GEMEENTELIJK RUIMTELIJKE STRUCTUURPLAN. SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant

GEMEENTELIJK RUIMTELIJKE STRUCTUURPLAN

August Nihoulstraat 13-15 Tel.: 013 77 14 25 Fax: 013 77 87 92

SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant

september 2006

ARCADIS Gedas nv Kortrijksesteenweg 302 9000 GENT Tel.: +32 9 242 44 44 Fax: +32 9 242 44 45 ISO 9001 gecertificeerd voor: Adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening=

_qt=_b=J=MQOS=SUO=TMV= omo=^åíïÉêéÉå= fkd=POMJMSUTMRPJTO= =

ARCADIS Gedas NV

Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Versie zoals goedgekeurd door de bestendige deputatie op 11 januari 2007 met schrapping van de uitgesloten delen (zie goedkeuringsbesluit in bijlage).

Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

september 2006 Pagina 3 van 221

ARCADIS Gedas NV

fkelraplmd^sb= Voorwoord ......................................................................................................................................... 9 Aanpak van het planningsproces ................................................................................................... 11 1. 2. 3. 4. 5.

Inleiding........................................................................................................................................... 11 Decreet houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening ........................................................ 12 Samenwerkingsmodel...................................................................................................................... 13 Aanpak............................................................................................................................................. 14 Overlegmomenten en inbreng.......................................................................................................... 15

Informatief deel ............................................................................................................................... 17 DEEL 1: Situering.................................................................................................................................. 17 1. Ruimtelijke Situering....................................................................................................................... 17 2. Kwantitatief profiel van de gemeente – enkele kengetallen ............................................................ 19 DEEL 2: Planningscontext..................................................................................................................... 22 1. Hogere structuurplannen.................................................................................................................. 22 2. Andere beleidsplannen met ruimtelijke relevantie .......................................................................... 34 3. juridisch - planologische planningscontext...................................................................................... 42 DEEL 3: Ruimtelijke context................................................................................................................. 48 1. Cultuurhistorische situering............................................................................................................. 48 2. Bestaande ruimtelijke structuur op macroniveau (bovengemeentelijk)........................................... 51 3. Bestaande ruimtelijke structuur op mesoniveau (gemeentelijk) ...................................................... 54 4. Bestaande ruimtelijke structuur op microniveau ............................................................................. 77

Prognoses ....................................................................................................................................... 101 DEEL 1: Behoefteberekening wonen................................................................................................... 101 1. Kwantitatieve behoefte .................................................................................................................. 101 2. Kwalitatieve behoefte .................................................................................................................... 102 3. Aanbod aan bouwmogelijkheden .................................................................................................. 104 4. Besluit............................................................................................................................................ 108 DEEL 2: Behoefteberekening bedrijven .............................................................................................. 109 1. Behoefteraming op bedrijventerreinen .......................................................................................... 109 2. Aanbod .......................................................................................................................................... 112 3. Besluit............................................................................................................................................ 114 4. Zoeklocaties lokaal bedrijventerrein.............................................................................................. 114

Richtinggevend deel ...................................................................................................................... 117 DEEL 1: Visie op de ruimtelijke ontwikkelingen ................................................................................ 118 DEEL 2: Basisdoelstellingen ............................................................................................................... 119 DEEL 3: Ruimtelijke principes............................................................................................................ 120 DEEL 4: Gewenste ruimtelijke structuur voor de specifieke deelstructuren ....................................... 123 1. Gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur ..................................................................................... 123 2. Gewenste ruimtelijk-agrarische gebieden...................................................................................... 127 3. Gewenste ruimtelijk-landschappelijke structuur............................................................................ 131 4. Gewenste woonen leefstructuur .................................................................................................. 136 5. Gewenste ruimtelijk-economische structuur ................................................................................. 146 6. Gewenste toeristisch-recreatieve structuur .................................................................................... 152 7. Gewenste lijninfrastructuur ........................................................................................................... 160 DEEL 5: Gewenste ruimtelijke structuur voor de deelruimten ............................................................ 167 1. Stadspool Scherpenheuvel............................................................................................................. 167 2. Groen Averbode ............................................................................................................................ 180 3. Rivierdorp Zichem......................................................................................................................... 187 4. Rivierdorp Testelt .......................................................................................................................... 192 5. Historisch straatdorp Schoonderbuken .......................................................................................... 197 6. Gewenste ruimtelijke structuur voor de verschillende open ruimtegebieden ................................ 199 DEEL 6: Afwegingskader zonevreemde constructies.......................................................................... 210



ARCADIS Gedas NV

Bindend deel................................................................................................................................... 217 1. 2. 3.

Structuurbepalende elementen .......................................................................................................218 Taakstellingen................................................................................................................................220 Maatregelen en acties.....................................................................................................................221

ifgpq=jbq=q^_biibkI=cfdrobk=bk=h^ôqbk= Tabel 1: Kengetallen van Scherpenheuvel-Zichem................................................................................................19 Tabel 2: evolutie van de bebouwde oppervlakte....................................................................................................20 Tabel 3: Beknopte evaluatie van de GNOP-actieplannen .....................................................................................36 Tabel 4: Waterlopen in Scherpenheuvel-Zichem ...................................................................................................55 Tabel 5: Aard van de teelten (landbouwtelling mei 1999).....................................................................................58 Tabel 6: De veestapel ............................................................................................................................................59 Tabel 7: Evolutie aantal inwoners (1993-2003) ....................................................................................................59 Tabel 8: Natuurlijk saldo 1992-2002 Tabel 9: Migratiesaldo 1992-2002.........................................................60 Tabel 10:Leeftijdsstructuur in 2000 ......................................................................................................................60 Tabel 11: Evolutie van het aantal bedrijven en werknemers.................................................................................64 Tabel 12: RSZ -statistieken 1997-2001..................................................................................................................64 Tabel 13: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten in Scherpenheuvel-Zichem................74 Tabel 14: Kwantitatieve behoefte ........................................................................................................................102 Tabel 15: Langdurige leegstaande en/of verwaarloosde woningen (2004).........................................................104 Tabel 16: Overzicht aanbod directe bouwmogelijkheden - overzicht gemeente..................................................105 Tabel 17: Evolutie aantal inrichtingen en werknemers in Scherpenheuvel-Zichem in de periode 1995-2000 112 Tabel 18: Overzicht ruimtebehoeften 2002-20012 ..............................................................................................112

Figuur 1: driesporenplanning ...............................................................................................................................12 Figuur 2: samenwerkingsmodel.............................................................................................................................13 Figuur 3: Administratieve situering ......................................................................................................................17 Figuur 4: Bodemgebruik volgens het gewestplan..................................................................................................21 Figuur 5: Regionaal Landschap Noord-Hageland................................................................................................37 Figuur 6: Lupicini, ideaalstad, uit Della Architecture militaire, 1582..................................................................48 Figuur 7: Biologische Waarderingskaart..............................................................................................................56 Figuur 8: Atlas van de landschapsrelicten ............................................................................................................71 Figuur 9: Deelgebieden.........................................................................................................................................77 Figuur 10: Aanbod aan bedrijventerreinen.........................................................................................................113 Figuur 11: Zoekzones ..........................................................................................................................................115 Figuur 12: structuurschets bedrijventerrein Schuttersveld .................................................................................149 Figuur 13: Ruimtebalans ruimtelijk-economische structuur ...............................................................................151



ARCADIS Gedas NV

Kaart 1: Situering van de gemeente ...................................................................................................................... 17 Kaart 2: Hogere structuurplannen ........................................................................................................................ 22 Kaart 3: Voorstel van afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden .................................................. 38 Kaart 4: Categorisering van wegen ...................................................................................................................... 40 Kaart 5: Actieplan fietsroutenetwerk .................................................................................................................... 40 Kaart 6: Gewenste openbaar vervoersstructuur ................................................................................................... 40 Kaart 7: Provinciaal Fietsnetwerk ........................................................................................................................ 41 Kaart 8: Gewestplan Aarschot-Diest .................................................................................................................... 42 Kaart 9: situering van de BPA’s............................................................................................................................ 43 Kaart 10: Vogel- en habitatrichtlijngebieden........................................................................................................ 44 Kaart 11: Vlaams Ecologisch Netwerk ................................................................................................................. 45 Kaart 12: Overstromingsgebieden ........................................................................................................................ 46 Kaart 13: Afbakening waterwinningszones ........................................................................................................... 47 Kaart 14: Cultuurhistorische evolutie................................................................................................................... 48 Kaart 15: Bestaande ruimtelijke macrostructuur.................................................................................................. 51 Kaart 16: Reliëf en waterlopen ............................................................................................................................. 54 Kaart 17: Ruimtelijk - natuurlijke structuur.......................................................................................................... 56 Kaart 18: Ruimtelijk -agrarische structuur........................................................................................................... 57 Kaart 19: Woon- en leefstructuur.......................................................................................................................... 60 Kaart 20: Zonevreemde woningen ........................................................................................................................ 62 Kaart 21: Sport- en speelterreinen........................................................................................................................ 62 Kaart 22: Ruimtelijk - economische structuur....................................................................................................... 64 Kaart 23: Zonevreemde bedrijven......................................................................................................................... 65 Kaart 24: Bestaande lijninfrastuctuur................................................................................................................... 67 Kaart 25: Lokale fietsvoorzieningen ..................................................................................................................... 68 Kaart 26: Toeristisch-recreatieve structuur.......................................................................................................... 68 Kaart 27: Weekendverblijven ................................................................................................................................ 70 Kaart 28: Landschappelijke structuur................................................................................................................... 71 Kaart 29: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten................................................................ 73 Kaart 30: Bestaande ruimtelijke structuur op mesoniveau ................................................................................... 76 Kaart 31: Bestaande ruimtelijke structuur van Scherpenheuvel ........................................................................... 78 Kaart 32: Bestaande ruimtelijke structuur van Averbode en aanpalende Averbodebossen.................................. 82 Kaart 33: Bestaande ruimtelijke structuur van Zichem......................................................................................... 84 Kaart 34: Bestaande ruimtelijke structuur van Testelt.......................................................................................... 86 Kaart 35: Bestaande ruimtelijke structuur van Schoonderbuken.......................................................................... 88 Kaart 36: Bestaande ruimtelijke structuur van het Rastergebied ......................................................................... 89 Kaart 37: Bestaande ruimtelijke structuur van de Demervallei............................................................................ 94 Kaart 38: Bestaande ruimtelijke structuur van het Open gebied .......................................................................... 98 Kaart 39: Wooninbreidings- en uitbreidingsgebieden ........................................................................................ 106 Kaart 40: Gewenste ruimtelijke structuur op mesoniveau .................................................................................. 122 Kaart 41: gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur ........................................................................................... 124 Kaart 42: gewenste ruimtelijk-agrarische structuur ........................................................................................... 128 Kaart 43: Gewenste ruimtelijk-landschappelijke structuur................................................................................. 133 Kaart 44 :gewenste ruimtelijke woonen leefstructuur....................................................................................... 139 Kaart 45: Voorstel van woningbouwprogrogrammatie....................................................................................... 143 Kaart 46: gewenste ruimtelijk-economische structuur........................................................................................ 148 Kaart 47: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur ....................................................................... 155 Kaart 48: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur in de kernen................................................... 156 Kaart 49: gewenste ruimtelijke lijninfrastructuur ............................................................................................... 163 Kaart 50: Gewenste ruimtelijke structuur van het hoofddorp Scherpenheuvel................................................... 167 Kaart 51: Gewenste ruimtelijke structuur van Groen Averbode ......................................................................... 180 Kaart 52: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Zichem................................................................ 187 Kaart 53: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Testelt................................................................. 192 Kaart 54: Gewenste ruimtelijke structuur van het historisch straatdorp Schoonderbuken................................. 197 Kaart 55: Gewenste ruimtelijke structuur van het open ruimtegebied................................................................ 199



ARCADIS Gedas NV

sllotlloa= In toepassing van het decreet op de ruimtelijke ordening heeft het stadsbestuur de opdracht een ruimtelijk structuurplan op te maken. Deze opdracht betekent meteen een uitdaging nl. een lange termijnvisie geven op het ruimtegebruik in Scherpenheuvel-Zichem Volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen behoort onze stad tot het buitengebied. Er wordt ons m.a.w. een beperkte beleidsmarge toebedeeld. Niettemin wil het stadsbestuur die kans grijpen om op termijn een aantal duidelijk afgelijnde doelstellingen te realiseren, zoals deze werden geformuleerd in onze beleidsverklaring “Krachtlijnen voor het beleid voor de beleidsperiode 2001-2006” meer bepaald: 1. De ontwikkeling en opwaardering van onze dorpskernen. 2. Het vrijwaren van voldoende betaalbare woongelegenheid. 3. Het creëren van ruimte voor het plaatselijk ondernemen. 4. Het wegnemen van de juridische onzekerheid over zonevreemde woningen, bedrijven en sporten recreatieve voorzieningen. 5. Het opwaarderen van onze sterke toeristische troeven op het gebied van natuur, architectuur en cultuurhistoriek. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaams-Brabant wordt Scherpenheuvel-Zichem geselecteerd als toeristisch-recreatief knooppunt. Onze stad zal op dat vlak bijgevolg een centrumfunctie vervullen voor de streek. Onze toekomst ligt inderdaad in de uitbouw van het toerisme en recreatie. Hierbij gaan natuur en cultuur hand in hand. Denk maar aan de bossen van de Merode in Averbode en de Demerbroeken tussen Zichem en Testelt. Of aan de basiliek en het bedevaartgebeuren in Scherpenheuvel, de abdij van Averbode en aan Zichem met de figuur van Ernest Claes. Het komt er op aan het karakteristieke, datgene wat de eigenheid van onze stad uitmaakt nog te verbeteren en toegankelijker te maken. Onze inspanningen rond de aanleg van een fietsen wandelnetwerk, de uitbouw van het Ernest Claeshuis als natuureducatief centrum en de verdere ontwikkeling van het recent voor het publiek opengestelde domein de Merode kaderen in deze visie. Dit rapport vormt het voorontwerp ruimtelijk structuurplan binnen het structuurplanningsproces. Het voorontwerp zal verder uitgewerkt worden in een structuurplan dat regelmatig (minstens om de 10 jaar) zal aangepast worden aan nieuwe evoluties. Structuurplanning is immers een dynamisch gegeven. Het stadsbestuur wil met dit plan in overleg treden met alle inwoners om samen de toekomst van onze stad voor te bereiden op het zo belangrijke terrein van de ruimtelijke ontwikkeling.

Manu Claes Burgemeester


Nico Bergmans Schepen van Ruimtelijke Ordening


ARCADIS Gedas NV

^^km^h=s^k=ebq=mi^kkfkdpmol`bp= NK

fkibfafkd=

De voorbije decennia werd het duidelijk dat het huidige instrumentarium van de ruimtelijke ordening is voorbijgestreefd. Het bestaande ruimtelijk beleid, enkel steunende op de bestaande aanlegplannen (gewestplannen, BPA’s,...), kan niet dynamisch inspelen op nieuwe ruimtelijke noden en kansen. Door het eenzijdig gericht zijn op de zonering en bestemmingen ondersteunen de aanlegplannen het passieve karakter van het beleid. Met het ontbreken van een langetermijnvisie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling, dreigen de verschillende maatschappelijke sectoren zich ruimtelijk al te veel onafhankelijk van elkaar te ontwikkelen. De structuurplanning moet een antwoord bieden op de ruimtelijke probleemstellingen en de tekorten van het huidige planningsinstrumentarium. Met de structuurplanning moet het mogelijk zijn om een actiegericht en samenhangend ruimtelijk beleid uit te werken. Structuurplanning is een dynamisch en continu proces van visie- en beleidsvorming met betrekking tot de kwaliteit van de ruimte en de realisatie ervan. De gemeente Scherpenheuvel-Zichem wil participeren in deze nieuwe denkrichting waardoor met betrekking tot de ruimtelijke evolutie een langetermijnvisie wordt ontwikkeld. Het ruimtelijk structuurplan geeft van een bepaalde ruimte de ruimtelijke visie, een concept over de gewenste structuur, beleidsdoelstellingen en de maatregelen om ze te verwezenlijken. Dit product waarborgt de inhoudelijkheid, doelgerichtheid, doorzichtigheid en controleerbaarheid van het ruimtelijk beleid. Op basis van zo een structuurplan, dat zich tenminste uitstrekt tot de middellange termijn, kunnen projecten worden benoemd en afhankelijk van de prioriteiten en (financiële) haalbaarheid, tot uitvoering worden gebracht. Structuurplanning vereist een samenwerking tussen politici, administratie, planners en de bevolking. Hierdoor krijgt het resultaat een breed draagvlak en is de kans op werkelijke realisatie van actiepunten beter gefundeerd. Deze complexe planningsvorm heeft gestalte gekregen binnen de driesporenplanning1. Deze planningsmethode heeft verschillende voordelen. Op het eerste spoor wordt een beleidsplan voor de toekomst ontwikkeld waarbij de duurzame ruimtelijke ontwikkeling voor Scherpenheuvel-Zichem wordt uitgetekend. Het tweede spoor biedt de kans om in het heden kwalitatief in te grijpen op het terrein. Het derde spoor omvat de democratische besluitvorming waarbij de bevolking eveneens haar rol speelt.

1

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, brochure gemeentelijke structuurplanning.



ARCADIS Gedas NV

Figuur 1: driesporenplanning

driesporenplanning waarden normen eerste spoor

tweede spoor

derde spoor

OK

problemen

visievorming lange termijn

knelpuntenbehandeling op korte termijn dagelijks beleid

betrekken bevolking bij planen besluitvormingsproces emancipatorisch werken naar kwaliteit

abòbbq=elrabkab=ab=lod^kfp^qfb=s^k=ab=orfjqbifghb=loabkfkd=

Artikel 18 van het planningsdecreet van 18 mei 1999 vermeldt: “Onder Ruimtelijk Structuurplan wordt verstaan een beleidsdocument dat het kader aangeeft voor de gewenste ruimtelijke structuur. Het geeft een langetermijnvisie op de ruimtelijke ontwikkeling van het betrokken gebied. Het is erop gericht samenhang te brengen in de voorbereiding, de vaststelling en de uitvoering van beslissingen die de ruimtelijke ordening aanbelangen.” Een ruimtelijk structuurplan is gericht op een duurzame ruimtelijke ontwikkeling waarbij de ruimte wordt beheerd voor de huidige generatie zonder dat de behoeften van een volgende generatie in het gedrang worden gebracht. Het document wordt vastgesteld voor een termijn van tien jaar en blijft in ieder geval van kracht totdat het door een nieuw ruimtelijk structuurplan is vervangen. In het structuurplan worden drie delen onderscheiden, namelijk het informatief deel, het richtinggevend deel en het bindend deel. Het informatief deel omvat de beschrijving van de bestaande ruimtelijke structuur en van het gevoerde beleid naast het onderzoek naar mogelijke behoeften van een aantal maatschappelijke sectoren en activiteiten. Er wordt tevens een relatie aangetoond met de structuurplannen van andere niveaus. Het richtinggevend deel geeft de doelstellingen van het ruimtelijk beleid weer dat leidt tot de gewenste ruimtelijke structuur. De overheid kan bij het nemen van beslissingen niet afwijken van de elementen die in dit deel beschreven staan, tenzij wegens onvoorziene ontwikkelingen van de ruimtelijke behoeften of wegens dringende sociale of budgettaire redenen. Het bindend deel bevat de elementen die bindend zijn voor de gemeente en haar instellingen. De beslissingen die nodig zijn om de gewenste ruimtelijke structuur te realiseren staan in dit deel beschreven.



ARCADIS Gedas NV

PK

p^jbktbohfkdpjlabi=

Bij de start van het structuurplanningsproces voor Scherpenheuvel-Zichem werd een samenwerkingsverband opgezet dat tot doel heeft dit proces verder te begeleiden. De bedoeling is een duurzame samenwerkingsstructuur tot stand te brengen die ook nadien bruikbaar is. Het is duidelijk dat de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid inzake het structuurplan bij de gemeenteraad ligt. Figuur 2: samenwerkingsmodel PROJECTTEAM Arcadis Gedas

STUURGROEP (GECORO) Ambtelijke werkgroep Vertegenwoordigers actoren Afgevaardigden politieke partijen

AMBTELIJKE WERKGROEP Arcadis Gedas Ambtenaren gemeente Schepencollege

BEVOLKING Actieve groepen Personen

VLAAMS GEWEST GECORO PROVINCIE VLAAMS-BRABANT GEMEENTERAAD BUURGEMEENTEN

PKNK

^ãÄíÉäáàâÉ=ïÉêâÖêçÉé=

De ambtelijke groep bereidt het structuurplan inhoudelijk voor. Zij coördineert het plannings- en inspraakproces. Zij adviseert het College over de aanpak van de planning, het uit te voeren onderzoek en de inspraak. Hier vinden tevens een afstemming en een overleg plaats tussen de gemeentelijke diensten over de werkzaamheden en de belangrijke projecten. In deze groep zijn het Schepencollege de betrokken diensten en de plangroep vertegenwoordigd. Belangrijk hierbij is dat de ambtelijke werkgroep: - de verschillende documenten van de structuurplanning bespreekt; - de inspraakprocedure mee uitwerkt; - de procedure van structuurplanning mee opvolgt; - en de benodigde gegevens ter beschikking stelt aan de plangroep.



ARCADIS Gedas NV

PKOK

píììêÖêçÉé=

De stuurgroep is de voornaamste inspraakgroep in de structuurplanning. Zij geeft op basis van voorstellen van de plangroep en van de ambtelijke werkgroep of uit eigen beweging adviezen aan het college en de gemeenteraad. De stuurgroep organiseert haar eigen werkzaamheden en geeft advies aan de ambtelijke werkgroep over initiatieven om gericht informatie te verstrekken, ruimere inspraak te organiseren en de resultaten van het inspraakverloop in de besluitvorming te verwerken.

PKPK

_ÉîçäâáåÖ=

Ook de bevolking wordt op de hoogte gebracht van het structuurplanningsproces. Dit gebeurt in de eerste plaats door het publiceren van artikels in het gemeentelijk informatieblad of door het publiceren van een nieuwsbrief. Hiernaast is het college van Burgemeester en Schepenen verplicht om minimaal één informatie- en inspraakvergadering te organiseren. Deze hoorzitting vindt verplicht plaats tijdens het openbaar onderzoek. De gemeente wenste bovendien de bevolking al voordien te informeren en te consulteren (zie 4.5.).

QK

^^km^h=

De voorgestelde aanpak heeft geleid tot volgende documenten:

QKNK

fåíÉåíáÉåçí~=

In de intentienota verwoordt het gemeentebestuur een aantal bedenkingen die aanleiding hebben gegeven tot het opstarten van het structuurplanningsproces en waaraan binnen het structuurplanningsproces een antwoord dient gegeven te worden. Het zijn: - de woonen huisvestingsproblematiek; - de verkeersproblematiek (zie ook mobiliteitsplan); - de uitbouw van recreatieve en sportieve voorzieningen; - de opvang van lokale economische activiteiten; - de plaats van de natuur en van de landbouw binnen de open ruimte.

QKOK

pí~êíåçí~=

In de startnota wordt enerzijds inzicht gegeven in de huidige planningscontext en bestaande ruimtelijke toestand en anderzijds in de ruimtelijke problemen, kwaliteiten en potenties. Daarna gaf de startnota een aanzet tot de mogelijke gewenste ruimtelijke ontwikkeling. De startnota werd samengesteld na een intensieve periode van terreinverkenning en een gespreksronde met bevoorrechte getuigen. Hierbij ging de aandacht onder meer uit naar de planningscontext, de analyse van de ruimtelijke structuur en een eerste diagnose van de waarden, potenties, knelpunten en bedreigingen. Gelijklopend aan deze terreinverkenning en gesprekken werd gestart met het samenbrengen van de specifieke basisinformatie omtrent de demografie, de tewerkstelling, de historisch-morfologische ontwikkeling … welke essentieel zijn voor de studie. Elementen uit andere afgewerkte of in opmaak zijnde studies zoals het mobiliteitsplan, GNOP en woningbehoeftenstudie worden hieraan toegevoegd.



ARCADIS Gedas NV

QKPK

léã~~â=î~å=îÉêëÅÜáääÉåÇÉ=ÇÉÉäê~ééçêíÉå=

De hypothetische visie die werd neergeschreven in de startnota werd verder verfijnd aan de hand van een aantal deelrapporten. Er werden rapporten opgemaakt voor de verschillende deelsectoren: Deelrapport: toerisme (en recreatie) - Deelrapport: Bedrijvenstudie - Deelrapport: Woningbehoeftenstudie - Deelrapport: Open ruimte - Deelrapport: Kernen en mobiliteit

RK

lsboibdjljbkqbk=bk=fk_obkd=

Voor de visievorming op lange termijn is het structuurplanningsproces essentieel. Volgens de omzendbrief RO97/2 zal bij de beoordeling van het structuurplan aandacht gaan naar de wijze waarop de ruimtelijke beleidsopties tot stand komen in de gemeente en hoe het besluitvormingsproces is opgebouwd. Om te komen tot dit document na de fase van de startnota zijn volgende deelstappen reeds ondernomen: Bijkomende deelonderzoeken − na het structureel overleg op 30 mei 2002; verdere definiëring van deelonderzoeken in werkgroepvergadering van 22/10/2002 en toegelicht in stuurgroep 28/10/2002 − opmaak van een deelstudie toerisme (en recreatie) met als doel na te gaan hoe toeristischrecreatieve netwerkvorming kan gerealiseerd worden en hoe het historisch cultureel erfgoed kan opgewaardeerd worden, deel uitmakend van het toeristisch-recreatief netwerk. Volgende overlegmomenten vonden plaats om te komen tot een maatschappelijk gedragen document. Deze studie is uitgevoerd in de periode oktober 2002-februari 2003 o startvergadering met de werkgroep toerisme: 8/10/2002 met de schepen toerisme, verantwoordelijke van de dienst VVV en vertegenwoordigers binnen ARCADIS Gedas o workshop met verschillende betrokken actoren (middenstand, landelijke gilde, kerkfabriek, openbaar vervoer, dienst VVV, schepen toerisme,….) op 7/11/2002 o werkgroepvergadering op 18/12/2002 o stuurgroepvergadering: toelichting van het document op de stuurgroep van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan: 27/1/03 − opmaak bedrijvenstudie (3084-rap-099) besproken in werkgroepvergadering van 10/2/03 en stuurgroep van 24/02/03 − opmaak woonbehoeftestudie (3084-rap-084 en 3084-rap-084bijlagen) besproken in werkgroepvergadering van 27/1/2003 en toegelicht in stuurgroepvergadering van 26/5/2003 Voorontwerp gemeentelijk ruimtelijk structuurplan − opmaak van gewenste open ruimtestructuur met afwegingskader voor zonevreemde constructies (ref 3084-rap-126) besproken in werkgroepvergadering van 7/04/2003 en in stuurgroepvergadering van 22/4/2003 − opmaak van gewenste bebouwde ruimte (3084-rap-131) besproken in werkgroep van 22/4/2003 en in stuurgroepvergadering van 26/5/2003 (hierin werd ook de woonbehoeftestudie toegelicht) − concept voorontwerp – gewenste ruimtelijke structuur (3084-rap-128) besproken in werkgroep van 15/5/2003 en werkgroep van 14/7/2003 − aangepaste versie voorontwerp (3084-rap-137A) besproken in de werkgroep (18/9/2003) en aangepast op basis van opmerkingen Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

− − − − − − − − − − −

informeel vooroverleg met hogere overheid op 26/2/2004 bespreking van verslaggeving door hogere overheid met werkgroep bespreking aangepast voorontwerp met werkgroep op 28 juni 2004 toelichting voorontwerp structuurplan aan de stuurgroep op 12 juli 2004 toelichting voorontwerp structuurplan voor de gemeenteraad op 29 september 2004 informele rondleiding hogere overheid in de gemeente nav actieprogramma in voorontwerp structuurplan op 23 november 2004 bespreking voorontwerp in werkgroep op 6 december 2004 toelichting voorontwerp structuurplan aan de GECORO op 21/3/2005 structureel overleg op 14/4/2005 bespreking aanpassingen in werkgroep op 9/8/2005 plenaire vergadering op 26/09/2005.



ARCADIS Gedas NV

fkcloj^qfbc=abbi= DEEL 1:

SITUERING

NK

orfjqbifghb=pfqrbofkd=

NKNK

dÉãÉÉåíÉ=çé=ã~ÅêçåáîÉ~ì=

De gemeente Scherpenheuvel-Zichem behoort tot de provincie Vlaams-Brabant en het arrondissement Leuven. De gemeente is gelegen in het noordoosten van de provincie op ± 22,5 km van Leuven en ± 26,5 km van Hasselt. De gemeente situeert zich tussen de steden Aarschot en Diest. Naast deze twee steden zijn haar aangrenzende gemeenten Herselt, Laakdal, Tessenderlo en Bekkevoort. Door de aanwezigheid van de A2 in het zuiden van de gemeente is Scherpenheuvel-Zichem zeer goed bereikbaar vanuit de volgende steden: Leuven, Aarschot, Diest, Hasselt en Genk. Geografisch behoort Scherpenheuvel-Zichem in het noorden tot de Zuiderkempen, in het midden van de gemeente tot de Demervallei en in het zuiden tot het Hageland. De Demervallei fungeert hier als scharnier tussen het Hageland en Haspengouw enerzijds en de Kempen anderzijds. Midden doorheen de gemeente en evenwijdig met de Demer ligt er de spoorweg Leuven-Hasselt. Kaart 1: Situering van de gemeente Figuur 3: Administratieve situering



ARCADIS Gedas NV

NKOK

dÉãÉÉåíÉ=çé=ãÉëçJ=Éå=ãáÅêçåáîÉ~ì=

De gemeente wordt in het noorden begrensd door de gemeenten Herselt, Laakdal, Tessenderlo; in het oosten door Diest; in het zuiden door Bekkevoort en in het westen door Aarschot. De gemeente is prima bereikbaar via spoor en weg en bezit een rijke afwisseling van dorpen; historische kernen; waardevolle monumenten, dorpsgezichten, landschappen en natuurgebieden. De fusiegemeente Scherpenheuvel-Zichem bestaat uit volgende 6 deelgemeenten: - Averbode met een oppervlakte van 904 ha is gelegen in het noordoostelijk deel van de fusiegemeente; - Kaggevinne met een oppervlakte van 547 ha vormt het zuidoostelijk deel van de fusiegemeente; - Messelbroek met een oppervlakte van 578 ha is gelegen in het westelijk deel van de gemeente; - Scherpenheuvel met een oppervlakte van 682 ha vormt het zuidwestelijk deel van de fusiegemeente waarvan Schoonderbuken deeluit maakt; - Testelt met wijk Ter Hoeve heeft een oppervlakte van 670 ha en vormt het noordwestelijk deel van de fusiegemeente; - Zichem, Okselaar en Keiberg met een oppervlakte van 1665 ha is de grootste deelgemeente die het centrale en oostelijk deel van de fusiegemeente vormt. Scherpenheuvel en Zichem hebben de fusiegemeente de status van stad verleend. De fusiegemeente behoort met zijn 5049 ha tot de grotere gemeenten. Landschappelijk zijn in de gemeente vooral de brede Demervallei en de Hagelandse Diestiaansheuvels van belang. Deze laatste karakteriseren het landschap als golvend met grote hoogteverschillen. In het noorden van de Demer wordt het landschap voornamelijk gekarakteriseerd door uitgestrekte naaldbossen met typische Kempische kenmerken. De verkeersinfrastructuren die belangrijk zijn op het niveau van de gemeente zijn: - N10 (weg Aarschot-Diest) die dwars door de dorpskern van Scherpenheuvel loopt; - N212 (weg Scherpenheuvel-Herselt) vertrekkende vanuit het centrum van Scherpenheuvel, via het centrum van Zichem naar het centrum van Averbode; - weg Langdorp-Testelt-Averbode-Veerle als belangrijke verbindingsweg ten noorden van de Demer; - N258 (weg Messelbroek-Tielt-Winge) als verbindingsweg tussen de A2 en de N10.



ARCADIS Gedas NV

OK

ht^kqfq^qfbc=molcfbi=s^k=ab=dbjbbkqb=Ó=bkhbib=hbkdbqîibk=

OKNK

pçÅáç=Ó=ÉÅçåçãáëÅÜ=éêçÑáÉä2=

In onderstaande tabel worden enkele kengetallen weergegeven. Enerzijds voor heel de gemeente en anderzijds voor de verschillende deelkernen. Als basis worden de gegevens van de Volkstelling van 1991 gebruikt omdat deze het meest volledige overzicht bezorgen. Deze gegevens werden aangevuld met meer recente cijfers. Tabel 1: Kengetallen van Scherpenheuvel-Zichem

Oppervlakte (ha) Aantal inwoners (‘91) Aantal inwoners (‘00) Aantal vreemdelingen (‘00) Aantal huishoudens (‘00) Gem. gezinsgrootte (‘00) Aantal werkzoekenden Aantal woningen (‘91) Eengezinswoningen Appartementen Open bebouwing Halfopen bebouwing Gesloten bebouwing Huurwoningen Eigendomswoningen

Totaal Gemeente

Averb.

Messelbr.

Scherp.

Testelt

Zichem

904 3308 3448 35

Deel Kaggev. 547 733 768 16

5049 20.700 21.720 186

578 1565 1716 6

682 6377 6752 62

670 2767 2854 18

1665 5894 6168 49

8934 2,4 406 7926 7361 547 4878 1254 1229 1207 6566

1410 2,4 66 1234 1150 79 897 192 61 178 1017

302 2,5 0 263 256 5 191 55 10 27 228

646 2,7 32 552 539 10 463 62 14 36 499

2858 2,4 148 2541 2273 267 1144 420 709 500 2006

1185 2,4 55 1065 999 63 793 156 50 144 889

2528 2,4 105 2271 2144 123 1390 369 385 322 1927

Bron: NIS VT 1991, GOM Vlaams-Brabant en gemeentelijke gegevens

Volgende conclusies kunnen getrokken worden uit de bovenstaande tabel: - groei van de gemeente met 5 % ( 1020 inw.) t.o.v. 1991, waarbij Messelbroek de sterkst groeiende kern is (9,7 %), gevolgd door de kern Scherpenheuvel (5,9 %). Testelt kent met 3,1 % eerder een langzame groei; - 1,8 % van de bevolking is werkzoekende; - 23,5 % van het totaal van de huishoudens zijn éénpersoons huishoudens (alleenstaanden); - 7 % van het woningbestand zijn appartementen; - 31,3 % van het totaal aantal woningen is opgericht in halfopen en gesloten bebouwing; - 15,2 % van het totaal aantal woningen zijn huurwoningen.

2

NIS, Volkstelling 1991.



ARCADIS Gedas NV

OKOK

_çÇÉãÖÉÄêìáâ=

2.2.1.

Evolutie van de bodembezetting3

Op basis van de kadastrale statistieken is het mogelijk om een gedetailleerd beeld te krijgen van de verhouding tussen de bebouwde en de niet-bebouwde oppervlakte en de evolutie hiervan. Onbebouwde percelen (agrarische ruimte, bossen, heide, woeste gronden, natuurgebieden) De onbebouwde oppervlakte bedroeg in 1985 een 4442,7 ha of 88 % van de totale oppervlakte. In 1995 bedroeg dit nog 4293,8 ha of 85 %, een afname van 148,9 ha of 3 % op 10 jaar tijd. Een sterke bevolkingstoename zorgt ervoor dat de gemiddelde oppervlakte onbebouwde grond per inwoner fors daalt. Bebouwde percelen (bebouwde oppervlakte, incl. wegenis en waterlopen) De evolutie van de bebouwde oppervlakte tussen 1985 met 605,2 ha en 1995 met 756,2 ha is verder op te splitsen in volgende onderdelen: Tabel 2: evolutie van de bebouwde oppervlakte appartementen huizen en hoeven industriegebouwen handelsgebouwen openbare gebouwen welzijn, gezondheid, onderwijs en cultuur, sport en ontspanning

1985 (opp. in ha) 2 (0,3 %) 499,8 (82,6 %) 17,7 (3 %) 23,8 (4 %) 5,1 (0,8 %) 55,6 (9,3 %)

1995 (opp. in ha) 4,3 (0,6 %) 636,9 (84,3 %) 24,1 (3,3 %) 26,6 (3,5 %) 4,9 (0,7 %) 56,7 (7,6 %)

toename/afname + 0,3 % + 1,7 % + 0,3 % - 0,5 % - 0,1 % - 1,7 %

Uit de tabel blijkt dat er procentueel een sterke toename is in woningbouw en een sterke afname in welzijn, gezondheid, onderwijs en cultuur, sport en ontspanning. 2.2.2.

Bodembestemming volgens het gewestplan

Bestemming wonen ..................................................................................................... Het woongebied is goed voor 21 % van de totale oppervlakte van het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem. Het woongebied kan verder onderverdeeld worden naar woongebied (499 ha), woongebied met landelijk karakter (425 ha), woonpark (8 ha), woongebied met cultureel-historische waarde (17 ha) en woonuitbreidingsgebied (101 ha). Gebieden voor recreatie............................................................................................... Hiervan is ca. 62 ha bestemd voor dagrecreatie. Het totaal aan recreatie is goed voor 2 % van het grondgebied. Bestemming groengebied, parkgebied, buffer, (3 %) …............................................. Bestemming natuurgebied en –reservaat (16 %) ......................................................... Opvallend is het hoge aandeel van natuurgebieden t.o.v. de bosen parkgebieden. Deze eerste beslaat bijna 16 % van Scherpenheuvel-Zichem, de andere gebieden beslaan ‘slechts’ 10 % van de totale oppervlakte. Bestemming bosgebied (7 %)......................................................................................

3

1050 ha

89 ha

141 ha 829 ha

351 ha

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Administratie Planning en Statistiek, Stativaria 14 en 18, september 1996 en augustus 1997.



ARCADIS Gedas NV

Bestemming agrarisch gebied (50%) .......................................................................... Het agrarisch gebied is de grootste ruimtegebruiker in de gemeente. Het totaal is goed voor 50 %. Het kan onderverdeeld worden in agrarisch gebied (1993 ha), landschappelijk waardevol agrarisch gebied (263 ha) en agrarisch gebied met ecologisch belang (324 ha). Bestemming industrie, bedrijven en KMO (0,3 %)..................................................... Het volledige gebied is bestemd voor ambachtelijke bedrijven en KMO’s. Alle terreinen zijn volzet.

2580 ha

14 ha

Figuur 4: Bodemgebruik volgens het gewestplan Oppervlakte bestemmingen ScherpenheuvelZichem

16%

3%

wonen 21% 0% 2% 1%

7%

industrie recreatie overige bestemmingen landbouw bosbouw reservaat en natuur

50%

2.2.3.

overig groen

Synthese

Ten opzichte van de buurgemeenten is Scherpenheuvel-Zichem een zeer groene gemeente die op sociaal-economisch vlak, omwille van de lage industriële bedrijvigheid en landbouwactiviteit, toch in belangrijke mate afhankelijk is van recreatie, toerisme en woongelegenheid.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 2:

NK

PLANNINGSCONTEXT

eldbob=pqor`qrromi^kkbk=

Kaart 2: Hogere structuurplannen

NKNK

oìáãíÉäáàâ=píêìÅíììêéä~å=sä~~åÇÉêÉå4=

Op 23 september 1997 werd het eerste Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) definitief vastgesteld door de Vlaamse Regering. Het is een beleidsdocument dat richtinggevend en deels bindend is voor de Vlaamse regering, haar administraties en alle onder het Gewest ressorterende instellingen, en voor de provinciale en gemeentelijke overheid. De uitgangshouding is het realiseren van een duurzame ruimtelijke ontwikkeling. De belangrijkste doelstelling is het tegengaan van de verdere verspreiding van stedelijke functies in en de versnippering van de open ruimte. 1.1.1.

Ruimtelijk beleid voor het buitengebied

De gemeente Scherpenheuvel-Zichem maakt deel uit van het buitengebied. De doelstellingen ten aanzien van dit buitengebied werden in het RSV als volgt omschreven: - De ontwikkelingsmogelijkheden van de structuurbepalende activiteiten en functies (landbouw, bos, natuur, wonen en werken) van het buitengebied moeten worden gegarandeerd. Op deze wijze wordt het buitengebied gevrijwaard voor haar essentiële functies. - Bij de ontwikkeling van de structuurbepalende activiteiten en functies van het buitengebied wordt het bestaand fysisch systeem als uitgangspunt gehanteerd. Het ruimtelijk beleid en het milieubeleid worden hierop afgestemd. - De ontwikkeling van wonen, werken en verzorgende functies wordt in de kernen gebundeld teneinde een verdere versnippering van het buitengebied te vermijden (= gedeconcentreerde bundeling). - Het bereiken van een gebiedsgerichte ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied. In het buitengebied voert het Vlaams gewest drie types van planningsprocessen: Landbouw, natuur en bos Toerisme en recreatie Gemeenschaps- en nutsvoorzieningen De Vlaamse overheid is, in overleg met de provincies, gemeenten en betrokken sectoren, begonnen met de ontwikkeling van een ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos. Vlaanderen werd hiervoor opgedeeld in vijftien regio's. In de regio's Kust-Polders-Westhoek en Haspengouw-Voeren is dit planningsproces in juni 2004 van start gegaan.

4

AROHM, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV), integrale versie, 1997.



