Gemeenten stoten exploitatie sportaccommodaties

Onderwerp artikel

Gemeenten stoten exploitatie sportaccommodaties af

6

Sport & Gemeenten • April 2013

Foto: Feenstra Fotografie

Boventitel 15 pt kapitalen

nieuwe modellen accommodaties

Het is een trend: gemeenten dragen het beheer en de exploitatie van gemeentelijke sportaccommodaties over aan private partijen. Welke haken en ogen zitten hieraan? En is men tevreden over het resultaat?

Tekst: IJdo Groot

Er zijn verschillende redenen voor gemeen-

tatie uitvoerden, zullen moeten worden

gezwommen’ of dat door burgerinitiatief

ten om de exploitatie van gemeentelijke

overgedragen, afvloeien of ander werk krij-

tot stand is gekomen. Deze mensen willen

sportaccommodaties af te stoten. Een veel-

gen. Daarbij moeten ze financieel worden

daarom sloop voorkomen. Door de exploita-

gehoorde reden is: het levert voordelen op

gecompenseerd. Tevens zul je de nieuwe

tie van de gemeente over te nemen, hopen

voor de gemeentekas. In deze tijd van bezui-

exploitant de eerste tijd na de overdracht

zij de openstelling te rekken.” Voor een

nigingen is dat vaak een aanleiding tot pri-

moeten bijstaan. Wellicht met advies, maar

vatiseren. Andere gemeenten houden hun

bijna zeker met financiële ondersteuning.

kerntaken tegen het licht en komen daarbij

In ieder geval dien je de accommodatie in

tot de conclusie dat het beheren en exploi-

goede orde over te dragen. Dus achterstallig

teren van sportaccommodaties niet tot

onderhoud dient eerst door de gemeente te

de kerntaken behoort. Het in vaste dienst

worden weggewerkt. Dat kost geld.”

hebben, bijvoorbeeld, van een sporthalbeheerder of zweminstructeur past een

Oma

regiegemeente niet. Mee kan spelen dat een

Andere gemeenten zoeken zelf een private

marktpartij, al of niet commercieel, spor-

partij, stichting of commerciële exploitant.

taccommodaties vaak slimmer en finan-

Uitgangspunt is het behoud van de accom-

cieel gunstiger kan exploiteren dan een

modatie tegen lagere kosten. Doorgaans is

gemeente.

de exploitatie voor een private partij finan-

Gemeenten maken zich zorgen over de borging van de veiligheid en de kwaliteit van de voorziening.

cieel niet interessant. Zijn deze partijen dan

dergelijke private partij of stichting is het

Wegstrepen

wel te vinden? “Jawel”, weet Rutten, “maar

alleen financieel haalbaar als de gemeente

Sommige gemeenten kunnen of willen het

zij willen de exploitatie overnemen louter

de accommodatie voor een zeer gering

beheer en de exploitatie van hun accom-

uit maatschappelijke overweging. Ik zie

bedrag overdraagt. Deze partijen kunnen

modaties niet meer betalen. Afstoting en

vaak dat een dergelijke partij emotioneel

vervolgens de kosten laag houden met een

eventueel sloop wordt dan aangekondigd,

betrokken is bij de accommodatie, zoals

slimme exploitatie en door de inzet van vele

daarmee het initiatief overlatend aan een

bij een zwembad waarin ‘oma nog heeft

vrijwilligers.

private partij om de accommodatie alsnog

Zorgen

over te nemen. “Deze gemeenten realiseren zich soms niet dat ze niet van de ene

Alvorens een accommodatie te willen verko-

op de andere dag van de kosten af zijn”,

Verder lezen

pen, maken de meeste gemeenten zich zor-

ervaart Ton Rutten, adviseur/procesmana-

Participatiekaart geeft een

gen over de borging van de veiligheid en de

ger maatschappelijk vastgoed bij Hospita-

overzicht van burgerparticipatie-

kwaliteit van de voorziening. Veel gemeen-

lity Consultants, een bedrijf dat dergelijke

projecten in de openbare ruimte.

ten zijn huiverig voor nadelige gevolgen als

exploitatieoverdrachten

Kijk hiervoor op www.participatie-

zij geen zeggenschap meer hebben. Rutten:

kaart.nl.

“Je wilt niet dat een paar jaar na de over-

begeleidt.

