie verder, vraag 19). (art. 17-18) (Besluit van de Vlaamse Regering van 5 juni 2009 houdende de bezoldigingsregeling van de lokale en provinciale mandataris)

22.

Hoe vaak moet de gemeenteraad vergaderen?

De gemeenteraad moet zo dikwijls vergaderen als de zaken die tot zijn bevoegdheid behoren het vereisen. De raad moet minstens tien maal per jaar samenkomen. Er zijn geen sancties indien de gemeenteraad minder dan tien keer per jaar vergadert. Een vijfde van de raadsleden kan de gemeenteraad dan wel samenroepen. Zie vraag 23. (art. 19)

23.

Wie roept de gemeenteraad samen, met welke agenda en hoe?

De voorzitter Het is niet langer het college van burgemeester en schepenen maar de voorzitter van de gemeenteraad die de gemeenteraad samenroept. De voorzitter stelt de agenda op. De agenda

26 oktober 2012 - 5/7

bevat in ieder geval de punten die het college van burgemeester en schepenen aan de voorzitter meedeelt. Op verzoek De voorzitter is in een aantal gevallen verplicht de gemeenteraad bijeen te roepen. Dit moet op verzoek van: - een derde van de zittinghebbende leden; - een vijfde van de zittinghebbende leden als zes weken na de datum van de vorige gemeenteraad nog geen oproeping is gebeurd (de periode van zes weken wordt geschorst van 11 juli tot en met 15 augustus); - of het college van burgemeester en schepenen; - de burgemeester voor zover het verzoek betrekking heeft op eigen bevoegdheden van de burgemeester. Zie ook vraag 54. De voorzitter is verplicht de gemeenteraad bijeen te roepen op de aangewezen dag en het aangewezen uur en met de voorgestelde agenda van de verzoekers. Oproeping acht dagen vooraf De oproeping voor de gemeenteraad wordt ten minste acht dagen vóór de dag van de vergadering aan de raadsleden bezorgd. VOORBEELD Stel dat de gemeenteraad vergadert op maandag 9 september. De agenda moet dan ten laatste op zondag 1 september worden bezorgd. Indien dit via de post zou gebeuren moet de agenda dus in principe op vrijdag 30 augustus bij de raadsleden toegekomen zijn. Deze termijn geldt niet in spoedeisende gevallen. De agenda Het Gemeentedecreet bepaalt uitdrukkelijk dat de oproeping, behalve de plaats, de dag, het tijdstip en de agenda van de vergadering, zeker ook de toegelichte voorstellen van beslissing moet bevatten. Verder legt het decreet de nadruk op het feit dat de agendapunten voldoende duidelijk moeten omschreven zijn. En dat voor elk agendapunt het dossier dat erop betrekking heeft, ter beschikking van de gemeenteraadsleden wordt gesteld vanaf de verzending van de agenda. Vanaf 1 januari 2014 kunnen de raadsleden die dit wensen een dossier elektronisch ontvangen. Een punt dat niet op de agenda staat mag niet worden besproken, tenzij als het zeer dringend is en echt niet kan wachten. Minstens twee derde van de aanwezige leden moeten met de spoedbehandeling akkoord gaan. Hun namen en de motivering van de spoedeisendheid worden in de notulen vermeld. Elektronische oproeping mogelijk

26 oktober 2012 - 6/7

Het huishoudelijk reglement bepaalt de wijze waarop de oproeping van de gemeenteraadsleden wordt verzonden en de wijze waarop het dossier dat op de agenda betrekking heeft, ter beschikking wordt gesteld. Vanaf 1 januari 2014 moet het huishoudelijk reglement bepalen hoe een dossier elektronisch ter beschikking wordt gesteld van de raadsleden die dit vragen. Gemeenten hebben dus de mogelijkheid om bv. via e-mail of een intranet stukken te bezorgen. Door dit niet nader te bepalen kan een gemeenteraad zelf beslissen en inspelen op nieuwe methodes. Een belangrijke voorwaarde is uiteraard wel dat het systeem sluitend is en niet leidt tot discussies over het al dan niet ontvangen hebben van de stukken. (art. 20-21, art. 26, art. 29, art. 68 en art. 190)

25.

Welke taken heeft de voorzitter tijdens de gemeenteraad?

Een voorzitter zit uiteraard de vergadering voor en opent en sluit de vergadering. Hij of zij zorgt dus voor het ordelijke verloop van de vergadering, bewaakt de agenda, let op de klok, zorgt dat de raadsleden het woord krijgen, enz. De voorzitter is belast met de handhaving van de orde in de vergadering. Hij of zij kan, na een voorafgaande waarschuwing, mensen uit het publiek (niet de raadsleden) die de orde verstoren uit de zaal doen verwijderen. Bovendien kan de voorzitter een proces-verbaal opmaken tegen die persoon. De politierechter kan de ordeverstoorder eventueel veroordelen tot een geldboete van één tot vijftien euro of tot een gevangenisstraf van één tot drie dagen. (art. 24 en art. 25)

26 oktober 2012 - 7/7