ARCADIS Gedas NV

Natuurlijke en bosstructuur De grote eenheden natuur (GEN; 75.000 tot 100000 ha) en de grote eenheden natuur in ontwikkeling (GENO; 25.000 tot 50.000 ha) worden afgebakend door het Vlaams Gewest. Daarnaast bakent het Vlaams Gewest ook 10.000 ha bijkomend bosgebied of bosuitbreidingsgebied af waarbinnen ecologisch verantwoorde bosuitbreiding plaatsvindt, en 150.000 natuurverwevingsgebied. In het informatief gedeelte van het RSV zijn volgende gebieden aangeduid als structurerend op Vlaams niveau: - De Demervallei is het grootste en meest gevarieerde natuurcomplex van beekvalleilevensgemeenschappen in Vlaanderen. Uitgestrekte graslanden en broekbossen komen er voor. Kwelwerking is overal duidelijk. - Het Demerland is rijk aan natuurgebieden. Verschillende types bos, vaak uitgestrekt en in complex met belangrijke laagveenvegetaties komen voor (Herselt). Aan de zuidelijke rand van het Limburgs plateau liggen grote vijvercomplexen die voor vogels en water- en oeverplanten van uitzonderlijke betekenis zijn. Verder zijn heide- en vengebieden aanwezig. - De uitgestrekte en aaneengesloten natuurgebieden van het noordelijk Hageland worden gevormd door loof- en naaldbos, vochtige graslanden, moerassen, laagvenen en lokale restanten van heiden. Er is een grote verscheidenheid aan vegetatietypes en flora. De natuurwaarden zijn hoog tot zeer hoog. - In het landschap vormen de getuigeheuvels van Hageland dominante structuren. Niet alleen door hun reliëf zijn ze structurerend, maar meestal ook door de samenstelling en aard van het substraat, de bodem en de hydrologie. Hun ligging en expositie leidt in veel gevallen nog tot een eigen microklimaat. Om al deze redenen vertegenwoordigen ze aparte leefomstandigheden die nogal wat kunnen afwijken van het omringende gebied. - Het Hageland en aansluitend het Demerland worden gekenmerkt door een parallelle structuur van getuigeheuvels en valleien. Bossen komen voor op de getuigeheuvels en in of in de overgang naar de valleien. Er zal worden gestreefd naar een buffering van de natuurfunctie in het buitengebied ten opzichte van de eraan grenzende functies, o.m. omwille van de relatie tussen ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit. Het behoort immers tot de verantwoordelijkheid van de ruimtelijke ordening om onverenigbare functies van elkaar te scheiden. Agrarische structuur De agrische macrostructuur (de landbouwgebieden die belangrijk zijn voor het functioneren van de landbouw) worden door het Vlaams Gewest afgebakend in uitvoeringsplannen (zie ook verder). 750.000 ha agrarisch gebied wordt afgebakend door het Vlaams Gewest, met aanduiding van bouwvrije zones. Momenteel zijn er nog geen nieuwe afbakeningsplannen opgemaakt. De ‘gele’ bestemmingen van de gewestplannen blijven voorlopig gelden als de agrarische structuur van Vlaams en Provinciaal niveau. Scherpenheuvel-Zichem is een gemeente met matig dynamische landbouw (dit wordt bepaald aan de hand van landbouwareaal, fysische en socio-economische karakteristieken). De gemeente behoort niet tot een regio met een concentratie of specialisatie in de landbouw. Nederzettingsstructuur De nederzettingsstructuur in het buitengebied wordt gedifferentieerd door het gebruik van de volgende beleidscategorieën kern, bebouwd perifeer landschap, linten en verspreide bebouwing. De selectie hiervan gebeurt op provinciaal niveau. In het buitengebied worden de kernen onderverdeeld in hoofddorpen en woonkernen. Een hoofddorp onderscheidt zich van een woonkern door de uitstralingsgraad waarover het in zijn regio beschikt. De afbakening van de kernen moet gebeuren in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. De locaties voor de nieuw te bouwen woningen (met fasering, minimale en maximale dichtheden) worden



ARCADIS Gedas NV

eveneens vastgelegd in het gemeentelijk structuurplan en verder uitgewerkt in de ruimtelijke uitvoeringsplannen. In de provincie Vlaams-Brabant mag maximum 50 % van de bijkomende woongelegenheden tot 2007 in de kernen van het buitengebied gerealiseerd worden. In het buitengebied moeten lokale bedrijventerreinen de nieuwe en de te herlokaliseren, lokaal verzorgende bedrijven opvangen. Lokale bedrijventerreinen worden afgebakend door de gemeente, aansluitend bij de hoofddorpen of een bestaand bedrijventerrein. De totale maximale grootte van nieuwe lokale bedrijventerreinen is 5 ha (richtcijfer) per hoofddorp. De ontsluiting van de lokale bedrijventerreinen moet verlopen via gemeentelijke verzamelwegen welke rechtstreeks toegang verlenen tot primaire en secundaire wegen. Landschappelijke structuur Op elk planningsniveau kunnen karakteristieke elementen en componenten worden geselecteerd en kunnen hiervoor specifieke ontwikkelingsperspectieven worden aangegeven. Mogelijke karakteristieke elementen en componenten zijn bakens (visuele blikvangers zoals torens), reliëfcomponenten, markante terreinovergangen. Bovendien kunnen op elk niveau structurerende open ruimteverbindingen (niet bebouwde ruimten) aangeduid worden, welke voorkomen dat bebouwde gebieden aan elkaar groeien en welke een verbindingsfuntie verzorgen voor de structurbepalende functies van het buitengebied. Recreatie en toerisme Uitgangspunt bij de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve activiteiten in het buitengebied is het recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht van het gebied. Recreatief medegebruik van het buitengebied is enkel mogelijk op basis van een integrale ruimtelijke visie. Paden en routes (o.a. langs waterlopen) worden met elkaar verbonden en uitgerust als een samenhangend toeristisch-recreatief product. Het publieke karakter en de toegankelijkheid van deze paden en routes moeten maximaal gegarandeerd blijven. Illegale terreinen en individuele weekendverblijven dienen te worden gesaneerd. Nieuwe bodembestemmingen en inrichtingsprincipes kunnen worden overwogen ingeval van uitbreiding van bestaande terreinen of indien de vigerende bodembestemming als voorbijgestreefd wordt beschouwd. Gemeenschaps- en nutsvoorzieningen De aan wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen worden geconcentreerd in de kernen van het buitengebied. Het niveau en de reikwijdte van de voorzieningen wordt in overeenstemming gebracht met het belang van de kern. Er wordt wel gestreefd naar de verweving van de verschillende activiteiten (onderwijs, huisvesting, cultuur, welzijnszorg). 1.1.2.

Ruimtelijk beleid voor economische activiteiten

- Scherpenheuvel-Zichem is geen economisch knooppunt De gemeente Scherpenheuvel-Zichem is in het RSV niet geselecteerd als economisch knooppunt. Dit betekent dat nieuwe economische activiteiten van regionaal belang en herlokalisatie van bestaande regionale bedrijven niet in Scherpenheuvel-Zichem kunnen worden ingeplant. 1.1.3.

Ruimtelijk beleid voor de lijninfrastructuur

Wegeninfrastructuur De wegen worden in het RSV ingedeeld in de volgende categorieën: hoofdwegen, primaire wegen, secundaire wegen en lokale wegen. Voor elke beleidscategorie worden keuzes gemaakt naar inrichting en gebruikskarakteristieken. Het Vlaams Gewest selecteert de hoofdwegen en primaire wegen in het RSV. Secundaire wegen worden geselecteerd door de provincie, de lokale wegen (alle wegen die niet geselecteerd worden in het RSV of het Ruimtelijk Structuurplan Vlaams-Brabant) worden behandeld in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. september 2006 Pagina 24 van 221


ARCADIS Gedas NV

De autosnelweg E314-A2 Aachen-Lummen-Leuven, die de gemeente Scherpenheuvel-Zichem in het zuiden doorkruist, is geselecteerd als onderdeel van het hoofdwegennet en maakt bovendien onderdeel uit van het TEN (Trans-European Networks). Er zijn geen primaire wegen geselecteerd op gemeentelijk grondgebied. Spoorwegeninfrastructuur De spoorweg Leuven-Hasselt die dwars door de gemeente loopt is geselecteerd als hoofdspoorweg voor personen en goederen. Deze hoofdspoorweg verzorgt de spoorwegverbinding op internationaal en Vlaams niveau.

NKOK

oìáãíÉäáàâ=píêìÅíììêéä~å=sä~~ãëJ_ê~Ä~åí=Eops_F=

Op 7 oktober 2004 werd het ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant (RSVB) door de Vlaamse Regering definitief goedgekeurd. Volgende aspecten kunnen vooropgesteld worden met betrekking tot de gemeente ScherpenheuvelZichem. 1.2.1.

Deelstructuren

1.2.1.1. Open ruimte Gewenste natuurlijke structuur Binnen de natuurlijke structuur worden door de provincie volgende taakstellingen ingevuld: - selectie van de natuurverbindingsgebieden - selectie van ecologische infrastructuur van bovenlokaal belang Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied “Demervallei en haar bovenlopen in het Hageland en Haspengouw” De Demervallei vormt één groot aaneengesloten blok waarbinnen zich tal van natuurkerngebieden situeren. De provinciale bevoegdheid beperkt zich tot de zuidelijke zijbeken van de Demer (Winge, Motte en Begijnenbeek) en de bovenstroomse delen van de bovenlopen (Velpe, Grote Gete en Kleine Gete). Het behoud en herstel van de aaneengesloten rivierstructuur, die een groot deel van de provincie beslaat, ligt aan de basis van de gewenste natuurstructuur. De natuurlijke gehelen dienen daarvoor versterkt en verder uitgebouwd te worden. De natuurlijke eenheden worden middels zo breed mogelijke natuurverbindingsgebieden met elkaar verbonden. Specifieke aandacht wordt besteed aan de verschillende broekgebieden, die omwille van de vele kleine waterplassen landschapstyperend zijn. De op de Demer aansluitende zijrivieren, beken en (lei)grachten kunnen als natuurverbinding dienen. Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied “Zuiderkempen” Belangrijk voor de verbinding van de ecologische infrastructuur in het noordoosten van de provincie is o.m. de beboste Diestiaanheuvels. De uitbouw van één groot aaneengesloten bosgeheel is omwille van de aanwezige bebouwing niet mogelijk. Toch wordt getracht de bosen natuurfragmenten in de gebieden met een hoog natuurwaardenpotentieel op te waarderen en waar mogelijk te versterken. De geselecteerde natuurverbindingen zijn: 5a: verbinding natuurkernen langs Dijle en Demer 10e: verbinding boscomplex Walenbos, Tieltse motte en Begijnenbeek 12a: verspreide boskernen op Diestiaanheuvels



ARCADIS Gedas NV

Gewenste agrarische structuur Het noordelijk deel van Scherpenheuvel-Zichem behoort bij de “gebieden met mogelijkheden tot agrarische verbreding”; het zuidelijk deel van de gemeente behoort bij de “gebieden structurele beperking”. Gebieden met mogelijkheden tot agrarische verbreding Agrarische diversificatie of verbreding betekent verandering binnen de agrosector zelf. Alle ‘nieuwe’ activiteiten vallen nog altijd onder de brede definitie van landbouw. Alle producten en activiteiten van het bedrijf behoren tot de primaire sector. Bedrijfsgebouwen of bedrijven waar aan agrarische verbreding wordt gedacht, moeten aangepast kunnen worden aan de noden. Als er bij een bedrijfsbeëindiging bedrijfsgebouwen m.i.v. woningen vrijkomen, blijven ze integraal deel uitmaken van de agrarische structuur en komen ze uitsluitend in aanmerking voor nieuwe of herlokaliserende land- en tuinbouwbedrijven. Bij aanpassing en eventueel afbraak of nieuwbouw dient de historische en visuele betekenis gerespecteerd. In het noordelijk deel van Scherpenheuvel-Zichem is een verbreding naar economische bosbouw gewenst. Gebieden met structurele beperking Gebieden met structurele beperking zijn gebieden waar de agrarische sector rekening dient te houden met beperkingen ter vrijwaring van landschappelijke en/of natuurlijke waarden of om de agrarische structuur te optimaliseren. In bepaalde gevallen kan natuur- en landschapsbeheer gestimuleerd en vergoed worden als compensatie voor de langere fysieke opbrengst en het bijhorend inkomstenverlies. In Scherpenheuvel-Zichem betreft het de gebieden in de Demervallei. Gewenste landschappelijke structuur Gave landschappen Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied “Demervallei” Het toekomstig beleid voor de Demervallei houdt rekening met het historisch landschapskarakter en tracht een aantal verloren bedreigende landschapswaarden te herstellen. Bijzondere aandacht gaat naar een sterke verweving met het omliggende landschap dat, omwille van de aanwezigheid van Diestiaanheuvels in de valleirand, vaak bruuske overgangen kent. De geslotenheid van de valleidelen, die met populieren zijn ingeplant, wordt doorbroken. De aanplantingen ruimen plaats voor meer open biotoopstructuren als moerasbossen, natte/vochtige graslanden, ruigten en moerassen. Vergraven terreinen, zoals de vele turfputten en dito visvijvers, worden landschappelijk beter ingepast en moeten zowel een ecologische als een landschappelijke meerwaarde krijgen. De landschappelijke samenhang wordt zodoende niet alleen ruimtelijk maar ook structureel bestendigd of hersteld. Selectie gave landschappen: − Demervallei Vlaams-Brabant Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied “Bosrijk Hageland” In het noordelijke, zandige deel gaat de aandacht vooral naar de versterking van de boskernen en de ontwikkeling van bosovergangsgebieden en bosverbindingsstructuren. Zowel op de heuvelflanken als de toppen van de heuvelruggen van Diestiaanzanden, moeten in de mate van het mogelijke, van verdere bebouwing gespaard blijven en waar mogelijk moet de bebouwing worden afgebouwd. Tegelijk moet het overgangsgebied naar de vallei worden hersteld. Selectie gave landschappen: - Hellingsbossen Hageland Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het “Verwevingslandschap zuidelijke Kempen” Het toekomstig beleid ziet toe op het behoud en de versterking van de oorspronkelijke bosstructuur en de landschapstyperende heuvelruggen. Een verdere aantasting door bebouwing moet vermeden september 2006 Pagina 26 van 221


ARCADIS Gedas NV

worden en waar mogelijk moet bebouwing worden afgebouwd. De bosstructuur kan zodanig worden uitgebouwd dat delen ervan een zacht recreatief medegebruik (wandelen, fietsen, paardrijden) ondersteunen. In de beekvalleien die aansluiten op de Demervallei wordt maximaal ingespeeld op de bijzondere landschapssituatie. Daarnaast wordt ook aandacht gegeven aan de landschapszoom op de grens met de provincie Antwerpen. Niettegenstaande de belangrijkste landschapsrelicten op het grondgebied van de provincie Antwerpen liggen, is een grensoverschrijdend landschapsbeleid noodzakelijk om de landschappelijke overgang naar de Demervallei te maximaliseren. Inspanningen om het landschap te herstellen betreffen hoofdzakelijk enkele kleinere bosen valleigebieden, evenals het gebied rondom de grote bosentiteit Averbodebos. Selectie gave landschappen: - Averbodebos Structurerende reliëfcomponent Structurerende reliëfcomponenten zijn structuurbepalend voor het Vlaams-Brabantse landschap. Ze zijn visueel duidelijk aanwezig en beklemtonen gebiedsovergangen. Volgende structurerende reliëfcomponenten worden geselecteerd: - Diestiaanrug van het noordelijk Hageland - Diestiaanheuvels van de Demer Landschappelijke bakens Landschappelijke bakens zijn visuele blikvangers die mee het landschapsbeeld bepalen en dikwijls als oriënteringspunt fungeren. De provincie wenst het zicht op deze bakens te vrijwaren en de oriëntatiefunctie binnen het landschap te behouden en te versterken. De provincie selecteert de bakens niet-limitatief. Selectie landschappelijke bakens: - Basiliek Scherpenheuvel 1.2.1.2. Bebouwde ruimte Gewenste nederzettingsstructuur Selecties van de kernen: - Hoofddorp: Scherpenheuvel - Woonkernen: Averbode, Testelt, Zichem - Kernen-in-het-buitengebied: Groene Hoeve, Keiberg, Messelbroek, Schoonderbuken, Okselaar, Ter Hoeve. Hoofddorp In het buitengebied zijn het de hoofddorpen die hoofdzakelijk de dynamiek (wonen, locale bedrijvigheid, voorzieningen, administratieve dienstverlening) dienen op te nemen. De ecologische infrastructuur dient versterkt ter verbetering van de leefbaarheid van de kern (wonen). Waar mogelijk wordt de ecologische infrastructuur gekoppeld aan de andere ontwikkelingen (aanleg openbaar domein, parken,...). De ecologische infrastructuur sluit zoveel mogelijk aan bij de groene en open ruimte buiten het hoofddorp. Het wonen dient prioritair te worden gestimuleerd met aandacht voor de differentiatie van het woningaanbod. De woonkwaliteit dient maximaal te worden ondersteund. - Leegstaande woningen en gebouwen en onbebouwde percelen aan een uitgeruste weg dienen prioritair benut. - Niet-uitgeruste woongebieden kunnen aangesneden worden, indien dit gebeurt ten behoeve van het doelgroepenbeleid.



ARCADIS Gedas NV

-

Woonuitbreidings, - en reservegebieden en dergelijke kunnen aangesneden worden indien er geen andere mogelijkheden zijn én indien dit gebeurt ten behoeve van het doelgroepenbeleid. - Bijkomende nieuwe zoneringen zijn niet wenselijk. - Nieuwe bijkomende zoneringen voor woonwagenterreinen zijn mogelijk. Lokale voorzieningen worden uitgebouwd ter optimalisering van het functioneren van het hoofddorp. Bovenlokale voorzieningen kunnen beperkt uitgebouwd worden, voor zover het niet aangewezen is deze in stedelijke gebieden onder te brengen. De administratieve functies worden maximaal gebundeld. Binnen de hoofddorpen zal aandacht worden geschonken aan het cultureel erfgoed. Bij de inrichting van de gebieden zal rekening worden gehouden met het patrimonium zoals gebouwen, kerkhoven, pleintjes en standbeelden. Hun waarde zal worden versterkt en zorgvuldig worden afgewogen tegenover de andere ruimtelijke aspecten. De gemeente kan een bijkomend lokaal bedrijventerrein, aansluitend bij het hoofddorp of via inbreiding voorzien. Dit dient ook te worden aangewend voor mogelijke herlokalisatie van zonevreemde bedrijven. Het lokale karakter dient te worden gewaarborgd en er dient gestreefd naar relatief kleine percelering. Er dient gestreefd naar vermenging, behoudens hinderlijke bedrijvigheid (hinderlijkheid die de woonen leefkwaliteit aantast). Enkel bestaande bovenlokale bedrijvigheid komt voor beperkte ontwikkeling in aanmerking met maximale optimalisatie. De regionale bedrijven worden opgenomen in de globale afbakening van de regionale bedrijventerreinen. De uitbouw of versterking van een (boven)lokaal openbaar en collectief vervoersnet is prioritair en moet door de inplanting van dynamische functies ondersteund worden. Laagdynamische recreatie wordt met aandacht voor de ecologische aspecten versterkt en/ of uitgebouwd. Een bundeling van verschillende lokale recreatieve functies wordt nagestreefd. Woonkern De woonkernen staan in voor de opvang en het bundelen van de plaatselijke woonbehoeften. De natuurlijke structuur wordt versterkt en, voor zover mogelijk, uitgebouwd in functie van het medegebruik. Waar mogelijk, wordt de ecologische infrastructuur gekoppeld aan laagdynamische recreatieve elementen die het woonklimaat versterken. Het wonen is prioritair ten opzichte van andere functies. - Leegstaande woningen en gebouwen en percelen gelegen aan een uitgeruste weg worden prioritair benut. - Niet-uitgeruste woongebieden kunnen aangesneden worden indien dit gebeurt ten behoeve van het doelgroepenbeleid én indien het gaat om kleinschalige projecten die bijdragen tot de kwaliteitsverbetering van de kern. - Woonuitbreidings- en reservegebieden en dergelijke kunnen niet worden benut tenzij er geen andere mogelijkheden zijn én tenzij deze gebieden aangewend worden voor realisatie van sociale huuren koopwoningen én indien het gaat om kleinschalige projecten. - Bijkomende nieuwe zoneringen zijn niet wenselijk. De woonkern voorziet in de lokale basisbehoeften. Indien deze ontbreken kunnen dergelijke functies worden verweven met het wonen. De bestaande administratieve functies kunnen verder worden ondersteund, indien deze noodzakelijk zijn. Binnen deze woonkernen zal aandacht worden geschonken aan het cultureel erfgoed. Bij de inrichting van de gebieden zal rekening worden gehouden met het patrimonium zoals gebouwen, kerkhoven, pleintjes en standbeelden. Hun waarde zal worden versterkt en zorgvuldig worden afgewogen tegenover de andere ruimtelijke aspecten. september 2006 Pagina 28 van 221


ARCADIS Gedas NV

De bedrijvigheid kan enkel op voorwaarde dat het kleinschalige bedrijvigheid betreft die niet thuishoort op een lokaal bedrijventerrein bij het hoofddorp en voor zover maximale verweving met wonen mogelijk is. De ontsluitingsmogelijkheden van de woonkernen worden maximaal gestuurd naar het openbaar vervoer. De basismobiliteit dient, indien deze niet aanwezig is, prioritair uitgebouwd. Bij de inplanting van dynamische functies zal rekening gehouden worden met de bestaande en geplande openbare vervoerlijnen en tracés. Enkel laagdynamische recreatieve activiteiten horen thuis in de woonkern. Er wordt maximaal gestuurd op medegebruik in en bij de kern. Kern-in-het-buitengebied Met betrekking tot de open ruimte zal prioritair aandacht gaan naar de natuurlijke en landschappelijke waarden en de relatie met de agrarische structuur. In een aantal van de kernen zal het aangewezen zijn dat een gemeentelijk initiatief wordt genomen tot beperking van het woonaanbod. Er dient gestreefd naar een lagere groei dan deze die op gemeentelijk niveau aanwezig is. De leefbaarheid van de kern dient steeds in acht genomen. - Leegstaande woningen dienen prioritair benut. Andere leegstaande gebouwen kunnen benut worden, indien dit bijdraagt tot de kwaliteitsverbetering van de kern. - Onbebouwde percelen aan een uitgeruste weg kunnen benut worden indien geen verdere verlinting optreedt. - Het aansnijden van niet-uitgeruste woongebieden is niet wenselijk, tenzij dit gebeurt ten behoeve van sociale huuren koopwoningen én indien het gaat om kleinschalige projecten die bijdragen tot de kwaliteitsverbetering van de kern. - Aansnijden van woonuitbreidings-, reservegebieden enz. is niet wenselijk tenzij er geen andere mogelijkheden zijn en indien deze aangewend worden voor sociale huuren koopwoningen én indien het gaat om kleinschalige projecten die bijdragen tot de kwaliteitsverbetering van de kern. - Bijkomende nieuwe zoneringen zijn niet mogelijk. De basisvoorzieningen dienen te worden beperkt tot het primaire niveau, maar zijn wel essentieel voor de leefbaarheid van de kern. Het cultureel erfgoed is prioritair in de historische kernen. Voor de overige kernen-in-het-buitengebied dient de waarde van het erfgoed goed te worden afgewogen tegenover de andere ruimtelijk aspecten. Het gemeentelijk structuurplan dient een afweging te formuleren voor de bestaande bedrijvigheid. Nieuwe activiteiten kunnen slechts weerhouden worden op voorwaarde dat deze kleinschalig zijn en zeer lokaal. De nieuwe activiteiten dienen maximaal verweven te zijn met de woonomgeving. Waar mogelijk wordt gestreefd naar een optimale integratie van het bestaande openbaar vervoersnetwerk. Enkel laagdynamische recreatieve functies komen in aanmerking op voorwaarde dat deze beperkt en kleinschalig zijn. Gewenste ruimtelijk-economische structuur Scherpenheuvel werd geselecteerd als hoofddorp. De gemeente kan een bijkomend lokaal bedrijventerrein voorzien, aansluitend bij het hoofddorp of via inbreiding, voor hinderlijke bedrijvigheid (hinderlijkheid die de woonen leefkwaliteit aantast) en voor mogelijke herlocalisatie van zonevreemde bedrijven. Het lokale karakter dient te worden gewaarborgd dus dient er gestreefd naar relatief kleine percelering. 1.2.1.3. Mobiliteit De N10 is in het RSVB geselecteerd als secundaire weg type III tussen de R25 (Aarschot) en de R26 (Diest). Een secundaire weg type III garandeert een vlotte doorstroming van het openbaar vervoer en de fiets. De verbindingsfunctie voor het autoverkeer is ondergeschikt aan het openbaar vervoer en de fiets. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

Doorgaans wordt dit type wegen ontdubbeld door een hoofdweg, waardoor de verkeersfunctie voor het autoverkeer verminderd is. Een groot deel van deze wegen (m.n. de oude steenwegen) hebben een ruimtelijk structurerend karakter omwille van de bebouwing en de aanwezige activiteiten. Deze wegen hebben momenteel, naast een verbindende functie vaak ook een erftoegangsfunctie voor diverse activiteiten. Om het verkeerskundige conflict tussen verbinden en ontsluiten op te lossen dient de wegbeheerder de verkeersfunctie van de weg af te stemmen op de ruimtelijke structuur, waarbij speciale aandacht gaat naar de verkeersleefbaarheid langs de weg. 1.2.1.4. Toerisme en recreatie Scherpenheuvel-Zichem is gelegen in het Demernetwerk. In het noordoostelijk gelegen Demernetwerk wenst de provincie de aanwezige landschappelijke kwaliteiten te gebruiken om de regio toeristischrecreatief te promoten. De toeristisch-recreatieve activiteiten kunnen bijkomende impulsen in de regio genereren in zoverre deze rekening houden met de landschappelijke kwaliteiten. Oude hoeves, puntrelicten, panoramische zichtpunten en het wijdse open landschap zijn basiselementen voor de uitbouw van een netwerk van fietsen voetgangersroutes. Nieuwe grootschalige openluchtrecreatieve verblijven zijn in de regio niet gewenst. De bestaande dienen geoptimaliseerd te worden en kunnen eventueel nog (beperkt) uitbreiden. Wel is er een behoefte aan comfortabelere nieuwe logiesmogelijkheden. Behalve de kleinstedelijke gebieden Diest en Aarschot, zijn ook Scherpenheuvel-Zichem en Rotselaar als toeristisch-recreatief knooppunt aangeduid. Het toeristisch-recreatief aanbod van provinciaal niveau wordt geclusterd in toeristisch-recreatieve knooppunten. Dergelijke toeristisch-recreatieve knooppunten vervullen een centrumfunctie voor de ruimere omgeving, een startpunt voor het verkennen van dat specifiek gebied/netwerk en dragen bij tot de herkenbaarheid van de streek. In elk geval is een ruimtelijke afweging op het niveau van het betrokken gebied, de draagkracht van de ruimte en locatiebeleid belangrijk. 1.2.2.

Scherpenheuvel-Zichem werd geselecteerd als toeristisch-recreatief knooppunt

Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het Demernetwerk. Volgende ontwikkelingsperspectieven worden vooropgesteld, die van belang zijn voor Scherpenheuvel-Zichem: Het Demernetwerk: een netwerk van verschillende ruimtelijke componenten Een verdere verspreiding van de sterk gefragmenteerde nederzettingsstructuur dient een halt toegeroepen te worden. Het ruimtelijk beleid dient zich te richten op de vrijwaring en versterking van de lijnelementen (spoor, snelweg, steenweg) en hun functie in het landschap. Nieuwe ontwikkelingen dienen zich te enten op de lijninfrastructuren. Bovendien is er nood aan een aantal nieuwe dwarsverbindingen. Deze dwarsverbindingen kunnen enerzijds bestaan uit een aantal kleinschalige fietsen voetgangersverbindingen over de Demer(vallei) heen, anderzijds is er zeker ook nood aan noord-zuid gerichte open ruimte en natuurverbindingen. Ontwikkelen en verdichten van tussenliggende kernen met goede ontsluitingsmogelijkheden Voor het Demernetwerk wordt een beleid gevoerd dat een verdere uitbreiding van linten en verspreide bebouwing een halt toeroept. Gezien de veelal moeilijke relatie met het landschap, zal bij de uitbouw van de kernen rekening moeten gehouden worden met de landschappelijke inpassing van de kern in het landschap. De uitbouw van de ecologische component is dan ook essentieel. Dit kan bv. door veel meer belang te hechten aan groenelementen bij de inrichting van het openbaar domein, door voetwegen die de link met de open ruimte verzekeren, enz. Uitbouwen van bundel infrastructuren als ondersteuning voor de ruimtelijke ontwikkelingen De provincie wenst de spoorlijn tussen Diest en Aarschot verder uit te bouwen en stopplaatsen langsheen het traject aan te duiden als ontwikkelingspolen. Op die wijze kan de ontsluiting maximaal naar het openbaar vervoer gestuurd worden. september 2006 Pagina 30 van 221


ARCADIS Gedas NV

Gezien het toeristisch-recreatief belang van de streek, in het bijzonder van een aantal toerstischrecreatieve knooppunten (Scherpenheuvel, Zichem, Averbode), kan onderzocht worden of de uitbouw van een specifiek recreatief openbaar vervoer tot de mogelijkheden behoort. De provincie zal onderzoeken of een of meerdere extra fietsverbindingen over de Demer tot de mogelijkheden behoren. Hierbij dient uiteraard rekening te worden gehouden met de natuurwaarden van de Demervallei. Erkennen en versterken van de verschillende landschappelijke eenheden De provincie acht het aangewezen om in het ruimtelijk beleid verschillende klemtonen te leggen, afhankelijk van de landschappelijke eenheden. Deze klemtonen hebben betrekking op de verschillende thema’s en zijn vooral gericht op het benadrukken van de (landschappelijke) identiteit van het gebied. Op basis van de bestaande ruimtelijke structuur kunnen vier landschappelijke eenheden onderscheiden worden: - Rasterlandschap: een sterk versplinterd landschap ten westen van Aarschot en ten noorden van de Demer tot het perifeer bebouwde landschap van Keerbergen. Bij het uitstippelen van het beleid dient er aandacht te worden geschonken aan het kanaliseren van de bebouwingsdruk naar de kernen in het gebied. Een verdere verrastering van het landschap moet vermeden worden. Maximaal behoud van de kleinschalige en sterk versplinterde openruimtegehelen staat voorop. De openruimtefuncties dienen in te spelen op de hoge verstedelijkingsgraad en bijbehorende resulterende versplintering. Agrarische verbreding naar tuinbouw onder glas of plastiek is mogelijk na afbakening van de agrarische macrostructuur. Structurele verbreding naar bedrijven voor tuinaanleg, het conditioneren of kweken van planten of boomkwekerijen wordt ondersteund. De aanwezige bosfragmentjes zijn, ondanks hun beperkte biologische waarde, belangrijke herkenningspunten in het landschap en moeten als dusdanig behouden blijven. - De heuvelbossen: de versnipperde boscomplexen ten noorden en noordoosten van Aarschot. Bij het uitstippelen van het beleid dient er prioritair aandacht geschonken te worden voor het behoud en versterking van de natuurlijk en typerende bosstructuur en heuvelruggen. Een verdere aantasting van deze bosstructuur door bebouwing moet alleszins vermeden worden. De bosstructuur dient zo uitgebouwd te worden dat delen ervan een zacht recreatief medegebruik (wandelen, fietsen, paardrijden) ondersteunen. De toekomstperspectieven voor de landbouw zijn in deze regio relatief beperkt. Door de aanwezige landbouwgronden stilaan om te vormen naar bosbouw of boomkwekerijen kan de landbouw de natuurlijke structuur versterken. Dit zou bovendien de ruime toeristisch-recreatieve potenties versterken. Verbreding naar dit type activiteiten wordt m.a.w. ondersteund. De uitbouw van nieuwe grootschalige recreatieverblijven wordt niet ondersteund. Voor de vele recreatieve verblijven en weekendhuizen, die dit gebied versnipperen, zal de provincie in samenwerking met de gemeenten een beleidsplan opstellen. - Demeralluvium: het natuurlijk overstromingsgebied van de Demer. Bij het uitstippelen van het beleid dient aandacht geschonken te worden aan het maximaal ontwikkelen van deze open ruimte en de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten. Er dient aandacht geschonken te worden aan de wijze waarop de Demer langs en door Diest, Zichem, Testelt en Aarschot heen loopt. In het bijzonder dienen ruimtelijke maatregelen te worden genomen inzake wateroverlast. Landschapsbeheer of natuuronderhoud wordt gestimuleerd. Structurele beperking van de agrarische activiteit in het alluvium is noodzakelijk. Maar het recreatief medegebruik dient ondersteund en gekanaliseerd te worden. De natuurlijke gehelen worden door zo breed mogelijke natuurverbindingsgebieden met elkaar verbonden. Specifieke aandacht dient besteed te worden aan de verschillende broekgebieden, die door de vele kleine waterplassen een typerend karakter hebben. - Zuidelijk zandleemplateau: ten zuiden van de Demer. Bij het uitstippelen van het beleid dient aandacht geschonken aan het behoud en versterking van de agrarische activiteiten, die in belangrijke mate de kwaliteit van de open ruimte bepalen. Deze agrarische activiteiten ondersteunen ook de landschappelijke en cultuurhistorische waarde. Verschillende holle wegen versterken deze landschappelijke kwaliteiten. Het behoud van dit open weide- en akkerlandschap dient versterkt te worden door het behouden en aanplanten van kleine landschapselementen (solitaire bomen, houtkanten,…). Agrarische verbreding naar andere grondgebonden activiteiten Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

kan overwogen worden, in zoverre ze de openheid van het landschap niet aantasten. Structurele verbreding naar recreatieve activiteiten kan in zoverre de constructies en gebouwen aansluiten op recreatieve routes.



ARCADIS Gedas NV

NKPK

oìáãíÉäáàâ=píêìÅíììêéä~å=mêçîáåÅáÉ=^åíïÉêéÉå=Eopm^FR=

De gemeente Scherpenheuvel-Zichem sluit in het noorden aan bij de deelruimte Netegebied, en in het bijzonder op het gebied van de Grote Nete. In het noorden sluit het ook aan bij het netwerk van het Albertkanaal. De voornaamste structuurbeplande elementen uit het RSPA die van invloed kunnen zijn op de gewenste ruimtelijke structuur van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem zijn: − Complex van zandruggen en beekvalleien gekoppeld aan Grote Nete, eveneens aangeduid als natuuraandachtsgebied en complex gaaf landschap. (grensoverschrijdend met Tessenderlo en Scherpenheuvel-Zichem) − Het gebied ten noorden van de gemeente wordt aangeduid als een lintlandschap met dorpenbanden en open ruimten. − Het agrarische gebied wordt aangeduid als een gebied voor sterke grondgebonden melkveehouderij. − De ruimere omgeving van Herselt (de zandheuvels tussen Westerlo en Averbode) wordt aangeduid als een toeristisch-recreatief aandachtsgebied. Het zijn gebieden met een natuurlijke en landschappelijk waardevolle structuur met een recreatieve aantrekkingskracht, maar een beperkte ruimtelijke draagkracht. In deze gebieden moet met extra zorg omgesprongen worden met bijkomende toeristische infrastructuren. Er kunnen geen hoogdynamische activiteiten ontwikkeld worden.

NKQK

oìáãíÉäáàâ=píêìÅíììêéä~å=mêçîáåÅáÉ=iáãÄìêÖ=EopmiFS=

De gemeente Scherpenheuvel-Zichem is onderdeel van een groot provincieoverschrijdend open ruimtegebied Hageland-Haspengouw. In het bijzonder sluit het aan op de deelruimte Herk en Gete. Het noorden van de gemeente sluit aan bij de deelruimte Netwerk Midden-Limburg. De voornaamste structuurbepalende elementen uit het RSPL die van invloed kunnen zijn op de gewenste ruimtelijke structuur van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem zijn: − Groot aaneengesloten bosgebied van Tessenderlo en het noordelijk Limburgs Hageland met samenhangend reliëfelement, eveneens aangeduid als natuuraandachtsgebied en complex gaaf landschap: Het bosgebied wordt grensoverschrijdend ontwikkeld met multifunctionele bosbouw en zachte recreatie. (grensoverschrijdend met Laakdal en Scherpenheuvel-Zichem) − Het gebied valt binnen de regio van natuurlijke verbindingen tussen de 3 parken of de bosen heidegordel en de Demer- en Netevalleien naar Vlaams Brabant en Antwerpen toe. Het betreft verbindingen die noodzakelijk zijn om de rol van Limburg als euregionale en Vlaamse natuurlijke toegangspoort te behouden. Dit zijn de verbindingen die de Limburgse natuurlijke structuur tot over de provinciegrenzen heen ontsnipperen. Er wordt verder geen specifieke verbinding geselecteerd tussen de buurgemeenten en de gemeente Scherpenheuvel-Zichem. − Het noordelijk agrarisch gebied (aansluitend bij Tessenderlo) wordt aangeduid als een gebied voor sterk grondgebonden melkveehouderij in waardevol natuurlijk landschap. Het zuidelijk en oostelijk agrarisch gebied (aansluitend bij Diest) wordt aangeduid als een gebied voor fruitteelt en gemengde landbouw buiten overstromingsgebieden. − De spoorlijn Leuven-Aarschot-Diest-Hasselt als bestaande openbare vervoersverbinding op nationaal en provinciaal niveau

5 6

Provincieraad Antwerpen, Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen, 25 januari 2001 Provincieraad Limburg, Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg, 12 februari 2003



ARCADIS Gedas NV

OK

^kabob=_bibfapmi^kkbk=jbq=orfjqbifghb=obibs^kqfb=

OKNK

píêìÅíììêéä~ååáåÖ=áå=ÇÉ=ê~åÇÖÉãÉÉåíÉå=

Eind 2004 was volgende stand van zaken in de randgemeenten rond de structuurplanningsprocessen gekend. Er werden geen elementen opgenomen die overkoepelend dienen bekeken te worden met Scherpenheuvel-Zichem: • Diest: voorontwerp structuurplan werd in structureel overleg besproken op 8/4/2004; • Tessenderlo: voorontwerp dient nog opgestart te worden; • Bekkevoort: voorontwerp structuurplan – geen interferentie; • Laakdal: openbaar onderzoek is afgelopen 24/10/2004; • Herselt: voorontwerp dient nog opgestart te worden; • Tielt-Winge: startnota structuurplan; • Aarschot: definitief ontwerp structuurplan september 2005.

OKOK

mä~ååÉå=ãÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=çéÉå=êìáãíÉ=

2.2.1.

Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP)

Het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan, of kortweg GNOP, van Scherpenheuvel-Zichem werd opgemaakt in 1996. Het GNOP is een onderdeel van het milieuconvenant dat de gemeente afsloot met de Vlaamse overheid. Het is een plan dat wordt opgemaakt voor heel het grondgebied van de gemeente. Het document beschrijft naast de natuurwaarden ook de concrete maatregelen die nodig zijn voor het behoud en de vergroting van deze waarden. De hoofddoelstelling van het GNOP is het beleid van de gemeente op het vlak van natuurbehoud uit te werken. Op de eerste plaats richt dit beleid zich tot de ontwikkeling en de vergroting van de aanwezige natuurwaarden van gebieden, soorten, levensgemeenschappen, kleine landschapselementen en het vergroten van het maatschappelijk draagvlak door sensibilisatie en educatie. In het GNOP Scherpenheuvel-Zichem werden een aantal algemene doelstellingen vooropgesteld. Deze doelstellingen werden geconcretiseerd in een aantal acties. Volgende algemene doelstellingen werden geformuleerd: - Realiseren van een ecologische basiskwaliteit. - Behoud, bescherming en ontwikkeling van de aanwezige ecologisch en landschappelijk waardevolle gebieden. - Versterken van de natuurwaarden in de andere gebieden o.a. via de uitbouw van een ecologische infrastructuur. - Het zelf nemen of ondersteunen van concrete natuurontwikkelingsinitiatieven. - Voeren van een ruimtelijk ordeningsbeleid waarbij de klemtoon ligt op het duurzaam instandhouden van de open ruimte en haar kwaliteiten. - De eigen bevolking, bezoekers en recreanten informeren en sensibiliseren over het belang, het behoud en de ontwikkeling van de aanwezige natuurwaarden en het natuurlijk landschap. - Voortzetting van de samenwerking tussen de gemeenten van het Regionaal Landschap NoordHageland op vlak van natuurbehoud en streekontwikkeling. - In samenwerking met de buurgemeenten maximaal de inspanningen van het Vlaams Gewest op het gebied van natuurontwikkeling ondersteunen (o.a. via het ecologische impulsgebied van Demer en Dijle). In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de acties die relevant zijn voor het ruimtelijk beleid met hierbij een beknopte evaluatie. september 2006 Pagina 34 van 221


ARCADIS Gedas NV



ARCADIS Gedas NV

Tabel 3: Beknopte evaluatie van de GNOP-actieplannen Proj. 2 3 4 5 6 7 8 9 11 14 15 17 18 20 21 22 23 24

2.2.2.