“Je

kunt bijvoorbeeld overhead niet zomaar wegstrepen. De ambtenaren die de exploi-

dracht een ongeluk gebeurt door achterstal-


7


lig onderhoud. Je wilt ook niet dat de exploi-

het noodzakelijke onderhoud uitvoert. Ook

van tarieven of de te gebruiken uren voor

tant na vijf jaar zegt: ‘Mijn onderhoudspotje

kan worden bedongen dat de gemeente

bepaalde doelgroepen kun je vastleggen in

is leeg, ik kan de accommodatie niet meer

regelmatig de boekhouding inziet. Zij kan

een contract, zodat bijvoorbeeld ouderen

dan controleren of de exploitant de juiste

hun vaste uurtje en hun goedkope kaartje

investeringen doet of op een faillissement

behouden. Daarnaast kan de gemeente

afstevent. Leg ook vast wat er gebeurt als

afspreken dat de exploitant niet de vaste

“Je zult de nieuwe

het niet goed gaat. De gemeente kan eisen

gebruikers van de accommodatie de entree

dat zij als eerste recht heeft op terugkoop

mag weigeren ten gunste van commerciële

van de accommodatie als de exploitatie niet

activiteiten.”

volgens de afspraken wordt uitgevoerd.”

Rutten waarschuwt gemeenten anderzijds

Niet dichttimmeren

ren. “De nieuwe exploitant moet voldoende

opknappen, hier is ie terug.’ De gemeente

Een gemeente kan na overdracht van de

vrijheid hebben in de bedrijfsvoering om

kan samen met de nieuwe exploitant in

exploitatie tevens invloed uitoefenen op de

geld te kunnen verdienen. Hoe opener de

een contract vastleggen dat de gemeente

uitvoering van het sportbeleid. Rutten: “Dat

gemeente het contract laat, hoe interessan-

periodiek wil controleren of de exploitant

kan op verschillende manieren. De hoogte

ter het wordt voor een commerciële partij

exploitant de eerste tijd moeten bijstaan.”

een contract niet helemaal dicht te timme-

Wethouder Frits Alberts van de gemeente Borger-Odoorn en het bestuur van dorpsbedrijf De Ommezwaoi

8



om de exploitatie over te nemen. Hierin moet je een balans vinden. Dat die balans bestaat blijkt wel uit diverse geslaagde projecten.”

Concurrentieverstoring Alvorens een accommodatie over te dragen dient een gemeente de juridische aspecten te bekijken, vooral als ze ook de grond wil afstaan. “Die gemeente moet juridisch de mogelijkheid afdekken dat de nieuwe exploitant na een tijdje kan zeggen: ‘Ik sloop de accommodatie en verkoop de grond.’ Tevens moet men rekening houden met regels met betrekking tot gunning en concurrentieverstoring. Een gemeente mag niet één partij voortrekken door bijvoorbeeld de gebruiker van de accommodatie de exploitatie toe te zeggen en andere geïnteresseerde partijen bewust buiten te sluiten. Bij financiële ondersteuning moet de gemeente oppassen voor concurrentieverstoring. Als een accommodatie voor een appel en een ei wordt verkocht en voor een lange periode door de gemeente wordt gesubsidieerd, levert dit de nieuwe exploitant voordeel op ten opzichte

bereiding kost gauw een jaar. Is de nieuwe

besloot te stoppen met de exploitatie van

van commerciële exploitanten met soortge-

exploitant gevonden, reken dan op nog een

een van de drie: het buitenbad De Zwaoi. De

lijke accommodaties. Dat mag niet. De Euro-

jaar waarin wordt overlegd, afspraken wor-

gemeente zou zo 2 ton kunnen bezuinigen.

pese regelgeving verbiedt marktverstoring

den gemaakt, contracten worden op- en

De gemeente wilde echter het zwembad

door overheden.”

bijgesteld, enzovoort. Als je het veel sneller

niet sluiten. Men hoopte dat een private

wilt doen, loop je een grotere kans dat je iets

partij of stichting de exploitatie zou over-

Eigen belang

vergeet, of dat de borging niet waterdicht is

nemen. “Vandaar dat juist voor De Zwaoi in

Het privatiseren en afstoten van de exploi-

geregeld.”

