Raadsinformatiebrief
Onderwerp Problematiek hoogspanningslijn Inleiding/aanleiding De gemeente Oirschot heeft door Kema onderzoek laten uitvoeren naar de breedte van de magneetveldzone rond de hoogspanningslijn in de kern Oirschot. Aanleiding voor dit onderzoek was de voorgenomen nieuwbouw van een basisschool aan De Reep. In Oirschot loopt een hoogspanningslijn door de kern Oirschot. Kema heeft voor het traject binnen de bebouwde kom onderzocht hoe breed de zone is waar een magnetische veldsterkte heerst die hoger is dan ongeveer 0,4 microtesla. In de kern Oirschot is die zone 80 – 85 meter aan weerszijden van de hartlijn van de hoogspanningslijn. Sinds oktober 2005 adviseert het ministerie van VROM gemeentes om bij de vaststelling van bestemmingsplannen zoveel als redelijkerwijs mogelijk is te voorkomen dat er nieuwe situaties ontstaan waarin kinderen langdurig verblijven in een omgeving waarin het jaargemiddelde van het magnetische veld hoger is dan ongeveer 0,4 microtesla (de zogenoemde magneetveldzone). Voor bestaande situaties stelt VROM geen ingrijpende maatregelen voor, omdat de gezondheidseffecten onzeker zijn en de maatschappelijke gevolgen van sanering vaak groot zijn. Het advies van VROM beperkt zich tot gevoelige bestemmingen. Dit zijn situaties waarbij kinderen langdurig verblijven. Kinderen zijn in dit geval mensen met een leeftijd van 0 tot aan 15 jaar. Langdurig zou op basis van de onderzoeken kunnen worden beperkt tot kinderen die wonen in de magneetveldzone. Uit voorzorg interpreteert het Ministerie het begrip extensiever. In de bijlage bij het advies van VROM staan de volgende definities: Voor “langdurige blootstellingen”wordt uitgegaan van kinderen die wonen, verblijven in scholen, crèches of kinderopvangplaatsen die gelegen zijn in een magneetveldzone. Als “gevoelige bestemmingen”worden aangemerkt woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen. VROM legt geen verplichting op. Dit omdat er nog veel onduidelijk is. De regering wil geen dwingende regels opleggen. Indien bewezen wordt dat hoogspanningsleidingen gezondheidsschade opleveren, legt het Rijk mogelijk alsnog dwingende regels op. Gemeenten hebben een eigen verantwoordelijkheid om het advies al dan niet op te volgen. Probleemlocaties Oirschot a. De Halm Met De Halm is de discussie over beperkingen binnen magneetveldzones begonnen. De plannen voor nieuwbouw van de school hebben wij geannuleerd. De locatie De Halm ligt nagenoeg geheel in de magneetveldzone. Het bouwen van een school op locatie De Halm is formeel geen 20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\ blz. 1
nieuwe situatie. Indien in overeenstemming met een vigerend bestemmingsplan een nieuwe gevoelige bestemming wordt gerealiseerd, is dit een bestaande situatie in plaats van een nieuwe situatie. Het advies van VROM geldt dus niet voor deze locatie bij nieuwbouw van de school. Momenteel ligt er een voorstel voor realisatie van een gymzaal op de locatie. Hiermee vullen we een gedeelte van het terrein in. Meer informatie hierover staat in argument 4.1. b. Voormalige Kempenhorst Op het terrein voormalige Kempenhorst zijn woningen gepland. Een gedeelte van het terrein (8 woningen) valt binnen de magneetveldzone. Het betreft een project van Woningbedrijf Oirschot en de gemeente Oirschot. c. Plan KOK Het gehele plan (6 woningen) valt binnen de magneetveldzone. Het betreft een particulier initiatief. d. Ekerschot Noord Dit is een mogelijke uitbreidingslocatie op de langere termijn. De magneetveldzone loopt door dit gebied. e. Landgoed den Bongerd De magneetveldzone loopt dwars door het geplande landgoed. Volgens de bij ons bekende schets valt 1 woning binnen de magneetveldzone. Er is overigens voldoende ruimte om ook deze buiten de magneetveldzone te situeren.