Actie Bescherming van de holle weg op de Vinkenberg Aanplanten van hagen en houtkanten Inrichting van een reeks amfibieënpoelen Herinrichting van een tweetal amfibieënpoelen aan de Roeterstraat Aanleg van een officiële voetweg door de Demerbroeken Aanleg of behoud van een aantal bospercelen aan de woonkern van Scherpenheuvel Uitwerking actieprogramma ter bevordering van de beheersing en het gebruik van regenwater Bestrijding van de bodemerosie Opmaak bermbeheersplan Inventariseren en beheren van openbare wegen en voetwegen Onderhoudsbeheer van holle wegen Ecologisch verantwoord waterloopbeheer Ingroening van het containerpark Uitdovingsbeleid ten opzichte van weekendverblijven Bescherming van de solitaire eik te Kaggevinnen als monument Aanbevelingen voor het planten van streekeigen groen rond gebouwen Organisatie van of deelname aan een plantactie Organisatie van een geboorteboomactie

Uitvoering in onderzoek uitgevoerd uitgevoerd uitgevoerd in onderzoek uitgevoerd in opmaak uitgevoerd uitgevoerd uitgevoerd uitgevoerd -

Regionaal Landschap Noord-Hageland

De vzw Regionaal Landschap Noord-Hageland bestaat sinds december 1997 en is een samenwerkingsverband van overheden en natuurverenigingen, landbouworganisaties, wildbeheereenheden en toeristische verenigingen. Regionaal Landschap Noord-Hageland is sinds 2000 definitief erkend en wordt financieel gesteund door de Vlaamse Gemeenschap (afdeling Natuur en afdeling Monumenten & Landschappen), de provincie Vlaams-Brabant, de gemeenten Aarschot, Scherpenheuvel-Zichem, Bekkevoort, Diest, Holsbeek, Lubbeek, Rotselaar, Scherpenheuvel-Zichem en Tielt-Winge. Het Regionaal Landschap Noord – Hageland is de streek tussen Leuven en Diest. De doelstellingen van een regionaal landschap situeren zich vooral op het gebied van de natuurontwikkeling/natuurbeheer en de landschapsontwikkeling met aandacht voor de eigenheid van de streek.



ARCADIS Gedas NV

Figuur 5: Regionaal Landschap Noord-Hageland

Volgende projecten zijn voorzien: - Zorgen voor natuur: o.a. herstel en aanleg van poelen - Plan Holle weg: een actieplan voor het herstel en beheer van de holle wegen in de regio. Holle wegen zijn niet alleen heel aantrekkelijk voor wandelaars en fietsers, maar zijn ook een groeiplaats voor heel wat wilde planten en een leefomgeving en verbindingsroute voor tal van diersoorten. - Klein historisch erfgoed: iedereen helpen die zijn schouders wil zetten onder de zorg voor klein historisch erfgoed: kasteelparken, omgeving van pastorijen, buurtwegen, kerkwegels en kapellen. - Recreatief medegebruik: zorgen voor een beter recreatief medegebruik van natuur en landschap, bijvoorbeeld door de aanleg van aantrekkelijke wandelpaden en fietsroutes. - InterregIIIa (zie verder)



ARCADIS Gedas NV

2.2.3.

InterregIIIa: Groene Woud – Groen Hage(n)land

Interreg is een Europees programma voor landschapsontwikkeling. Het project ‘Groene Woud – Groen Hage(n)land is een Vlaams-Nederlandse samenwerking. Het Nederlandse ‘Groen Woud’ situeert zich binnen de driehoek Tilburg-Eindhoven-Den Bosch. Het ‘Groen Hage(n)land ligt in het oosten van de provincie Vlaams-Brabant en valt samen met het Regionaal Landschap NoordHageland. Beide regio’s hebben heel wat natuurgebieden waar tal van projecten op stapel staan. Natuurontwikkeling en beheerswerken staan bovenaan de agenda. Zo worden in Noord-Hageland verschillende gebieden via lijnvormige natuurverbindingen (vb. hagen, houtkanten, holle wegen of dreven…) met elkaar verbonden. Tevens wordt een meervoud van hagen aangeplant. Parallel wordt ook het aanbod van natuurgerichte recreatie uitgebreid. Het glooiende landschap, de ijzerzandsteenheuvels en de valleien van Noord-Hageland lenen zich bij uitstek voor het uitstippelen van natuur- en landschapswandelingen. Een aantal bezoekerscentra wil de streek promoten bij iedereen die er werkt, woont of zijn vrije tijd doorbrengt. 2.2.4.

Afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden in het Vlaams Gewest7

Kaart 3: Voorstel van afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden In het kader van de uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wenst de Vlaamse Regering agrarische gebieden af te bakenen en te differentiëren in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Deze eerste versie werd opgemaakt in functie van de visievorming, ze mag dan ook niet op perceelniveau worden geïnterpreteerd. De afbakening werd relatief ten opzichte van de grenzen van de bestemmingszones op de gewestplannen opgetekend. Volgende algemene principes werden hierbij gehanteerd: − de bodem- en de ruimtelijke kwaliteit van de landbouwgebieden bepalen de afbakening en differentiatie; − er wordt gestreefd naar zo weinig mogelijk enclaves/geïsoleerde gebieden; een aaneensluitende agrarische structuur is het streefdoel; − de benadering moet kaderen in de regionale context; dat heeft onder meer betrekking op de minimale oppervlakte van geïsoleerde entiteiten en de wijze waarop structurele aantasting wordt gekwantificeerd; − de uiteindelijke doelstelling is te komen tot een ruimtelijke structuur die wenselijk is vanuit een zuiver landbouwkundige visie. Bij de afbakening werden er vier gebiedscategorieën gehanteerd: − Niet gerealiseerd: gebieden die aangeduid worden voor eventuele opname in het agrarisch gebied. − Structureel aangetast: dit zijn gebieden die aangeduid worden om eventueel te worden uitgesloten uit het agrarisch gebied. Het gaat hier enerzijds over feitelijk residentiële (bewoning) en geïndustrialiseerde zones, alsmede zones van openbaar nut. Anderzijds betreft het ook gebieden waar het agrarisch gebruik meer en meer in het gedrang komt. − Natuur en bos: zijn eveneens gebieden die aangeduid worden voor een eventuele uitsluiting uit het agrarisch gebied. Naast deze gebiedscategorieën werden ook twee differentiaties aangeduid. Het gaat hier over zones non-aedificandi en verwevingsgebieden. Dit zijn gebieden met natuurwaarden, die dikwijls verbonden zijn met een specifiek landbouwgebruik, bijvoorbeeld graslanden in valleigebieden. Ook landbouwgebieden die ruimtelijk sterk verweven

7

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Land, Afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden in het Vlaams Gewest, eerste versie, 31 maart 1998.



ARCADIS Gedas NV

voorkomen met natuur- en bosgebieden worden afgebakend (mozaïekstructuur). Er wordt maximaal naar gestreefd agrarische bebouwing uit te sluiten.



ARCADIS Gedas NV

OKPK

mä~ååÉå=ãÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=ãçÄáäáíÉáí=

2.3.1.

Gemeentelijk mobiliteitsplan8

Kaart 4: Categorisering van wegen Kaart 5: Actieplan fietsroutenetwerk Kaart 6: Gewenste openbaar vervoersstructuur Een gemeentelijk mobiliteitsplan is het resultaat van een convenant tussen de gemeente, de Vlaamse overheid (ingevuld door de Administratie Wegen en Verkeer) en de openbare vervoersmaatschappij (ingevuld door De Lijn). Het mobiliteitsplan beoogt een gemeentelijke visie met betrekking tot mobiliteit en verkeersstructuren op haar grondgebied; ook relaties met andere gemeenten of hogere overheden worden nader bekeken. De opmaak van een mobiliteitsplan gebeurt in drie fasen. De eerste fase behelst een oriëntatienota met een verwerking van de bestaande plannen en studies, alsook de visies van de verschillende beleids- en belangenactoren over de mobiliteitsproblematiek in de gemeente. In de tweede fase wordt in de synthesenota bijkomend onderzoek verricht en worden een aantal scenario’s opgemaakt: een trendscenario en één of meerdere scenario’s duurzame mobiliteit. In de derde fase stelt het beleidsplan de verschillende beleidsmaatregelen voor om het gekozen scenario duurzame mobiliteit uit te werken. Het beleidsplan werd definitief conform verklaard door de Provinciale Auditcommissie VlaamsBrabant op 20/11/2001. In het beleidsplan werden volgende beleidsmaatregelen – relevant voor het gemeentelijk structuurplan – vooropgezet: - N212 (Steenweg Scherpenheuvel – Westelsebaan) tussen Averbode en Scherpenheuvel: herinrichting doortochten Zichem en Averbode met filterfunctie. Opmaak totaalplan publiek domein Zichem – centrum en Averbode. - N127 (Turnhoutsebaan) tussen Okselaar en Diest: herinrichting doortocht Okselaar met filterfunctie. - Houwaartstraat: herinrichting doortocht Schoonderbuken. Opwaardering publiek domein Schoonderbuken. - Herinrichting doortocht N10 domein in functie van verkeersveiligheid en leefbaarheid. Opmaak totaalplan publiek domein Scherpenheuvel-centrum. - Optimaliseren ontsluiting bedrijventerrein Schuttersveld. - Programma om de schoolomgevingen ruimtelijk herkenbaar te maken als zone 30, bij voorkeur geïntegreerd in een ruimere projectaanpak herinrichting publiek domein centrumgebieden. - Uitbouw van alternatieve fietsen voetgangersverbindingen geïntegreerd in een grensoverschrijdend fietsnetwerk. - Aanleg non-stopfietspad langs de spoorlijn Aarschot – Diest. - Aanbieden van fietsverhuur (NMBS of privé). - Uitbouw toeristenbusje dat verschillende attractiepolen bus-, treinstation, fietsroutenetwerk en randparkings verbindt. - Opwaardering stationsomgeving Testelt: nadruk op verdichting stationsomgeving, herinrichting publiek domein, uitbreiding P&R parking. - Opwaardering stationsomgeving Zichem: nadruk op relatie met kern Zichem, aandacht voor overstap, nieuwe overdekte fietsenstalling, herinrichting publiek domein.

8

Langzaam Verkeer, Beleidsplan mobiliteitsplan Scherpenheuvel-Zichem, juli 2001.



ARCADIS Gedas NV

Herinrichting centrumgebied Scherpenheuvel In bijakte van het mobiliteitsplan werd een studie opgemaakt rond de herinrichting van het centrumgebied Scherpenheuvel.9 2.3.2.

Provinciaal Fietsnetwerk

Kaart 7: Provinciaal Fietsnetwerk De provincie Vlaams-Brabant maakt in het Provinciaal Fietsnetwerk een onderscheid tussen bovenlokale functionele en recreatieve routes. De bovenlokale functionele routes zijn voor Scherpenheuvel-Zichem geprojecteerd op de bestaande verbindende wegeninfrastructuur tussen de verschillende kernen van Scherpenheuvel-Zichem en tussen kernen in de gemeente en in de buurgemeenten. De bestaande verbindingswegen vormen de ruggengraat van het functioneel netwerk omdat zij meestal de kortste verbinding vormen, er verschillende woningen en voorzieningen langs liggen, er verlichting is en de sociale veiligheid er groter is. Kaderend in een recreatief netwerk werden op het grondgebied Scherpenheuvel-Zichem ook een heel aantal recreatieve fietsroutes geselecteerd, waaronder een fietsroute langs de spoorweg en omheen de Demerbroeken, een fietsroute tussen Scherpenheuvel, Zichem en Averbode, enz. De recreatieve fietsroutes verbinden de meeste recreatiegebieden en toeristische aantrekkingspunten met elkaar en staan in relatie met de buurgemeenten. De provincie wenst geen strikt onderscheid te maken tussen het functionele en recreatieve fietsnetwerk, maar integendeel een integratie na te streven van beide netwerken waarbij schakels van het toeristische netwerk zeker ingeschakeld kunnen worden in het fietspatroon van dagelijkse fietsers.

9

Stadsbestuur Scherpenheuvel-Zichem, Begeleidingsopdracht Herinrichting centrumgebied Scherpenheuvel.



ARCADIS Gedas NV

PK

grofafpè=J=mi^klildfpèb=mi^kkfkdp`lkqbuq=

PKNK

dÉïÉëíéä~å=

Kaart 8: Gewestplan Aarschot-Diest Scherpenheuvel-Zichem valt onder het gewestplan Aarschot-Diest, vastgelegd bij KB van 07/11/1978. Op het gewestplan zijn volgende bestemmingen te onderscheiden: Woongebieden De belangrijkste woongebieden situeren zich ter hoogte van de kernen Scherpenheuvel, Zichem, Averbode en Testelt. In Scherpenheuvel, Zichem en Testelt is het centrum aangeduid als woongebied met cultureel-historische en/of esthetische waarde. Schoonderbuken vormt dan weer een kleiner landelijk woongebied. Een geconcentreerd woongebied met landelijk karakter situeert zich in Averbode aan de grens met Tessenderlo. De zone Messelbroek –Schoonderbuken wordt gekenmerkt door een sterke verlinting alsook lintvormige uitlopers van de woongebieden. De gemeente beschikt over een twaalftal woonuitbreidingsgebieden. Daarvan zijn er acht gelegen aan bestaande woongebieden en de rest is gelegen aan woongebied met landelijk karakter. Ambachtelijke zones Er zijn drie zones voor ambachtelijke bedrijven en KMO’s aanwezig in de gemeente: één gelegen langs de N10 op de kruising met de Schransstraat, één langs de Weg Messelbroek ten westen van Zichem en tenslotte één ten noorden van Averbode. Deze drie ambachtelijke zones zijn volledig ingenomen door bedrijven. Recreatiegebieden De gemeente Scherpenheuvel-Zichem beschikt over een tiental recreatiegebieden. Vijf van deze recreatiegebieden zijn bestemd voor dagrecreatie. Twee gebieden voor dagrecreatie liggen in Averbode en maken deel uit van het recreatiepark “De Vijvers”; twee kleinere gebieden voor dagrecreatie zijn gelegen in het centrum van stad Scherpenheuvel en zijn ingevuld door enkele voetbalvelden en gebouwen zoals een sporthal en zwembad. Een viertal recreatiegebieden liggen gebundeld tussen Zichem en Messelbroek en zijn voor het grootste deel ingenomen door zonevreemde woningen en illegale weekendverblijven. Gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut en waterwinningsgebieden Er zijn verschillende gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut aanwezig in de gemeente: één in Schoonderbuken (niet ingenomen), twee in Zichem (rusthuis en station) en twee in Averbode (abdij). Ten westen van Testelt en t.h.v. de Steenweg Diest aan de grens met Diest zijn twee waterwinningsgebieden aanwezig. Natuur-, bos-, en parkgebieden De grote aaneengesloten natuur(reservaat)-, bos-, en parkgebieden situeren zich overwegend in het noordelijk deel van Scherpenheuvel-Zichem. Deze gebieden maken deel uit van de Demervallei tussen Zichem en Testelt (Doodbroek, Kloosterbeemden, Vierkensbroek,…) enerzijds en anderzijds van het heuvelachtig landschap van Averbode (Averbodebos, Weefberg, Rodeberg,…). In het zuidelijk deel van de gemeente zijn er enkele kleinere en meer verspreid liggende natuur(reservaat), bosen parkgebieden aanwezig (oude spoorwegberm, Keiberg, parkgebieden in stadscentrum Scherpenheuvel…).



ARCADIS Gedas NV

Agrarische gebieden Drie soorten agrarische gebieden kunnen worden onderscheiden: - Agrarische gebieden kenmerken het zuidelijk deel (Noord Hageland) van de gemeente. Het westelijk gedeelte van deze agrarische zone is sterk versnipperd door lintbebouwing en groengebieden; - Landschappelijke waardevolle agrarische gebieden liggen versnipperd en verspreid in het noordelijk deel van de gemeente; - Agrarische gebieden met ecologisch belang maken deel uit van de Demervallei.

PKOK

mêçîáåÅá~~ä=orm=íÉêêÉáå=îççê=çéÉåäìÅÜíêÉÅêÉ~íáÉîÉ=îÉêÄäáàîÉå=aÉ=sáàîÉêë=

De camping ‘De Vijvers’, dat deel uitmaakt van het gelijknamig recreatiepark ‘De Vijvers’ in Averbode, is volgens het gewestplan gelegen in een zone voor dagrecreatie. In juni 2001 besliste de Vlaamse Regering met een RUP 46 geheel of gedeeltelijk zonevreemde campings verdeeld over de vijf Vlaamse provincies te regulariseren. In Scherpenheuvel-Zichem werd het recreatiepark ‘De Vijvers’ weerhouden voor de opmaak van een RUP met de bedoeling de bestemming van dagrecreatie om te zetten naar verblijfsrecreatie.

PKPK

dÉãÉÉåíÉäáàâÉ=éä~ååÉå=î~å=^~åäÉÖ=

3.3.1.

Algemeen plan van aanleg

De stad Scherpenheuvel-Zichem beschikt over geen A.P.A. 3.3.2.

Bijzondere plannen van aanleg

Kaart 9: situering van de BPA’s De stad Scherpenheuvel-Zichem beschikt over 4 goedgekeurde BPA’s op haar grondgebied. BPA nr. 2 – K.B. 29/9/1972

Wijziging van bestemmingsplan. August Nihoulstraat, Eggersberg: recreatiezone Op’t Hof, Heidestraat



ARCADIS Gedas NV

BPA nr. 3 - K.B. 9/4/1968

Koning Albertstraat, Schuurwaverstraat.

BPA nr. 4 - M.B. 19/8/2003

RWZI Melsbroek

BPA nr. 5 – K.B. 2/9/1964

Wijkplan: de Planetenwijk

PKQK

sçÖÉäêáÅÜíäáàåÉå=Éå=ï~íÉêEîçÖÉäFÖÉÄáÉÇÉå=EÅçåîÉåíáÉ=î~å=o~ãë~êF=

Kaart 10: Vogel- en habitatrichtlijngebieden In uitvoering van de Europese Richtlijn van 02/04/1979 betreffende het behoud van de vogelstand duidde de Vlaamse overheid 23 speciale beschermingszones voor vogels aan (Besluit van Vlaamse Executieve 17/10/1988). Als één van de 23 Vogelrichtlijngebieden duidde de Vlaamse Executieve de Demervallei aan.

PKRK

e~Äáí~íêáÅÜíäáàåÖÉÄáÉÇÉå=

De Demervallei en het Averbodebos en Weefberg, zijn aangeduid als Europees Habitatgebied. Op 21 mei 1992 werd de Europese Richtlijn 92/43/EEG, inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna (zogenoemde ‘Habitatrichtlijn’), uitgevaardigd. Deze richtlijn heeft september 2006 Pagina 44 van 221


ARCADIS Gedas NV

tot doel de biodiversiteit in de lidstaten te behouden en streeft naar de instandhouding én het herstel van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken. Volgende uitvoeringsmaatregelen dienen door elk lidstaat getroffen: - ‘Speciale Beschermingszones in het kader van de Habitatrichtlijn’, de zogenaamde Habitatrichtlijngebieden, worden aangeduid, die deel zullen uitmaken van een Europees ecologisch ‘Natura2000-netwerk’. In deze zones dienen de lidstaten passende maatregelen te treffen om de bescherming, de instandhouding en het herstel van habitats en soorten waarvoor de gebieden werden aangewezen te verzekeren. Voor de uitvoering van plannen of projecten die negatieve gevolgen (kunnen of zullen) hebben voor het gebied is een aparte procedure voorzien (art. 6). Voor instandhouding en herstel van de beschermingszones kan eventueel op Europese cofinanciering beroep gedaan worden (art. 8). Om de 6 jaar dienen de lidstaten een verslag op te maken over de toepassing van de instandhoudingsmaatregelen, op basis waarvan de Europese Commissie een passende evaluatie kan uitvoeren (art. 9). - Een reeks dieren plantensoorten worden strikt beschermd. - Maatregelen worden genomen ten aanzien van de exploitatie en het onttrekken aan de natuur van een aantal dieren plantensoorten.

PKSK

sä~~ãë=bÅçäçÖáëÅÜ=kÉíïÉêâ=

Kaart 11: Vlaams Ecologisch Netwerk Het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) kadert in het Natuurdecreet van 1997. Een van de belangrijkste gebiedsgerichte maatregelen van dit decreet is de ontwikkeling van een netwerk van uiterst waardevolle en gevoelige natuurgebieden, met name het VEN, en het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON). Het VEN is de ruggengraat van de natuurlijke structuur en bestaat uit gebieden met een hoge natuurkwaliteit. In de VEN – gebieden komen natuurbehoud en –ontwikkeling op de eerste plaats. Hiertoe worden beschermingsmaatregelen uitgewerkt, waardoor voor de burger en de overheid bijkomende rechten en plichten gelden. Het VEN zal opgebouwd zijn uit ‘Grote Eenheden Natuur’ (GEN’s) en ‘Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling’ (GENO’s). Binnen de GEN’s en GENO’s gelden dezelfde regels. Het IVON wordt aangewezen om de natuurgebieden van het VEN zoveel mogelijk met elkaar te verbinden en te ondersteunen. Het betreft hier ook gebieden buiten groene gebieden, zoals agrarische en recreatiegebieden. Voor de burger gelden hier geen bijkomende rechten en plichten. Het IVON wordt later afgebakend. In een eerste fase werd reeds een groot deel van het VEN afgebakend: 86.400 ha van de 125.000 ha in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen vastgelegd. Op 18 juli 2003 besliste de Vlaamse Regering over de definitieve afbakening van het eerste deel van het VEN. In een tweede fase zal de afbakening van de agrarische structuur en de natuurlijke structuur worden uitgewerkt. Op deze manier zal 750.000 ha agrarisch gebied vastgelegd worden (RSV), evenals de resterende 38.000 ha VEN en 150.000 ha natuurverwevingsgebied (RSV). Voor de volledige afbakening van de agrarische en de natuurlijke structuur zijn bestemmingswijzigingen nodig, d.m.v. ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s). Ongeveer 8.500 ha bestemmingswijzing (van natuur naar landbouw of omgekeerd) wordt momenteel voorbereid. Aan de gebruikers en eigenaars van gronden in het VEN gelden vooreerst een aantal algemene voorschriften (o.a. opmaak van bosbeheersplan voor bossen, bemestingsnormen, verbod om ligging en waterpeil van de waterlopen te veranderen, verbod om structuur van landschap te wijzigen, overheid heeft recht van voorkoop en aankoopplicht onder voorwaarden voor gronden en gebouwen in het VEN). Op termijn zullen daarnaast, in samenspraak met de verschillende gebruikers en eigenaars, ook specifieke maatregelen worden afgesproken om de bijzondere natuurwaarden te beschermen en te ontwikkelen. Die afspraken worden vastgelegd in een natuurrichtplan. De eerste plannen worden opgemaakt na de definitieve goedkeuring van het VEN eerste fase. Tegen 2008 moeten alle natuurrichtplannen klaar zijn. Voor wat betreft Scherpenheuvel-Zichem zijn volgende gebieden opgenomen als GEN-gebied.:



ARCADIS Gedas NV

-

Averbodebos en Weefberg; Demervallei: o.a. Kloosterbeemden, Vierkensbroek, Doodbroek, Melkbroek, Krekelbroek, Zavelbeemden, Molenstedenbroek, Voortberg...

PKTK

k~íììêêáÅÜíéä~å=îççê=sbkI=p_w=Éå=ÖêçÉåÉ=ÄÉëíÉããáåÖëÖÉÄáÉÇÉå=

Op 24 juni 2004 verschenen in het Belgisch Staatsblad de Ministeriële besluiten tot het opstarten van de procedure voor de opmaak van de eerste 5 natuurrichtplannen: "het Hoppeland van Poperinge en de Zuidelijke IJzervlakte", de "Dendervallei tussen de gewestgrens en Ninove, evenals het Raspailleboscomplex en Geitebos", de "Demervallei tussen Diest en Aarschot", de "Heuvelrugbenedenstrooms" en de "Hoge Kempen". Natuurichtplannen worden opgesteld door een ambtelijke werkgroep die onder leiding staat van Afdeling Natuur. Dit gebeurt in overleg met lokale belanghebbenden, die verenigd zijn in een stuurgroep. In die stuurgroep zetelen vertegenwoordigers van gemeenten en provincies, regionale landschappen, polders of wateringen, natuurverenigingen, landbouwers, boseigenaars uit lokale bosgroepen, vissers, jagers uit lokale wildbeheerseenheden. Mensen die niet in de stuurgroep zetelen, maar wel een positieve inbreng kunnen hebben of gewoon geïnteresseerd zijn, worden op een meer informele manier betrokken. De Demervallei tussen Diest en Aarschot behelst naast Aarschot en Diest ook de gemeente Scherpenheuvel-Zichem.

PKUK

fåíÉÖê~~ä=ï~íÉêÄÉäÉáÇ=J=ï~íÉêíçÉíë=

Kaart 12: Overstromingsgebieden Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid (B.S. 14 november 2003) legt bepaalde verrichtingen op die de watertoets worden genoemd. Dit betekent dat de overheid indien ze moet beslissen over een vergunningsaanvraag, plan of programma moet nagaan of de werken een ‘schadelijk effect’10 veroorzaken. Indien dat het geval is, kan de overheid de vergunning weigeren, het plan niet goedkeuren ofwel gepaste voorwaarden of aanpassingen aan het plan opleggen. Deze voorwaarden of aanpassingen aan het plan moeten schadelijke effecten voorkomen. Bij het nemen van een beslissing over de vergunning, het plan of het programma houdt de overheid rekening met de vastgestelde waterbeheerplannen (bekkenbeheersplannen stroombekkenplannen). De waterbeheersplannen moeten volgens het decreet tegen 2006 klaar zijn en zijn een beleidsmatige vertaling van de verschillende informatieve kaarten. Ondertussen kunnen de bestaande kaarten enkel als informatief beschouwd worden. In Scherpenheuvel-Zichem zijn de beekvalleien natuurlijke overstromingsgebieden. De NOG-kaart geeft een aanduiding van de gebieden die zouden overstromen onder een volledig natuurlijk watersysteem. Ze is van groot belang om een beeld te geven van de mogelijke gevolgen van extreme weersomstandigheden of het falen van de waterkeringen en mag door het ruimtelijk beleid dus niet worden genegeerd. In de gemeente Scherpenheuvel-Zichem worden de broeken en beemden van de Demer aangeduid als overstromingsgebieden: Doodbroek, Kloosterbeemden, Vierkensbroek, Krekelbroek, Zavelbeemden, Melkbroek, Molenstedenbroek…

10

Een ‘schadelijk effect’ wordt gedefinieerd als ‘ieder betekenisvol nadelig effect op het milieu dat voortvloeit uit een verandering van de toestand van een watersysteem of bestanddelen ervan die worden teweeggebracht door een menselijke activiteit; die effecten omvatten mede effecten op de gezondheid van de mens en de veiligheid van de vergunde of vergund geachte woningen en bedrijfsgebouwen, gelegen buiten overstromingsgebieden, op het duurzaam gebruik van water door de mens, op de fauna, de flora, de bodem, de lucht, het water, het klimaat, het landschap en het onroerend erfgoed, alsmede de samenhang tussen een of meerdere van deze elementen.’



ARCADIS Gedas NV

PKVK

t~íÉêïáåÖÉÄáÉÇÉå=Éå=ÄÉëÅÜÉêãáåÖëòçåÉë=

Kaart 13: Afbakening waterwinningszones Ten westen van Testelt en t.h.v. de Steenweg Diest aan de grens met Diest zijn twee waterwinningsgebieden aanwezig. De afgebakende beschermingszones brengen een aantal belangrijke beperkingen naar activiteiten of installaties met zich mee. Bij besluit van de Vlaamse Regering van 27 maart 1985 werden de handelingen binnen de waterwingebieden gereglementeerd. Zo mogen afhankelijk van de ligging (waterwingebied of beschermingszone type I, II of III) welbepaalde stoffen niet worden geloosd, geen stortplaatsen worden ingericht, geen begraafplaatsen worden opgericht, geen RWZI’s worden geïnstalleerd, geen drijfmest worden opgeslaan, geen mestvaalten worden aangelegd, geen gronden sleufsilo’s worden gebruikt… Binnen een beschermingszone voor grondwater kunnen eveneens bepaalde hinderlijke inrichtingen niet worden opgericht of zijn bepaalde inrichtingen bijkomend milieuvergunningsplichtig. Zo mogen binnen de beschermingszones geen nieuwe varkenshouderijen worden geëxploiteerd of bestaande worden uitgebreid, mogen geen pluimveehouderijen worden opgericht, mogen geen opslagplaatsen voor meststoffen worden opgericht, mogen geen omlopen voor motorvoertuigen worden opgericht, mogen bepaalde producten niet worden geproduceerd. Ten laatste hebben de beschermingszones ook een invloed op de landbouw. Bij decreet van de Vlaamse Regering van 23 januari 1991, gewijzigd bij het decreet van 20 december 1995 worden een aantal bemestingsnormen opgelegd die gelden binnen de beschermingszones. Binnen een beschermingszone type I is elke vorm van bemesting verboden en binnen een beschermingszone type II en III gelden verscherpte bemestingsnormeringen en uitrijperiodes. Recht van voorkoop. Er zijn drie types van recht van voorkoop in de gemeente Scherpenheuvel-Zichem: − Recht van voorkoop betreffende het natuurinrichtingsproject ‘Demerbroeken’. − Recht van voorkoop in de uitbreidingsperimeters van de erkende en Vlaamse natuurreservaten Demerbroeken en Catselt. − Recht van voorkoop in het VEN.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 3:

NK

RUIMTELIJKE CONTEXT

`riqrroefpqlofpèb=pfqrbofkd=

Kaart 14: Cultuurhistorische evolutie Het verleden is sterk bepalend geweest voor het uitzicht van het huidige landschap van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem. Daarom volgt hierna een beknopte cultuurhistorische situering van de gemeente. Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden van Ferraris (1770-1777) In de Demervallei, een groot moerassig open ruimtegebied, ontstonden er in de loop der tijd kernen op regelmatige tussenafstanden op de oversteekplaatsen van de Demer, zoals Testelt en Zichem. Het verhaal van Scherpenheuvel-Zichem start bij het handelsknooppunt Sichem, tijdens de middeleeuwen een stad met een bloeiende lakennijverheid en wijnbouw, waar de scheepsvaart de handel bevorderde. De Maagdentoren, zo noemt het middeleeuws bouwwerk, is hier getuige van. Ook het tolhuis, de St.-Eustachiuskerk, de restanten van het Elzenklooster en het stratenpatroon getuigen hiervan. Het woord “SICH” waarvan Zichem afgeleid zou zijn, is afkomstig van een riviernaam of een moerasnaam. Een mogelijke betekenis is “een plaats waar water en/ of moeras aanwezig is”. Zichem was tijdens de middeleeuwen met zijn lakennijverheid een bloeiend stadje. Vanaf de 15de eeuw kende Zichem echter een donkere periode. Zichem evolueerde tijdens die periode naar een geplunderde stad. De stad werd getroffen door de ondergang van de lakennijverheid en de wijnteelt (15de eeuw); overstromingen, ziekten (pestepidemie), een aardbeving, plunderingen, militaire inname en hongersnood (16de eeuw) teisterden het stadje. Scherpenheuvel daarentegen was tot in de vijftiende eeuw haast onbekend. In het begin van de 14e eeuw gebeurde er nabij een eik waar een Mariakapelleke was aangebracht wonderbare dingen. Scherpenheuvel was toen nog geheel afhankelijk van de heerlijkheid Sichem, zowel gemeentelijk als kerkelijk en door toename van bedevaarders liet de pastoor van Sichem een houten kapel bouwen om de bedevaarders beter te beschermen tegen het gure weer. Door de toenemende verhalen die de ronde deden, groeide het aantal bedevaarders snel aan en werd het een echte begankenis. Albrecht en Isabella, toen landvoogden over de Nederlanden, vernamen de wonderbare dingen en kwamen in 1604 op bedevaart. Dit zorgde voor nog een hogere toeloop en Scherpenheuvel groeide uit tot een zelfstandige stad, terwijl Sichem zijn grondgebied zag inkrimpen. Door het steeds groeiende aantal bedevaarders kon de kapel niet meer voldoen aan de behoeften van de pelgrims en door toedoen van Albrecht en Isabella werd besloten een nieuwe kerk te bouwen. In 1609 werd er op de “scherpe heuvel” in opdracht van de aartshertogen Albrecht en Isabella gestart met de bouw van de monumentale kerk. Ze moest het middelpunt worden van een kleine stad en aangelegd zijn in een zevenpuntige ster. Zo verwierf Scherpenheuvel een fraaie basiliek en stadsrechten. Figuur 6: Lupicini, ideaalstad, uit Della Architecture militaire, 1582



ARCADIS Gedas NV

Scherpenheuvel is in feite een historische stad ontwikkeld naar een renaissanceconcept van een ideaalstad in een formele structuur en militaire beheersing.

Averbode is hele lange tijd de groene parel van de streek geweest gekenmerkt door het uitgestrekt bosgebied. Door de Norbertijnen werd in de 12e eeuw een abdij gesticht, als uitstraling van godsvrucht en geloof. Tot in de eerste helft van de 20e eeuw is Averbode een gehucht geweest. Het Hageland ten zuiden van Scherpenheuvel werd gekenmerkt door eikenbossen (Kaggevinne) en beukenbos (Schoonderbuken), dat zich uitstrekte over Testelt, Rillaar, Houwaart en Binkom. Het alluvium van de Demer werd vooral gebruikt als weiland en hooiland.Ten noorden van de Demer (Zuiderkempen) werd de abdij van Averbode vooral omringd door bossen. Het gebied ten noorden en ten noordwesten van Testelt werd vooral gekenmerkt door akkers omgeven door hagen. Ph. Vander Maelen (1846-1854) Het isolement van de gemeente wordt doorbroken door de aanleg van belangrijke verbindingswegen zoals de N10 (Aarschot-Rillaar-Scherpenheuvel-Diest) en de N2 (Sint-Joris-Winge-Diest), met daarop dwarse verbindingswegen die het huidig wegenpatroon hebben bepaald. Er treedt al een versnippering op van bossen ten behoeve de landbouw. Ten tijde van Vander Maelen wordt Scherpenheuvel-Zichem gekenmerkt door volgende zaken: − de Demervallei is één grote moerassige weide; − het gebied tussen Zichem en Scherpenheuvel wordt ingenomen door landbouwers; − te Kaggevinne en Schoonderbuken worden gebieden vooral ingenomen door bossen; − er is een groot percentage landbouwgrond in Messelbroek en Keiberg; − het gebied vanaf Hanenberg tot de Weefberg wordt ingenomen door akkers; − de abdij van Averbode wordt omringd door bossen. Militair Cartografisch Instituut (1930-1939) Vele verbindingswegen, alsook de spoorweg Leuven-Hasselt (1865) en de buurttramlijn TurnhoutZichem (1900), werden aangelegd. Door de aanleg van de spoorwegen in 19e eeuw zou Zichem weer een belangrijk centrum worden. Niet alleen de spoorlijn maar ook de aanleg van de tramlijn richting Averbode hebben het donkere Zichem weer uit de schaduw gehaald. Zichem werd terug een draaischijf in de streek en heeft de ontsluiting van de gewesten helpen bevorderen. Zichem werd opnieuw een topper en vormde tevens een knooppunt tussen het Ons-Lief-Vrouwke van Scherpenheuvel en de Kempen. De toenemende (auto)mobiliteit zorgde ervoor dat in de 20e eeuw nog vele andere plaatsen goed bereikbaar waren, waardoor de functie als draaischijf in Zichem volledig verdween en zij functioneerde als dorp, waar Scherpenheuvel een belangrijke functie vervult. Bossen werden massaal ontgonnen ten behoeve van de landbouw en de huisvesting. Deze kaalslag, op enkele bomenrijen na, situeerde zich vooral aan de Voortberg, de Kloosterbeemden en het Middelbroek. Topografische kaart (1978-1993) en Orthofoto (1995) De A2 ten zuiden van de Demervallei bevestigt de oorspronkelijke vormingslogica van de afzonderlijke kernen. Het beperkt aantal afritten en rechtstreekse toegangswegen naar Aarschot, Scherpenheuvel-Zichem en Diest wordt het idee van brugfunctie verder gezet. De afrit naar Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

Scherpenheuvel-Zichem zorgt er wel voor dat de ontwikkelingen die te wijten zijn aan de aanwezigheid van de A2 gestructureerd verlopen. Het landschapsbeeld is grondig gewijzigd door de massale populierenaanplantingen.



ARCADIS Gedas NV

OK

_bpq^^kab=orfjqbifghb=pqor`qrro=lm=j^òlkfsb^r= E_lsbkdbjbbkqbifghF=

In dit deel wordt de globale structuur van de regio rond Scherpenheuvel-Zichem geschetst, aan de hand van het ruimtelijk structuurplan provincie Vlaams-Brabant. De belangrijkste ruimtestructurerende elementen zijn de natuurlijke, agrarische, landschappelijke, de nederzettings-, de economische en de infrastructuurelementen. Scherpenheuvel-Zichem ligt in het noorden van de provincie Vlaams-Brabant en grenst aan de provincies Antwerpen en Limburg. De gemeente ligt tussen de steden Aarschot en Diest. Kaart 15: Bestaande ruimtelijke macrostructuur

OKNK

léÉå=êìáãíÉ=

Ruimtelijk - natuurlijke structuur De natuurwaarde van de Demervallei is groot tot zeer groot, wat onder meer door de verschillende Habitat- en Vogelrichtlijngebieden wordt bevestigd. Het gaat om het grootste en meest gevarieerde complex van beekdallevensgemeenschappen in Vlaanderen met uitgestrekte graslanden, broekbossen, moerassen, afgesneden meanders en oude turfwinningsputten (Doodbroek, Vierkensbroek, Kloosterbeemden, ...). Belangrijke gebieden liggen bij Testelt, Averbode en Diest. Kwelwerking is overal duidelijk te zien. In de Demervallei zijn er tal van waterrijke natuurreservaten zoals de Demerbroeken in Scherpenheuvel-Zichem. Deze gebieden danken hun hoge biologische waarde aan de aanwezigheid van een grote structuurrijkdom met zeldzame levensgemeenschappen en soorten en aan de ecologische samenhang van de gebieden. Het gebied ten noorden van de Demer wordt gekenmerkt door grotere natuurgebieden op de getuigeheuvels. Naaldbos is kenmerkend. De heuvelruggen vormen een groot aaneengesloten gebied, waar zeer belangrijke natuurwaarden (heiden) in het bos ingebed liggen. Bij Tessenderlo ligt de beboste Diestiaanrug van Averbode (Gerhagen). Vooral de diverse loofbostypes en oudere naaldbossen hebben typisch Kempische elementen, met relicten van heidegebieden, wat in Vlaanderen zeer zeldzaam is. Naast deze heiderelicten, werden de heuvels beplant met naaldbomen of is er spontane ontwikkeling ontstaan naar eiken- of eiken-berkenbos. Biologisch waardevolle vegetaties situeren zich o.a. op de Weefberg, de Rode berg en de Voortberg. De natuurwaarden op de Diestiaanheuvels in het Hageland (ten zuiden van de Demervallei) situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van een grote structuurdiversiteit, die een hoge soortenrijkdom met zich meebrengt. Vooral de diverse loofbostypes en oudere naaldbossen hebben zowel typische Kempische elementen, als kenmerken van de zuidelijker gelegen zandleem- en leemstreek. Het bestaan van relicten van heidegebieden op lemiger bodems is in Vlaanderen zeer zeldzaam. Biologisch waardevolle (heide)vegetaties zijn o.a. aanwezig op de Wijngaardberg, Waaiberg en Mannenberg. Het uitgesproken reliëf van het Hageland gaf het ontstaan aan talloze holle wegen en taluds, waarvan sommige nog een waardevolle vegetatie herbergen. Ruimtelijk -agrarische structuur Wat de Demervallei betreft, behoort landbouwkundig het deel gelegen ten noorden van de Demer tot de Kempen, het zuiden tussen Rotselaar en de helft van Scherpenheuvel-Zichem behoort tot de Vlaamse zandstreek. Het zuiden tot aan Diest behoort tot de zandleemstreek. Ongeveer alle productierichtingen zijn aanwezig: hokdieren, fruit, vollegrondsgroenten, en melkvee. Grondgebonden land- en tuinbouwbedrijven komen voor naast grondloze veeteelt. Graangewassen, weiden en voedergewassen nemen een belangrijk areaal in. Het areaal van tuinbouwgewassen wordt ingenomen door witloofwortelen en fruitteelt in open lucht of in tunnels (aardbeien). De voornaamste landbouwgronden liggen aan de zuidkant van de Demervallei. Daarnaast treffen we ten noorden van Diest ook nog open ruimte aan, die is ingenomen door de landbouw. De boerderijen bevinden zich in de meeste gevallen in de valleigebieden, de landbouwgronden op de hellingen en plateaus. De Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

valleigebieden worden gebruikt als weiland. De diversiteit duidt op de zoektocht naar meer rentabiliteit, gezien de kleine landbouwbedrijven en de minder goede gronden. Een wijziging van nietgrondgebonden specialisaties naar meer grondgebonden landbouw is aan de gang. Het Hageland behoort tot de zandleemstreek. De zandlemige bodems zijn geschikt. Typerend voor het Hageland is vooral de fruitteelt met laagstamboomgaarden. In tweede instantie is er nog de productie van melkvee (30 % van het areaal is gras), hokdieren en gemengde landbouw. Ruimtelijk is het gebied te beschouwen als een groot landbouwareaal, doorkruist door vrij dunbevolkte woonlinten. Er wordt jaarlijks minder aangifte vastgesteld, hieruit blijkt een evenwicht tussen de vrijgekomen gronden door stopzetting van het bedrijf en het opnemen ervan door blijvers. Landschappelijke structuur Het noordelijk gedeelte van de gemeente behoort tot het verwevingslandschap zuidelijke kempen, een kleinschalig landschap met de landschapstyperende heuvelruggen en hun bosstructuur en de zijlopen van de Demer. De Demervallei met Diestiaanheuvels is een rivier(vallei)landschap. Het zuidwesten van de gemeente behoort tot het bosrijk Hageland, een boslandschap met boskernen en kleinschalige bosstructuur, in samenhang met de beekvalleien en de Diestiaanheuvels.