Valthermond werd gekozen”, legt wethou-

tatie is vaak een moeilijk traject, omdat

der Frits Alberts uit. “In dat dorp zijn een

meerdere gemeentelijke afdelingen erbij

potentiële organisatie-energie en maat-

betrokken zijn, met ieder een eigen belang. Die belangen moeten op elkaar worden afgestemd, zodat een werkbare situatie voor de nieuwe exploitant ontstaat. “Dus: breng de betrokken afdelingen – sport, accommodatiebeheer, vastgoed, financiën,

“Bij twijfel zouden we niet verder zijn gegaan.”

schappelijke betrokkenheid aanwezig die we hoopten aan te kunnen boren.” Dat lukte. Diverse dorpsbewoners voelden zich aangesproken. Zij richtten de stichting dorpsbedrijf De Ommezwaoi op met de bedoeling de exploitatie over te nemen.

enzovoort – bij elkaar, kijk wat je gezamenlijk

Meerdere voorlichtingsavonden in Valther-

wilt bereiken en wat moet worden geborgd.

mond waren nodig om de bewoners uit te

Onderzoek gezamenlijk de valkuilen.”

De praktijk

leggen wat de gemeente van hen verwacht

Mede door dit afstemmen kan het privatise-

In de gemeente Borger-Odoorn liggen drie

en wat bij een exploitatie komt kijken. “Het

ren van sportaccommodaties veel tijd kos-

buitenbaden. Tot voor kort werden alle drie

dorpsbedrijf bestaat uit dorpsbewoners die

ten. “Het is belangrijk dat een gemeente de

geëxploiteerd door de gemeente. De totale

bedrijfstechnisch onderlegd zijn, onder wie

tijd neemt om te inventariseren wat zij wel

kosten daarvan zouden, zo was in 2011 bere-

ondernemers. Vandaar de samenvoeging

en wat zij niet wil borgen voordat de accom-

kend, bijna 1 miljoen euro per jaar worden.

van ‘dorp’ en ‘bedrijf’. Daarnaast zijn men-

modatie in de markt wordt gezet. Deze voor-

Te veel, meende het college van B&W, dat

sen met organisatie-ervaring erbij betrok-


9


ken. Een ambtenaar die voorheen verantwoordelijk was voor de dagelijkse gang van zaken in het zwembad, is op verzoek van het dorpsbedrijf daar gedetacheerd. We hebben het volste vertrouwen in de kennis en kunde van het dorpsbedrijf. Bij twijfel zouden we niet verder zijn gegaan.”

Controleren Deze kennis en kunde stelde het dorpsbedrijf in staat in vijf maanden een businessplan te schrijven. Hoe denkt de stichting de exploitatie financieel gezond te krijgen? Alberts: “Het businessplan gaat uit van de inzet van ongeveer zestig vrijwilligers, het reduceren van de energiekosten door

Zwembad De Zwaoi

nieuwe verwarmingstechnieken en de werving van donateurs en sponsors. Bovendien zullen meer bezoekers worden aangetrok-

traject zorgvuldig doorlopen. Het is belang-

bad terugkopen. Dat moment zien we graag

ken door onder andere een breder program-

rijk goede afspraken te maken en regelmatig

van tevoren aankomen.”

ma-aanbod,

openingstijden,

voortgang, problemen en ontwikkelingen te

herinvoering van zwemlessen en de aanleg

verruimde

bespreken. Zo hebben we de communicatie-

Vrijwilligers

van wifi. Ook is een kleine tariefsverhoging

structuren en -momenten vastgelegd. Wan-

Tevens zijn afspraken gemaakt over de inzet

voorzien. De tarieven mag de stichting zelf

neer en hoe moet de stichting kengetallen

van vrijwilligers via de Wet maatschappe-

bepalen.”

aanleveren die de gemeente wil controle-

lijke ondersteuning (Wmo). De Wmo regelt

De gemeente zag wel wat in dit plan. Eind

ren, bijvoorbeeld. We monitoren niet omdat

dat mensen met een beperking ondersteu-

november 2012 ging de gemeenteraad

we de zaak niet vertrouwen, maar omdat

ning kunnen krijgen. Het kan gaan om oude-

akkoord; 25 februari van dit jaar werd de sleu-

niemand weet hoe de exploitatie in de toe-

ren, gehandicapten of mensen met psychi-

tel van buitenbad De Zwaoi overgedragen

komst zal uitpakken. Het is een experiment

sche problemen. “De gemeente heeft met

aan het dorpsbedrijf. “Dit proces verliep best

waarbij we graag de vinger aan de pols hou-

de stichting afgesproken dat zij een aantal

snel. Ondanks de snelheid hebben we het

den. Als het misgaat, kan de gemeente het

van deze mensen als vrijwilliger zal aannemen. Deze afspraak blijft bestaan zolang de stichting de exploitatie van De Zwaoi in handen heeft. Verder hebben we geen eisen gesteld aan personeelsbeleid, vergoedingen voor de vrijwilligers, enzovoort. In dat soort zaken heeft de stichting alle vrijheid. Ik hoop dat de mensen die tot nu toe hebben toegezegd als vrijwilliger te komen werken dat ook daadwerkelijk doen. De stichting heeft er zestig nodig en dat is best veel.” Eventuele

exploitatietekorten

zullen

niet door de gemeente worden aangevuld. Wel betaalt de gemeente gefaseerd 100.000 euro voor onderhoudsklussen. Het bad moet ‘netjes’ worden overgedragen, vindt Alberts. “Je kunt een private partij niet opzadelen met een slecht onderhouden Zwembad De Zwaoi