Ekerschot Noord
Locaties binnen Magneetveldzone
LG de Bongerd
Plan KOK De Halm Kempenhorst
20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\blz. 2
Besluit 1. Kennis te nemen van het advies van het Ministerie van VROM.; het college wenst niet af te wijken van dit advies. 2. Af te zien van het bouwen van gevoelige bestemmingen binnen de magneetveldzone. 3. Af te zien van het nemen van technische maatregelen om de magneetveldzone te beperken. 4. Andere invulling zoeken voor de betreffende locaties. 5. Geen maatregelen nemen voor bestaande situaties. Argumenten 1.1 Het advies van het Ministerie is onderbouwd met een wetenschappelijk onderzoek. Hoogspanningslijnen veroorzaken een magnetisch veld. De sterkte van dit veld op een bepaalde plek is afhankelijk van allerlei factoren, zoals de hoogte van de lijnen, de stroomsterkte en hoe de stroom door de draden loopt. Ook op de grond in een zone aan weerszijden van de lijnen heerst een bepaald magnetisch veld. In de afgelopen decennia is veel onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten op de gezondheid van de magnetische velden afkomstig van hoogspanningslijnen. Uit onderzoek blijkt dat er een verband zou kunnen zijn tussen het wonen nabij hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen jonger dan 15 jaar. Bij kinderen boven de 15 en volwassenen is geen verband aangetoond. Dit mogelijke verband tussen leukemie bij kinderen onder de 15 en hoogspanningslijnen treedt op in het gebied met een magnetische veldsterkte vanaf ongeveer 0,4 microtesla. Het is nog niet bekend of dit verband ook door de magneetvelden wordt veroorzaakt of door iets anders. Kinderen onder de 15 hebben normaal een kans van 1 op 30.000 per jaar om leukemie te krijgen. Verblijven zij dagelijks gedurende langere tijd in het genoemde gebied, dan is de kans 1 op 15.000 per jaar. Voor een orde van grootte: in heel Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 110 kinderen onder de 15 jaar leukemie. Als het waar is dat de magneetvelden bij hoogspanningslijnen de kans op leukemie bij kinderen verhogen dan zou statistisch gezien in Nederland één geval per twee jaar veroorzaakt worden door deze magneetvelden. 1.2 Wij kunnen het standpunt van het Ministerie niet weerleggen. VROM adviseert ons om nieuwe situaties te voorkomen. Wij hebben geen gemotiveerde argumenten om af te wijken van het advies. Het is voor ons onmogelijk om het standpunt wetenschappelijk te onderbouwen dat er geen relatie is tussen het verblijven in een magneetveldzone en kinderleukemie. 1.3 Moreel gezien kunnen wij niet anders. Uiteindelijk heeft het Ministerie van VROM slechts een advies gegeven. Wij mogen zelf een besluit nemen. Moreel gezien lijken wij toch niet anders te kunnen (en moeten willen) dan het niet situeren van gevoelige functies binnen de magneetveldzone. 2.1 Hiermee voorkomen wij nieuwe situaties. Het Ministerie adviseert ons om nieuwe situaties te voorkomen. Onder nieuwe situatie verstaat VROM: - Nieuwe streek- of bestemmingsplannen, dan wel wijziging van bestaande; - Nieuwe bovengrondse hoogspanningsleidingen, dan wel wijziging van bestaande.
20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\blz. 3
Indien overeenkomstig een vigerend bestemmingsplan een nieuwe gevoelige bestemming wordt gerealiseerd, is dit een bestaande situatie ipv een nieuwe situatie. Wijzigingen waardoor het aantal gevoelige bestemmingen niet toeneemt, zijn niet bezwaarlijk. 2.2 Wij willen niet verantwoordelijk zijn voor het creëren van situaties waar kinderen blootgesteld worden aan magnetische velden. Het bouwen van een school op de locatie De Halm past binnen het bestemmingsplan. Het is formeel dan ook geen nieuwe situatie. Het is wel een feit dat wij een keus hebben. Wanneer wij de school op die locatie bouwen stellen wij een groep kinderen onder 15 jaar bewust in aanraking met elektromagnetische stralingen. Met het advies en het wetenschappelijk onderzoek in het achterhoofd, kunnen wij het niet verantwoorden dat wij vinden dat een school op die locatie kan. 3.1 Het effect van de technische maatregelen weegt niet op tegen de kosten. Als bijlage hebben wij het rapport van Kema toegevoegd. Kema heeft een globale studie verricht naar mogelijke maatregelen om de magneetveldzone in de kern Oirschot te beperken. De goedkoopste maatregel, het toevoegen van een extra aardgeleider, schatten zij op € 100.000,- (op voorwaarde dat de maatregel te realiseren is op de bestaande masten). Deze vormt een passive loop, waardoor een stroom wordt geïnduceerd. Hiermee neemt de breedte van de magneetveldzone af met 5 meter. Dit heft nauwelijks het probleem op. Een tweede oplossing is het aanpassen van de klokgetallen. Hiermee veranderen de stroomvoerende fasen. De maatregel bestaat uit aanpassing van de aansluiting bij het station of het toepassen van twee wisselmasten. De kosten hiervan bedragen naar verwachting € 800.000,-. Ook hiermee beperken we de magneetveldzone maar beperkt, namelijk met 5 à 10 meter. Beide maatregelen zorgen voor een zeer beperkte extra ruimte voor gevoelige bestemmingen. De andere oplossingen heffen het probleem volledig op. De opties zijn nieuwbouw en verkabelen (ondergronds brengen van de kabels). De kosten hiervan zijn respectievelijk 2,4 en 10 miljoen euro. Hoewel wij de voordelen van de maatregelen onderkennen, vinden wij dat de maatregelen niet te verantwoorden zijn. De kosten kunnen wij niet terugverdienen door extra bouwmogelijkheden. 