OKOK

_ÉÄçìïÇÉ=êìáãíÉ=

Nederzettingsstructuur Langsheen de Demer bestaat een keten van kernen bestaande uit: Werchter, Aarschot, ZichemScherpenheuvel, Diest en zet zich door in de provincie Limburg: Halen en Herk-de-Stad. De bevolkingsdichtheid ligt hier ver onder het gemiddelde van Vlaams-Brabant. Door de relatief beperkte afstand tussen de verschillende nederzettingen kon geen enkele zich ontwikkelen tot een volledig uitgeruste regionale stad. Binnen deze keten vormen Diest en Aarschot functionele en morfologische zwaartepunten. Averbode, Zichem, Scherpenheuvel, en Rillaar zijn andere kleinere kernen met veelal recreatieve elementen. Hier en daar treedt verlinting en verrastering van het landschap op, in het bijzonder in Scherpenheuvel-Zichem, Schoonderbuken, Scherpenheuvel en Messelbroek. De zuidwest-noordoost gerichte bosstructuur fungeert hier als trekpleister voor de villawijken. Ruimtelijk-economische structuur Het gebied in het noordoosten van de provincie, langsheen de Demer, bezit een beperkt economisch evenwicht; dit blijkt uit het aandeel investeringen. Aarschot en Diest fungeren als tewerkstellingspolen. De bedrijventerreinen langsheen de Demer zijn voornamelijk gelokaliseerd in Diest en Aarschot. De Aarschotsesteenweg (Mannenberg) in Scherpenheuvel is door de provincie aangeduid als concentratie van grootschalige kleinhandel in niet-stedelijke context. Het betreft een compacte concentratie (meestal een dichtheid van meer dan 10 winkels per 500 m en weinig tussenliggende percelen waarop geen handelsactiviteit wordt uitgeoefend), met een kleine grootte (meestal 5 tot 20 winkels) en met de morfologie van een zone (één of enkele centrale ontsluitingsweg(en) naar de openbare weg en een gezamenlijke parking).



ARCADIS Gedas NV

OKPK

iáàåáåÑê~ëíêìÅíììê=

De belangrijkste lijninfrastructuren verlopen parallel met de Demer met daartussen dwarse verbindingen die deze lijninfrastructuren verbinden tot een netwerk van wegen. De parallel gelegen lijninfrastructuren zijn: de E314 en de N10 in het zuiden en de spoorweg Leuven-Hasselt te midden van gemeente. De belangrijkste dwarsverbindingen zijn de N2, de N258, de N127 en de N212. Dat de spoorweg parallel verloopt met de Demervallei is vooral te wijten aan de te grote overbruggingen die de spoorwegbedding zou moeten ondergaan. De spoorweglijn 35 verbindt de volgende steden en kernen met elkaar: Leuven-Wezemaal-Aarschot-Langdorp-Testelt-Zichem-DiestSchulen-Hasselt. In de omgeving van de open afritten is er een grote druk waarneembaar.

OKQK

qçÉêáëãÉ=Éå=êÉÅêÉ~íáÉ=

Het Hageland kenmerkt zich door brede valleien, een golvend landschap omgeven door typische Hagelandse zandstenen heuvels met hier en daar kleien boseenheden en door holle wegen. Het landelijk gebied biedt aantrekkelijke mogelijkheden voor een recreatief ontdekken van de streek (wandelen, fietsen). De scherpe heuvelruggen vormen een uitdaging voor meer geoefende fietsers en moutainbikers. Belangrijke toeristisch-recreatieve ontwikkelingen situeren zich onder meer rond de Demer. Het bedevaartsoord Scherpenheuvel, de Norbertijnenabdij te Averbode en het aloude vroegere stadje Zichem zijn het vermelden waard. Onder meer het privaat uitgebaat recreatiepark ‘De Vijvers’ in Averbode (90 ha met camping) is een belangrijk recreatieoord. Ook een aantal musea zijn een bezoekje waard, o.a. het Ernest Claes-museum te Zichem. Scherpenheuvel, gelegen temidden van een wijds landschap met zijn basiliek en religieuze connotaties, heeft heel wat toeristisch-recreatieve kwaliteiten. Deze worden aangevuld door Zichem en Averbode. Het geheel is gelegen in een gevarieerd landschap, met hoge natuurwaarden (bijvoorbeeld de Demerbroeken) en wordt ondersteund door een groot logiesaanbod en een goed uitgebouwd collectief vervoer.



ARCADIS Gedas NV

PK

_bpq^^kab=orfjqbifghb=pqor`qrro=lm=jbplkfsb^r=EdbjbbkqbifghF=

PKNK

léÉå=êìáãíÉ=

3.1.1.

Fysisch systeem

Het fysisch systeem van de gemeente wordt besproken aan de hand van de monografie Scherpenheuvel-Zichem. Bodem Het zuidelijk gedeelte van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem behoort tot Noord-Hageland, het noordelijk deel tot de Zuiderkempen. Daartussen stroomt de Demervallei. De bodem van de gemeente bestaat overwegend uit zandleem en lichte zandleemgronden. Wegens het wisselende reliëf, de verscheidenheid in grondsubstraat en de erg variabele grondwaterstanden is er in Scherpenheuvel-Zichem een grote variatie aan bodemtypes te vinden. Zand en leembodems, droog tot vochtig, wisselen af. Toch kunnen een viertal bodemtypes worden onderscheiden naargelang de plaats waar ze voorkomen: 1. Zuiderkempen (gebied ten noorden van de Demer): hier treft men vooral zand (z) en lemig (s) zand aan. De aanwezige naaldbossen verwijzen naar die zandgronden. Belangrijk zijn ook de landduinen te Averbode, ontstaan door stuifzand. 2. Demervallei: de alluviale bodems, ontstaan via vervoer en sedimentatie door het rivierstelsel, bevatten veel leem en klei. 3. Overgangsgebied Kempen en het Hageland (zuidelijk gebied): dit gebied bevat hoofdzakelijk lemig zand en wordt gekenmerkt door beboste heuveltoppen (Waaiberg, Wijngaardberg,…). 4. Hageland (zuidelijkste deel): dit is een gemengde zandleemstreek. De heuvels zijn meestal beplant met den en talrijke boomgaarden houden het landschap gesloten. Reliëf Kaart 16: Reliëf en waterlopen Scherpenheuvel-Zichem heeft een wisselend reliëf. We kunnen een drietal gebieden onderscheiden: 1. Zuiderkempen (gebied ten noorden van de Demer): hier liggen enkele getuigeheuvels (Voortberg, Rodeberg, Weefberg) bestaande uit Mioceenzanden. Deze heuvels bereiken een hoogte van 40 tot 60 m, terwijl het reliëf van de overige gebieden varieert tussen de 10 en de 30 m. 2. Demervallei: de Demervallei vormt de grens tussen de Zuiderkempen en het Hageland. Het reliëf bedraagt er 10 à 20 m. 3. Noord-Hageland: de Hagelandse Diestiaanheuvels of getuigeheuvels zijn belangrijke reliëfelementen. Zij zorgen voor een golvend landschap met grote hoogteverschillen. De Hagelandse heuvels (o.a. Slangenberg, Mannenberg, Wijngaardberg, Waaiberg, heuvels te Kaggevinne,…) zijn glauconiethoudende zandformaties, die door contact met lucht gingen roesten en zo harde ijzerzandsteenbanken vormen. Deze zandsteenbanken zijn vooral te zien op plaatsen waar diepere holle wegen de heuvels doorsnijden. Het reliëf verloopt van >70 m in het zuiden van de gemeente tot 20 m aan de Demervallei. Hydrografie Scherpenheuvel-Zichem wordt hydrografisch bepaald door de rivier de Demer. De Demervallei heeft in de gemeente een breed profiel en vormt binnen de gemeente het grootste aaneengesloten open ruimtegebied. In het gebied komt heel wat open, stilstaand water voor in de vorm van afgesneden Demermeanders, turfkuilen en vijvers.



ARCADIS Gedas NV

Hydrografisch behoort een deel van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem tot het Netebekken. Buitengewone werken van verbetering en wijziging van waterloopbeheerder dienen niet noodzakelijk uitgevoerd te worden door de waterloopbeheerder. Daarnaast worden volgende zijbeken van de Demer onderscheiden in de gemeente11: Tabel 4: Waterlopen in Scherpenheuvel-Zichem waterloop

nummer

categorie

Grote Laak

3.006

3

Laarbeek

3.007

2

Zwarte beek

3.008

2

De Hulpe

3.009

1

Vossekothol

3.010

2,3

Wijnputhol

3.011

2

Leigracht Pelsbroek

3.012

2

De Muggebergloop

3.049

3

Ossebeek (Veldbeek)

3.050

2

Leengoedhol

3.051

2,3

Uilenkoploop

3.053

2

Limietloop

3.054

2

De Grote Leigracht

3.055

3

De Kleine Leigracht

3.056

3

Wolfseikloop

3.124

3

Herseltseloop

7.018

2

Mortelloop

7.022

2

Bron: atlas der waterlopen

Het hydrografische net wordt vervolledigd door een reeks naamloze loopjes die de waterhuishouding regelen. 3.1.2.

Ruimtelijk-natuurlijke structuur

De natuurlijke structuur wordt samengesteld uit fysiek-ruimtelijke elementen, die op een natuurlijke manier ontstaan zijn en/of een belangrijke invloed gehad hebben op de menselijke activiteiten. Het zijn de (abiotische) elementen uit het fysisch systeem (bodem, reliëf, water…) of de biotische natuurelementen (bossen, weilanden…). De huidige natuurlijke structuur van Scherpenheuvel-Zichem wordt getypeerd aan de hand van de Biologische Waarderingskaart, de Atlas van de landschapsrelicten en de monografie ScherpenheuvelZichem. Biologische Waarderingskaart (1988) De Biologische Waarderingskaart (BWK) geeft een inventaris van het biologisch milieu van België weer. De voorkomende vegetatie wordt aan de hand van een lijst van karteringseenheden geïnventariseerd en in kaart gebracht. Op basis van vier criteria: zeldzaamheid, biologische kwaliteit, kwetsbaarheid en vervangbaarheid wordt aan ieder ecotoop een waardecijfer toegekend. Al naargelang dit waardecijfer wordt het ecotoop opgedeeld in de categorieën biologisch zeer waardevol, biologisch waardevol. Hieronder worden enkele waardevolle en zeer waardevolle gebieden beschreven. 11

Er worden 3 categorieën onbevaarbare waterlopen onderscheiden. Dit betekent dat de gewone ruimings-, onderhouds- en herstellingswerkzaamheden alsook de werken van verbetering of wijziging dienen te gebeuren bij categorie 3 door het gemeentebestuur; bij categorie 2 door het provinciebestuur; bij categorie 1 door het Vlaams Gewest. De andere lopen zijn niet geclassificeerde waterlopen.



ARCADIS Gedas NV

-

-

Biologisch zeer waardevol: de Demervallei tussen Averbode en Zichem (inclusief de zuidhelling van de Voortberg), het Averbodebos met aansluitend de Weefberg en de Rodeberg. Verder zijn een aantal afgesneden meanders en oude turfwinningskuilen als biologisch zeer waardevol geklasseerd. Biologisch waardevol: de populierenaanplanten met ondergroei van elzen in het Melkbroek, Doodbroek, Kloosterbeemden en Zavelbeemden (Demervallei). Biologisch minder waardevol: de vele akkers en weilanden ten noorden en ten zuiden van de Demervallei.

Figuur 7: Biologische Waarderingskaart

Structurerende gebieden voor natuur Kaart 17: Ruimtelijk - natuurlijke structuur •

Demervallei en zijbeken

Het deel van de Demervallei van Aarschot tot Zichem vormt de meest oostelijke uitloper van de zogenaamde fossiele Vlaamse vallei. Het gaat om een uitgestrekt beemdenlandschap waarin de perceelsrandbegroeiing grotendeels verdwenen is. Op biologisch vlak zijn er zeer interessante biotopen aanwezig, waarbij de afgesneden meanders en de sporen van fossiele meanders een belangrijke rol spelen. Voedselrijke-, verlandings- en graslandvegetaties, struweel en bosbiotopen wisselen mekaar af. Halfnatuurlijke plantengemeenschappen komen nog voor in de oude en steeds zeldzamer wordende hooilanden. De 19de eeuwse turfputten zijn nog in het Vierkensbroek aanwezig. Vooral vanaf het midden van de 20ste eeuw verschenen op grote schaal populierenaanplantingen. De plaatselijke toponiemen wijzen duidelijk op de elementen uit het Demerlandschap: Zavelbeemden, Melkbroek, Krekelbroek, Kerkendijk, Doodbroek, Vierkensbroek en Kloosterbeemden. De zone Vierkensbroek, Kloosterbeemden, Doodbroek, de Worp en Kraanrijk is een zone gekenmerkt door een hoge ecologische waarde. Grote delen van de Demervallei werden opgenomen in het Vlaams Ecologisch Netwerk en zijn dus structuurbepalend op Vlaams niveau. september 2006 Pagina 56 van 221


ARCADIS Gedas NV

Talrijke waterlopen voegen zich bij de Demer, soms na over een zekere afstand evenwijdig met de Demer gestroomd te hebben: Grote Laak, Laarbeek, Hulpe, Kleine en Grote Leigracht,… •

Averbodebossen

De Averbodebossen in het noorden van de gemeente maken met hun uitgestrekte naaldbossen deel uit van een boscomplex dat zich uitstrekt over de gemeenten Laakdal en Tessenderlo. Het voorkomen van verschillende reliëfelementen en gradiënten (bodem, vochtigheid enz.) zijn de basis voor de verscheidenheid met bossen, graslanden, heiderelicten, duin- en stuifzandvegetaties, lineaire landschapselementen, struwelen, vennen, vijvers enz. De omgeving van de abdij wordt voornamelijk gekenmerkt door Diestiaan-zandsteenheuvels, uitgestrekte bossen, heiderelicten en landduinen. De abdij was één van de pioniers om de aanvankelijke loofbossen en heide om te vormen naar naaldbossen. De aanvang daarvan had reeds in de 18de eeuw plaats, in het algemeen veel vroeger dan in de rest van de Kempen. De bossen zijn door hun uitgestrektheid uniek voor deze regio. Het zuidoostelijk gedeelte is inmiddels aangetast door recreatie-infrastructuur en verkavelingen. De dreven die vanaf de abdijpoort daarheen voeren, hebben erg te lijden onder de hoge recreatiedruk. •

Beboste getuigeheuvels

Kenmerkend zijn de getuigeheuvels die hoofdzakelijk begroeid zijn met dennenbossen (De Waaiberg, De Wijngaardberg, Rode Berg) of gemengd met loofbossen (De Mannenberg, De Voortberg) of gemengd met Amerikaanse Eiken (De Weefberg). Deze beboste getuigeheuvels zijn grotendeels verkaveld en deels ontgonnen wat zich uit in een sterk versnipperde bosstructuur. In het zuidoosten van de gemeente zijn deze getuigeheuvels, ten tijde van Ferraris nog bebost, ontgonnen met hier en daar een paar restanten van kleine bosfragmentjes. Van belang voor de ruimtelijk-natuurlijke structuur van Scherpenheuvel-Zichem zijn volgende beboste getuigeheuvels: Rodeberg, Arendschot-Ekelenberg, Wijngaardberg, Waaiberg, Keiberg, Mannenberg, Slangenberg, Voortberg en de Weefberg. •

Raster van kleine landschapselementen

Verschillende versnipperde kleine bosfragmentjes, perceelrandbegroeiing, holle wegen en andere kleine landschapselementen strekken zich verder uit in het noordwesten tussen de Averbodebossen en de Rodeberg, in het noordoosten tussen de Averbodebossen en de Demervallei, en ter hoogte van de verschillende getuigeheuvels in het zuidwesten van de gemeente. Dit uit zich in een tamelijk gesloten rasterlandschap. 3.1.3.

Ruimtelijk - agrarische structuur

Kaart 18: Ruimtelijk -agrarische structuur Binnen de open ruimte hangt de agrarische structuur nauw samen met de geologische structuur en het reliëf van het desbetreffende gebied. We kunnen een drietal gebieden onderscheiden: - Zuiderkempen (gebied ten noorden van de Demer): het landbouwgebied is kleinschalig gebleven ten gevolge van de minder vruchtbare, zandige ondergrond. - Demervallei: In de Demervallei wordt de open ruimte grotendeels ingenomen door natuur en bos. De landbouw heeft deze gronden op vele plaatsen verlaten. - Noord-Hageland: Grootschalige landbouw op de betere zandleemgronden bepaalt het sterk open karakter. In de valleien wordt de landbouw vervangen door bos en natuur. De landbouwbedrijven situeren zich vooral in het zuidelijk deel van de gemeente. Van de 53 landbouwers zijn er 22 landbouwers in hoofdberoep, 15 in bijberoep en 16 in hobbylandbouw (voor ruimtelijke spreiding: zie kaart).



ARCADIS Gedas NV

Structurerende gebieden voor landbouw •

Aaneengesloten open landbouwgebied omgeving Kaggevinne en Schoonderbuken

Het zuidoosten van de gemeente, deel uitmakend van Noord-Hageland, wordt gekenmerkt door een open zone waarin landbouw een belangrijke rol speelt. Het is een aaneengesloten open landbouwgebied dat nog in grote mate is gevrijwaard van lintbebouwing. De diepe, goed gedraineerde gronden (gemengde zandleemgronden) zijn de beste landbouwgronden. In het gebied komen voornamelijk grootschalige akkers voor, afgewisseld met een aantal weilanden. Op de hellingen van de getuigeheuvels wordt aan wijncultuur gedaan. • Versnipperde landbouwgebieden In het noordwesten tussen de Averbodebossen en de Rodeberg, in het noordoosten tussen de Averbodebossen en de Demervallei, en ter hoogte van de verschillende getuigeheuvels in het zuidwesten van de gemeente, zijn de landbouwgronden meer versnipperd. Dit uit zich in een tamelijk gesloten rasterlandschap. De agrarische structuur wordt gekenmerkt door kleine landbouwgebieden (akkers en weilanden) die voorkomen als kamers tussen grotere natuurcomplexen, verschillende getuigeheuvels, kleine landschapselementen en lintbebouwing. Het uiterste zuidwesten van de gemeente wordt getypeerd door een grootschalige en door bebouwing versnipperde landbouwzone. • Demervallei In de Demervallei komt voornamelijk weilanden voor, verweven met natuur. Aard van de teelten en de veestapel De NIS cijfers van de Landbouwtellingen geven een beeld van de huidige situatie en trends in de landbouw van Scherpenheuvel-Zichem. In mei 1999 waren er 55 landbouwbedrijven in de gemeente Scherpenheuvel-Zichem met een totaal van 37 bestendige werkkrachten en 58 niet bestendige werkkrachten. Van de 55 bedrijven zijn er 7 bedrijven met een vermoedelijke opvolging van 14 jaar of ouder, 18 bedrijven zonder vermoedelijke opvolging en 9 bedrijven weten het nog niet. De totale oppervlakte bedroeg in 1999 1115 ha en 36 are. Gemiddeld komt dit neer op 20,3 ha per bedrijf. De kaart m.b.t. de ruimtelijk - agrarische structuur maakt een onderscheid in ingekleurde bedrijfszetels, akkerbouw, grondgebonden veeteelt (rundvee, melkvee en schapen) en grondloze veeteelt (varkens, pluimvee en mestvee). Tabel 5: Aard van de teelten (landbouwtelling mei 1999) Aard van de teelten Weiden en grasland Voedergewassen Droog geoogste peulvruchten Granen Suikerbieten Aardappelen Extensieve groenteteelt in open lucht Fruitteelt in open lucht Fruitteelt in serres Witloofteelt Bouwland dat uit productie werd genomen

opp.. ha 363,06 207,58 9,57 297,95 61,36 65,90 6,53 0,60 2,25 0,18 31,81

aantal bedrijven 42 28 1 33 12 19 4 2 1 2 -

Het agrarisch landschap van Scherpenheuvel-Zichem wordt vooral bepaald door weiden en grasland, maïs- en graanvelden. september 2006 Pagina 58 van 221


ARCADIS Gedas NV

Tabel 6: De veestapel Veestapel Runderen Varkens Schapen Pluimvee Paarden

aantal dieren 2364 2413 80 23900 2

PKOK

_ÉÄçìïÇÉ=êìáãíÉ=

3.2.1.

Woon- en leefstructuur

aantal bedrijven 38 12 2 1 1

Vooreerst worden algemene kenmerken van het woningbestand en demografische kenmerken bekeken. Vervolgens wordt ingegaan op de ruimtelijke kenmerken van het wonen en op de aanwezigheid van voorzieningen. Demografische kenmerken Voor wat betreft de demografische kenmerken van de gemeente baseren we ons op de Volkstelling van het NIS. De fusiegemeente behoort met zijn 5049 ha duidelijk tot de grotere gemeenten. De bevolkingsdichtheid bedraagt in 2003 een 430,4 inwoners/km². Tabel 7: Evolutie aantal inwoners (1993-2003) Op 1 januari 2003 bedroeg het aantal inwoners in Scherpenheuvel-Zichem 21.733. Op tien jaar tijd 21600 is de bevolking met een 550 –tal inwoners 21500 toegenomen; in 1993 telde de bevolking namelijk 21400 21300 21.172 inwoners. De bevolking in de gemeente is 21200 gedurende de jaren ’80 min of meer gelijk 21100 gebleven (een afname van ongeveer 100 inwoners 21000 20900 op 10 jaar tijd). In de jaren ’90 neemt de 20800 bevolking opnieuw toe, om vanaf 1998 ongeveer 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 te stagneren. Op 1 januari 2003 waren er 9118 gezinnen in de gemeente. De gemiddelde gezinsgrootte in Scherpenheuvel-Zichem bedraagt 2,38 personen. Dit is ongeveer dezelfde gemiddelde gezinsgrootte als in het arrondissement Leuven, de provincie Vlaams-Brabant en Vlaanderen in zijn geheel. Op 1 januari 2003 bedroeg het aantal vreemdelingen 232 eenheden. Dit is ongeveer 1 % van de totale bevolking. Op tien jaar tijd is het aantal vreemdelingen in de gemeente met 100 eenheden gestegen. De bevolkingsgroei die zich in de voorbije tien jaar voordeed is vooral te verklaren door inwijking en niet door de natuurlijke aangroei van de bevolking. In de gemeente ligt gedurende de periode 1992 – 2002 het migratiesaldo (aangroei bevolking door inwijking - uitwijking) tussen 1992 en 2002 beduidend hoger dan het natuurlijk saldo (aangroei bevolking door geboorten - sterften). De meeste inwijkingen zijn te wijten aan de zeer goede ligging van de gemeente ten opzichte van LeuvenAarschot-Diest en Hasselt via de A2. Het aantal geboorten neemt af en het aantal sterften neemt toe door de vergrijzing van de bevolking. Dit resulteert in een negatief natuurlijk saldo de laatste jaren. 21800 21700



ARCADIS Gedas NV

Tabel 8: Natuurlijk saldo 1992-2002

Tabel 9: Migratiesaldo 1992-2002

40

300

30

250

20

200

10

150

0 -10

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

100

-20

50

-30 -40

0

-50

-50

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Met betrekking tot de leeftijdsstructuur van Scherpenheuvel-Zichem kan gesteld worden dat de vergrijzing in Scherpenheuvel-Zichem in de toekomst betekenis zal krijgen op vlak van demografie en huisvesting. Tabel 10:Leeftijdsstructuur in 2000

950

0

Leeftijdsstructuur Prov. VlaamsBrabant '2000'

Leeftijdsstructuur Arr. Leuven '2000'

Leeftijdsstructuur Scherpenheuvel-Zichem '2000' 95+

95+

95+

85-89

85-89

85-89

75-79

75-79

75-79

65-69

65-69

65-69

55-59

55-59

55-59

45-49

45-49

45-49

35-39

35-39

35-39

25-29

25-29

25-29

15-19

15-19

15-19

5-9

5-9

5-9

950

mannen vrouwen

20000

0

20000

mannen vrouwen

42200

0

42200

mannen vrouwen

Structurerende gebieden betreffende de woonen leefstructuur Kaart 19: Woon- en leefstructuur De gemeente Scherpenheuvel-Zichem bestaat uit vijf kernen (Scherpenheuvel, Zichem, Testelt, Averbode en Schoonderbuken) en drie kleinere landelijke woonzones (Messelbroek, Okselaar en Keiberg), zo goed als verbonden door verschillende woonrasters. De woonen leefstructuur van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem is opgebouwd uit volgende ruimtelijk - functioneel te onderscheiden elementen: •

Hoofdkern Scherpenheuvel

Scherpenheuvel vormt de hoofdkern van de gemeente. De stad Scherpenheuvel is het grootst in omvang en fungeert als het centrum van gemeente. Scherpenheuvel is een historische stad ontwikkeld naar een renaissanceconcept van een ideaalstad. Met de basiliek als ankerpunt en ruimtelijke drager is deze historische stad - met zijn hoeveelheid aan horeca, winkeltjes en activiteiten (bedevaartsoord) een bruisende stad. De basiliek is daarbij de hoofdattractiepool voor de ganse gemeente en motor van toeristisch – culturele en recreatieve voorzieningen. Aan de randzone van de stad, waar vroeger de stadswallen de grens vormden, zijn de meeste centrumfuncties (stadshuis, postkantoor, banken en winkels…) gelegen. Stadsuitbreidingen hebben zich voornamelijk voorgedaan langsheen de N10 richting Aarschot. In noordelijke (richting Zichem) en zuidelijke (richting Schoonderbuken) zijn er ook uitbreidingen van de stad.



ARCADIS Gedas NV

•

Zelfstandige kern Averbode

Averbode is gelegen in het noorden van de gemeente. Het is een zelfstandige kern, die voornamelijk door de toeristisch-recreatieve attractiepolen (Norbertijnenabdij en recreatiepark ‘De Vijvers’) op een iets hoger niveau functioneert dan de overige, kleinere kernen. Alhoewel deze kern qua grootte de hoofdkern Scherpenheuvel evenaart, zijn de aanwezige voorzieningen van een lager niveau, gericht op de plaatselijke bevolking. De kern Averbode heeft zich ontwikkeld vanuit een straatdorp en groeide omheen de Demerbroeken lintvormig uit richting Testelt en Zichem. Zowel langs de Testeltsesteenweg als de Westelsebaan deint de kern verder uit en zorgt zo goed als voor een aaneengroeien met de kernen Testelt en Zichem. •

Kleinere kernen Zichem, Testelt en Schoonderbuken

Zichem is een historisch waardevolle kern die gegroeid is langs de Demer. De oude structuur van de stadskern Zichem is zo goed als onaangeroerd gebleven. Zichem beschikt over een historisch verdichte structuur. De oorspronkelijke ligging van de stadswallen is vandaag nog waarneembaar in het stratenpatroon. De historische eigenheid en identiteit van de compacte kern is een belangrijk gegeven. Er zijn verschillende cafés en restaurantjes aanwezig, mede door de toeristisch-recreatieve uitstraling van de dorpskern. Net zoals Zichem is Testelt langs de Demer gelegen. Ook Testelt is een historisch waardevolle kern. Een sterke morfologische structuur zoals Zichem en Scherpenheuvel heeft Testelt niet. Het historisch centrum loopt in noordelijke richting uit in een rasterlandschap. Testelt kent een kleinere toeristischrecreatieve aantrekkingskracht mede omdat het door de natte Demervallei gescheiden is van Zichem. De Demervallei wordt doorbroken op twee plaatsen, met name in Testelt en Zichem. Dit brengt met zich mee dat de verkeersdruk op deze twee plaatsen de leefbaarheid van de kernen ondermijnt. Schoonderbuken is een typisch historisch gegroeid straatdorp in het zuidwesten van de gemeente. Evenwijdig en haaks op deze hoofdstraat ontwikkelen zich linten en wijken. De nabijheid van de E314 speelt hier zeker een belangrijke rol in. •

Kleine kernen in de open ruimte Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek, Keiberg en Groen Hoeve

Tussen de voornoemde kernen bestaat de nederzettingsstructuur uit een rastervormig patroon van verschillende linten met nog een aantal kleine historisch gegroeide kernen, die enkel nog zichtbaar zijn aan de kerk en omliggend plein met een school. Deze kernen zijn in de loop der jaren volledig uitgedeind en kenmerken zich nu door verschillende woonlinten. Een kleine kern in de open ruimte is Okselaar, ten noordoosten van Averbode gelegen. Deze kern wordt voornamelijk gekenmerkt door een vrij groene omgeving met Villa Bosquet en met uitdeining vooral langs de N127. De basisvoorziening en school zijn gebundeld in het centrum. Ook Messelbroek is een kleine kern in de open ruimte en wordt vooral gekarakteriseerd als één groot lint langs Weg Messelbroek, met ter hoogte van het centrum een kerk met school. Nog nauwelijks herkenbaar is de kern Keiberg, gelegen op het kruispunt van twee intergemeentelijke wegen. Daarnaast zijn er nog Ter Hoeve en Groen Hoeve. Groen Hoeve situeert zich tussen de N10 (Mannenberg) en de kern Schoonderbuken (Groenhoef, Lobosstraat, Koestraat). Ter Hoeve situeert zich in het noorden van de gemeente, in de nabijheid van het Averbodebos. •

Woonlinten

In de gemeente treedt er op zeer veel plaatsen een snel uitdijende lintbebouwing op. Dit heeft als gevolg dat de verschillende kernen in de gemeente aan elkaar groeien. Het samengroeien van kernen onder invloed van een verlinting doet zich voornamelijk voor tussen Testelt en Averbode en ten westen van Scherpenheuvel en Zichem. De woningen in deze lintbebouwingen hebben meestal geen stedenbouwkundige of typologische eenheid en zorgen voor een breuk in het landschap. • Leegstaande woningen Verspreid over de ganse gemeente situeren zich 41 leegstaande woningen waarvan er slechts 14 tekenen van verwaarlozing vormen. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

•

Zonevreemde woningen

Kaart 20: Zonevreemde woningen Zoals de meeste buitengebiedgemeenten kampt ook de gemeente Scherpenheuvel-Zichem met heel wat zonevreemde woningen. De gemeente heeft al alle potentiële zonevreemde woningen geïnventariseerd. Hieronder vallen ook nog verschillende landbouwbedrijven en de weekendverblijven. Voorzieningen, handel en diensten In dit punt worden enkel die voorzieningen besproken die een verzorgende functie hebben voor de plaatselijke bevolking. Deze zijn voornamelijk terug te vinden in de dorpskern vermengd met andere functies. •

Handel en diensten

In de gemeente situeren handelszaken en dienstenfuncties zich voornamelijk ter hoogte van de hoofdkern Scherpenheuvel, meer bepaald aan de randzone van de stad en langsheen de N10 richting Aarschot. Langsheen de N10 betreft het voornamelijk grootschaliger baanwinkels. Kleinere concentraties van handelszaken en diensten zijn voornamelijk terug te vinden in de Kattestraat buiten het centrum van Testelt en langsheen de Westelsebaan in Averbode. •

Voorzieningen

De gemeentelijke voorzieningen zijn hoofdzakelijk in de hoofdkern Scherpenheuvel gesitueerd (stadhuis, gemeentepolitie, rijkswacht, brandweer postkantoor). Scherpenheuvel wordt beschouwd als het administratief centrum van de gemeente. De hoofdbibliotheek is gelegen in Averbode langs de Westelsebaan; daarnaast zijn er uitleenposten in Messelbroek en Schoonderbuken. Het O.C.M.W. van Scherpenheuvel-Zichem is gelegen in Zichem op de Markt. De buitenschoolse kinderopvang heeft vestigingen in Scherpenheuvel, Averbode en Testelt. Het VVV-kantoor ligt op een strategische plaats, met name in het centrum van Stad Scherpenheuvel langs de Basilieklaan. Er is een containerpark aanwezig langs de Mannenberg op de grens met Aarschot. Het betreft hier eerder een containerpark met regionale uitstraling (containerpark in eigendom van Interleuven). De gemeente beschikt zelf niet over een eigen gemeentelijk containerpark. Sportvoorzieningen Kaart 21: Sport- en speelterreinen In de gemeente Scherpenheuvel-Zichem zijn er een viertal sportinfrastructuren: een zwembad en een sporthal in Scherpenheuvel, een sporthal in Averbode en een turnzaal in Zichem. Daarnaast zijn er nog 19 voetbalterreinen in de gemeente, waarvan er 17 zonevreemd liggen. 1. Voetbalveld Eggersberg + terrein staande wip 2. Speelterrein Marslaan 3. Speelterrein Lijsterlaan 4. Speelterrein Lobbensestraat achter parochiezaal Keiberg 5. Voetbalveld Schuttesweg (FC Lachers + SNA keiberg) 6. Voetbalveld + trainingsveld Weg Messelbroek (jeugd M.J. Zichem) 7. Voetbalveld + trainingsveld Houwaartstraat (Scherpenheuvel Sport) 8. Speelterrein Houwaartstraat achter ex-school 9. Voetbalveld + trainingsveld Kwalijkstraat (M.J. Zichem + Oep de Met + de verteranen) 10. Terrein “Hammekens” Ernest Claesstraat (hondenclub ‘De Gouden Jachthoorn’) september 2006 Pagina 62 van 221


ARCADIS Gedas NV

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Speelterrein Boonstaat (Scouts Averbode) Voetbalterrein Bredestraat (FC Park ter Heide) Voetbalterrein Hollestraat (liefhebbers Testelt) Voetbalterrein Nieuwstraat (Sparta Averbode + Scouts Testelt) Voetbalterrein + 2 trainingsvelden Nieuwstraat (HO Testelt) Voetbalterrein Bredestraat (FC Sportwereld + eventueel liefhebbers Testelt) Chirokampenverblijven Speelterrein Brabantsebaan (Chiro Okselaar) Voetbalterrein + 2 trainingsvelden Pastoor Brissacstraat (VC Okselaar) Voetbalterrein Brabantsebaan (Belspa okselaar) Voetbalterrein + trainingsveld + piste (Everbeur sport) Voetbalterrein Molenstraat (FC Wit-Blauw) Voetbalterrein Spordel Voetbalterrein Diestsestraat (Rode Duivels Kagevinne) Voetbalterrein Op ‘t Hof (Scherpenheuvel Sport) Hondenclub Voetbalterrein Eikeveldstraat - kerk Messelbroek (jeugd M.J. Zichem) Voetbalterrein Mannenberg (FC Nelly Boys) Gemeentelijke Magazijnen, prins Alexanderstraat te Scherpenheuvel-Zichem

Socio – culturele voorzieningen In de gemeente zijn er 9 ontmoetingscentra: drie in Testelt en één in Okselaar, Averbode, Scherpenheuvel, Messelbroek, Schoonderbuken en in Zichem. Er ontbreekt nog een goed uitgerust cultureel centrum die de inwoners in culturele behoefte voorziet. Onderwijsvoorzieningen Scherpenheuvel-Zichem heeft 15 schoolgebouwen waarin 7 met stedelijk onderwijs, 10 met vrij onderwijs, 1 met gemeenschapsonderwijs, 2 muziekscholen en 1 kunstacademie. Elke kern heeft twee scholen, met uitzondering van Okselaar en Schoonderbuken die elk één school hebben. Voor het middelbaar onderwijs is Scherpenheuvel-Zichem eerder gericht naar Diest en Aarschot.



ARCADIS Gedas NV

3.2.2.

Ruimtelijk - economische structuur

Kaart 22: Ruimtelijk - economische structuur In dit hoofdstuk wordt de ruimtelijk - economische structuur besproken. Deze structuur is belangrijk voor de tewerkstelling in de gemeente. De bedrijven worden volgens hun ruimtelijke kenmerken ingedeeld. Socio-economisch profiel In onderstaande tabel is de evolutie weergegeven van het aantal bedrijven en werknemers in de gemeente Scherpenheuvel-Zichem. Uit onderstaande tabel blijkt dat er in de gemeente in 2000 een 660-tal bedrijven waren, met tezamen een 5200 werknemers. In de bestudeerde jaren is het aantal bedrijven ongeveer stabiel gebleven, het aantal werknemers is licht gedaald. Tabel 11: Evolutie van het aantal bedrijven en werknemers Inrichtingen

Werknemers

1995

666

5300

1996

684

5460

1997

702

5166

1998

682

5136

1999

684

5100

2000

664

5237

bron: NIS, RSZ, jaarverslagen 1995 tot 2000

In de RSZ-statistieken wordt de verdeling van de tewerkstelling over de verschillende sectoren bijgehouden. Bovendien geven de statistieken de evolutie van de tewerkstelling weer. De totale tewerkstelling te Scherpenheuvel-Zichem is in de bestudeerde 5 jaar licht gestegen met 5,3 %. Het aantal inrichtingen daalde met 7,1 %. Deze groei in tewerkstelling manifesteerde zich het sterkst in de sectoren “Onroerende goederen, openbaar bestuur” (46,8 %), “Vervoer en opslag en communicatie, financiële instellingen” (23 %), “Onderwijs, gezondheidszorg” (20 %) en “Industrie” (18,3 %). De tewerkstelling in de landbouw en visserij ging het sterkst achteruit met – 41,4 %, gevolgd door “Delfstoffen, industrie” (- 23,6 %) en “Elektriciteit, gas, water, bouwnijverheid” (- 22,1 %). De meeste mensen zijn tewerkgesteld in de sectoren “groot- en kleinhandel, horeca” en “industrie”. Tabel 12: RSZ -statistieken 1997-2001 Bedrijfstak

2001 Inrichtingen

NACE 0: landbouw, visserij

1997

Werknemers

Inrichtingen

%

Werknemers

4

17

8

29

-41,4

NACE 1: delfstoffen, industrie

18

133

22

174

-23,6

NACE 2: industrie

16

552

16

506

9,1

NACE 3: industrie

3

55

2

7

685,7

47

265

52

340

-22,1

NACE 4: elektriciteit, gas, water, bouwnijverheid NACE 5: groot- en kleinhandel, horeca

136

754

150

808

-6,7

NACE 6: vervoer en opslag en communicatie, financiële instellingen

31

294

31

239

23,0

NACE 7: onroerende goederen, openbaar bestuur

27

408

23

278

46,8

NACE 8: onderwijs, gezondheidszorg

27

460

25

390

20,0

NACE 9: gemeenschapsvoorzieningen

17

125

22

138

-9,4



ARCADIS Gedas NV

Totaal

326

3036

351

2909

5,3

Structurerende gebieden voor bedrijvigheid De ruimtelijk-economische structuur in de gemeente Scherpenheuvel-Zichem is opgebouwd uit volgende ruimtelijk – functioneel te onderscheiden elementen: •

Bedrijventerreinen

In de gemeente zijn er drie bedrijventerreinen: een bedrijventerrein gelegen aan de N10 (grens met Aarschot), één in Weg Messelbroek en een bedrijventerrein in Averbode (aan de Abdij). - Het bedrijventerrein Schutterveld aan de N10 (ca. 3 ha) is hoofdzakelijk gericht naar deze infrastructuur en heeft geen binding met één van de kernen. Dit bedrijventerrein is door de ligging aan de N10 goed ontsloten en vlot bereikbaar via de N10 en via de autosnelweg E314, zonder hinder te veroorzaken in de kernen. Het bedrijventerrein telt een 3 – tal bedrijven en is volgebouwd. - Het bedrijventerrein Weg Messelbroek (ca. 9,5 ha) wordt omringd door recreatiegebieden die hoofdzakelijk zijn ingenomen door permanente bewoning. Ook hier is er geen sprake van binding met een kern. De lokalisatie van het terrein is niet optimaal: het terrein is slecht ontsloten en is enkel bereikbaar via kleinere wegen. Het bedrijventerrein telt een 8 – tal bedrijven en is volgebouwd. - Het bedrijventerrein Agora (met Agora – drukkerij) in Averbode (ca. 1,6 ha) is gelegen aan de Abdij van Averbode en ligt op een korte afstand van het centrum van Averbode. Het terrein is bereikbaar via de N212 naar Zichem en Scherpenheuvel. •

Concentraties van ‘wonen en werken’

In lintbebouwingen en in de kernen Averbode, Schoonderbuken en Scherpenheuvel zitten veelal bedrijven verweven tussen de woningen. Het gaat hier vooral over kleinere bedrijven en éénmanszaken die gegroeid zijn vanuit de woning. •

Baanontwikkelingen

Op de N10 vanaf het centrum van Scherpenheuvel richting Aarschot heeft er zich een typisch multifunctioneel lint ontwikkeld, gericht op de goede zichtlocatie langs de regionale verbindingsweg. De baanontwikkelingen omvatten verschillende types van activiteit. Het gaat om een lint van wonen en voornamelijk grootschalige kleinhandel (baanwinkels), grootschalige horecazaken en andere bedrijvigheid. •

Zonevreemde bedrijven

Kaart 23: Zonevreemde bedrijven Op basis van een gemeentelijke inventarisatie (2002) liggen volgende bedrijven zonevreemd. Hierbij moet vermeld worden dat de lijst niet-limitatief is. Om verschillende redenen kunnen er bedrijven ontbreken. ID

TYPE_BEDRIJF

GWP

1 Matrik

NAAM

zoetwaren

0900- agrarische gebieden

2 Delen

schrijnwerkerij


3 Van Schaeybroeck

bouwonderneming

0102- woongebied met landelijk karakter

4 Pottibo

pottenbakkerij

0702- natuurgebied met wetenschappelijke

5 Exelmans

transport


6 Mobelec

ramen en deuren in PVC


7 Postillon

transport

1100- ambachtelijke bedrijven en kmo's

8 Coenen

transport


9 Van de Weyer

autoherstelplaats




ARCADIS Gedas NV

ID

•

TYPE_BEDRIJF

GWP

10 Timmermans

NAAM

opslagplaats gas


11 Goelen

tankstation


12 Eurofresh

voeding

0901- landschappelijk waardevolle gebied

13 Reynders

koelinstallatie


14 Claeskens

carroseriebedrijf/garage


15 Cresens

grasmaaiers


16 Linea Raffaeli

textielbedrijf


17 OMET

bouwonderneming


18 Antonis

houtbewerking


19 Cresens

tankstation


20 De Boel

carrosseriebedrijf


21 Van de Staey

autoherstelplaats


22 Vranken

schrijnwerkerij


23 Smolders

transport


24 Sterckx

schrijnwerkerij


25 Verbiest

schrijnwerkerij


26 Vernelen

schrijnwerkerij


27 Smeyers

transport


28 De Ceulaer

transport


29 Hoflijk

garage


30 Pedico

schoenen


31 Fonteyn

ramen, deuren, veranda's


Leegstand en verwaarlozing

In 2004 stonden er 14 panden op de inventaris van leegstand en/of verwaarlozing van bedrijfsruimten. Deze bedrijfsruimten liggen verspreid over de gemeente: • Schrannsstraat • Ernest Claesstraat (3) • Steenweg Diest • Basilieklaan • Stationswijk • Eikeveldstraat • Maasstraat • Weg Messelbroek • Melckbroeck



ARCADIS Gedas NV

PKPK

iáàåáåÑê~ëíêìÅíììê=

Kaart 24: Bestaande lijninfrastuctuur Dit zijn verbindende elementen (wegen, spoor, waterwegen…) tussen de verschillende activiteiten in de functionele ruimte. Het zijn duidelijk herkenbare elementen in het fysieke landschap. 3.3.1.