10


accommodatie. Geld lenen bij een bank zal


de stichting in deze opstartfase niet lukken. We geven haar daarom de tijd en rust om de zaak financieel op te bouwen.” Daarnaast blijft de gemeente de komende twee jaar meedenken. In oktober dit jaar wordt de exploitatie geëvalueerd en wordt

Sluitpost

gekeken of het zinvol is ook voor het jaar

Een voetbalvereniging viel een aantal jaar

daarna (nieuwe) afspraken te maken. Gaat

geleden om; het gebouw kwam terug bij de

het ook in 2014 goed, dan wordt – na twee

gemeente. De gemeente schrok van het ach-

jaar huur – het dorpsbedrijf voor 1 euro eige-

terstallig onderhoud. “De vereniging had

naar van het bad.

onderhoud jarenlang als sluitpost gezien.

Teruggekomen

vesteerd. Toen de gemeente het gebouw

De gemeente Almere is teruggekomen op

terugkreeg, stond het er miserabel bij. De

Er was niet of nauwelijks in onderhoud geïn-

haar privatiseringsbeleid uit de jaren negen-

gemeente wilde het opnieuw verhuren, dus

tig. Destijds werden beheer en exploitatie

moest zij fors investeren om het achterstal-

van

lig onderhoud weg te werken.”

enkele

buitensportaccommodaties

aan de gebruikers overgedaan. “In de jaren negentig was privatiseren landelijk beleid”,

Hoewel de overige voetbal- en tennisver-

herinnert Liesbeth Dirks, teamleider Bui-

enigingen redelijk goed functioneren, con-

tensport bij de gemeente en als zodanig

stateert de gemeente dat ook zij moeite

verantwoordelijk voor de exploitatie van

hebben met het begroten van een onderhoudspost. Weer andere verenigingen heb-

“Er werden relatief weinig afspraken gemaakt over de exploitatie.”

ben aangegeven dat zij het gebouw waarin zij sporten niet wensen over te nemen van de gemeente. “Deze verenigingen denken dat het financieel niet haalbaar is. Als gebruikers aangeven het niet te willen, moet je als gemeente niet doordrukken. Mede hierdoor, en door de ervaring met het achterstallig onderhoud van de geprivatiseerde gebouwen, draagt de gemeente nu geen buitensportaccommodaties over aan

de huidige gemeentelijke buitensportver-

Wethouder Frits Alberts, gemeente Borger-Odoorn

sportverenigingen.”

enigingen, zich. “Drie voetbalverenigingen kregen de kleedkamergebouwen in beheer; vijf tennisverenigingen de gebouwen en de sportvelden. De gebouwen werden om niet

Verder lezen

of voor zeer weinig geld verkocht aan de ver-

Buurt in Beweging – Handleiding voor een wijkatelier over gezonde leefomgeving

enigingen. De ondergrond bleef eigendom van de gemeente. In de meeste gevallen

In deze handleiding is te lezen hoe wijkbewoners gesprekspartner kunnen

stelde de gemeente een eenmalig budget

worden van een gemeente. Daarbij wordt ingegaan op het in gezamenlijkheid

beschikbaar om de oude gebouwen te upda-

creëren van een gezonde leefomgeving en wordt het voorbeeld van de gemeente

ten. Verdere financiële ondersteuning was

Bergen op Zoom aangehaald, die in 2009 startte met het project Gezond Inrichten,

er niet.” Er werden relatief weinig afspraken

bedoeld om van de wijk Gageldonk-West een beweegvriendelijke wijk te maken.

gemaakt over de exploitatie. “De gemeente heeft geen periodiek af te leggen financiële

U kunt de handleiding downloaden op www.sportengemeenten.nl op het

verantwoording geëist, bijvoorbeeld. De

‘Visie & beleidsplein’ onder de sectie ‘Sport, bewegen & gezondheid’.

verenigingen kregen alle vrijheid.”


11

Gemeenten stoten exploitatie sportaccommodaties

Recommend Documents