4.1 Het advies beperkt zich tot gevoelige bestemmingen. Het advies van VROM beperkt zich tot gevoelige bestemmingen. Dit zijn situaties waarbij kinderen langdurig verblijven. Kinderen zijn in dit geval mensen met een leeftijd van 0 tot aan 15 jaar. Andere bestemmingen passen dus wel. Wij denken hierbij aan sportvoorzieningen, een bedrijfsverzamelgebouw, voorzieningen/woningen voor ouderen, detailhandel of gezondheidszorg. in principe komen alle bestemmingen in aanmerking zolang er geen kinderen onder de 15 jaar langdurig verblijven. Wij gaan onderzoeken welke functies ruimtebehoefte hebben en hoe wij de locaties kunnen invullen. Het beperken van verlies aan inkomsten staat hierbij centraal. Op dit moment ligt er een voorstel voor het realiseren van een gymzaal op de locatie. Dit is geen gevoelige bestemming. In een gymzaal zijn kinderen onder 15 jaar slechts maximaal enkele uren per week aanwezig. Het advies van het Ministerie van VROM is helder. Een gymzaal is geen gevoelige bestemming. 5.1 De magnetische veldsterkte komt niet boven het referentieniveau voor bestaande situatie. De maximaal berekende magnetische veldsterkte ( op 1 meter boven maaiveldniveau) van de hoogspanningslijn binnen de gemeente Oirschot bedraagt 11,08 microTesla. Deze waarde wordt 20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\blz. 4
bereikt recht onder het laagste punt tussen de masten 40 en 41. Dit houdt in dat de maximale veldsterkte ruimschoots lager is dan het door het Ministerie van VROM gehanteerde referentieniveau van 100 microTesla. Dit referentieniveau geldt voor bestaande situaties bij bovengrondse hoogspanningsleidingen. 5.2 Het Ministerie van VROM stelt voor bestaande situaties geen ingrijpende maatregelen voor. Voor bestaande situaties stelt het Ministerie van VROM geen ingrijpende maatregelen voor, omdat de gezondheidseffecten onzeker zijn en de maatschappelijke gevolgen van sanering vaak groot zijn. Kanttekeningen 1.1 Het niet afwijken van het advies kan leiden tot een verzoek tot schadeloosstelling. De initiatiefnemer van plan KOK heeft aangegeven dat hij een verzoek tot schadeloosstelling in zal dienen wanneer de gemeente Oirschot besluit tot het overnemen van het advies van VROM. Hij geeft aan dat hij op verzoek van de gemeente een totaal plan heeft ingediend. Hiervoor heeft hij kosten gemaakt. 4.1 Wij moeten voldoende waarborgen dat de ontwikkelingen ook in de toekomst niet leiden tot gevoelige bestemmingen. Wanneer er op één van de locaties bijvoorbeeld bedrijfsverzamelgebouwen of wijkvoorzieningen gebouwd worden, is dit niet aan de orde. Op enkele locaties kunnen we bijvoorbeeld ook seniorenwoningen realiseren. In het bestemmingsplan kunnen wij onvoldoende vastleggen dat er in de toekomst geen kinderen in de betreffende woning mogen wonen. Wel kunnen we voorschriften opnemen waardoor de woning minder geschikt is voor gezinnen. Ook kunnen we privaatrechtelijk vastleggen dat de woningen niet door kinderen bewoond mogen gaan worden. Daarnaast moeten wij zorgen dat toekomstige huurders/kopers voldoende op de hoogte kunnen zijn van de magneetveldzone. Mocht het uitsluiten van kinderen juridisch niet haalbaar zijn en mensen besluiten alsnog de woning te betrekken met kinderen, hebben wij als overheid voldoende geprobeerd geen nieuwe situatie te creëren. Financiële paragraaf In het kader van de actieve grondpolitiek hebben wij gerekend met bepaalde opbrengsten van locaties. Sommige opbrengsten zijn al ingecalculeerd op reeds gerealiseerde projecten. De magneetveldzone gooit roet in (delen van) sommige plannen. Hierdoor halen wij minder inkomsten. Zowel inkomsten van de locatie oude Kempenhorst als De Halm zijn meegenomen in de financiering van de huidige Kempenhorst. Onduidelijk is in hoeverre de opbrengsten door deze ontwikkelingen lager uitvallen. Dit is met name afhankelijk van de toekomstige invulling van de locaties ter plekke van de magneetveldzone. Uiterlijk juni 2008 willen wij duidelijk hebben welke negatieve financiële gevolgen deze problematiek heeft. Wij rapporteren dit in juni/juli aan u.
20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\blz. 5
Bijlagen ter inzage • Advies Ministerie van VROM • Rapport Kema “Mogelijke maatregelen ter verkleining van de specifieke magneetveldzones in de 150 kV hoogspanningslijn Tilburg (Noord) – Best.
Oirschot, d.d. 25 maart 2008
burgemeester en wethouders,
Paula Perriëns, secretaris
Ruud Severijns, burgemeester
20080325.Raadsinformatiebrief hoogspanning.doc\blz. 6