Weginfrastructuur

Regionale verkeersstructuur De gemeente Scherpenheuvel-Zichem situeert zich tussen de hoofdwegen E313 (Antwerpen - Hasselt) en E314 (Leuven – Hasselt). De E314 dwarst de gemeente in het uiterste zuiden, de E313 ligt ten noorden van de gemeente. Er zijn geen open afritten op het grondgebied van ScherpenheuvelZichem. Van op de A2 is de belangrijkste open afrit voor de gemeente Tielt-Winge. De belangrijkste lijninfrastructuren die Scherpenheuvel-Zichem doorkruisen verlopen parallel met de Demer. Het betreft de E314 (Leuven – Hasselt) in het uiterste zuiden van de gemeente, de N10 (Aarschot – Diest) in het zuiden en de spoorweg Leuven-Hasselt te midden van gemeente. Daartussen zijn er dwarse verbindingen die deze lijninfrastructuren verbinden tot een netwerk van wegen. Op het grondgebied van de gemeente is de N258 een belangrijke weg in de regionale verkeersstructuur; de N258 tussen de E314 en de N10 vervult een verzamelfunctie naar de autosnelweg voor de omgeving. Daarnaast zijn ook de N212 en de N127 belangrijke wegen in de regionale verkeersstructuur. De N212 maakt een verbinding tussen Scherpenheuvel, Zichem en Averbode. De N127 maakt een verbinding tussen Okselaar, Molenstede en Diest. Gemeentelijke verkeersstructuur Volgende wegen kunnen beschouwd worden als plaatselijke verbindings- en ontsluitingswegen: de Oude Tiensebaan, die als alternatieve route wordt gebruikt bij het afsluiten van het centrum van Scherpenheuvel; Tiensestraat - Pelgrimsstraat; Tieltsebaan – Testeltsebaan; Testeltsesteenweg – Pastoriestraat; August Nihoulstraat-Houwaartstraat – Hoensberg – Miskruisstraat Bredeveldstraat-Kranenbrugstraat De overige straten zijn woonstraten en/of landbouwwegen en worden onderverdeeld bij de overige wegen. De spoorweg en Demer zijn een barrière in de gemeente. Slechts twee overgangswegen, waarvan één enkel voor personenwagens, maken de noord-zuidverbinding zowel op gemeentelijk vlak als op regionaal vlak moeilijk. 3.3.2.

Openbaar vervoer

In de oost – westrichting worden twee openbare vervoersystemen onderscheiden. Deze zijn: spoorlijn Leuven – Hasselt buscorridor die de steden Aarschot en Diest met elkaar verbindt via Scherpenheuvel Buslijnen De hoofdlijnen worden gevormd door de buslijnen 36 (Aarschot-Langdorp-AverbodeScherpenheuvel), 35 (Aarschot – Rillaar – Scherpenheuvel – Diest), 19 (Geel-Tessenderlo-Diest, met bediening van Okselaar en Zichem) en 19b. Scherpenheuvel-Zichem beschikt ook over een belbus. Spoorverkeer De gemeente wordt doorkruist door de spoorlijn Hasselt – Diest – Aarschot – Leuven. Op het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem zijn er twee stations, namelijk ter hoogte van Testelt en



ARCADIS Gedas NV

Zichem. Er zijn overstapvoorzieningen van de trein op de bus aanwezig. De trein bedient een groter gebied dat de buslijnen (richting Leuven – Brussel – Antwerpen in westelijke richting en Diest – Hasselt in oostelijke richting). 3.3.3.

Langzaam verkeer

Kaart 25: Lokale fietsvoorzieningen Het overzicht van de huidige fietsvoorzieningen is aangeduid op de kaart lokale fietsvoorzieningen. Er worden drie types onderscheiden, namelijk: vrijliggende tweezijdige fietspaden; aanliggende tweezijdige fietspaden; het aanliggend éénzijdig dubbelrichtingsfietspad.

PKQK

qçÉêáëíáëÅÜJêÉÅêÉ~íáÉîÉ=ëíêìÅíììê=

Kaart 26: Toeristisch-recreatieve structuur Met name door de rust, de betrekkelijk grote landschappelijke variatie door de Demerbroeken, de bossen van Averbode en de Merodebossen die zich verder uitstrekken over de provincies Antwerpen en Limburg, door de verschillende historische waardevolle kernen Scherpenheuvel, Zichem, Averbode en Testelt en door de waardevolle monumenten, bezit de gemeente Scherpenheuvel-Zichem heel wat toeristische troeven. We onderscheiden volgende elementen in de toeristisch-recreatieve structuur van ScherpenheuvelZichem: 3.4.1.

Dagrecreatie

3.4.1.1. Dagattractiepunten en dagtochten Historische kernen •

Centrum Scherpenheuvel

Scherpenheuvel is het centrum in de gemeente op toeristisch vlak. De kern heeft de toeristische aantrekkingskracht vooral te danken aan de Onze-Lieve-Vrouw-basiliek en vormt hierdoor een druk bezochte bedevaartsplaats. Er bevinden zich veel winkels en horecavoorzieningen in deze kern. Vooral horecavoorzieningen concentreren zich rondom de basiliek alsook verschillende kraampjes. Kortelings zal het centrum ‘De Pelgrim’ worden geopend dat groepen bedevaarders ontvangt. Er is een VVV-kantoor aanwezig in de gemeente. Deze ligt op een strategische plaats, met name in het centrum van Scherpenheuvel langs de Basilieklaan. •

Zichem en Averbode

Andere kernen die op toeristisch vlak iets te betekenen hebben - zij het dan wel op lager niveau dan Scherpenheuvel - zijn vooral Zichem en Averbode. Zichem dankt zijn bekendheid in Vlaanderen aan de populaire schrijver Ernest Claes. Zichem vertegenwoordigt een aantal belangrijke waardevolle cultuurhistorische monumenten zoals de Maagdentoren, het geboortehuis Ernest Claes, het tolhuis. Allen getuigen van de bloeiende welvaart die deze stad heeft gekend. Structuurbepalend is tevens het marktplein met de kiosk. Rondom het aangenaam marktplein liggen een aantal horecavoorzieningen. De kern Averbode dankt zijn aantrekkingskracht aan de Norbertijnenabdij, gesticht in 1134. Het nabijgelegen recreatiepark ‘De Vijvers’ heeft ook een grote aantrekkingskracht. Hoewel aanpalend aan de kern van Averbode is de kern op toeristisch-recreatief vlak te verwaarlozen.



ARCADIS Gedas NV

Cultuurhistorische trekpleisters Scherpenheuvel-Zichem beschikt over een aantal cultuurhistorische voorzieningen van bovenregionale allure: de Onze-Lieve-Vrouwbasiliek, het geboortehuis van de schrijver Ernest Claes, en de Norbertijnenabdij in Averbode. Naast de belangrijkste trekpleisters heeft Scherpenheuvel-Zichem diverse cultuurhistorische bezienswaardigheden verspreid over de verschillende kernen, waarvan verschillende geklasseerd werden als beschermd monument, landschap of dorpsgezicht: − Scherpenheuvel: Waterput, Mariahal, resten Oratorianenklooster, De Oude Bareel, Loboschhoeve, Wijnkelder Boschberg, Gulden Vlies. − Averbode: Kroningskapel, Kapel H. Kruis, Putterskapel, graf van Ernest Claes, drukkerij en uitgeverij in de abdij − Zichem: Sint-Eustachiuskerk, Marktplein met monument van Ernest Claes, Watermolen, Afspanning Het Witte paard, Maagdentoren, Oranjekasteel, Elzenklooster, Tolhuis. − Testelt: Sint-Pieterskerk, Watermolen, Oude Pastorie, Sint-Jozefkapel, dorpspanorama ‘Voortberg’. − Messelbroek: Sint-Michielskerk, Sint-Antoniuskapel, Sint-Michielskapel, Oude Pastorie. − Verschillende georganiseerde dagtochten doen de bekendste van deze bezienswaardigheden van Scherpenheuvel-Zichem aan. Natuur- en recreatiedomeinen Scherpenheuvel-Zichem heeft haar aantrekkingskracht ook te danken aan de aanwezigheid van verschillende natuur- en recreatiedomeinen. De belangrijkste zijn het recreatiepark ‘De Vijvers’, de Merodebossen en De Demerbroeken. Op lager niveau zijn er in de gemeente volgende bezienswaardigheden: het Mariapark in Averbode het park aan het rusthuis in Scherpenheuvel De Gabber Kinderboerderij In de gemeente is het recreatief medegebruik van de open ruimte een belangrijke vorm van recreatie. Door de belangrijke natuurwaarden is het niet mogelijk om een vrije wandeling doorheen de Demerbroeken te maken. Ook de Merodebossen, die zich verder uitstrekken over Westerlo en Laakdal, zijn niet toegankelijk voor wandelaars, fietsers en ruiters. Recreatief toeren Het landschap en de natuur rond Scherpenheuvel-Zichem wordt frequent bezocht door routegebonden recreanten en toeristen. Voor de inwoners en recreanten worden verschillende routes aangeboden: Wandelroutes −

−

Wandelen te Scherpenheuvel-Zichem: omvat 8 wandelingen doorheen de gemeenten met afstanden tussen 3 tot 8 km: o De Norbertijnenwandeling (5 km): langs de abdij en het recreatiepark De Vijvers o De Weefbergwandeling (5 km): langs de Norbertijnenabdij en de beboste helling van de Weefberg richting de wijk Ter Hoeve… o Wandeling Keiberg-Schoonderbuken (9km) o Wandeling te Messelbroek (7 km) langs de Wijngaardberg o Wandeling te Scherpenheuvel richting Kaggevinne (8km): o De Pelgrimswandeling (3 km) o De bedevaartroute (6km): langs Scherpenheuvel en Zichem o Wandeling te Testelt (9km): langs de Demer Sint-Jan Berchmanspad: wandeling tussen het geboortehuis van Sint-Jan Berchmans (centrum Diest) en Onze-Lieve-Vrouwebasiliek te Scherpenheuvel: 12 km



ARCADIS Gedas NV

Fietsroutes −

− −

− − −

Fietsen in het land van De Witte: gaat doorheen Scherpenheuvel-Zichem: 41 km verdeeld over 4 lussen: o lus 1 (9 km) doorheen Averbode en Okselaar o lus 2 (12 km) doorheen Averbode en Testelt o lus 3 (9 km) doorheen Testelt, Messelbroek en Zichem o lus 4 (11 km) doorheen Zichem, Kaggevinne en Scherpenheuvel Meroderoute: tussen Averbode en Westerlo – 31 km. Langs de Natuurparels van de Demervallei: de oorspronkelijke route komt doorheen Testelt – Averbode en Zichem – 2 lussen van 15 km en van 25 km en is een route door de Demerbroeken, maar door eventuele toekomstige plannen voor het weghalen van de dijken heeft de initiatiefnemer beslist om deze folder niet meer uit te geven en een alternatieve route voorop te stellen langs Messelbroek en Krekelbroek. ROB-route: komt doorheen Testelt en Messelbroek Laak- en Neteroute: komt doorheen Testelt en Averbode: 55 km met een mogelijke verkorting tot 32 km In Scherpenheuvel-Zichem is er geen enkele fietsverhuurdienst aanwezig.

Oude spoorwegroute De oude spoorbedding tussen Zichem en Scherpenheuvel werd ingericht als wandelen fietsroute. Vandaag zijn delen van deze oude spoorroute verdwenen. Zo is het gebied tussen het station Zichem en de Maagdentoren volledig volgroeid en niet toegankelijk voor wandelaars en ook tussen de Steenweg Diest en Bredeveldstraat is het pad verdwenen. Autoroutes De Hagelandroute is een toeristische autoroute door het Hageland (ca. 100 km) en door het VlaamsBrabants Haspengouw (ca. 100 km). Deze gaat door Scherpenheuvel-Zichem via de Nijverheidslaan en door Averbode naar Testelt. 3.4.2.

Verblijfsrecreatie

In Scherpenheuvel is het aanbod aan verblijfsrecreatie groot in vergelijking met andere gemeenten van vergelijkbare grootte. Belangrijke reden hiervoor is de aanwezigheid van het recreatiepark ‘De Vijvers’, waar een camping is. Daarnaast zijn er ook nog 3 hotels in de gemeente en 1 vorm van kamer en ontbijt. In de Norbertijnenabdij, bezinningscentrum Salvator en De Witte hoeve-Vijverheem (Zichem) kunnen groepen verblijven. Weekendverblijven Uit een inventaris van de gemeente van 2001 blijkt dat er een 202 weekendhuisjes aanwezig zijn in de gemeente. Daarvan zijn er ongeveer 50 gelegen in goedgekeurde verkavelingen in het recreatiegebied.12 Opgerichte en illegale weekendhuisjes komen vooral geconcentreerd voor in het natuur-, parken recreatiegebied van de Voortberg tot de Keiberg. Daarnaast zijn er nog kleinere concentraties te lokaliseren in het agrarisch gebied van de Haneberg, in het natuurgebied in Schapendries en in het natuurgebied aan Kraanrijk, de Waaiberg en de Mannenberg. Kaart 27: Weekendverblijven

12

Inventaris gemeente, 2001



ARCADIS Gedas NV

PKRK

i~åÇëÅÜ~ééÉäáàâÉ=ëíêìÅíììê=

Kaart 28: Landschappelijke structuur Bovenvernoemde structuren en gebieden kunnen op basis van hun natuurwaarden, historische achtergrond, visuele perceptie… worden opgedeeld in verschillende samenhangende landschappelijke structuren. Het fysisch systeem, meer bepaald het geheel van abiotische processen van reliëf, bodem en water, vormt de basis van het landschap. De landschappelijke structuur van Scherpenheuvel-Zichem wordt voornamelijk getypeerd aan de hand van de Atlas van de landschapsrelicten. Atlas van de landschapsrelicten13 Figuur 8: Atlas van de landschapsrelicten

Deze atlas is een beleidsdocument dat een inventaris geeft van het landschappelijk waardevolle natuurlijke en cultuurhistorische erfgoed van het buitengebied. In de traditionele landschappen werden relictobjecten geselecteerd op basis van de criteria herkenbaarheid, gaafheid, samenhang. Ze worden ingedeeld in relictzones, ankerplaatsen, lijnrelicten en puntrelicten. Ankerplaatsen Ankerplaatsen zijn de meest waardevolle landschappelijke plaatsen die bestaan uit complexen van gevarieerde erfgoedelementen die een geheel of ensemble vormen. Ze zijn uitzonderlijk inzake gaafheid of representativiteit of nemen ruimtelijk een plaats in die belangrijk is voor de zorg of het herstel van de landschappelijke omgeving.

Volgende ankerplaatsen werden aangeduid: (A17003) Abdij en bos van Averbode-Gerhagen (A20017) Demervallei tussen Aarschot en Zichem (A20054) Bedevaartsoord van Scherpenheuvel 13

Atlas van de relicten van de traditionele landschappen in Vlaams-Brabant, eindrapport, mei 2000



ARCADIS Gedas NV

Relictzones Relictzones zijn gebieden van wisselende oppervlakte waarin de landschappelijke structuren van bewoning, wegen, kavels of perceelsbeplanting van de traditionele landschappen op een herkenbare manier bewaard zijn.

Volgende relictzones werden aangeduid: (R12701) Averbodebos (R20062) Rode Berg - Steenheuvels - Molenheide - Meetshoven (R20064) Demervallei Vlaams-Brabant (R20065) Hellingsbossen van Noord-Haspengouw (R20066) Averbodebos (R20100) Arendschot -Ekelenberg Lijn- en puntrelicten Lijnrelicten worden gevormd door lijnvormige landschapselementen die drager zijn van een cultuurhistorische betekenis. Het kunnen allerhande wegtracés zijn, dijken, militaire verdedigingslinies en ook natuurlijke verschijnselen wanneer die het bindend element zijn tussen erfgoedwaarden of landschappelijk structurerend zijn.

Volgende lijnrelicten werden aangeduid: (L20042) Grote Beek (L20044) Oud spoorwegtraject Zichem-Scherpenheuvel (L27001) Demer + afgesneden meanders Puntrelicten bestaan uit afzonderlijke objecten met hun onmiddellijke omgeving. Het zijn dikwijls bouwkundige elementen met een bijzondere erfgoedwaarde, zoals monumenten. Niet alleen het bouwkundig erfgoed behoort tot deze categorie, maar ook alle bijzondere landschapselementen, zoals bv. een solitaire boom.

Volgende puntrelicten werden aangeduid: (P20825) Loboshoeve (P20828) Sint-Michielskerk (P20829) Pastorij (P20830) Huis van de Aartshertogen (P20831) Basiliek van O.L.V. (P20832) Ursulinenklooster (P20833) Pastorij (P20834) Elzenklooster (P20835) Sint-Eustachiuskerk (P20837) Tolhuis (P20838) Oranjekasteel (P20839) Maagdentoren

(P20840) Huis op marktplein (P20844) Abdij van Averbode (P20845) Sint-Pieterskerk (P20846) Watermolen (P20847) Woning (P20848) Watermolen (P21049) Hoeve (P21050) Eiken Boom (P21091) Ijzerenkruis (P21092) Craenenberghoeve (P70209) Kasteel Hasselbroek (P70210) Abdijkerk van Averbode

Structurerende gebieden voor landschap Er wordt getracht om een aantal samenhangende landschappelijke structuren in de gemeente te situeren. Structurerende gebieden voor landschap in de gemeente zijn: Abdij en bos van Averbode – Gerhagen De omgeving van de abdij is de laatste eeuwen nog weinig gewijzigd en thans gaaf herkenbaar als een samenhangend geheel waarin een straalvormig patroon van paden en wegen de centrale abdij verbindt met de dorpen, hoeves, kapellen en bossen. De omgeving wordt getypeerd door een landschappelijke verscheidenheid met voornamelijk uitgestrekte bossen, graslanden, heiderelicten en duin- en stuifzandvegetaties. De bossen zijn door hun uitgestrektheid uniek voor deze regio. Het landschap heeft plaatselijk wel te leiden onder de hoge recreatiedruk. Demervallei Het betreft een uitgestrekt landschap met natte bossen, rivierduinen, meandercoupures, fossiele meanders,… die voor variatie zorgen. De Demervallei is landschappelijk bijzonder aantrekkelijk september 2006 Pagina 72 van 221


ARCADIS Gedas NV

omdat de vallei omgeven wordt door de steile hellingen van Diestiaanheuvels, die het landschap beheersen. Van op verschillende plaatsen heeft men vergezichten. De aanwezigheid van talrijke historische gebouwen in de dorpskernen aan de rand van (en soms in) de vallei, dragen eveneens bij tot de landschappelijke schoonheid. De dorpskernen van Messelbroek, Langdorp en Testelt zijn in of op de rand van de vallei gelegen en zijn, op details na, door de eeuwen heen weinig verandert. Het middeleeuwse stadje Zichem heeft nog sporen van zijn oude omwalling en een merkwaardig middeleeuws bouwwerk, de Maagdentoren, bewaard. Ten noorden van Zichem ligt het geboortehuis van Ernest Claes, dat samen met de omgeving als landschap beschermd is. Van historisch en industrieel-archeologisch belang is het stationscomplex van Zichem. Beboste getuigenheuvels Van op de Diestiaanruggen en de hellingen heeft men in een beboste omgeving een panoramisch uitzicht. Tevens zorgen de bossen op de hellingen voor een variatie in het landschap. Vaak zijn de hellingsbossen verkaveld. Van belang voor de landschappelijke structuur van Scherpenheuvel-Zichem zijn volgende beboste getuigenheuvels: Rodeberg, Arendschot-Ekelenberg, Wijngaardberg, Waaiberg, Keiberg, Mannenberg, Slangenberg, Voortberg en de Weefberg. Op de hellingen van een aantal getuigenheuvels in het zuidoosten van de gemeente wordt aan druiventeelt ten behoeve van de wijnbouw gedaan. Bakens Norbertijnenabdij van Averbode: de barokke abdijkerk van Averbode, het gotische poortgebouw in Diestiaanzandsteen en de overige gebouwen die werden opgetrokken in rode en afwisselend witte baksteen, vormen een schilderachtig geheel in de bosrijke omgeving. Bedevaartsoord van Scherpenheuvel: Scherpenheuvel is gelegen op een heuvelrug. Het is een "nieuwe stad", met een zevenhoekige, bastionachtige structuur, waarvan de bedevaartskerk het middelpunt vormt. De schoonheid is vooral te danken aan de met groen omgeven basiliek, een bescheiden maar kwalitatief hoogstand voorbeeld van kerkelijke barokarchitectuur. De O.L.Vrouwbasiliek is door haar ligging op een heuveltop tot ver in de omtrek zichtbaar. Ten oosten van de stadskern ligt een heuvelend agrarisch gebied van waar men een prachtig uitzicht heeft op de omgeving van de basiliek. Maagdentoren Zichem: De cilindervormige donjon dateert van de einde van de 14de eeuw. De woontoren bevindt zich aan de oever van de Demer op het voormalige kasteeldomein. Samen met het Oranjekasteel vormt hij een unieke getuige van de heerlijkheid Zichem. Het interieur van de toren is zeer goed bewaard gebleven. De twee gotische kruisribgewelven met gebeeldhouwde consoles en de restanten van Middeleeuws decoratief schilderwerk zijn bepalend voor het prestige van de toren. Historisch erfgoed Een aantal gebouwen, parken, tuinen, dorpsgezichten… worden geacht als belangrijk historisch erfgoed voor de gemeente. Ze bepalen het landschappelijk uitzicht van de gemeente. Bovendien zijn ze belangrijk voor de identiteit van Scherpenheuvel-Zichem en voor toerisme en recreatie. Vooreerst is er de lijst van beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten. Daarnaast is er ook waardevol bouwkundig erfgoed dat niet beschermd is. Het gaat om: •

Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten

Kaart 29: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten Hierna volgt een lijst van de beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten in de gemeente.



ARCADIS Gedas NV

Tabel 13: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten in ScherpenheuvelZichem Naam en plaats

Aard

klasseringsdatum

1 Abdijkerk van Averbode

monument

01/02/1937

2 St. Eustachiuskerk Zichem

monument

26/11/1942

3 Landschap gevormd door de St. Pieterskerk, het omliggende oude kerkhof en de oude afsluitmuren “Testelt”

landschap

30/12/1942

4 Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw Scherpenheuvel

monument

29/01/1952

5 Landschap gevormd door de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw en omgeving “Scherpenheuvel”

landschap

16/04/1953

6

St. Pieterskerk met de oude kerkhofmuur “Testelt”

monument

05/03/1958

7 Middeleeuwse vestingtoren genaamd “Maagdentoren” “Zichem”

monument

21/09/1962

8 Geboortehuis van Ernest Claes “Zichem”

landschap

17/04/1972

9 Abdij van Averbode: uitbreiding tot de andere historische gebouwen “Averbode”

monument

23/04/1974

monument

06/03/1975

10 Grote Markt 2: Huis ”Zichem” 11 Abdij van Averbode (uitbreiding)

monument

25/03/1975

12 Hoeve “Het Lobos” met omgeving “Scherpenheuvel”

monument + landschap

13/05/1976

13 Elzenklooster en omgeving

monument + landschap

23/11/1977

monument

07/10/1981

14 Orgel in St. Jozef en St. Antonius-Paduakerk “Schoonderbuken” 15 Watermolen Dorpstraat 30 Testelt

monument

23/10/1981

16 Woning Dijkstraat 2-4 Testelt

monument

23/10/1981

17 Dorpskern Testelt

dorpsgezicht

23/10/1981

18 Muur langs langs de Kloosterstraat en de vroegere kerkmuur “Zichem”

gedeeltelijke opheffing KB monument

22/07/1987

monument

10/11/1993

20 Watermolen Zichem met onmiddellijke omgeving

monument + dorpsgezicht

02/03/1994

21 De zomereik en onmiddellijke omgeving “Kaggevinne”


07/06/1996

22 Hoeve en omgeving gelegen Prinsenbos 3 te Assent en gedeelte op Scherpenheuvel-Zichem


26/03/1998

bescherming als landschap

14/05/2002

Monument + dorpsgezicht

M.B. 12/12/2001

19 “Huis van de Aartshertogen” Isabellaplein 1 & Basilieklaan 1 “Scherpenheuvel”

23 De Voortberg 24 Voormalig Landhuis Michiels Bron: gemeente Scherpenheuvel-Zichem en AROHM M&L

• Inventaris waardevol bouwkundig erfgoed (Bouwen door de eeuwen heen) Volgende gebouwen werden opgenomen in de inventaris “Bouwen door de eeuwen heen” en worden dus beschouwd als waardevol bouwkundig erfgoed voor de gemeente: Averbode − −

Abdij van Averbode Abdijkerk van O.L.Vrouw bij Abdij van Averbode

Scherpenheuvel −

O.L.Vrouwebasiliek



ARCADIS Gedas NV

− − − − − − −

Albertusplein nr. 14-15 (langshuis), nr. 19 (dubbelhuis) Isabellaplein (Voormalig klooster der Oratorianen), nr. 1 (Huis der Aartshertogen) Stationsstraat nr. 11 (dubbelhuis) Stenenmolenstraat (molen) Lobosstraat (dubbelhuis en zgn. Loboshoeve) A. Nihoulstraat (dwarshuis) Zichemseweg nr. 5 (dubbelhuis)

Zichem − − − − − − −

Parochiekerk St.-Eustachius Kloosterstraat nr. 17 (Elzenklooster) Maagdentoren Markt nr. 1-2 (woonhuis), nr. 3-4 (huis), nr. 7 (dorpswoning), nr. 16 (dubbelhuis) en nr. 24 (dubbelhuis) Diestsestraat (zgn. Oranjekasteel) Pater R. Van De Wouwerstraat nr. 2 (pastorij) Steenweg op Diest (zgn. Craenenburg)

Testelt − − −

Parochiekerk St. Pieter Dorp nr. 33 (landbouwerswoning), nr. 50 (watermolen), nr. 72-74 (pastorij) Mosvenne nr. 8 (lemen bijgebouw)

Messelbroek − − −

Maasstraat (voorbeelden leembouw) Mannenberg (kleine woningen) Parochiekerk St. Michel

• Waardevolle gebouwen erkent door de provincie Vlaams-Brabant In het kader van een subsidiebesluit kan een aanvrager eveneens een subsidie verkrijgen over een ander waardevol gebouw dat niet is beschermd of erkend. Ook deze behoren tot de waardevolle gebouwen van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem.



ARCADIS Gedas NV

PKSK

póåíÜÉëÉ=ÄÉëí~~åÇÉ=êìáãíÉäáàâÉ=ëíêìÅíììê=çé=ãÉëçåáîÉ~ì=

Onderstaande geeft een beschrijving van de belangrijkste ruimtelijk-functionele karakteristieken weer van de gemeente als geheel. Het vat tevens de belangrijkste kwaliteiten, aandachtspunten en potenties voor de ganse gemeente samen. Kaart 30: Bestaande ruimtelijke structuur op mesoniveau De gemeente Scherpenheuvel-Zichem is in hoofdzaak een groene woongemeente met een bovenlokale cultuurhistorische en daardoor toeristisch-recreatieve rol. Verspreid over de verschillende kernen is er een redelijk aanbod aan woonondersteunende voorzieningen (openbare voorzieningen, handel, horeca en diensten), voornamelijk van lokaal belang. Het belang van bedrijvigheid is eerder beperkt en vooral gericht op de N10, als verbindende weg tussen Aarschot en Diest. Ook in Scherpenheuvel vermindert de attractiviteit van het voorzieningenaanbod in de kern, maar groeit een lint van grootschalige baanwinkels langs de N10 tot aan de grens met Aarschot. Dit uit zich in een ongestructureerde zone zonder enige ruimtelijke samenhang. Op het vlak van open ruimte wordt Scherpenheuvel-Zichem gekenmerkt door drie landschappelijknatuurlijke entiteiten: de Demervallei centraal in de gemeente, de Zuiderkempen in het noorden en het Noordelijk Hageland in het zuiden. De typering van de gemeente vertaalt zich ook ruimtelijk. Het wonen speelt zich af in de kernen en ook langs linten die zo goed als een aaneenschakelen van die kernen teweegbrengen. Hierbij kunnen we onderscheid maken tussen de hoofdkern Scherpenheuvel, de zelfstandige kern Averbode en de kleinere kernen Zichem, Testelt en Schoonderbuken. Ze hebben elk een eigen karakter en met uitzondering van Schoonderbuken ook een eigen cultuurhistorische identiteit met verscheidene bezienswaardigheden. Drager is de basiliek in Scherpenheuvel. Andere belangrijke cultuurhistorische elementen zijn de Norbertijnenabdij in Averbode, het marktplein in Zichem en de Maagdentoren, het centrumgebied van Testelt met gebouwen in Diestiaanzandsteen,…. De verschillende dorpskernen zijn niet overal duidelijk begrensd maar lopen door in de lintbebouwing. Plaatselijk zijn ook geagglomereerde kleinere gehelen ofwel historisch gegroeid ( op belangrijke kruispunten van wegen...) of ontstaan door lintbebouwing en verdichtende verkavelingen. Dit zijn volgende kernen: Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek, Keiberg en Groen Hoeve. De groenstructuur met de Demervallei centraal en in het noorden de Averbodebossen is structuurbepalend tot op Vlaams en zelfs Europees niveau en vervult tevens een ondersteunende rol voor toerisme in de gemeente. Het belang van de landbouw typeert zich ruimtelijk vooral in het zuiden en zuidoosten van de gemeente, op de rijke zandleemgronden. De grootschalige landbouw daar bepaalt sterk het open karakter van het gebied. Het overige deel van het openruimtegebied in de gemeente is echter versnipperd door de verschillende beboste getuigenheuvels en door wegenis met lintbebouwing. De resterende openruimtekamers zijn slechts voor een beperkt deel in gebruik door de (beroeps)landbouw. Vanuit de verschillende hoofdgebruikers is het belangrijk om een specifiek beleid uit te stippelen dat het behoud en de versterking ervan met zich mee brengen. Algemeen kan gesteld worden dat Scherpenheuvel-Zichem gekenmerkt wordt door een rastergebied, gevormd door de nog bestaande getuigenheuvels en KLE en door een zuidelijk open gebied. De N10 en evenwijdige Demer/spoorwegband vormen landschappelijke en zeker functioneel de sterkst structurerende oost-westgerichte lijninfrastructuren. Zowel in Testelt als in Zichem wordt de stationsomgeving ruimtelijk begrensd door de ruimere Demervallei. Tegelijkertijd vormt de Demervallei met de parallel gelegen spoorweg een belangrijke barrière in het noord-zuidgericht verkeer, met verkeersoverlast van zwaar verkeer komende van buurgemeenten en eigen bovenlokale voorzieningen tot gevolg.



ARCADIS Gedas NV

QK

_bpq^^kab=orfjqbifghb=pqor`qrro=lm=jfòlkfsb^r=

Uit de voorgaande analyse van de ruimtelijke deelstructuren kunnen een aantal deelgebieden in Scherpenheuvel-Zichem aangegeven worden. Deze deelgebieden zijn als het ware vensters op de gemeente waarbij elk venster een kijk geeft op een gebiedsdeel met een eigen ruimtelijke structuur. Deze eigenheid van elk deelgebied vloeit voort uit de onderlinge wisselwerking tussen het fysisch systeem en gebruikspatronen doorheen de tijd. Veelal is een deelgebied echter niet scherp begrensd maar overlappen deelgebieden elkaar. Elk deelgebied onderscheidt zich van de andere maar ook de onderlinge samenhang is belangrijk. Elk deelgebied heeft een eigen rol in het geheel, een rol die veelal complementair is met de andere deelgebieden. In de beschrijving van deze bestaande ruimtelijke structuur op microniveau is het belangrijk de structurerende functionele en ruimtelijke elementen per deelgebied te onderscheiden. Dit laatste zal voornamelijk belangrijk zijn voor de dorpskernen die logische deelgebieden zijn vanuit de onderlinge wisselwerking van de verschillende functies. Elk deelgebied heeft niet alleen eigen kenmerken en een eigen rol, maar ook eigen potenties en knelpunten of aandachtspunten. Hieronder worden per deelgebied de belangrijkste ruimtelijkfunctionele karakteristieken beschreven, aangevuld met de knelpunten, potenties of aandachtspunten. Hieruit zullen ook voor elk deelgebied, ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven uitgewerkt kunnen worden wat betreft het wonen, bedrijvigheid, landbouw, natuur, recreatie… In Scherpenheuvel-Zichem kunnen volgende deelgebieden worden onderscheiden: − de stadspool Scherpenheuvel; − de zelfstandige kern Averbode; − de kern Zichem; − de kern Testelt; − de kern Schoonderbuken; − het rasterlandschap; − de Demervallei; − het zuidelijk open landschap. Figuur 9: Deelgebieden



ARCADIS Gedas NV

QKNK

aÉ=ëí~Çëéççä=pÅÜÉêéÉåÜÉìîÉä=

Kaart 31: Bestaande ruimtelijke structuur van Scherpenheuvel 4.1.1.

Ruimtelijke en functionele karakteristieken

Scherpenheuvel is een historische stad ontwikkeld naar een renaissanceconcept van een ideaalstad met de O.L.V.-basiliek als baken. De morfologie van het planmatig concept is nog sterk aanwezig. De verbindingswegen N10, N212 (Steenweg Scherpenheuvel) en de August Nihoulstraat hebben de uitdeining in de hand gewerkt. Een sterke transformatie uit zich vooral langsheen de hoofdweg (N10) richting Aarschot. Dit kenmerkt zich tevens in een lint van grootschalige functies zoals baanwinkels en KMO-bedrijven. Naast deze uitloper van de stad maken we nog een onderscheid in de lintbebouwing als uitloper van het centrum in hoofdzakelijk zuidelijke (Schoonderbuken) en noordelijke (Zichem) richting en de verspreide woonwijken gelegen langsheen deze linten hebben een moeilijke aansluiting met de historische kern. Dit deelgebied blijft een sterk gestructureerd gebied, ruimtelijk verankerd aan de basiliek als landmark en oriëntatiepunt met nog een aantal potenties. Verschillende bebouwings- en morfologische structuren zijn als volgt te beschrijven: De verdichte stadskern rond de historische stadsschillen en rond de centrale as, met name de Basilieklaan: gesloten bebouwing met 2 tot 3 bouwlagen in de omgeving van de basiliek naar 2 bouwlagen in de rest van deze zone. Er is een duidelijke trend waarneembaar naar appartementsbouw in de stadskern meestal tot 3 bouwlagen hoog. Dit kenmerkt zich voornamelijk op de hoeken van de straten en langs de N10, die door het stadscentrum gaat. De voorzieningen met voornamelijk horeca en handel situeren zich in de directe omgeving van de basiliek, langs de Basilieklaan en langs de Noorder- en Zuidervest. De overige schillen worden voornamelijk gekenmerkt door wonen. De openbare voorzieningen zijn geconcentreerd ter hoogte van de Noorder- en de Zuidervest. Het openbaar domein is sterk autogericht. Langsparkeren is in elke straat tot aan de basiliek mogelijk. Verdere verlinting langsheen de N10 zowel richting Aarschot als richting Diest, met open tot gesloten bebouwing. Richting Aarschot bestaat de bebouwing voornamelijk uit grootschalige baanwinkels… Verlinting in open bebouwing langs lokale wegenis. Achterliggende woonwijken in open-, halfopen- en gesloten bebouwing, aansluitend bij de verdichte stadskern. Deze hebben een minimale relatie met de stadskern. Achterliggende residentiële woonwijken in open, halfopen en gesloten bebouwing, aansluitend bij de verdichte stadskern. Deze hebben zo goed als geen relatie met de stadskern. De grenzen van de kern vervagen door verlinting en woonwijken voornamelijk in westelijke, noordelijke en zuidelijke richting. Dit uit zich het sterkst naar Schoonderbuken toe. Binnen deze kern of aan de rand ervan situeren zich enkele nog niet-ontwikkelde binnengebieden en woonuitbreidingsgebieden. Geen enkel van deze gebieden is gelegen in een natuurlijk overstomingsgebied (NOG) of een recent overstromingsgebied (ROG). De gebieden vormen dus geen risicozone voor overstromingen en kunnen daardoor in aanmerking komen voor het opvangen van de taakstellingen in de gemeente. (voor de situering van de NOG-ROG gebieden en de risicozones overstromingen wordt verwezen naar kaart 39)



ARCADIS Gedas NV

Binnengebied 1: ca. 1,5 ha



Binnegebied 4: ca. 1,5 ha

Woonuitbreidingsgebied A: ca. 8,8 ha

Woonuitbreidingsgebied B: ca. 1,4

Woonuitbreidingsgebied C: ca. 1,9 ha

Woonuitbreidingsgebied D: ca. 4,4 ha

Binnen het historische stadsweefsel zijn er een aantal sterke groene elementen aanwezig. Kenmerkend hierbij is de groene beboste omgeving aan de achterzijde van de basiliek. Met uitzondering van de N10, een parking en een klein woonlint, wordt het gebied ten oosten van Scherpenheuvel gekenmerkt door een open afhellend landschap. In de Rozenstraat, ten noorden van de Basilieklaan is er nog een parkachtige omgeving aanwezig. In dit parkgebied is momenteel het rusthuis O.L.V. Sterre der Zee Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

gevestigd. De oude spoorwegroute tussen Scherpenheuvel en Zichem is vandaag als groen lijnelement voor de kern structuurbepalend. De oude wachtzaal (zie foto’s hieronder) wordt nu gebruikt als jeugdcentrum. Het achterliggend plein en de gemeenteloodsen geven een vrij verloederde indruk.

oude wachtzaal met achterliggend plein oude wachtzaal start van de oude spoorwegroute naar Zichem gemeenteloosden pleinrand: achtertuinen, garageboxen…

De kern heeft geen bedrijventerrein. Omwille van het toeristisch-recreatief belang in de kern zitten in het centrum een paar grote autobusbedrijven verweven. Scherpenheuvel ligt op een knooppunt van verbindingswegen met als hoofdslagader de N10 met verbinding Aarschot-Diest en de zijtakken August Nihoulstraat en Molenstraat (N212) met verbinding E314, Schoonderbuken met Zichem en Averbode. Door de aanwezigheid van de N10 kampt het centrum met toch wel druk doorgaand verkeer. De verkeersonveiligheid kenmerkt zich niet enkel op de weg, maar is ook zeker voelbaar binnen het stadsweefsel. Omwille van de hoge aantrekkingskracht zijn er vijf randparkings aanwezig: aan de sporthal, aan de gemeenteloods, aan het kerkhof, aan het stadhuis en achter de Basiliek. Parkeren kan ook nog binnen de stadskern op de Zuider- en Noordervest en langs elke straat. Deze randparkings worden echter enkel gebruikt indien het centrum is afgesloten. 4.1.2.

Kwaliteiten, knelpunten of andere aandachtspunten

Kwaliteiten en potenties − − − − −

−

Scherpenheuvel is een cultuurhistorisch waardevolle kern met de O.L.V.-basiliek als landmark. De morfologie van het stadscentrum is nog sterk aanwezig. De Basilieklaan met haaks hierop de Noorder- en Zuidervest vormen de centrale as, waaraan de voorzieningen zijn gekoppeld. Scherpenheuvel is goed ontsloten voor het autoverkeer door de N10 als verbindingsweg tussen Diest en Aarschot. Scherpenheuvel is een toeristisch-recreatieve attractiepool op regionaal niveau. Landschappelijk beeldbepalend is de afhellende open ruimte ten oosten van de kern met het Oratorianenklooster en de oude vestingswallen aan de achterkant van de basiliek in Scherpenheuvel. In Scherpenheuvel is er vandaag een zekere bundeling aanwezig van de sporten culturele voorzieningen in een nieuwe te ontwikkelen zone ter hoogte van den Egger.



ARCADIS Gedas NV

−

De aanwezigheid van het groen centrumhart is een uniek gegeven binnen een stedelijke context. Deze aanwezigheid heeft een positieve invloed op het wonen, de recreatie en het toerisme binnen het centrumgebied.

Knelpunten en bedreigingen −

Het centrumgebied is opgebouwd door verschillende functionele eenheden, die in beperkte onderlinge relatie staan m.n. het winkelgebied met de oude stationsinfrastructuur, de grote parkeerplaats aan de rand van de schillen, het woongebied tussen de schillen, de horeca zone rond de basiliek en de basiliek zelf omringd door groen. − Het verloren gaan van de bouwesthetische eenheid en het achteruitgaan van de visuele ruimtelijke kwaliteit in de kern. Dit omwille van verschillende redenen: een mix van typologieën van bebouwing in eenzelfde straat: klassieke eengezinswoning, belleetage woning, appartementen; uiteenlopend materiaalgebruik; verschillende kroonlijsthoogte; …. − Het openbaar domein is volledig ingenomen door auto’s. Langs elke straat is langsparkeren toegelaten. De Noorder- en de Zuidervest zijn volledig ingenomen door parkeerplaatsen. Omwille van de verkeersfuncties rondom de basiliek is er geen ruimte vrij voor terrassen… − De open zone ten oosten van de basiliek wordt verstoord door het achterliggend voetbalterrein en de parking. − De drie groene stadsvingers m.n. de zone rond de basiliek, de zone rond de bestaande sporthal en zwembad en de zone ten noorden van ‘t Boemelke, liggen actueel verspreid en hebben slechts een beperkte ruimtelijke en functionele relatie. − Het groene open gebied rond de Basiliek staat in schil contrast met het dicht stedelijk gebied. De verweving tussen beide gebieden is beperkt. Het groene hart wordt pas ervaren vanaf de binnenste schil. − De Basilieklaan fungeert niet als winkelstraat en kent een vrij onsamenhangend beeld. In deze straat is er ook een mix van verschillende functies: wonen, kleinhandel, grote garage,…. Deze zone staat in sterke concurrentie met de verschillende baanwinkels, volledig verspreid langs de N10 tot Aarschot. − De oude wachtzaal en het achterliggend plein met de gemeenteloodsen kennen een verwaarloosd en onsamenhangend beeld. Er ontbreekt een zekere pleinwand (dit zijn nu oa. achtertuinen en garageboxen). De start van de oude spoorwegroute is niet herkenbaar en loopt langs de gemeenteloodsen met opslag van allerlei materiaal in open lucht. − Scherpenheuvel dreigt te verlinten met Schoonderbuken. Tussen deze linten liggen restruimten, die voor de open ruimte (landbouw, landschap,…) van weinig nut zijn. − Omwille van de verbindingsfunctie is er een conflict met de verblijfsfunctie in het centrum. Het doorgaand verkeer moet door het centrum van Scherpenheuvel en passeert langs de basiliek. − In de kern komen een paar bedrijven voor die een zekere schaalbreuk vertonen met de directe omgeving: een groot garagebedrijf langs de Basilieklaan en een autobusbedrijf. − Door de ruime parkeermogelijkheden in het centrum worden de randparkings minder gebruikt. Enkel deze ter hoogte van het stadhuis wordt veel gebruikt. Scherpenheuvel heeft vooral potenties uitgaande van de cultuurhistorische identiteit van de stad. Hierbij is het belangrijk om sterke eisen te stellen naar een kwalitatieve inrichting van het ganse centrumgebied.



ARCADIS Gedas NV

Problemen situeren zich voornamelijk op het vlak van de ruimtelijke kwaliteit en de (verkeers)leefbaarheid. Bovendien staan de ontwikkelingen langs de N10 in concurrentie met de centrumfuncties in Scherpenheuvel. Er ontbreekt als het ware een centrumstraat in de stadskern.

QKOK

^îÉêÄçÇÉ=Éå=~~åé~äÉåÇÉ=^îÉêÄçÇÉÄçëëÉå=

Kaart 32: Bestaande ruimtelijke structuur van Averbode en aanpalende Averbodebossen 4.2.1.

Bestaande ruimtelijk en functionele karakteristieken

Deel uitmakend van een groter complex dat zich verder uitstrekt over de provincies Limburg en Antwerpen wordt Scherpenheuvel-Zichem in het noorden begrensd door een deeltje van de Averbodebossen. Aansluitend bij de kern Averbode wordt deze bosstructuur versnipperd door de Norbertijnenabdij, het recreatiepark ‘De Vijvers’ met aanpalend de camping, het sportterrein met bovenlokale volleybalzaal en verschillende woongebieden in een groene omgeving (zowel woonzone als woonpark). De Averbodebossen zijn belangrijk op recreatief vlak. Door een verdere verkaveling kent dit grote boscomplex een aantal kale plekken. De kern Averbode is volledig gericht op de Westelsebaan. De voorzieningen, gericht op de kern, zijn vrij sterk geconcentreerd in een zone langs de Westelsebaan in de omgeving van het gemeenteplein. Deze kern kent een vrij open karakter en is sterk uitgedeind omheen de Demerbroeken in het zuiden en tot aan de Averbodebossen in het noorden. Dit uit zich in een volledige verlinting langsheen verbindingswegen met Zichem en Testelt. Verschillende bebouwings- en morfologische structuren zijn als volgt te beschrijven: Het dorpscentrum langsheen de Westelsebaan met verweven de verschillende voorzieningen. Dit wordt gekenmerkt door een mix van gesloten en halfopen bebouwing. Door het vrij brede straatprofiel is een hogere bebouwing niet storend. Dit uit zich ook meer in het straatbeeld. Structuurbepalend hierbij is het St.-Jansplein als enige open ruimte, begrensd door de kerk en de bibliotheek. Verdere verlinting langs de Westelsebaan met voornamelijk halfopen en open bebouwing (2 bouwlagen). Bosrestanten verdwijnen meer en meer door een sterke verkavelingdruk langs de Westelsebaan en parallel lopende woonstraten. Verdere verlinting langs de Testeltsesteenweg met voornamelijk halfopen en open bebouwing (typisch Vlaams woonlint). Achterliggende residentiële woonwijken voornamelijk open bebouwing met nog amper groene restanten van de Averbodebossen (zowel bestemt als landelijk woongebied als woonparkgebied). Ook in Averbode zijn nog een aantal niet ontwikkelde woongebieden en één woonuitbreidingsgebied gelegen. De woongebieden zijn niet gelegen in een natuurlijk of recent overstromingsgebied en kunnen hierdoor in aanmerking komen voor het opvangen van de lokale taakstellingen. Het meest zuidelijke deel van het woonuitbreidingsgebied is gelegen in een recent overstromingsgebied en wordt bijgevolg als een risicozone aangeduid. Bij de eventuele ontwikkeling van dit gebied voor het opvangen van een gemeentelijke taakstelling zal moeten aangegeven worden op welke manier rekening wordt gehouden met het overstromingsrisico. (zie ook kaart 39)



ARCADIS Gedas NV





Woonuitbreidingsgebied E: ca. 15,5 ha

Structuurbepalend is het recreatiepark de Vijvers, met een groot vijvercomplex en aanpalende camping in een groene bosrijke omgeving. Een grote lege zandvlakte, die deels dienst doet als parking, is gelegen langs dit recreatiepark. In de Averbodebossen is de Norbertijnenabdij gelegen, gekenmerkt door een grote open vlakte in een volledig beboste omranding. Dit wordt deels verstoord door het naastgelegen historisch gegroeid bedrijf Agora met aanpalend een grote parking. De belangrijkste lijnelementen zijn de intergemeentelijke verbindingswegen, de Westelsebaan, die verbinding geeft met Zichem en de Testeltsesteenweg. 4.2.2.


Kwaliteiten en potenties − −

Averbode is een zelfstandige kern, waarvan de voorzieningen vrij geconcentreerd voorkomen in een zone langsheen de Westelsebaan. In Averbode is een ruim aanbod van bovenlokale attractiepunten zoals de Averbodebossen, de Norbertijnenabdij en het recreatiepark.



ARCADIS Gedas NV

− −

Rond de abdij bevindt zich een structuurbepalende open ruimte Averbode heeft vooral potenties op het vlak van wonen en op het vlak van een toeristischrecreatieve uitstraling door een ruim aanbod van bovenlokale attracties. Vandaag echter is er geen enkele ruimtelijke en functionele samenhang tussen de verschillende voorzieningen. Het is dan ook belangrijk om een zekere synergie te creëren tussen deze voorzieningen.

Knelpunten en problemen − − − −

−

QKPK

Door het recreatief belang staan er heel wat auto’s geparkeerd langs de Norbertijnenabdij of in de Abdijstraat tussen de bomen. Dit komt de verkeersleefbaarheid niet ten goede. Zoals al aangehaald ontbreekt er vandaag een ruimtelijke en functionele samenhang in het toeristisch-recreatieve aanbod. Hierdoor mist Averbode als het ware een identiteit. Het groene karakter van de residentiële wijken verdwijnt door een hoge verkavelingsdruk. Ook richting de Demerbroeken wordt de verkavelingsdruk kenbaar. Er ontbreekt een centrumgevoel, ondanks de concentratie van de voorzieningen. Ter hoogte van het dorpscentrum zijn er geen verkeerskundige maatregelen genomen om het verblijfs- en centrumkarakter te verhogen. De belangrijkste problemen situeren zich in het verdwijnen van het groene karakter in de woonwijken van Averbode en het ontbreken van een zekere identiteit.

wáÅÜÉã=

Kaart 33: Bestaande ruimtelijke structuur van Zichem 4.3.1.

Bestaande ruimtelijke en functionele karakteristieken

Zichem is een historisch gegroeid rivierdorp waarvan de morfologie nog duidelijk zichtbaar en voelbaar is. Door deze intacte structuur is Zichem een unieke woonkern. Deze kern wordt in het noorden begrensd door de Demervallei en door het station. De verdichte structuur is vanuit historisch oogpunt nog duidelijk merkbaar: de gesloten bebouwing is ontstaan vanuit de omgeving kerk en de markt, vervolgens heeft deze stedelijke structuur zich verder gezet langsheen de Steenweg Diest tot aan de stadswallen. De laatst verstedelijkte ontwikkeling is het verdichten en versterken van de stadswallen door gesloten bebouwing en verdere uitloop langsheen de Ernest Claesstraat (richting station). In dit opzicht zijn er drie morfologische structuren (historisch ontwikkeld) te onderscheiden: 1. De verdichte stadskern met uitloop naar de wallen en station (gesloten bebouwing, 2 bouwlagen). De wallen worden gekenmerkt door een lint van halfopen bebouwing en zijn vrij structurerend in het landschap. 2. Opvulling binnen de stadswallen met nieuwe alleenstaande bebouwing (gesloten en halfopen bebouwing). 3. Verlinting buiten de stadswallen langs de invalswegen met open bebouwing. Binnen de verdichte bebouwingsstructuur zijn er geen uitgesproken groene of recreatieve elementen aanwezig. De parkachtige omgeving van de Markt en een kleine speelweide aan Ter Elzen schuin tegenover het kleuteronderwijs zijn de enige groenelementen. Net buiten de verdichte stadskern zijn er voetbalvelden (zonevreemd) gelegen in de Kwalijkstraat en is er de Demervallei ten noorden van de stadskern. Alhoewel begrensd in het noorden door de Demervallei is er een verdere lintbebouwing kenbaar naar Averbode toe. In Zichem is nog één niet ontwikkeld woongebied en één woonuitbreidingsgebied. Beide gebieden liggen niet in een natuurlijk of recent overstromingsgebied en kunnen in aanmerking komen voor het opvangen van gemeentelijke taakstellingen. (zie kaart 39) september 2006 Pagina 84 van 221


ARCADIS Gedas NV


woonuitbreidinsgebied F: 7,0 ha

Het voorzieningsniveau is beperkt en hoofdzakelijk op de eigen woonkern gericht. Het is vooral te situeren aan de kern en het station. Een gedeelte van de algemene openbare voorzieningen ligt in de omgeving van de kerk (OCMW, kleuteronderwijs, turnzaal, oud gemeentehuis ) en een gedeelte buiten de stadskern (de Post aan het station en het kerkhof tussen de verlinting richting Messelbroek). Structuurbepalend binnen deze kern is het grote groene marktplein met de kiosk en het standbeeld van de Witte. Een dichte pleinwand wordt gevormd door gesloten bebouwing met een vrij grote eenheid in de gevelstructuren. Hieronder zitten een aantal waardevolle gebouwen (zoals het oude tolhuis). Achter het marktplein staat de kerk in Diestiaanzandsteen. Het tussenliggend nogal vrij ongeordend bouwblok (met open stukken, grote verschillen in bouwhoogtes…) vormt een breuk in het centrumgebied. Parkeermogelijkheden zijn voorzien aan het Marktplein. Tussen het oude spoor en de Ernest Claesstraat/Kranenburgstraat is er een grote groenzone aanwezig doorsneden door de Demer. Hierin zijn de Maagdentoren en het Oranjekasteel waardevolle en beeldbepalende gebouwen. Een oude spoorwegroute tussen het station en Scherpenheuvel is een vrij karakteristiek lijnelement dat vandaag deels dienst doet als wandelen fietspad. De kern wordt doorkruist door 2 belangrijke lijninfrastructuren: de spoorweg in het noorden en de N212, die via de Markt en de Pater Richard Van Den Wouwerstraat verbinding geeft met Scherpenheuvel. Met de spoorweg en de Demer als barrière heeft deze weg te kampen met zwaar doorgaand verkeer (noord-zuid) en met sluipverkeer (net op het grondgebied van Diest is een bedrijventerrein gelegen dat via de N212 verbinding geeft met de N10-E314) Zichem zelf beschikt niet over een bedrijventerrein. Zichem is voornamelijk een pendelgemeente. Langs beide kanten van de spoorweg zijn er parkeermogelijkheden. De stationsomgeving kent een vrij verloederde indruk. Er hebben zich daar geen functies gevestigd. 4.3.2.


Kwaliteiten en potenties −

− − −

Zichem is een unieke woonkern begrensd door structuurbepalende landschappelijke entiteiten: de oude spoorwegroute in het oosten, de Demer in het noorden en de bebouwde stadswal in het Zuiden. Het behoud van het dichte karakter dient voorop te staan. De typische lage bebouwing is eveneens structuurbepalend in deze kern. Binnen deze structuur, is er nog een onontwikkeld gebied dat haar eigenheid verder kan versterken. Zichem is een typisch rivierdorp met een aantal waardevolle cultuurhistorische gebouwen: kerk, Maagdentoren, het marktplein,…. Zichem is een goed ontsloten kern via het spoor. Het centrumplein aan de Ter Elzen draagt bij aan de erkenning en identeitversterking van het centrumgebied



ARCADIS Gedas NV

Knelpunten en problemen −

−

− − −

QKQK

de stationsomgeving en de verbinding met de kern kent een vrij slechte ruimtelijke visuele kwaliteit. Het station is vandaag enkel bereikbaar via de Ernest Claesstraat en is vooral gericht op het doorgaand verkeer. de visuele en cultuurhistorische waarde van de relatie met de Demervallei en de Maagdentoren is haast volledig tenietgedaan doordat de bebouwing zich met de rug naar het valleigebied heeft gekeerd. De nogal vrij ‘ rommelige achterkanten’ van percelen geven uit op de Demervallei. Dit is ook zo langs de bebouwde stadswal, die met haar ‘rommelige achterkant’ uitgeeft op de open ruimte Zichem heeft te kampen met nogal vrij zwaar doorgaand verkeer, enerzijds het noordzuidgerichte verkeer en anderzijds het sluikverkeer vanuit Diest De harde begrenzing van de kern vervaagt in het westen door twee landelijke woonlinten, die verder gaan richting Messelbroek Delen van de oude spoorwegroute zijn volgroeid en niet meer toegankelijk voor wandelaars en fietsers.

qÉëíÉäí=

Kaart 34: Bestaande ruimtelijke structuur van Testelt 4.4.1.


Testelt is het andere kleinere rivierdorp met ook een eigen cultuurhistorische identiteit. Een sterke morfologische structuur zoals Zichem en Scherpenheuvel heeft Testelt niet. Testelt kunnen we morfologisch opsplitsen in twee grote delen: Het eigenlijke dorpscentrum gelegen tussen vrij harde barrières zijnde de spoorweg en de Demer. Dit wordt gekenmerkt door een vrij dichte bebouwing en een grillig stratenpatroon met waardevolle oude gebouwen rondom de kerk en een vrij open en nieuwe bebouwing in het westen van de kern. De historische dorpskern bestaat als het ware uit een aaneenschakeling van waardevolle elementen: de kerk, de watermolen... De Demervallei als natuurlijke grens werd hierbij minimaal geïntegreerd. Noordelijke uitlopers van de kern, gekenmerkt door een volledige verlinting met halfopen en open bebouwing en daartussen gelegen open ruimtekamers. Deze open ruimtekamers zijn als het ware kleine restruimten. Het gebied wordt gekenmerkt door vrij diepe percelen (tot 100m diep). Hierin zitten nog een aantal bepalende kleine landschapselementen. Dit zorgt voor een aaneenschakeling van de woonlinten van Testelt met die van Averbode. Binnen deze gebieden zijn nog een aantal binnengebieden. Het woongebied 10 en het woonuitbreidingsgebied H zijn gelegen in een natuurlijk overstromingsgebied. Recent werden hier geen overstromingen vastgesteld. Deze gebieden vormen daarom geen risicozone en kunnen in aanmerking komen om de gemeentelijke taakstellingen op te vangen. (zie kaart 39)



ARCADIS Gedas NV

Binnengebied 10: 1,6 ha


Woonuitbreidingsgebied G – H: 16,1 ha

Testelt kent een vrij typisch voorzieningenaanbod. Dit is niet gesitueerd in het dorpscentrum, maar op een kruispunt van belangrijke intergemeentelijke verbindingswegen naar Averbode en naar Aarschot. Dit wordt gekenmerkt door een zone waar wonen verweven voorkomt met middelgrote winkels (contact GB, grote kledingzaken, …). De kern wordt in het noordoosten begrensd door de Voortberg, een vrij versnipperde beboste getuigenheuvel door woonlinten. Ten noorden van de uitlopers kenmerkt zich nog een beboste getuigenheuvel Rodeberg, die minder versnipperd is. Met de spoorweg en de Demer als barrière moet het verkeer over 1 punt door de kern geleid worden. Deze intergemeentelijke verbindingsweg maakt een verbinding tussen Averbode en de N10. 4.4.2.


Kwaliteiten en potenties De potenties van Testelt liggen vooral in het kleine dorpscentrum en meer bepaald in het opwaarderen en versterken van de cultuurhistorische identiteit. De kern bezit een aantal potenties die tot nu toe nog niet zijn benut. Knelpunten en problemen Door een volledige uitwaaiering richting Averbode is er geen duidelijke dorpskern merkbaar. Tevens is de relatie met de Demervallei haast volledig verloren gegaan.



ARCADIS Gedas NV

QKRK

pÅÜççåÇÉêÄìâÉå=

Kaart 35: Bestaande ruimtelijke structuur van Schoonderbuken 4.5.1.


Schoonderbuken kan worden beschouwd als een historisch gegroeid straatdorp. De ontwikkeling ervan is toe te schrijven aan pendelaars die zich op geringe afstand van de E314 vestigden. Schoonderbuken wordt vooral gekenmerkt door een vrij dichte bebouwing van halfopen en gesloten bebouwing afgewisseld met wat open bebouwing langsheen de Houwaartstraat. Door deze morfologie is Schoonderbuken eerder een verstedelijkt straatdorp in een open landschap. Kenmerkend is het grillig verspringen van de voorbouwlijn langs de Houwaartstraat. Evenwijdig en haaks op het straatdorp ontwikkelen zich hoofdzakelijk linten en woonwijken gekenmerkt door uitsluitend open bebouwing. Morfologisch gezien bestaat Schoonderbuken uit een historisch gegroeid verstedelijkt straatdorp waar zich achterliggende gronden en nieuwere wijken ontwikkeld hebben. Binnen deze structuur zijn er nog enkele niet-ontwikkelde woongebieden en twee woonuitbreidingsgebieden gelegen. Eén ervan is een binnengebied gelegen tussen de Houwaartstraat en Vroentestraat (achter de bibliotheek) en is gedeeltelijk ingevuld met twee voetbalvelden met bijhorende infrastructuur en een kerkhof. De gebieden zijn niet gelegen in een natuurlijk of recent overstromingsgebied (zie kaart 39) en kunnen in aanmerking komen voor het opvangen van gemeentelijke taakstellingen.



Binnenegbied 14: 0,6 ha

woonuitbreidingsgebied I: 2,2 ha



ARCADIS Gedas NV

Woonuitbreidingsgebied J: 5,0 ha

Het voorzieningsniveau van het straatdorp is meer dan voldoende aanwezig en hoofdzakelijk gericht op de eigen dorpskern. Er zijn verschillende buurtwinkels, bankfilialen, horecazaken,… De winkelvoorzieningen en administratieve voorzieningen zijn in hoofdzaak gebundeld in het centrum van Schoonderbuken in de omgeving van de kerk (winkels, kerk, feestzaal, horeca, kerkhof voetbalterreinen, school, postkantoor, judoclub en de bib.). In principe ligt Schoonderbuken geprangd tussen de haaks gelegen infrastructuren Schransstraat en A. Nihoulstraat. De Schransstraat, waarop de Houwaartstraat via de Miskruisstraat aansluit, verbindt het open afrittencomplex van de E314 met de N10 (Mannenberg). De A. Nihoulstraat verbindt dan weer Schoonderbuken met het centrum van Scherpenheuvel. Deze verbinding kan wel het sluipverkeer naar Scherpenheuvel-centrum bevorderen. De Houwaartstraat wordt vooral gekenmerkt door doorgaand verkeer naar Scherpenheuvel-centrum, het bestemmingsverkeer parkeert uitsluitend op het wegvak. Dit veroorzaakt nogal wat gevaarlijke situaties, maar werkt ook snelheidsremmend op het doorgaand verkeer. Er zijn voldoende bushaltes voorzien (3 haltes) waarbij Schoonderbuken een goede aansluiting heeft op het openbaar vervoersnetwerk. Binnen de bebouwingsstructuur zijn er geen uitgesproken groene elementen aanwezig. Er is enkel een klein parkje voorzien aan het kerkhof met een verbinding voor de zwakke weggebruiker naar de Vroentestraat. 4.5.2.


Als typisch historisch gegroeid straatdorp is het belangrijk om het rechtlijnige karakter ervan te behouden. Op verkeerskundig vlak worden het best maatregelen genomen naar het verminderen van sluipverkeer van Scherpenheuvel naar de E314.

QKSK

o~ëíÉêÖÉÄáÉÇ=

Kaart 36: Bestaande ruimtelijke structuur van het Rastergebied 4.6.1.

Bestaande ruimtelijk en functionele karakteristieken

Een volgend deelgebied is het rastergebied. De niet-bebouwde ruimte overheerst, alhoewel er een aanzienlijk aandeel bebouwing is, veelal onder de vorm van linten. De open ruimte is hierdoor sterk versnipperd en kent ook een zeer gedifferentieerde functionele invulling. De deelruimte wordt beschouwd als een verweven open ruimtegebied met beroeps- en hobbylandbouw, bos, natuur, (landelijk) wonen, recreatie en plaatselijke bedrijvigheid. Dit deelgebied wordt gekenmerkt door een intense vermenging van allerlei functies en beeldbepalende elementen, zijnde: • Verschillende beboste getuigeheuvels, al dan niet versnipperd door weekendverblijven. • De woonrasters met verweving van woningen, landbouw en ambachtelijke bedrijven. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

•

De kleine kernen Messelbroek, Ter Hoeve, Okselaar, Groen Hoeve, Keiberg met enkele woonondersteunende activiteiten (kleinhandel, recreatie…). • De open ruimtekamers met kleinere landbouwpercelen (akkerbouw en weiland). • Verschillende kleine landschapselementen zoals holle wegen, perceelsranden, kleine bosfragmentjes… • Het lokaal bedrijventerrein Weg Messelbroek met aansluitend de al dan niet permanent bewoonde weekendverblijven. • Het lokaal bedrijventerrein Schuttersveld en grootschalige functies langsheen de N10. Op basis van het fysisch systeem kunnen we een onderscheid maken tussen een noordelijk deel, behorende tot de Zuiderkempen en een zuidelijk deel behorende tot het noordelijk Hageland. Ten noorden van de Demervallei wordt het gebied gekenmerkt door een netwerk van aaneengesloten lintbebouwing tussen de kernen Testelt, Averbode en Zichem aan de rand van de Demervallei en in het noorden begrensd door een groot aaneengesloten bosgebied. Binnen de mazen van het net vinden we kleinere open agrarische gebieden of beboste getuigeheuvels. In de open ruimtekamers is het landbouwgebruik kleinschalig gebleven ten gevolge van de minder vruchtbare, zanderige ondergrond. De natuurwaarde van de meeste bossen op de droge ijzerzandsteenheuvels van de Zuiderkempen is niet zo groot: het zijn vooral jonge bossen, met weinig structuur en soortenrijkdom. Deze vormen wel mogelijke potenties naar natuurgerichte recreatie. Deze bossen worden lokaal afgewisseld door heidevelden, als getuigen van een vroeger landbouwverleden. Dit verhoogt sterk de natuurwaarde en de landschappelijke variatie. De beboste getuigeheuvels Voortberg, Rodeberg en Weefberg zijn drie vrij grote beboste getuigeheuvels: Weefberg, gelegen tussen Ter Hoeve en Averbode centrum met toppen van zo’n 50m hoog. Dit vormt een vrij aaneengesloten en weinig verkavelde getuigenheuvel die aansluit bij het groter complex van de Averbodebossen. De plantengroei bestaat er voornamelijk uit naaldbomen en Amerikaanse eiken. Deze getuigenheuvel sluit aan tot de Nieuwstraat en de Langedreef en is tot nu toe gespaard gebleven van enige vorm van bebouwing. Rodeberg, ten noorden van Testelt-centrum is een meer versnipperde getuigenheuvel voornamelijk door (illegale) weekendverblijven. Deze beboste getuigenheuvel bevat veel dennenbomen. De top is zo’n 40m hoog. Langsheen Rode kenmerken zich een aantal verkavelingen, wat geleid heeft tot een gedeeltelijke kaalkap van bossen aansluitend aan de straat. Voortberg, ten oosten van Testelt centrum is een vrij versnipperde kleinere getuigenheuvel. Dwars doorheen Voortberg loopt het landelijk woonlint Bergstraat. Deze heuvel, met een top van zo’n 40m helt sterk af in de richting van de Demervallei en bestaat vooral uit een gemengd loofbos en dennenaanplantingen. De top van de berg is een combinatie van graslanden, dennenbossen en loofbosbegroeiingen. Op de top is een panoramisch kijkpunt met zicht op de volledige Demervallei met dorpen Zichem en Testelt. Deze getuigenheuvel is ook getroffen door (illegale) weekendverblijven. Het raster van linten wordt ten noorden van de Demer voornamelijk bepaald door ‘residentiële woonlinten’ bestaande uit halfopen en open bebouwing. Binnen dit rasternetwerk zijn de twee kleine kernen Ter Hoeve en Okselaar gelegen. Ter Hoeve is als het ware te beschouwen als een grote vrij dichte verkaveling ‘uitgesneden’ uit een ruimer boscomplex. Vandaag zijn voornamelijk in het zuiden nog belangrijke bosrestanten aanwezig. Het belangrijkste ruimtelijk kenmerk van de zone is de sterke oost-west gerichte structuur van de straten, waardoor een vrij rechthoekige vorm kent. De beperkte voorzieningen (kerk, school, voetbalveld) zijn in het westen van de kern gelegen. Tegen de Weefberg aan ligt tevens een zonevreemd voetbalterrein. In het oosten wordt het gebied tussen de Demervallei en de Averbodebossen eveneens gekenmerkt door een raster van woonlinten met kleine open restruimten. Binnen deze woonlinten is er geen dicht centrum ruimtelijk waar te nemen. Op basis van de functionele invulling is het centrum gelegen in het uiterste zuiden van het gebied met een school, kerk, en een aantal zonevreemde sportvelden. Dit grenst september 2006 Pagina 90 van 221


ARCADIS Gedas NV

aan het domein Arendschot, een groot groen parkgebied, beheerd door de familie Boulangé. Op het gewestplan omvat deze zone een grote vlek landelijk woongebied. Tussen de linten, zijn er nog een aantal restgebieden aanwezig. Het betreft een niet-ontwikkeld woongebied en twee woonuitbreidingsgebieden. Deze gebieden zijn niet gelegen in een natuurlijk of recent overstromingsgebied en kunnen in aanmerking komen voor het opvangen van gemeentelijke taakstellingen. (zie kaart 39)


Woonuitbreidingsgebied K: 4,7 ha

Woonuitbreidingsgebied L: 3,1 ha

Ook het gebied ten westen van Scherpenheuvel en ten zuiden van de Demervallei wordt gekenmerkt door dat typisch rasterlandschap met lintbebouwing en open ruimtekamers, of bestemd voor landbouw, of die bebost zijn. De zandlemige ondergrond maakt dit gebied ook meer toegankelijk voor de landbouw. De bossen in dit deel zijn ook rijker dan aan de noordzijde. Dit deel van het rastergebied wordt gekenmerkt door hogere toppen van getuigenheuvels of door een vrij steile noordelijke helling. Dit zijn vrij bepalende landmarks in Scherpenheuvel-Zichem. Hier maken we onderscheid tussen volgende getuigenheuvels: De Waaiberg (top 47.5m), gelegen in Zichem en paalt aan Messelbroek. Deze kent een steile noordelijke helling en deint langzaam in zuidelijke richting uit. De droge bosgrond wordt gekenmerkt door typische dennenaanplantingen. Deze wordt in noordelijk richting omrand door een woonlint langs de Engelenberg en de Binnenstraat. De bebouwing situeert zich op 2 uitzonderingen na langs de andere kant van de weg. In het oosten dringt een woonlint langs de Processieweg als het ware de getuigenheuvel binnen. Deze wordt beperkt verstoord door een kleine groepering van weekendverblijven. De Wijngaardberg: dit is een kleine getuigenheuvel (top 45m) en bevindt zich in het oostelijk deel van Messelbroek en grenst praktisch aan de Waaiberg. Dit natuurgebied wordt zo goed als volledig omringd door landelijke woonlinten (Maasstraat, Schuttersveldstraat, Puttestraat en Tieltsebaan) met zeer diepe percelen. Enkel langs de Schuttersveldstraat en de Binnenstraat grenst het bosgebied nog aan de straat. De Mannenberg, een kleine getuigenheuvel, grenst in het zuidelijk gedeelte aan de N10, met opnieuw een steile noordelijke helling. Deze getuigenheuvel is vrij sterk versnipperd langs de N10 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

en langs de dwarsopstaande Kortestraat (vrij recentelijk). In westelijke richting loopt deze getuigenheuvel langzaam uit in agrarisch gebied. Ook dit gebied ondervindt hinder van weekendhuisjes. De Keiberg (top 52m), gelegen tussen Messelbroek en Zichem, is de meest versnipperde getuigenheuvel door weekendverblijven en permanente bewoning, vrij dicht aansluitend bij de Demervallei. Dit werd ook zo vastgelegd in het gewestplan met het verblijfsrecreatief gebied. In het noorden palen de verkavelingen aan de geïsoleerde bedrijvenzone Weg Messelbroek. Specifiek binnen dit gebied is tevens de oude spoorwegberm gelegen tussen Scherpenheuvel en Zichem. Dit parkgebied heeft zowel een belangrijke ecologische waarde (met behoud van zijn natuurlijk karakter) als een belangrijke toeristisch-recreatieve waarde (wordt vandaag gebruikt als wandelen fietsroute) tussen Scherpenheuvel en Zichem. De beleving van het landschap langs deze zone is vrij belangrijk en de vele open ruimtegezichten erlangs. Net zoals in het noordelijk deel, wordt het gebied ten zuiden ook gekenmerkt door een vrij ongestructureerde zone met een aantal nog nauwelijks herkenbare kernen en een volledige verspreiding en versnippering van allerhande al dan niet zonevreemde gebouwen. In deze zone liggen volgende kleine kernen, die nog nauwelijks herkenbaar zijn door de volledige verlinting van het gebied: Messelbroek en Keiberg. Messelbroek wordt gekenmerkt door een oostwest gerichte hoofdstraat, nl. de Testeltsebaan waar tussen het kruispunt met de Pannestraat en de Engelenberg het vrij compacte en aangename centrum is gelegen met een school, kerk en zonevreemd voetbalterrein. Ten zuidoosten van het centrum is er nog een onaangesneden woongebied gelegen. Deze kern is ook opnieuw volledig uitgewaaierd met een verrastering van een ruimer gebied. Op het kruispunt van de Tiensestraat en de Lobbenstraat is de kleine kern Keiberg gelegen met een aantal basisvoorzieningen (school en kerk). Deze kern sluit in het zuiden zo goed als aan bij grote verkavelingen, gericht op de goede ontsluiting via de N10. Het zuidelijk rastergebied wordt doorkruist door de N10, ook een lint, maar van een meer dynamisch niveau dan de verschillende, hoofdzakelijke, woonlinten in de rest van het rastergebied. Deze steenweg wordt gedomineerd door open bebouwing met hier en daar grootschalige baanwinkels, KMO-bedrijven of andere functies. Deze liggen verspreid over de ganse lengte van de N10. Via de N258 heeft het gebied toegang tot de E314. Dit is een vrij ongestructureerde zone zonder enige ruimtelijke samenhang. De basiliek als eindpunt van de steenweg vormt in deze zone wel een belangrijke landmark. Op het gewestplan wordt de zone tot aan Vosselaar aangeduid als woongebied, verder als landelijk woongebied. In dit laatste deel zitten volgende (zonevreemde) bedrijven: De Vlinder bvba: transportbedrijf (autobussenverhuur) Ets Hoflijk NV, garagebedrijf Van Den Eynde: garagebedrijf Coenen: groothandel bakkersgerief Vos bvba: transportbedrijf enkele grootschalige tavernes, gericht op het bedevaarttoerisme … Naast bedrijvigheid langs de N10 situeert zich in het zuidelijk rastergebied eveneens een geïsoleerd bedrijventerrein, ten zuiden van de Demervallei. 4.6.2.


Kwaliteiten en potenties De belangrijkste kwaliteiten en potenties van het rastergebied zitten in het gevarieerd landschap met de beboste getuigeheuvels, de graslanden, de heidevelden, de relicten van kleine landschapselementen (houtwallen, heggen), holle wegen… Hierin kunnen we volgende kwaliteiten aanhalen: − de versnipperde open ruimtepercelen hebben potenties voor hobbylandbouw of nieuwe vormen van kleinschalige landbouw; september 2006 Pagina 92 van 221


ARCADIS Gedas NV

− −

− − − −

−

de bossen ten noorden van de Demervallei, met een iets minder belangrijke natuurwaarde hebben mogelijke potenties voor natuurgerichte recreatie; doordat de beroepslandbouw sterk is verminderd komen heel wat percelen braak te liggen waardoor zij fungeren als restruimtes. Doordat heel wat van deze percelen ruimtelijk en qua eigendomsstructuur sterk versnipperd zijn en moeilijk ontsluitbaar zijn, is functionele inschakeling in een ruimer geheel vaak moeilijk (vb. als aaneengesloten percelen voor de landbouw, voor natuur,….); kleine landschapselementen zoals hagen en houtkanten kunnen het oude bocagelandschap herstellen; het reliëf vormt een belangrijk element in de landschapsbeleving; de holle wegen met hun uitzonderlijke natuur kunnen worden opgenomen in de wandel-, fietsen ruiterroutes verschillende beboste getuigeheuvels, gelegen aan een kern, kunnen door hun ligging vlakbij de verschillende kernen een potentie betekenen voor de zachte recreatie en natuureducatie; de spoorwegroute tussen Zichem en Scherpenheuvel is zowel landschappelijk als recreatief een waardevolle potentie binnen de gemeente.

Knelpunten en problemen −

−

−

−

−

−

− −

−

de natuurwaarden zijn sterk versnipperd en van elkaar geïsoleerd, eerder klein van omvang en daarenboven staan ze onder sterke druk van recreatie (campings, weekendbewoning, motorsporten in de bossen,…) en van oprukkende woonbebouwing (inname gronden met natuurlijke waarde, vertuining, wijzigingen waterhuishouding, geluidshinder,… met verstoring van de natuurlijke ecosystemen als gevolg. door de versnippering van het potentieel landbouwareaal en door enerzijds de lintbebouwing met diepe tuinen en anderzijds de beken en grachten met waterzieke gronden, is de uitbouw van leefbare landbouwbedrijven met gangbare teelten haast onmogelijk (geen rendabele bewerking of schaalvergroting mogelijk voor grondgebonden bedrijvigheid door kleine percelen, intensifiëringsmogelijkheden voor grondloze veeteelten beperkt door afstandsregels t.o.v. de bebouwing); kleine landschapselementen verdwijnen door schaalvergroting van de landbouw. Dit heeft niet enkel landschappelijke gevolgen, maar kan eveneens de erosie verder in de hand werken. de woonfunctie is in aanzienlijke mate aanwezig en kan niet worden teruggeschroefd. Het toenemende verkeer op de lokale verbindingswegen en door de landelijke woonstraten – sluipverkeer maar ook plaatselijk verkeer- brengt de verkeersleefbaarheid in sommige straten in het gedrang; niet altijd gebonden aan de centra van de kleine kernen, liggen verspreid over het ganse grondgebied als dan niet zonevreemde gebouwen (verschillende zonevreemde voetbalterreinen gelegen aan de rand van beboste getuigeheuvels,….); een geïsoleerde bedrijvenzone tussen Messelbroek en Zichem, gelegen aan de rand van de Demervallei, is voornamelijk op verkeerskundig vlak en vanuit de open ruimte een knelpunt; het ander bedrijventerrein Schuttersveld wordt te klein de N10 met het ontbreken van enige ruimtelijke samenhang of landschappelijke inkleding; de verschillende (illegale) weekendverblijven, al dan niet permanent bewoond, gelegen in de beboste getuigeheuvels, verstoren er het ecologisch evenwicht. De visuele kwaliteit laat ook te wensen over (nefast voor de natuurgerichte recreatie); door de versnipperde eigendomsstructuren van de verschillende beboste getuigeheuvels is een gericht beheer vrij moeilijk;



ARCADIS Gedas NV

− − −

QKTK

sommige bossen (vb. Averbodebossen) ondervinden op piekmomenten overlast door recreatie; een deel van de spoorwegroute in Zichem is niet meer toegankelijk. De Agora-drukkerij groeide uit tot een groot bedrijf dat niet meer landschappelijk is ingepast in de omgeving.

aÉãÉêî~ääÉá=

Kaart 37: Bestaande ruimtelijke structuur van de Demervallei 4.7.1.


Het deelgebied Demervallei vormt een open ruimtegebied bij uitstek. Het betreft een deelgebied dat de gemeentegrenzen ver overschrijdt. De Demer was de historische motor voor de ontwikkeling van de aanliggende nederzettingen, maar heeft deze rol nu verloren. Vandaag heeft het deelgebied, als onderdeel van een regionaal geheel, een aanzienlijke ecologische functie, een toeristisch-recreatieve functie en meer op lokaal niveau op bepaalde plaatsen ook een functie voor de landbouw. In Scherpenheuvel-Zichem kunnen we op natuurlijk vlak dit deelgebied opsplitsen in volgende deelgebieden: − Krekelbroek, Zavelbeemden en Melkbroek (in het westen van de gemeente ten noorden van de Demer) waar nog over een deeltje aan extensieve landbouw wordt gedaan. Dit is ook duidelijk waarneembaar richting Aarschot. Voor het overige deel omvat deze zone voornamelijk verspreide en geïsoleerde populieraanplantingen. − het gebied tussen de Laarbeek en de Demer, een zeer vochtig gebied met vele populierenaanplantingen en verschillende weiden. In het gebied liggen een aantal vrij geïsoleerde natuurgebiedjes (oa. De Baggelt). − Kraanrijk, Faubourg, Molenstedebroek en Vinkenberg (in het oosten van de gemeente ten zuiden van de Demer) gekenmerkt door een overwegend groene omgeving met een groot aantal populieraanplantingen. De Vinkenberg vormt een steile valleihelling met een aantal waardevolle holle wegen. Op deze helling komt een zuur eikenbos voor. Dit wordt ook omschreven als een gebied met een grote ecologische waarde. In het gebied is eveneens een waterwingebied gelegen. − Vierkensbroek en Kloosterbeemden een zeer nat valleigebied met een afwisseling van hooilanden, ruigtevegetaties, rietvelden en alluviale elzenbroeken en populierenaanplantingen. Dit wordt begrensd in het westen door de Voortberg, de volledig versnipperde getuigenheuvel. Dit gebied heeft een belangrijk natuurgebied met wetenschappelijke waarde en zeer belangrijke biotopen. In het oosten wordt het gebied begrensd door de lokale verbindingswegen Ernest Claesstraat en Hoornblaas. − Doodbroek, gelegen ten zuiden van de Demer tussen Testelt en Zichem, met tevens natte valleigebieden met een lappendeken van hooilanden, ruigtes, rietlanden, grote zeggevegetaties en alluviale bosjes. Dit gebied wordt in belangrijke mate versnipperd in het zuiden door verschillende visvijvers met aanpalende weekendverblijven, al dan niet opgenomen in het gewestplan. De natuurwaarden vooral in het zuidelijk deel zijn veel minder dan in de zone Vierkensbroek en staan onder een sterke residentiële recreatieve druk. Het geïsoleerd bedrijventerrein Weg Messelbroek in het zuiden vormt ook een zekere hinder naar het valleigebied toe. Uit het bovenstaande blijkt dat we op het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem de Demervallei kunnen opsplitsen in verschillende deelzones, met elk hun kwaliteiten en knelpunten. Op het vlak van de natuurlijk-ecologische rijkdom, komt het gebied Vierkensbroek, het gebied in het oosten van de september 2006 Pagina 94 van 221


ARCADIS Gedas NV

gemeente en het gebied ten westen van de gemeente (ten zuiden van de Demer) als sterk ecologisch waardevol gebied naar boven. Het gebied ter hoogte van Doodbroek kent vooral een residentiële en recreatieve invulling. Het gebied ten noorden van de Demer in het westen van de gemeente heeft een belangrijke agrarische functie. Onderstaande figuur geeft een overzicht van de residentiële recreatieve druk op het zuidelijk gebied Doodbroek: • Roebos: een 45-tal weekendverblijven gelegen, deels in het verblijfsrecreatief gebied, deels in het natuurgebied. Deze verblijven worden echter zo goed als permanent bewoond. Het overgrote deel van deze verblijven liggen in recent overstroombaar gebied; • 3-tal zonevreemde woningen gelegen langs het zuiden van de Thienwinckelstraat, 2 in agrarisch gebied, 1 in natuurgebied, allen daterend van voor het Gewestplan waaronder de Roeboshoeve, een markante hoeve. Deze liggen allemaal buiten de recent overstroombare gebieden; • 2 zonevreemde woningen in agrarisch gebied gelegen aan een zijstraat van de Reynersveldweg, waarvan 1 zonder vergunning en 1 daterend van voor het Gewestplan.Dit gedifferentieerd gebied wordt ook nog eens doorsneden door belangrijke intergemeentelijke verbindingswegen zijnde de Pelgrimstraat de verbinding naar Testelt en de N212 de verbinding Averbode-ZichemScherpenheuvel.

De zone ter hoogte van de Pelgrimstraat is in belangrijke mate gespaard gebleven van bebouwing met uitzondering van een aantal (zonevreemde) gebouwen:



ARCADIS Gedas NV

•

•

aanpalend aan de kern Testelt een 6-tal potentiële zonevreemde woningen (er is niet geweten welke vandaag nog als landbouwbedrijf zijn opgenomen), gelegen in natuurgebied of agrarisch gebied met ecologische waarde. Deze dateren ofwel van voor 1962 ofwel van voor het gewestplan en worden als vergund geacht beschouwd. In de mate dat zij vandaag geen landbouwactiviteiten meer uitoefenen, waren dit hun vroegere hoofdactiviteiten. Enkel de twee meest zuidelijke zijn gelegen in recent overstroombaar gebied; in het zuiden van de Demervallei, gelegen aan de Testeltsebaan: 2 potentieel zonevreemde woningen. De meest noordelijke is vandaag een horecazaak en werd nog vergund na de toepassing van het gewestplan. De meest zuidelijke woning dateert van voor 1962. Deze vallen net buiten de recent overstroombare gebieden.

In Zichem echter wordt de Demervallei doorkruist door de drukke steenweg (N212), in het bijzonder de Ernest Claesstraat en de Hoornblaas. Deze zone wordt ervaren als een landelijk woonlint met residentiële villa’s in een groene omgeving. Deze toestand werd gedeeltelijk overgenomen in het gewestplan, via de opname ervan in het landelijk woongebied. Andere woningen zijn opgenomen in verkavelingen. Een aantal blijven in natuurgebied gelegen. Storend binnen dit woonlint zijn tevens 2 leegstaande bedrijven, in het bijzonder een voormalig tankstation en een oude steenbakkerij (die nog meer achterin in het valleigebied gelegen is). Het overgrote deel van deze potentieel zonevreemde woningen zijn opgenomen in recent overstroombaar gebied. Onderstaande figuur toont de bestaande ruimtelijke structuur van het lint Ernest Claesstraat en Hoornblaas door de Demervallei: september 2006 Pagina 96 van 221


ARCADIS Gedas NV

•

• •

•

•

langs de Ernest Claesstraat: een 4-tal zonevreemde woningen, gelegen in natuurgebied, waarvan 1 paalt aan het woongebied van Averbode, 1 gelegen is tegenover een bestaande verkaveling en 2 iets meer ten zuiden ervan gelegen. Deze woningen, grote residentiële villa’s kennen een vrij groen karakter en dateren van voor het Gewestplan. Aan de spoorweg ligt in het landelijk woongebied een leegstaand bedrijfspand met loodsen ca. 150 m diep. Dit laatste is vrij storend t.o.v. de oude spoorwegroute aan de andere kant van de spoorweg gelegen; langs de Beemdenstraat, een kleine zijstraat van de Ernest Claesstraat, 4 zonevreemde woningen daterend van voor het gewestplan; langs de Steenweg op Diest: een 6-tal potentieel zonevreemde woningen, gelegen tussen het woongebied Averbode en een klein landelijk woonlint ten oosten ervan, daterend van voor het gewestplan; langs de Hoornblaas, een 8-tal potentieel zonevreemde woningen, gelegen in de directe omgeving van het landelijk woonlint. Opnieuw storend is een achterin (ca. 100m) gelegen loods vanaf de Hoornblaas en achter het woonlint een tweetal gebouwen (woningen?) gelegen aan de visvijvers (dieper dan 100m); het gebied tussen de Ernest Claesstraat en de Hoornblaas wordt gekenmerkt door verscheidene kleine visvijvers.

De Demervallei is weinig toegankelijk voor recreatief verkeer (fietsers…), alhoewel verschillende landbouwwegels het gebied doorkruisen.



ARCADIS Gedas NV

4.7.2.


Kwaliteiten en potenties De Demervallei is van ecologisch belang op Europees, Vlaams en provinciaal niveau. Ook de resterende natuurwaarden op het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem spelen hierin een rol. Hierbij kunnen we op gemeentelijk niveau een onderscheid maken tussen gebieden met een hoge natuurwaarde en gebieden met een lagere tot lage natuurwaarde. Een gedifferentieerd beleid kan hiervoor als suggestie worden vooropgesteld uitgaande van de potenties van het gebied. Hierbij kunnen we stellen dat de Demervallei aanzienlijke potenties inzake natuur, toerisme, recreatie en waterbeheersing kent op regionaal niveau. Verder heeft de Demervallei op sommige plaatsen eveneens nog een belang voor de landbouw. Knelpunten en problemen −

het versterken van het waterbergend vermogen en de oplegging van maatregelen inzake natuurontwikkeling vanuit hogere beleidsniveaus kan conflicteren met de landbouwgebruiken; − langs de lijninfrastructuren (Ernest Claesstraat, Hoornblaas, Dijk) komen een aantal storende leegstaande bedrijfsgebouwen voor, die meestal achterin gelegen zijn en de Demervallei op zich aantasten (oude steenbakkerij, een voormalig tankstation, verschillende loodsen…); − de Demervallei kent een tweetal verstoorde gebieden: enerzijds het gebied ter hoogte van de Doodbroek met verschillende permanente bewoning en anderzijds het gebied gelegen tussen de twee verbindingswegen (E. Claesstraat en de Hoornblaas); − de vijvers in de Demervallei kennen een vrij hoge recreatieve druk; − de Demervallei is beperkt toegankelijk voor recreatief verkeer. Zo is er de missing link tussen Aarschot en Diest die ook op provinciaal niveau aanwezig is. De Demervallei is een belangrijk aaneengesloten gebied. Het knelpunt in de Demervallei is vooral de spanning tussen de natuur en waterberging enerzijds en de recreatie en residentiële druk anderzijds.

QKUK

léÉå=ÖÉÄáÉÇ=

Kaart 38: Bestaande ruimtelijke structuur van het Open gebied 4.8.1.


Het zuidoosten van de gemeente wordt gekenmerkt door een open landbouwgebied op de NoordHagelandse heuvels (Diestiaanse getuigeheuvels). Het zuiden van de gemeente is ook het hoogst gelegen gedeelte, met open toppen hoger dan 70m. Verspreide open bebouwing en landbouwbedrijven kenmerken zich in deze zone. Dit open gebied met een prachtig uitzicht op lager gelegen gebieden is in het zuidoosten nog perfect bewaard gebleven, maar wordt in het zuidwesten bedreigd door de verdere stadsuitbreiding van de hoofdkern Scherpenheuvel. Het historisch gegroeid straatdorp Schoonderbuken neigt aan te sluiten bij Scherpenheuvel-Zichem. Dit gebied is vrij belangrijk voor de landbouw omwille van de betere zandleemgrond. Op de zuidelijke flanken kenmerken zich een aantal wijngaarden. Het gebied wordt bepaald door het sterke open karakter met verschillende kleine landschapselementen. Dit is als het ware een typisch bocagelandschap met houtkanten en heggen. Dit open landschap wordt ook doorsneden door de N10, tussen Scherpenheuvel en Diest. Deze N10, is in tegenstelling tot het deel tussen Scherpenheuvel en Aarschot, een langgerekt woonlint met nog verschillende open ‘ademruimtes’ ertussen. Grootschalige handelszaken of baanwinkels zijn hier niet merkbaar.



ARCADIS Gedas NV

4.8.2.


Dit gebied heeft nog sterke potenties op het vlak van gangbare landbouw gezien de grotere gehelen van de landbouwpercelen. Ook op landschappelijk vlak vormt het reliëf een belangrijk element in de landschapsbeleving. Dit betekent ook dat de visuele ruimtelijke kwaliteit van de bebouwing met een zekere aandacht dient bekeken te worden. Door het aaneengroeien van de kern Scherpenheuvel met Schoonderbuken, vervaagt dit open landschap. De mechanisering van de landbouw heeft het verdwijnen van verschillende kleine landschapselementen in de hand gewerkt, wat geleid heeft tot een globale verarming van het landschap. Ook voor de erosiebestrijding op de steile hellingen bewijzen hagen en houtkanten hun nut. De grootse bedreiging van dergelijk gebied is een verdere versnippering.



ARCADIS Gedas NV

moldklpbp= DEEL 1:

BEHOEFTEBEREKENING WONEN

In een structuurplan wordt de behoefte aan bijkomende woningen berekend om na te gaan of er bijkomende ruimte moet voorzien worden voor nieuwe woningen. Immers vandaag zijn er bouwmogelijkheden binnen de hiertoe voorziene zone in het gewestplan. De vraag is echter ook of deze mogelijkheden zich lenen qua ligging en ontwikkelingsmogelijkheden om de veronderstelde behoefte aan bepaalde woonvormen op te vangen en passend zijn binnen het woonbeleid en het ruimtelijk beleid dat de gemeente wenst te voeren. De (specifieke) behoeften en het woonbeleid worden in sterke mate beïnvloed door de recente demografische ontwikkelingen.

NK

ht^kqfq^qfbsb=_belbcqb=

Bij de behoefteberekening wordt in eerste instantie uitgegaan van de behoefte aan bijkomende woongelegenheden ten gevolge van de aangroei van gezinnen. In het RSVB wordt op basis van de prognose in het RSV (planperiode 1992-2007) en rekening houdend met de trendbreuk in de verdeling van bijkomende woningen in stedelijke gebieden versus het buitengebied en deels ook met de effectieve trend de voorbije jaren, informatief een doorrekening gemaakt tot op het niveau van de gemeenten. Deze doorrekening wordt overgenomen in het structuurplan Scherpenheuvel-Zichem. Gezien de planperiode van beide structuurplannen verschillend is, wordt voor het structuurplan Scherpenheuvel-Zichem de planperiode (2002-2012) opgesplitst in 2 delen. Voor de planperiode 2002-2007 wordt gebruik gemaakt van de gegevens in het RSVB. Terwijl voor de planperiode 2007-2012 gebruik gemaakt wordt van de gesloten prognose (zie verder). In het RSVB werd berekend dat in Scherpenheuvel-Zichem in de periode 1992-2007 plaats gevonden moet worden voor ca. 1516 woningen. Ondertussen zijn er in deze periode ca. 907 gezinnen bijgekomen. Rekening houdende met een permanent aandeel leegstand van woningen in functie van een woonwissel (ca. 2,5%), bedraagt dit 930 woningen. Concreet betekent dit dat in de gemeente nog plaats mag gezocht worden voor 586 woningen voor de periode 2002-2007. Voor de periode 2007-2012 doet het RSVB noch het RSV een uitspraak. Hiervoor wordt een eigen prognose gemaakt op basis van: de ontwikkeling van de eigen bevolking, de zogenaamde gesloten bevolkingsprognose. Deze bevolkingsprognose, volgens het JANUS II-model is gebaseerd op 3 grote veranderlijken, namelijk de overlevingskansen, de vruchtbaarheid en de migratie. Voor de bevolkingsprognose vanaf 1/1/2002 in Scherpenheuvel-Zichem wordt uitgegaan van volgende veronderstellingen, als gewogen gemiddelden ten opzichte van de voorspellingen voor Vlaams-Brabant: een stijgende levensverwachting bij de geboorte voor vrouwen (82.92 in 2002 en 84.22 in 2012) en voor mannen (75,93 tot 78,62); een vruchtbaarheidscijfer dat (terug) licht stijgt van 1,62 in 2002 tot 1,66 in 2012 een migratie in evenwicht, dus 0 voor het bepalen van de gezinsprognose werd gebruik gemaakt van de MIRA-prognose voor Vlaanderen. Op basis van de gekende bevolkingsprognose en op basis van de berekende gezinsgroottes in Vlaanderen (zie RSV) werd de gezinsprognose berekend. Uit deze bevolkingsprognose voor de periode 2007-2012 blijkt dat een kleine daling van de bevolking kan verwacht worden (geen inwijking, meer ouderen dan jongeren dus sterfte-overschot), maar tegelijkertijd een stijging van de gezinnen (door blijvende toename van de gezinsverdunning, nl. van 2,33 naar 2,28.



ARCADIS Gedas NV

Er zouden in de periode 2007-2012 nog ca. 129 gezinnen bijkomen. Ook hier dient men rekening te houden met de frictieleegstand van 2,5%. Voor Scherpenheuvel-Zichem geeft dit een behoefte voor 2007-2012 aan ca. 132 woningen. Onderstaande tabel vat alle gegevens uit voorgaande paragraaf samen Tabel 14: Kwantitatieve behoefte 2002-2007 (rest vlgs RSVB)

2007-2012 (eigen prognose)

586

132

Totale kwantitatieve vraag aan bijkomende woningen

OK

2002-2012 718

htîfq^qfbsb=_belbcqb=

De kwalitatieve behoefte kan zowel slaan op de doelgroepen als op de technische kwaliteit van de woning zelf of van de woonomgeving. Het realiseren van een kwalitatieve woonomgeving komt ter sprake in de gewenste nederzettingsstructuur. Hieronder zullen we de behoefteberekening maken van specifieke doelgroepen in Scherpenheuvel-Zichem. Op basis van de vastgestelde trends in de demografische context en rekening houdende met het algemene doelgroepenbeleid, kunnen volgende kwalitatieve behoeften worden bepaald. Sociale huisvesting In Scherpenheuvel-Zichem, zoals in elke Vlaamse gemeente, is er een tekort aan sociale huisvesting. Als richtcijfer kunnen we de wachtlijst van 71gezinnen in Scherpenheuvel-Zichem aanhalen. De wachttijd voor een sociale woning voor 4-persoonsgezinnen bedraagt 4 jaar en voor 2-3 persoonsgezinnen bedraagt die 6 jaar.14 Vandaag is er reeds een tekort van 71 sociale huurwoningen. Voor de berekening van de bijkomende toekomstige behoeften worden de richtlijnen uit het provinciaal structuurplan Vlaams-Brabant gehanteerd. Hierbij wordt gesteld dat in de buitengebiedgemeente gestreefd wordt naar minimum 5% van de bijkomende woongelegenheden als sociale huurwoning. Dit betekent dat minimum voor Scherpenheuvel-Zichem wenselijk 35 sociale huurwoningen gerealiseerd worden. Voor de berekening van sociale koopwoningen zullen we het percentage vanuit de woonbehoeftestudie in Vlaanderen (8,3% voor het arrondissement) toepassen op het aantal bijkomende woningen, dus 32 sociale koopwoningen. Naast deze twee vormen van sociale huisvesting zijn er ook nog de sociale kavels. Wat de behoefte daarvan betreft, baseren we ons op het algemene cijfer van 15% (vaak toegepast door de afdeling Woonbeleid van de Vlaamse administratie)15. Scherpenheuvel-Zichem beschikt vandaag over geen enkele sociale kavel en de vraag ernaar is groot, vandaar dat we de behoefte berekenen op het algemeen toegepast cijfer. De nieuwbouwbehoefte blijft voorlopig nog hoger liggen dan de vernieuwbouwbehoefte.

14 15

Bron: Diest Uitbreiding Bron: MVG, AROHM, ‘Woonbehoeften in Vlaanderen 1995-2010’.



ARCADIS Gedas NV

te voorzien in 2002-2007 totale vraag bijkomende woningen

te voorzien in 2007-2012

586

132

totaal te voorzien in 2002-2012 718

behoefte sociale huurwoningen: - huidig tekort + - 5% bijk. woningen

71 29

7

behoefte sociale koopwoningen: - 8.3% bijkomende woningen

49

11

60

behoefte sociale kavels - 15% bijkomende woningen

88

20

108

237

38

275

totaal sociale woonmogelijkheden

107

Dit geeft een totale behoefte in de planperiode van ca. 275 sociale woongelegenheden in de planperiode 2002-2012, waarvan, conform het provinciaal beleid, 237 in de periode 2002-2007 dienen gerealiseerd te worden. Serviceflats en aangepaste woonvormen voor senioren Er moet ook rekening gehouden worden met de toenemende veroudering van de bevolking waardoor ook de totale zorgbehoevendheid binnen de bevolking stijgt. In de periode 1996-1998 bleek in Scherpenheuvel-Zichem een hoog uitwijkingsoverschot te zijn van 75-plussers. Deze trend werd ook verdergezet nadien. Sinds april 1998 geldt in Vlaanderen een programmatievorm betreffende serviceflats. Op basis van de programmatienorm (2 serviceflats per 100 65-plussers) op het gebied van serviceflats, zou er in 2012 nood zijn aan 93 serviceflats. Rekening houdende met het bestaand aantal serviceflats, komen we aan een behoefte van 59 serviceflats. Niet alle senioren hebben een behoefte aan zorgwoningen, maar hebben eerder nood aan kleinere woningen, zoals bijvoorbeeld appartementen, aangepast aan hun gezinsgrootte. Het is aan de overheid de mogelijkheid te creëren dat dergelijke woningen kunnen voorzien worden, de vrije markt en private initiatieven spelen in op de behoefte. Alleenstaanden of 2-persoonsgezinnen Uit analyse is er een trend waar te nemen van een stijgende vraag naar appartementen. Volgende berekeningen geven enkel een indicatie aan (aangezien met de gezinsverdunning is rekening gehouden in de kwantitatieve behoefte). Op basis van de cijfers van de volks- en woningtelling van 2001 kunnen we de verhouding nagaan van de appartementen tot eengezinswoningen (1/10). Toegepast op het aantal bijkomende gezinnen geeft ons dit een richtcijfer van 44 appartementen. Rekening houdend met het stijgend aantal kleine gezinnen toont een extrapolatie van de 1 tot 2-persoonsgezinnen een behoefte van 111 één à twee persoonshuizen. Het spreekt voor zich dat deze woningen zo dicht mogelijk aan de kern, omwille van de directe relatie tot de voorzieningen die de woonfunctie ondersteunen, moeten gelegen zijn.



ARCADIS Gedas NV

PK

^^k_la=^^k=_lrtjldbifghebabk=

De mogelijkheden om de behoefte aan bijkomende woningen op te vangen binnen de huidige zoneringen voor wonen, betreffen: − overmatige en/of langdurig leegstaande woningen − omvorming van andere leegstaande gebouwen − verdichtende vervangingsbouw − onbebouwde percelen langs uitgeruste weg of in goedgekeurde verkavelingen − ontwikkeling van niet-uitgeruste gronden in woongebied of woonuitbreidingsgebied

PKNK

i~åÖÇìêáÖ=äÉÉÖëí~~åÇÉ=ÉåLçÑ=îÉêâêçííÉ=ïçåáåÖÉå=

De op de inventarissen opgenomen verwaarloosde en ongeschikt/onbewoonbaar verklaarde woningen en veelal ook het overgrote deel van langdurig leegstaande woningen kunnen vandaag niet als een geschikt aanbod beschouwd worden. Als ze lang leegstaan, kan ervan uitgegaan worden dat ze niet meer gewild of geschikt zijn (verouderd, te klein, slechte staat, slecht gelegen…). Tabel 15: Langdurige leegstaande en/of verwaarloosde woningen (2004) Leegstand

41

Waarvan Verwaarloosd

14

Bron: Vlaams Gewest

Mits sanering of vervanging komen ze wel in aanmerking om de behoefte aan bijkomende woongelegenheden in de toekomst mee te helpen opvangen.

PKOK

jçÖÉäáàâÜÉÇÉå=áå=ÖÉÇÉë~ÑÑÉÅíÉÉêÇÉ=ÖÉÄçìïÉå=

Er zijn geen gedesaffecteerde gebouwen in de gemeente waar een omvorming naar wonen kan voorgesteld worden.

PKPK

sÉêÇáÅÜíÉåÇÉ=îÉêî~åÖáåÖëÄçìï=

Door vervanging van bestaande woningen door appartementen of bv. opsplitsing van woningen kunnen de toekomstige woonmogelijkheden verhogen binnen het bestaande bouwweefsel. In hoeverre dit mogelijk is, wordt bepaald door de planologische voorschriften (bestemming, toegelaten bouwhoogte en -diepte, toegelaten aantal woningen per pand…). Maar uiteindelijk zullen de beschikbaarheid van geschikte panden (te koop, geschikte perceelsconfiguratie,…) en de rendabiliteit (waardevermeerdering t.o.v. noodzakelijke investering) bepalen in hoeverre verdichtende vervangingsbouw zich ook werkelijk doorzet. Momenteel zijn onvoldoende kwantitatieve gegevens bekend m.b.t. de tendensen betreffende vervangingsbouw door appartementen of opsplitsing van woningen.

PKQK

_çìïãçÖÉäáàâÜÉÇÉå=ä~åÖë=ìáíÖÉêìëíÉ=ïÉÖ=Éå=áå=ÖçÉÇÖÉâÉìêÇÉ= îÉêâ~îÉäáåÖ=

Als basis voor de berekening van de potentiële bouwmogelijkheden op onbebouwde percelen in en buiten verkavelingen werd gebruik gemaakt van een eigen berekening op basis van de KADSCAN 2002, het gewestplan en de aangeduide verkavelingen. Hierdoor kan het cijfer enigszins afwijken van de provinciale index van de onbebouwde percelen. Deze oefening gaf ons een totaal van ca. 681 potentiële bouwmogelijkheden in verkavelingen en ca. 832 langs de uitgeruste weg. Deze laatste werden berekend volgens de standaardnormen voor straatbreedtes (5 m voor gesloten, 10m voor september 2006 Pagina 104 van 221


ARCADIS Gedas NV

halfopen en 15 m voor open bebouwing.). Dit geeft als resultaat 19 woningen in gesloten bebouwing, 382 woningen in halfopen bebouwing en 501 woningen in open bebouwing. Diepgaander onderzoek naar de onbebouwde percelen geeft echter weer dat slechts een klein aandeel van de onbebouwde percelen langs de uitgeruste weg gesitueerd zijn in de kernen en het overgrote deel gelegen is in de verschillende linten in de open ruimte. Daar kenmerkt zich voornamelijk open bebouwing, met een straatbreedte van gemiddeld 20m. De normen van 15m voor open bebouwing zijn enkel haalbaar in de kernen, maar zeker niet wenselijk in de linten. Vandaar dat wij opnieuw een benaderende berekening gemaakt hebben opgesplitst in de grote kernen of in linten buiten de kernen: onbebouwde percelen langs uitgeruste weg gelegen in Scherpenheuvel

gesloten bebouwing (5m)

halfopen bebouwing (10m)

open bebouwing: (15 in de kernen, 20-25m in de linten)

totaal per kern

13

64

40

117

Averbode

0

59

49

108

Zichem

4

11

04

15

Testelt

0

16

16

32

woonlinten buiten de kernen

2

162

288

452

19

312

393

724

Totaal

Hieruit kan worden afgeleid dat het grootste deel (3/5) van de onbebouwde percelen in de linten in de open ruimte is terug te vinden. Een derde bevindt zich in de verschillende kernen. Dezelfde opsplitsing werd gemaakt voor de percelen in goedgekeurde verkaveling: onbebouwde percelen langs uitgeruste weg gelegen in

aantal verkavelingen

Scherpenheuvel

125

Averbode

120

Zichem

13

Testelt

16

woonlinten buiten de kernen

407

Totaal

681

Hiervan zal een deel binnen de planperiode theoretisch op de markt komen. Onderstaande tabel toont het overzicht van de directe bouwmogelijkheden in de kern. Tabel 16: Overzicht aanbod directe bouwmogelijkheden - overzicht gemeente 2002-2012 aanbod aan resterende loten in goedgekeurde verkavelingen (33% op 5 jaar van 681 x 2)

449

aanbod uitgeruste onbebouwde percelen volgens gewestplanbestemming of uitvoeringsplan (BPA) (15 % per 5 jaar van 724 x 2)

216

Totaal geschat aanbod op de markt

665



ARCADIS Gedas NV

PKRK

_çìïãçÖÉäáàâÜÉÇÉå=îççê=áåÖÉëäçíÉå=éÉêÅÉäÉå=áå=ïççåÖÉÄáÉÇ=

Kaart 39: Wooninbreidings- en uitbreidingsgebieden Op basis van de KADSCAN, het gewestplan en de inventaris van de goedgekeurde verkavelingen werden een aantal ingesloten gebieden aangeduid. Hiervoor werd 1 ha als basis genomen, maar in de kernen werden mogelijks kleinere gebieden (vanaf 0,6 ha) aangeduid. De gebieden werden in de beschrijving van de bestaande ruimtelijke structuur op microniveau al toegelicht. Hieronder vindt u de oplijsting ervan met hun oppervlakte en hun potentieel aantal woningen (gerekend op 15 woningen per ha): Wooninbreidingsgebieden Scherpenheuvel

Averbode

Opp. (ha)

potentieel aantal woningen

1

1,5

22

2

0,7

10

3

1,9

28

4

1,5

22

5

0,6

9

6

1,5

22

7

1,1

16 67

8

4,5

Zichem

9

1,9

28

Testelt

10

1,6

23

11

1,0

15

Schoonderbuken

12

0,7

10

rasterlandschap

13

1,3

20

14

0,6

9

15

2,9

44

Totaal

PKSK

345

_çìïãçÖÉäáàâÜÉÇÉå=áå=ïççåìáíÄêÉáÇáåÖëÖÉÄáÉÇ=

Andere bouwmogelijkheden situeren zich in de woonuitbreidingsgebieden. De gemeentelijke woonbehoeftestudie wordt opgemaakt met het uitgangspunt dat woonuitbreidingsgebieden reservegebieden zijn die in principe slechts voor realisatie in aanmerking komen na verwezenlijking van de woongebieden. Scherpenheuvel-Zichem beschikt over nog 12 woonuitbreidingsgebieden. In bijlage vindt u een beschrijving van de verschillende woonuitbreidingsgebieden. Indien voldaan wordt aan de welomschreven criteria in de omzendbrief kan via een principieel akkoord worden beslist tot de ontwikkeling van een woonuitbreidingsgebied. Volgende tabel toont de oppervlakte van het woonuitbreidingsgebied en het aantal potentiële woningen.



ARCADIS Gedas NV

Woonuitbreidingsgebieden Scherpenheuvel

Opp. (ha)

potentieel aantal woningen

A

8,8

132

B

1,4

21

C

1,9

28

D

4,4

66

Averbode

E

15,5

232

Zichem

F

7,0

105

Testelt

G

6,2

93

H

9,9

148

Schoonderbuken

I

2,2

34

J

5,0

76

rasterlandschap

K

4,7

70

L

3,1

46

Totaal

PKTK

1051

dÉéä~åÇÉ=Éå=~ä=ÖÉêÉ~äáëÉÉêÇÉ=éêçàÉÅíÉå=

Voor het woonuitbreidingsgebied en aanpalend binnengebied ‘Stenen Molen’ in Scherpenheuvel is momenteel een aanvraag tot principieel akkoord lopende. De plenaire vergadering is achter de rug en op het terrein (deels binnengebied en deels woonuitbreidingsgebied) zouden zo een 160 woningen kunnen gerealiseerd worden in 3 fasen: een eerste fase (2002-2007) met 30 private kavels en 30 sociale huurwoningen, een tweede fase met 50 woningen, waarvan 10 met sociale doeleinden, en een derde fase met 50 woningen, waarvan 10 met sociale doeleinden. Op basis van cijfers van het aantal nieuwbouwwoningen, werd in de periode 2002-2003 een aantal nieuwbouwwoningen al opgericht, die we zullen meerekenen in het aanbod: 53 woningen in 2002 71 woningen in 2003

PKUK

p~ãÉåÖÉî~íW=ê~ãáåÖ=î~å=ÜÉí=~~åÄçÇ=Ç~í=ÇáêÉÅí=Éå=òçåÇÉê= ÄÉäÉáÇëÄÉëäáëëáåÖ=ÄÉëÅÜáâÄ~~ê=áë=çé=ÇÉ=ã~êâí=ÄáååÉå=ÇÉ=éä~åéÉêáçÇÉ=

Cijfermatige toetsing van de totale woonbehoefte aan het aanbod aan bouwmogelijkheden dat zonder beleidsbeslissing naar verwachting zal worden ingevuld, geeft de behoefte aan bouwmogelijkheden in Scherpenheuvel-Zichem. 2002-2012 overmatige leegstand

geen

leegstaande en/of verwaarloosde woningen

41

andere gedesaffecteerde gebouwen verdichtende vervangingsbouw

? moeilijk kwantificeerbaar

percelen langs uitgeruste weg (marktaanbod 2002-2012)

449

percelen in goedgekeurde verkavelingen (marktaanbod 2002-2012)

216

geplande projecten of projecten in uitvoering

184

Totaal aanbod

890



ARCADIS Gedas NV

QK

_bpirfq=

Tegenover een verwachte behoefte van 718 woningen voor het opvangen van de verwachte eigen groei aan gezinnen (geen inwijking ingecalculeerd) staat een ruim bestaand aanbod aan bouwmogelijkheden. Louter rekenkundig zijn er voldoende mogelijkheden op onbebouwde percelen langs uitgeruste weg en in goedgekeurde verkaveling om deze behoefte op te vangen. Uit bijkomend onderzoek naar de ligging van deze onbebouwde percelen langs uitgeruste weg en in goedgekeurde verkaveling is wel gebleken dat ca. 60% van het aanbod gelegen is langs de vele linten buiten de kern, en 40% gelegen is binnen de kern. Rekening houdende met het deel dat binnen de periode 2002-2012 op de markt zal komen, bedraagt dit ca. 266 woningen in de kernen en 399 woongelegenheden in de linten tussen de verschillende kernen. Enkel het voldoende aanbieden van woonmogelijkheden in de kern (vb. appartementsbouw, goed gelegen binnengebieden, mogelijk goed gelegen woonuitbreidingsgebieden…) kan het aansnijden van de woonlinten in de open ruimte vertragen. Het spreekt voor zich dat het koppelen van harde maatregelen met betrekking tot het bevriezen van percelen langs uitgeruste weg, een politiek en financieel onhaalbare kwestie is voor de gemeentebesturen. Door het voeren van een gericht kernbeleid is het gemeentebestuur ervan overtuigd dat daardoor minder zal gebouwd worden in de linten. Ook dient opgemerkt dat de percelen langs uitgeruste wegen of verkavelingen zich veelal niet lenen voor het voeren van een doorgedreven doelgroepenbeleid (serviceflats, sociale woningbouw- of verkavelingsprojecten…). Hiervoor zijn de ontwikkeling van niet-uitgeruste gronden het meest aangewezen (cfr. het project ‘Stenen Molen’ in Scherpenheuvel). In het richtinggevend deel zal worden aangegeven welke binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden wenselijk zijn om te ontwikkelen en welke niet. Daarbij zal rekening gehouden worden met de doelstellingen, de effectieve realisatiemogelijkheden en de concrete beleidswenselijkheden.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 2:

BEHOEFTEBEREKENING BEDRIJVEN

In het kader van het structuurplan wordt een raming gemaakt van de behoefte aan bedrijventerreinen om na te gaan in hoeverre hiervoor een geschikte locatie moet gevonden worden. Deze behoefte moet ook afgewogen worden t.o.v. het bestaande aanbod aan mogelijkheden binnen bedrijfszoneringen. Scherpenheuvel-Zichem is een rustige groene woongemeente met een bovenlokale rol op toeristischrecreatief vlak. De gemeente heeft een beperkte rol op economisch vlak en wenst dit ook zo te behouden. Uit de socio-economische analyse blijkt dat: • 37,8 % van de bevolking werkt waarvan 31,5 % als arbeider in de private sector en 41 % als bediende in de openbare- en private sector. Tot 2000 was er een lichte stijging van de werkende beroepsbevolking (4 %); • lage werkgelegenheidsgraad (32,8 %) door een laag aantal tewerkstellingsplaatsen; • Scherpenheuvel-Zichem is een pendelgemeente met een pendelgerichtheid naar Leuven en Brussel; • het aandeel arbeiders en bedienden bedragen respectievelijk 41,3 % en 41,3% van de beroepsbevolking. 7,4 % is zelfstandig; • de gemeente heeft een hoge werkloosheidsgraad (15,5 %); • sinds 1995 tot 2000 zijn het aantal inrichtingen lichtjes gestegen en het aantal werknemers lichtjes gedaald; • in de landbouwsector zijn de laatste twee jaar het aantal bedrijven, opp. cultuurgrond en werkkrachten lichtjes gestegen; • de totale tewerkstelling is de laatste 5 jaar licht gestegen met 5,3 % en aantal inrichtingen daalde met 7,1 %; • de laatste vier jaar is er een lichte daling van de werkloosheid, het aantal uitkeringsgerechtigde volledig werklozen is sinds 1991 sterk gedaald van 3,8 % tot 1,7 % in 2000. Bij de bruggepensioneerden is er een lichte stijging.

NK

_belbcqbo^jfkd=lm=_baofgsbkqboobfkbk=

Voor het berekenen van de concrete behoefteraming van bedrijven binnen de gemeente gaan we uit van: 1. de nood (of wenselijkheid) aan herlocalisatiemogelijkheden voor bestaande bedrijven die niet meer optimaal op hun huidige locatie kunnen functioneren, hetzij vanuit bedrijfsoogpunt hetzij vanuit de draagkracht van de omgeving. Hierbij wordt vooropgesteld dat de huidige bedrijvigheid zoveel mogelijk in de eigen gemeente moet kunnen blijven. Om deze behoefte te berekenen hebben wij beroep gedaan op een bedrijfsenquête die eind 2002 werd opgestuurd naar de bedrijven en waarop slechts 42 bedrijven hebben geantwoord. Specifiek voor de zonevreemde bedrijven werd, als voorbereiding op het sectoraal RUP, een eerste screening gemaakt van deze bedrijven die omwille van hun huidige activiteiten, schaalgrootte, omgevingshinder… een herlokalisatie vereisen. 2. de behoefte aan terreinen voor nieuwe bedrijvigheid, die niet verweven kunnen worden in de woonomgeving. Hierbij moet vooropgesteld worden dat in Scherpenheuvel-Zichem enkel ruimte kan voorzien worden voor lokale (kleinschalige) bedrijven.



ARCADIS Gedas NV

De behoefteraming is opgesplitst in drie delen. In het eerste deel wordt de behoefte van bedrijven in industriegebied, in KMO-zone of in woongebied geëvalueerd. De informatie hierover is afkomstig van de enquête die door het gemeentebestuur en ARCADIS Gedas werd uitgevoerd eind 2002. Het tweede deel geeft een beeld van de behoeften van de zonevreemde bedrijven. De informatie hierover is gebaseerd op een korte analyse van de bestaande inventarisatie van zonevreemde bedrijven in de gemeente. In het derde deel wordt de huidige trend in de gemeente geschetst aan de hand van verleende bouwvergunningen binnen de bedrijventerreinen en wordt er een doorrekening gemaakt voor de komende jaren.

NKNK

eÉêäçâ~äáë~íáÉÄÉÜçÉÑíÉ=

De input van de herlokalisatiebehoefte komt enerzijds voor uit de bedrijfsenquête waarin concreet de vraag gesteld werd of het bedrijf wenst te herlokaliseren en komt anderzijds voort vanuit de draagkracht van de omgeving (op basis van concrete klachten die gekend zijn bij de technische dienst en op basis van een eerste globale afweging van de zonevreemde bedrijven). De gemeente is nog niet gestart met de opmaak van een sectoraal BPA zonevreemde bedrijven, maar zal ter uitvoering van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan een sectoraal RUP zonevreemde bedrijven opstarten. In het kader van de opmaak van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan werd een inventaris gemaakt van de zonevreemde bedrijven. Dit heeft geresulteerd in een niet-limitatieve opsomming van ca. 40 zonevreemde bedrijven. Op basis van concrete problemen (klachten bij de gemeentelijke diensten) of op basis van een eigen vraag van herlokalisatiebehoefte bij de bedrijfsenquête (die kritisch werd afgewogen t.o.v. de draagkracht van de omgeving) werden hieruit volgende zonevreemde bedrijven geselecteerd. Het spreekt voor zich dat dit een niet-limitatieve opsomming betreft, waaruit desgewenst op basis van een ruimtelijke afweging op perceelsniveau die in het kader van het sectoraal RUP gebeurt, nog bijkomende bedrijven kunnen geselecteerd worden. In het richtinggevend deel werd wel een globale gemeentelijke benadering voor deze zonevreemde bedrijven opgenomen, opnieuw als basis voor het sectoraal RUP: Bedrijf

ligging binnen gewestplan

Gewenste opp.

Opmerkingen en motivering lokale aard

transportbedrijf Postillon

deels 1,0 ha ambachtelij ke zone – deels agrarisch gebied

Dit bedrijf is deels gelegen op het bestaande bedrijventerrein Weg Messelbroek en deels gelegen in het achterliggend valleigebied van de Demer (PV vastgesteld). Het bedrijf geeft zelf aan te willen herlokaliseren om de groei van het bedrijf verder te stimuleren. De geïsoleerde ligging op het bedrijventerrein Weg Messelbroek geeft ook verkeershinder op de lokale wegen tussen Weg Messelbroek en de N10. De ligging op een goed ontsloten plaats is een must. Dit bedrijf wenst enerzijds omwille van de tewerkstelling in Scherpenheuvel-Zichem in de gemeente te blijven en anderzijds omwille van de regionale verankering. De oppervlaktebehoefte overstijgt dit enkel en alleen omwille van de grote oppervlaktebehoefte voor het stallen en circuleren van de vrachtwagens. De tewerkstelling bedraagt ca. 20 werknemers, waarvan 6 woonachtig in Scherpenheuvel-Zichem.

autobussenbedrijf De Magneet

woonzone

0,5 ha

Dit bedrijf is gelegen in de kern van Scherpenheuvel. Omwille van de groeiende bedrijfsdynamiek, de problemen voor het parkeren van de autobussen, de slordige visuele kwaliteit van dergelijk bedrijf in een kern … wordt een herlokalisatie gewenst naar het bedrijventerrein Schuttersveld. Dit bedrijf heeft een zeer lokale afzet en is grotendeels gericht op het toerisme in Scherpenheuvel-Zichem (vervoer van toeristen). Een locatie binnen de gemeente is ook noodzakelijk om de bedrijvigheid te kunnen verder zetten.

beschutte werkplaats De Vlaspit VZW

woonzone

0,1 ha

Dit is een klein bedrijfje gericht op het bedevaartstoerisme. Dergelijk bedrijf geeft zelf aan zich te willen vestigen op een lokaal bedrijventerrein (aanpalend bij de kern), omwille van de beperkte ruimtenoden op hun huidige locatie in het centrum. Hierbij wensen we wel de opmerking te



ARCADIS Gedas NV

maken dat dergelijke activiteit, ons inziens, wel verweefbaar zou kunnen zijn in de kern. garage Ets Hoflijck landelijk woonzone

0,4 ha

Dit is een garagebedrijf gelegen aan de Mannenberg en geeft zelf aan te willen herlokaliseren omwille van de ruimte-noden verbonden aan realistische toekomstperspectieven van dergelijk soort van bedrijven (garagebedrijven hebben vandaag een minimale bedrijfsoppervlakte van ca. 0,5 ha nodig voor herstelplaatsen, ruimte voor toonzalen (steeds belangrijker)…). Omwille van het belang van een zichtlocatie is een herlokalisatie verbonden aan een eis om op een goede locatie gesitueerd te zijn.

Euro Fresh Food: import en export van voedingsmiddelen

agrarisch gebied

0,6 ha

Dit is een succesvol bedrijf in import en export van voedingsmiddelen, die jaren geleden klein zijn gestart in de Molyckestraat. Omwille van de goede toekomstperspectieven wenst het bedrijf te herlokaliseren. Gezien de ligging aan de rand van een beboste getuigenheuvel in het rastergebied, en gezien de verkeersproblemen (15 vrachtwagens per dag) is een herlokalisatie gewenst. Dit is een historisch gegroeid bedrijf van 1945, met een zeer lokale verankering, zowel wat betreft de tewerkstelling als wat betreft de toelevering en onderhoud van toestellen. Ook de aard en omvang kan omschreven worden als van lokale aard.

Frederickx bouwbedrijf

deels op 0,5 ha ambachtelij ke zone – deels in agrarisch gebeid

Dit is een bouwbedrijf gelegen op het bestaand bedrijventerrein, maar deels vergund zonevreemd uitgebreid naar achterliggend agrarisch gebied. Deze vraag betreft geen uitbreiding van het bedrijf, maar een regularisatie van de bestaande toestand.

reserve

(1,0 ha)

Totaal te herlokaliseren

3,1 (4,1 ha)

NKOK

Rekening houdende met het beperkte antwoord op de bedrijfsenquête, rekening houdende met de inventaris van 40 zonevreemde bedrijven, en rekening houden met een bijkomende herlokalisatie wens van bestaande bedrijven in woongebied, wensen we hiervoor nog een reserveoppervlakte in te rekenen voor bijkomende bedrijven die in het kader van het sectoraal RUP wensen te herlokaliseren.

_ÉÜçÉÑíÉê~ãáåÖ=îççê=åáÉìïÉ=ÄÉÇêáàîÉå=

De behoefte aan nieuwe bedrijfsvestigingen is sterk afhankelijk van conjuncturele schommelingen en het aanbod aan vestigingsmogelijkheden. Om toch enigszins de dynamiek van nieuwe lokale bedrijfsinitiatieven in de gemeente – en hun behoefte aan bedrijventerrein- in te kunnen schatten, wordt gekeken naar het aantal bedrijven dat in de voorbije 5 jaar zijn opgericht. Via ECODATA werd in de periode 1998-2002 jaarlijks zo een 70-tal bedrijven opgericht (exclusief primaire en quartaire sector). Tezelfdertijd verdwijnen jaarlijks zo gemiddeld 60 bedrijven, zodat het verschil een geschat aantal nieuwe ondernemingen betreft van 10 bedrijven per jaar. Geen enkele van deze bedrijven werden opgericht op daartoe bestemd bedrijventerrein, aangezien geen ruimte meer vrij is op de bestaande terreinen. Dit blijkt ook het weinig aantal geschatte bouwaanvragen (5 in de periode 1998-2002), dus 1 bouwaanvraag per jaar. Onderstaande tabel toont ook een licht dalende trend van het aantal inrichtingen in ScherpenheuvelZichem. Om te vermijden dat deze trend zich verder zet, wil de gemeente een actief aanbodbeleid voeren en een beperkte ruimte voorzien voor lokale bedrijven.



ARCADIS Gedas NV

Tabel 17: Evolutie aantal inrichtingen en werknemers in Scherpenheuvel-Zichem in de periode 1995-2000 Scherpenheuvel-Zichem inrichtingen

werknemers

1995

666

5300

1996

684

5460

1997

702

5166

1998

682

5136

1999

684

5100

2000

664

5237

Bron: NIS, RSZ, jaarverslagen 1995-2000

Op basis van de bestaande bedrijvenenquête bedraagt de gemiddelde terreinoppervlakte van de geantwoorde bedrijven ca. 3300m² (excl. Landbouwbedrijven). Om de ruimtebehoefte te kennen van de lokale bedrijven, gaan we uit van een minimum oppervlakte die ervoor zorgt dat verweving binnen de bestaande bebouwing (cfr. de kernen of woongebied op het gewestplan) niet meer wenselijk is. Gemiddeld gezien stellen we een oppervlakte vanaf 2.500m² als een richtoppervlakte waarbinnen een locatie op een lokaal bedrijventerrein gewenst is. Het spreekt voor zich dat oppervlakte slechts een element is en eveneens andere criteria zoals tewerkstelling, aard van de activiteiten, jaarlijkse omzet… ook meespelen, maar hier beperken we ons tot het kwantificeren van de ruimtebehoefte. Gelet op een aanvraag van stedenbouwkundige vergunning van 1 per jaar, rekening houdende met de gemiddelde bestaande (tot zover bekend) bedrijven, rekening houdende met de grens van locatie op een bedrijventerrein, gaan we uit van een gemiddelde oppervlakte van 2.500m².

NKPK

pÅÜÉã~íáëÅÜ=çîÉêòáÅÜí=î~å=ÇÉ=êìáãíÉÄÉÜçÉÑíÉå=

Tabel 18: Overzicht ruimtebehoeften 2002-20012 aantal herlokalisatie

bruto-opp / bedrijf

8 met zeker reserve van enkele bedrijven

behoefteraming voor nieuwe 8 bedrijven

totale oppervlakte 4,1 ha

2.500m²

Totaal

2,0 ha ca. 6,1 ha

OK

^^k_la=

OKNK

^~åÄçÇ=~~å=ÄÉÇêáàîÉåíÉêêÉáåÉå=

In de gemeente zijn er drie bedrijventerreinen: een bedrijventerrein gelegen aan de N10 (grens met Aarschot), één in Weg Messelbroek en een bedrijventerrein in Averbode (aan de Abdij). - Het bedrijventerrein Schutterveld aan de N10 (ca. 3,0 ha) is hoofdzakelijk gericht naar deze infrastructuur en heeft geen binding met één van de kernen. Dit bedrijventerrein is door de ligging aan de N10 goed ontsloten en vlot bereikbaar via de N10 en via de autosnelweg E314, zonder hinder te veroorzaken in de kernen. Het bedrijventerrein telt 3 bedrijven en is volgebouwd. - Het bedrijventerrein Weg Messelbroek (ca. 9,5 ha) wordt omringd door recreatiegebieden die hoofdzakelijk zijn ingenomen door permanente bewoning. Ook hier is er geen sprake van binding met een kern. De lokalisatie van het terrein is niet optimaal: het terrein is slecht ontsloten en is september 2006 Pagina 112 van 221


ARCADIS Gedas NV

enkel bereikbaar via kleinere wegen. Het bedrijventerrein telt een 8 – tal bedrijven en is volgebouwd. - Het bedrijventerrein Agora (met Agora – drukkerij) in Averbode (ca. 1,6 ha) is gelegen aan de Abdij van Averbode en ligt op een korte afstand van het centrum van Averbode. Het terrein is bereikbaar via de N212 naar Zichem en Scherpenheuvel en is volledig omgeven door de Averbodebossen. De totale oppervlakte van de bestaande bedrijventerreinen bedraagt 14,11 hectare en is volledig volbouwd. Figuur 10: Aanbod aan bedrijventerreinen Bedrijventerrein aan de N10 opp: 2,9876 ha Opmerking: gedeeltelijke zonevreemdheid van het noordelijk gelegen bedrijf

Bedrijventerrein Weg Messelbroek opp: 9,4772 ha

Bedrijventerrein Averbode opp: 1,6487 ha Opmerking: De drukkerijactiviteiten van het bedrijf gaan zich vestigen op een andere locatie.

OKOK

^~åÄçÇ=~~å=ÄÉÇêáàÑëêìáãíÉå=

Op de lijst van de leegstaande bedrijfsruimten (2004) staan een 11-tal bedrijfsgebouwen. Voor een aantal van deze is het wenselijk dat ze opnieuw een bedrijfsbestemming krijgen, voor andere is dit Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

gezien hun ligging niet wenselijk. Volgende bedrijfsgebouwen kunnen op basis van hun ligging in de kern nog een woonondersteunende bedrijfsfunctie krijgen • Basilieklaan • Stationswijk De bedrijfsruimten die gelegen zijn in de linten en die zowel voor verwaarlozing als leegstand zijn opgenomen, worden geschrapt als mogelijke locaties voor bedrijfsruimten: • Schransstraat • 2 in de Ernest Claesstraat, waarvan 1 gelegen in natuurgebied • Maasstraat in Messelbroek • Steenweg Diest • Melckbroeck Voor de bestaande leegstaande bedrijfsruimten niet gelegen in een kern, maar langs een goed uitgeruste weg, zijn potentieel nog bedrijfactiviteiten mogelijk: • Ernest Claesstraat • Eikeveldstraat

PK

_bpirfq=

In totaal is er in de gemeente Scherpenheuvel-Zichem een behoefte aan ca. 6 ha oppervlakte bedrijvigheid om bestaande bedrijven te laten herlokaliseren en nieuwe bedrijven te laten vestigen. Echter na analyse van de bedrijventerreinen is gebleken dat er geen ruimte meer aanwezig is op de bestaande bedrijvenzones (en waar op lange termijn een uitdoving vooropgesteld wordt) en slechts 2 leegstaande bedrijven in aanmerking kunnen komen om de behoefte op te vangen, is er is dus nood aan nieuwe vestigingsmogelijkheid voor lokale bedrijvigheid van 6 ha.

QK

wlbhil`^qfbp=ilh^î=_baofgsbkqboobfk=

Aan de hand van KADSCAN kaarten met het gewestplan zal onderzocht worden waar er nog mogelijkheden zijn te Scherpenheuvel-Zichem. Eerst zal algemeen bekeken worden waar het wenselijk (mogelijk) zou zijn voor nog bijkomende bedrijvigheid te Scherpenheuvel-Zichem. Voor aansluiting bij bestaande bedrijventerreinen zal er niet gezocht worden bij de kleinere ambachtelijke zones die verspreid over Scherpenheuvel-Zichem liggen wegens duidelijke redenen van ontsluiting, open ruimte etc… Er is maar één mogelijke zoekzone bij bestaande bedrijvigheid, namelijk bij het bedrijventerrein langs de N10 aan de grens met Aarschot. Lokale bedrijventerreinen zouden in principe moeten aansluiten bij het hoofddorp volgens het RSV. Indien goed ontsloten kunnen deze ook voorzien worden bij bestaande bedrijventerreinen. Bij de aanduiding van zoekzones voor een bijkomend bedrijventerrein van 5 ha worden er twee criteria gehanteerd: aansluiting hoofddorp en aansluiting op de N10 met bijbehorende ruimtelijke implicaties. Ontwikkelingen in aaneengesloten open ruimtegebieden worden geweerd alsook ontwikkelingen die de verkeersdruk en leefomgeving in het hoofddorp aanzienlijk aantasten. In dit opzicht worden zoekzones in het hoofddorp alsook langsheen de N10 richting Diest geweerd. Langsheen de N10 tussen Aarschot en het hoofddorp zijn er twee zoekzones af te bakenen: • zoekzone 1: in het binnengebied tussen N10 – Oude Tiensebaan en de Peggerstraat; • zoekzone 2: aansluitend met de bestaande KMO-zone (Schuttersveld) aan de N10;



ARCADIS Gedas NV

Figuur 11: Zoekzones

Zoekzone 2

Zoekzone 1

Zoekzone 1 Dit is de lokatie ten westen van Scherpenheuvel, gelegen in een binnengebied achter een handelslint. Deze zone sluit aan op het hoofddorp. Elementen die hierbij in overweging genomen moeten worden: - Theoretisch correcte ligging bij het hoofddorp Scherpenheuvel en een secundaire ontsluitingsweg (N10) die rechtstreeks ontsluiting geeft op het hoofdwegennet. - Perceelsstructuur en eigendomsrecht. - De huidige bestemming van landbouwgebied, ingesloten tussen woongebied en een landelijke lintbebouwing (overzijde van de weg). - Ontsluiting via de N10 naar hoofdwegennet en hoofddorp en de lokale ontsluiting via de Oude Tiensebaan en Tiensebaan naar de verschillende woonkernen. - Goede ontsluiting op het openbaar vervoersnetwerk alsook op de bovenlokale en lokale fietsroute. - De zoekzone is niet gelegen in een natuurlijk of recent overstromingsgebied. Zoekzone 2 Dit is de lokatie in het uiterste westen van Scherpenheuvel, aansluitend bij een bestaande KMO-zone. Deze zone sluit niet aan bij het hoofddorp. - Aansluiting op bestaande KMO-zone en ligging bij een secundaire ontsluitingsweg (N10) die een rechtstreekse ontsluiting geeft op het hoofdwegennet. - Uitbreidingsproblemen van de bestaande KMO-zone. - Perceelsstructuur en eigendomsrecht. - De huidige bestemming is landbouw en sluit aan op het noordelijk open landbouwgebied. - Directe ontsluiting op hoofdwegennet zonder enige belasting of overlast op de N10. - Goede ontsluiting op het openbaar vervoersnetwerk alsook op de bovenlokale en lokale fietsroute. - De zoekzone is niet gelegen in een natuurlijk of recent overstromingsgebied.



ARCADIS Gedas NV

ofèqfkddbsbka=abbi= Het richtinggevend deel van het ruimtelijk structuurplan vormt het toetskader voor het ruimtelijk beleid. Dit deel is volgens de bepalingen van het decreet richtinggevend voor de overheid. De gemeente dient toekomstige beslissingen af te toetsen aan deze richtinggevende bepalingen en mag er slechts van afwijken om gemotiveerde redenen (art. 19§3): − omwille van onvoorziene ontwikkelingen van de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten; − of omwille van dringende sociale, economische of budgettaire redenen. De opbouw ervan vertrekt vanuit gewenste rol en de positie van Scherpenheuvel-Zichem. Deze gewenste ruimtelijke structuur wordt opgebouwd op basis van drie lagen: de laag open ruimte, de laag bebouwde ruimte en de laag lijninfrastructuur. De laag open ruimte zal een aantal grensstellende voorwaarden stellen aan de bebouwde ruimte en omgekeerd. Omdat het slechts een ruimtelijk plan is, regelt het niet alles, maar alleen zaken in de sfeer van ruimtelijk ordening. Omdat het echter gaat over de ganse gemeente Scherpenheuvel-Zichem wordt iedereen doorgaans bij de totstandkoming betrokken en komen er doorgaans veelsoortige ambities in het structuurplan terecht, getoetst aan de hogere structuurplannen. Elk structuurplan vormt ook een tijdsbeeld. Weliswaar heeft dit structuurplan 2020 als horizon (= lange termijnplanning), maar tegelijk gaat het plan over waar Scherpenheuvel-Zichem nu mee te maken heeft en wat nu de problemen zijn (korte termijnplanning). In het proces waarin het structuurplan tot stand komt, wordt daarover intensief en in breed verband over nagedacht. Dit structuurplan tracht voor de periode 2002-2012 een ruimtelijk beleid gekoppeld aan een aantal te nemen acties uit te schrijven.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 1:

VISIE OP DE RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN

Uitspraken over de gewenste rol en positie van Scherpenheuvel-Zichem zijn een tussenstap bij het opmaken van een hypothese van gewenste ruimtelijke structuur. De gewenste rol wordt enerzijds bepaald door de positie binnen de hogere beleidskaders en anderzijds door de eigen potenties. Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het geselecteerde Demernetwerk en situeert zich tussen de twee stedelijke gebieden Diest en Aarschot. Dit gebied vormt als het ware het scharnier tussen de Hagelandse Heuvels en de Antwerpse Kempen. De N10 is de verbindende as tussen de stedelijke gebieden. Deze as functioneert zowel op een hoger niveau, zijnde het verkeer dat van de E314 afgewikkeld wordt op deze regionale wegen als op een lager niveau zijnde het verbindend verkeer tussen de kernen in Scherpenheuvel-Zichem en Aarschot en Diest. Gelegen binnen het spanningsveld tussen de twee stedelijke gebieden dient Scherpenheuvel-Zichem zich te profileren als een groene long met een verscheidenheid aan landschappen met toeristischrecreatief potentieel: de Demervallei met aanpalend de cultuurhistorische kernen Zichem en Testelt, de Averbodebossen met de Norbertijnenabdij en kern Averbode, de beboste getuigenheuvels, de hoofdkern Scherpenheuvel met de basiliek, verschillende woonrasters en kleinere kernen. Binnen de hogere planningsniveaus werd het toeristisch-recreatief belang van de streek onderschreven. Dit toeristisch-recreatieve potentieel kan nog versterkt worden, vooral de relatie tussen de verschillende elementen (kernen, attractiepolen…) en het omringende landschap inclusief de stedelijke gebieden Diest en Aarschot. Complementariteit en netwerkvorming tussen de overvloed aan toeristisch-recreatieve trekpleisters staat voorop. De hogere planningsniveaus geven tevens aan Scherpenheuvel-Zichem een belangrijke open ruimte functie mee. Behoud van de Demervallei, de oorspronkelijke bosstructuur en de landschappelijke heuvelruggen, staat voorop. Om de open ruimte verder te vrijwaren dient het wonen en werken zoveel mogelijk ontwikkeld te worden in en aan de bestaande geselecteerde kernen. Dit impliceert dat een verdere ontwikkeling van bebouwing in de open ruimtegebieden niet wordt gestimuleerd en dat deze gebieden worden voorbehouden voor landbouw en natuur, verweven met recreatie. Dit betekent ook dat er rekening zal moeten gehouden worden met de landschappelijke inpassing van de verschillende kernen en bebouwing in het landschap.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 2:

BASISDOELSTELLINGEN

Het is de betrachting van het gemeentebestuur van Scherpenheuvel-Zichem een kwaliteitsvol beleid te voeren. De visie op de ruimtelijke ontwikkeling, kaderend binnen de ruimere randvoorwaarden vanuit het RSV en het RSVB, baseert zich hiervoor op de volgende doelstellingen: Versterken van de landschappelijke kwaliteiten De gemeente Scherpenheuvel-Zichem beschikt over heel wat waardevolle landschappen. In het ruimtelijk beleid is het belangrijk te vertrekken van deze landschappelijke kwaliteiten en deze verder te versterken. Een gedifferentieerde gewenste landschappelijke structuur zal als afwegingskader gelden voor de overige gewenste ruimtelijke ontwikkelingen. Opwaarderen van het historisch-bouwkundig patrimonium in de verschillende kernen om op deze manier de kernen attractiever te maken De gemeente beschikt over een waardevol historisch-bouwkundig patrimonium verspreid over de verschillende kernen. Bij de ruimtelijke ontwikkeling van de kernen, is het belangrijk om vanuit de potenties en bedreigingen een kwalitatieve stedenbouwkundige ontwikkeling uit te werken. Hierbij is het belangrijk het historisch bouwkundig patrimonium te betrekken als onderdeel van aangename leefbare kernen. Deze mogen geen geïsoleerde ontwikkeling kennen, maar moeten integraal deel uitmaken van het gewenste beeld van de ganse kern. Mogelijke ontwikkelingen kunnen hieraan gekoppeld worden. Toeristisch attractiever maken van de gemeente Scherpenheuvel-Zichem vervult op toeristisch-recreatief vlak een functie op bovenlokaal niveau, die ook onderschreven is in het provinciaal ruimtelijk structuurplan. Het landschap, historischbouwkundig erfgoed, bepaalde attracties, maken onderdeel uit van de potenties op dit vlak. In het gewenste ruimtelijk beleid is het belangrijk om functionele en ruimtelijke samenhang te bewerkstelligen tussen deze gebieden. Dit betekent tussen de kernen onderling en in de kernen zelf. Het toeristisch profiel van de gemeente kan getypeerd worden door een groene, cultuurhistorische gemeente. Het versterken van dit profiel beperkt zich ook binnen die marges. Woon- en werkontwikkelingen koppelen aan de kern of koppelen aan goed ontsloten wegen Uitbouwen van leefbare en levendige dorpskernen kan op verschillende manieren worden ingevuld. Het versterken van voorzieningen en functies zijn hiervan een onderdeel om de leefbaarheid en de levendigheid in de kernen op peil te houden. Echter deze ontwikkelingen mogen de verkeersleefbaarheid in de kern niet in het gedrang brengen. Op deze manier is het wenselijk om verkeersaantrekkende lokale functies te vestigen op goed ontsloten plaatsen. Rechtszekerheid voor zonevreemd ruimtegebruik Met betrekking tot zonevreemde constructies en terreinen wordt in functie van het structuurplan een afwegingskader opgebouwd op basis van het morfologisch voorkomen, of de wijze van concentratie, de relatie tot de natuurlijke en agrarische structuur, de ligging langs goed uitgeruste wegen… De landschappelijke structuur en het ecologisch functioneren van bepaalde gebieden zullen randvoorwaarden stellen naar de ontwikkeling ervan.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 3:

RUIMTELIJKE PRINCIPES

Rekening houdende met de beoogde doelstellingen op hoger niveau en de gewenste rol die Scherpenheuvel-Zichem wil spelen, worden een aantal ruimtelijke principes vooropgesteld. Deze ruimtelijke principes vormen de kapstok voor de verdere uitwerking van de gewenste ruimtelijke structuur. Dit zijn conceptelementen die de visie kernachtig en bondig weergeven:

Complementair beleid voor de 5 kernen met Scherpenheuvel als hoofdkern In Scherpenheuvel-Zichem selecteren we 4 dorpskernen, Scherpenheuvel, Averbode, Zichem, Testelt en 1 specifieke kern in het buitengebied Schoonderbuken. Scherpenheuvel is de hoofdkern van de gemeente. In de toekomst wordt de eigenheid van deze kernen verder versterkt en wordt verhinderd dat ze naar elkaar toe groeien. Door de historische identiteit van elke kern te versterken en de potenties binnen elke kern te benutten, kunnen de kernen complementair ten opzichte van mekaar groeien. Het stedenbouwkundig en cultuurhistorisch patrimonium zal randvoorwaarden stellen naar de kwalitatieve uitbouw van de kernen. Scherpenheuvel vormt hierbij de belangrijkste kern van de gemeente zowel op het vlak van wonen, werken, toerisme en recreatie. Prioriteit is het versterken van de kwaliteit binnen deze kernen en ruimte voorzien voor wonen en werken. Door bestaande potenties te benutten en de kern te verdichten biedt zij tevens een meerwaarde voor het toeristisch-recreatief karakter van de kern. De andere kernen functioneren op een lager niveau met: − Averbode als zelfstandige woonkern met toeristisch-recreatief potentieel; − Zichem, Testelt als beperkte zelfvoorzienende kernen voor de directe omgeving. − Schoonderbuken, als een specifieke kern in het buitengebied, van een historisch straatdorp gegroeid tot een beperkte zelfvoorzienende kern voor de directe omgeving



ARCADIS Gedas NV

Creëren van een aangenaam (toeristisch-recreatief) netwerk Toerisme vormt een belangrijk thema in het ruimtelijk beleid van de gemeente. Waar vandaag de ruimtelijke en functionele samenhang ontbreekt tussen het ruime aanbod van toeristisch-recreatieve elementen, is het de bedoeling om via de verdere ontwikkeling van de kernen, bundels van toeristisch-recreatieve elementen (binnen het groene en cultuurhistorische gegeven) en via het realiseren van een aangename verbinding tussen de kernen, de toeristen- en recreantenstroom te spreiden over de verschillende kernen. Belangrijke landschappelijke waardevolle lijnstructuren zullen hierbij als basis dienen. Door het open maken en open houden van wandelwegen en voetwegen als verbinding te stellen binnen en tussen woonkernen wordt op deze manier een fijnmazig net van verbindende voetwegen ook voor de eigen inwoners ter beschikking gesteld. Belangrijk aspect hierbij is de doorsteek van de Demervallei zowel in noord-zuidgerichte richting, dan in oost-west gerichte richting.

Demervallei en Averbodebossen als grensoverschrijdende structurerende elementen in de gemeente De Demer en de Averbodebossen zijn de dragers van de natuurlijke structuur op regionaal niveau en geselecteerd tot op Europees niveau. De natuur- en de groenstructuur moet dan ook zoveel mogelijk verbonden worden via andere gemeentelijke groenstructuren. De gemeente ScherpenheuvelZichem zal een aantal suggesties formuleren ten aanzien van een gewenst ruimtelijk beleid. In grote lijnen dient de open ruimte maximaal in functie van natuur gevrijwaard te worden en worden alle andere functies, die hinderlijk zijn ten aanzien van het functioneren van de open ruimte, op lange termijn afgebouwd of worden er duidelijke ruimtelijke randvoorwaarden aan gekoppeld. Op basis van een lokale analyse van beide grote structuren zal een gedifferentieerd beleid worden uitgestippeld, met als uitgangspunt het vrijwaren van de open ruimte.



ARCADIS Gedas NV

Differentiatie van de open ruimte Het fysisch systeem heeft ervoor gezorgd dat er in Scherpenheuvel-Zichem duidelijk verschillende open ruimtegehelen onderscheiden worden. Het is de bedoeling van de gemeente om de specifieke kwaliteiten van elk van de open ruimtegebieden te ondersteunen en te versterken zodat er een goede diversiteit in de gemeente aanwezig blijft. Hierdoor versterkt de gemeente zich als toeristisch-recreatieve gemeente en poort ten aanzien van een ruimer buitengebied in het Demernetwerk. Het beleid is dus gericht op het erkennen en versterken van de verschillende landschappelijke entiteiten waarbinnen de verschillende functies duidelijk t.o.v. elkaar afgewogen worden: − het rasterlandschap; − de beboste getuigenheuvels; − het zuidelijk open ruimtegebied op zandleemplateau.

Stedenbouwkundig en cultuurhistorisch patrimonium als structurerende elementen voor de verschillende kernen De kernen Scherpenheuvel, Averbode, Zichem en Testelt hebben elk een eigen cultuurhistorische identiteit die nog herkenbaar is door het verschillende bouwkundige elementen met een bijzondere erfgoedwaarde. Zowel om de gemeente attractiever te maken, de ruimtelijke en visuele kwaliteit in de kernen te verbeteren… is het belangrijk om de stedenbouwkundige en cultuurhistorische kwaliteiten als basis te nemen voor de verdere ruimtelijke ontwikkeling.

Kaart 40: Gewenste ruimtelijke structuur op mesoniveau



ARCADIS Gedas NV

DEEL 4:

GEWENSTE RUIMTELIJKE STRUCTUUR VOOR DE SPECIFIEKE DEELSTRUCTUREN

In dit deel worden de ontwikkelingsperspectieven weergegeven voor de verschillende deelstructuren. De ontwikkelingsperspectieven zijn vrij algemeen en worden in deel 5 (de deelruimten) verder uitgewerkt. Alles in verband met zonevreemde constructies wordt behandeld in deel 6.

NK

dbtbkpqb=orfjqbifghJk^qrroifghb=pqor`qrro=

NKNK

açÉäëíÉääáåÖÉå=

Scherpenheuvel-Zichem is een zeer groene gemeente. Ongeveer 20% van de totale oppervlakte van het grondgebied is bosgebied of valleigebied, beduidend hoger dan de gemiddelde Vlaamse gemeente. Doelstellingen naar een gewenste ruimtelijke natuurlijke structuur zijn: − het bestaande ‘groene’ areaal behouden en waar nodig versterken of herwaarderen; − het bufferen van de natuurfunctie t.o.v. eraan grenzende (storende) functies; − het saneren van illegale terreinen of gebouwen en individuele weekendverblijven in natuurgebieden of bosgebieden; − zachte vormen van medegebruik zoveel mogelijk stimuleren; − streven naar publiek beschikbare natuur.

NKOK

`çåÅÉéíÉå=

Demervallei en Averbodebossen als dragers van de natuurlijke structuur op regionaal vlak Zowel de Demervallei als de Averbodebossen zijn de grote hoofdstructuren waar natuur een bovengeschikte rol vervult ten aanzien van de andere functies. Deze twee zijn structuurbepalend op Vlaams niveau en sluiten aan op grotere gehelen binnen de provincies Vlaams-Brabant, Antwerpen en Limburg. Het gemeentelijk beleid is dan ook slechts een aanvulling of suggestie naar de hogere overheid.



ARCADIS Gedas NV

Beboste getuigeheuvels met historisch waardevolle graslanden als groene stapstenen binnen de gemeente Verspreid over het ganse grondgebied van ScherpenheuvelZichem fungeren de beboste getuigenheuvels met historisch waardevolle graslanden als groene stapstenen in een ecologisch netwerk. Omwille van hun geïsoleerd voorkomen wordt gestreefd naar het behoud en het bufferen van deze natuurfunctie t.o.v. de omliggende harde functies.

Rastergebied als schakelzone tussen Demervallei en structurerende boscomplexen Een goed uitgebouwde natuurlijke structuur bestaat uit een netwerk van natuurelementen die onderling op elkaar aansluiten. Voor Scherpenheuvel-Zichem houdt dit in dat er tussen de Demervallei, Averbodebossen en andere beboste getuigenheuvels, waar mogelijk verbindingen worden gemaakt. Deze verbindingen worden gerealiseerd door holle wegen, kleine landschapselementen, dreven, aankoop van gronden en bossen… Het versterken van deze structuren betekent in zekere zin een herstel van het historisch bestand, maar is nog meer dan dat: het verbindt de Demervallei en de VEN-gebieden met de Diestiaanheuvels geselecteerd op provinciaal niveau.

NKPK

dÉïÉåëíÉ=êìáãíÉäáàâÉ=ëíêìÅíììê=

Kaart 41: gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur De gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur is samengesteld uit volgende elementen: − te vrijwaren Demervallei; − te versterken structurerend boscomplex van de Averbodebossen; − te vrijwaren beboste en andere getuigenheuvels; − gebieden met belangrijke te behouden natuurwaarden.



ARCADIS Gedas NV

Te vrijwaren Demervallei De Demervallei ligt deels in habitatrichtlijngebied en in VEN-gebied en is dus van ecologisch belang op verschillende niveaus. Het beleid voor deze delen van de vallei zal grotendeels worden bepaald door hogere overheden. De beleidslijnen moeten voor deze delen van de Demervallei als een suggestie naar hogere overheden beschouwd worden. In de vallei van de Demer zijn enkele heel belangrijke natuurgebieden gelegen. Het betreft voornamelijk de Vierkensbroek en Kloosterbeemden, een zeer nat valleigebeid met een afwisseling van hooilanden, ruigtevegetaties, rietvelden en alluviale Elzenbroek. Het ecologisch functioneren van deze gebieden staat als prioriteit voorop. Enkel natuurgerichte recreatie in deze gebieden is wenselijk. Buiten deze ecologische kerngebieden streeft het gemeentebestuur naar verweving: landbouw en recreatief medegebruik in de vallei kan, maar de natuur wordt als belangrijke toetssteen aanzien. Functies die het ecologisch functioneren storen moeten verdwijnen. Het gemeentebestuur wenst wel rechtszekerheid te bieden voor functies die het ecologisch functioneren van bepaalde gebieden niet storen (dit werd deels ook verordenend vastgelegd via de gewestplannen). Gezien het overstromingsgevaar van de ganse Demervallei is de watertoets een belangrijk gegeven in deze gebieden en biedt dit een basis om bepaalde stedenbouwkundige aanvragen te weigeren. De aanleg van paden in de Demervallei moeten in waterdoorlatend materiaal. Te vrijwaren structurerend boscomplex van de Averbodebossen De Averbodebossen liggen deels in habitatrichtlijngebied en in VEN-gebied en is dus van ecologisch belang op verschillende niveaus. Dit boscomplex gaat ver buiten de gemeentegrenzen. Het beleid hiervoor zal dan ook grotendeels worden bepaald door hogere overheden. De beleidslijnen voor deze delen van de Averbodebossen moeten als een suggestie naar hogere overheden beschouwd worden. Het betreft: − Het opstellen van prioritaire sectorale beleidsinitiatieven betreffende milieubeleid (vb. opstellen van bosbeheersplannen, subsidiëring…); − Het tegengaan van een verdere versnippering van dergelijke bosstructuur door het vermijden van bebouwing of door het rooien van bossen zonder compensatie in natura, tenzij belangrijke heidevegetaties. Te versterken beboste getuigenheuvels met natuurlijke buffers Op de heuveltoppen en heuvelruggen zijn de verschillende beboste getuigenheuvels bepalend op provinciaal en gemeentelijk niveau. De provincie heeft de boskernen op de Diestiaanheuvels geselecteerd als natuurverbinding. De gemeente vult dit beleid aan en duidt de verschillende beboste getuigenheuvels in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan aan. Deze ijzerhoudende heuvels zijn belangrijke biotopen voor zeldzame plantensoorten. Deze getuigenheuvels zijn gelegen in de openruimtekamers tussen de woonlinten. Om deze boskernen en historisch waardevolle graslanden te bufferen tegen aanpalende storende gebieden (diepe tuinen, achterliggende gebouwen, speelterreinen…), is het belangrijk om de ruimere omgeving te vrijwaren van storende elementen (vertuining van achterliggende gebieden, achterliggende gebouwen, speelterreinen, verdere verkaveling van achterliggende gebieden…). Het betreft: − Rodeberg; − Arendschot-Ekelenberg; − Wijngaardberg; − Waalsberg; − Keiberg; − Mangenberg; − Slangenberg; − Voortberg; − Weefberg.



ARCADIS Gedas NV

De beboste getuigenheuvels ten noorden van de Demervallei zijn van een iets minder ecologisch belang, maar vormen nog grote aaneengesloten gehele boscomplexen. De illegale bebouwing uit de Rodeberg en de Voortberg moet uitgedoofd worden. De beboste getuigenheuvels ten zuiden van de Demervallei zijn meer versnipperd, maar hebben rijkere bossen dan in het noorden. Het behoud van deze bossen dient mede vanuit ecologisch belang voorop te staan. Bebouwde constructies dienen vermeden te worden, en tegen illegale constructies moet een actief uitdovingsbeleid worden gevoerd. Deze beboste getuigenheuvels en waardevolle historische graslanden dienen afgebakend te worden. Het versterken van de natuurwaarden zal hierbij gepaard gaan met het afstemmen van de verschillende gebruikers. In deze afgebakende gebieden kan de natuurfunctie vooropgesteld worden met vrij strikte beperkingen naar andere gebruikers. Net zoals op terrein kennen deze gebieden op juridischplanologisch vlak een vrij versnipperde bescherming. Door de afbakening, gepaard gaande met bijkomend ecologische studie ervan, kan via het domein van de ruimtelijke ordening de natuurwaarden versterkt worden door het verhinderen van storende functies (verharde paden, gemotoriseerde sporten, illegale constructies…). Deze boskernen hebben eveneens een belang op recreatief vlak. Het toegankelijk maken van de heuvels staat voorop. Hoogdynamische activiteiten (motorcross, weekendverblijven…) zullen niet worden toegelaten. Gebieden met te behouden natuurwaarden In het resterend gebied, met name de verschillende open ruimtekamers, met uitzondering van het zuidoosten van de gemeente, kenmerkt de ruimtelijk-natuurlijke structuur zich in kleine bosfragmentjes, lijn - en/of puntvormige landschapselementen, holle wegen. Deze realiseren verbindingen tussen de te versterken natuurgebieden en zijn van wezenlijk belang voor het voortbestaan van allerlei planten- en dierensoorten. Gestreefd wordt naar het behoud van dergelijke kleine landschapselementen door onder andere: − het geven van een groene bestemming aan de holle wegen of buurtwegen of het vermijden dat zij ingenomen worden door andere gebruikers; − het geven van een groene bestemming aan kleine bosfragmenten; − het stimuleren van erfbeplanting rond gebouwen; − het stimuleren van de aanplanting van kleine landschapselementen (coulisselandschap); − het groen inkleden van wegen die leiden naar de boskernen; − stimuleren van streekeigen beplanting in de tuinen; − …. Dergelijke kleine landschapselementen bufferen in grote mate ‘hinderende (op visueel vlak)’ functies in de open ruimte. Op deze manier kunnen we de natuurwaarden opnieuw laten aansluiten op de grotere gehelen.



ARCADIS Gedas NV

OK

dbtbkpqb=orfjqbifghJ^doôfpèb=db_fbabk=

OKNK


De landbouwfunctie daalt zoals in verschillende Vlaamse gemeenten verder. Vanuit dit gegeven worden volgende doelstellingen voorop gesteld: − vrijwaren en versterken van bestaande waardevolle gebieden voor de landbouw met de landbouwfunctie als hoofdfunctie; − ruimte voorzien voor agrarische en structurele verbreding in de versnipperde en kleinschalige gebieden; − beheersfunctie van de landbouw voor de open ruimte, ruimtelijk zichtbaar maken. Naast de landbouwfunctie, als economische activiteit, speelt de landbouw tevens een rol in de vrijwaring van de open ruimte en het beheer ervan. De rol als beheerder is in sterke mate afhankelijk van de ruimtelijke condities van de omgeving. Afhankelijk van de zone waarin ze gelegen zijn gelden andere eisen naar landschappelijke en/of ecologische inpassing.

OKOK

`çåÅÉéíÉå=

Behouden en versterken van de omgeving Kaggevinne en Schoonderbuken als perspectiefgebied landbouw Het zuidoosten van de gemeente wordt gekenmerkt door een open zone waarin de landbouw een belangrijke rol speelt. In deze zone dient aan de landbouw maximale ontwikkelingsperspectieven te worden gegeven, mits behoud en versterking van de landschappelijke kwaliteiten. De aaneengesloten landbouwpercelen worden prioritair voorbehouden voor de landbouw.



ARCADIS Gedas NV

Kleinschalige en versnipperde landbouw in het Rastergebied In het rastergebied , waar de landbouw vandaag reeds is versnipperd, kunnen we onderscheid maken tussen de landschappelijk waardevolle open ruimtekamers en de landschappelijk-ecologisch waardevolle open ruimtekamers. Deze laatste zijn voornamelijk de open ruimtekamers waarbinnen de beboste getuigenheuvels zijn gesitueerd. De eerste zijn de eerder versnipperde open openruimtekamers. Alhoewel de landbouw in beide gebieden aanwezig is, is het van belang om in het beleid hiervoor een opsplitsing te maken. In de landschappelijk-ecologisch waardevolle open ruimtekamers dienen kleinschalige vormen van landbouw een meerwaarde te betekenen naar natuurversterking. In deze gebieden staat grondgebonden landbouw voorop. In de landschappelijk waardevolle open ruimtekamers kunnen de versnipperde open ruimtepercelen ook geschikt zijn voor nieuwe vormen van kleinschalige landbouw. Verweven landbouw in Demervallei De Demervallei is voor de landbouw op bepaalde plaatsen nog vrij belangrijk. Volgens het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan VlaamsBrabant gelden in de vallei van de Demer structurele beperkingen voor de landbouw. Dit betekent dat de landbouw in deze gebieden rekening dient te houden met beperkingen ter vrijwaring van de landschappelijke en/of natuurwaarden.

OKPK


Kaart 42: gewenste ruimtelijk-agrarische structuur De ruimtelijk-agrarische structuur wordt samengesteld door: − het perspectiefgebied landbouw; − het kleinschalig landbouwgebied met landschappelijk-ecologische waarde; − het kleinschalig landbouwgebied met landschappelijke waarde; − Demervallei. Perspectiefgebied landbouw Het agrarisch gebied in de omgeving van Kaggevinne Schoonderbuken wordt als hoofdgebied voor landbouw ontwikkeld. De open ruimte wordt er maximaal voor de landbouwfunctie gevrijwaard. De nadruk wordt gelegd op de ontwikkeling van grondgebonden agrarische bedrijven. Het beleid in dit gebied is voornamelijk gericht op de uitbreiding van de bestaande mogelijkheden voor schaalvergroting binnen de landbouw. Dit laatste blijkt een noodzakelijke voorwaarde om de rendabiliteit van de sector te waarborgen. Nieuwe landbouwbedrijven moeten afgestemd worden op het landschappelijk belang van deze zone (zie verder bij de gewenst landschappelijke structuur). september 2006 Pagina 128 van 221


ARCADIS Gedas NV

Als er bij een bedrijfsbeëindiging bedrijfsgebouwen met inbegrip van woningen vrijkomen, blijven ze integraal deel uitmaken van de agrarische structuur en komen ze uitsluitend in aanmerking voor nieuwe of herlokaliserende land- en tuinbouwbedrijven of woningen, zoals in het decreet bepaald. Andere bebouwingsvormen worden er in deze gebieden niet gestimuleerd. Om het typische bocagelandschap te behouden worden de bestaande kleine landschapselementen behouden en mogelijks versterkt. Deze verhinderen tevens erosie op de open getuigenheuvels. Om de landbouw hier optimaal te laten ontwikkelen, wordt enkel agrarische verbreding (verandering binnen de agrarische sector) voorgesteld: − vermarkting, kleinschalige verkoop via de boerderij; − hoevetoerisme; − voortbrenging van kwalitatief hoogstaande producten; − wijncultuur; − tuinaanlegbedrijf mits de planten daar worden gekweekt; − … Een randvoorwaarde die daarbij wordt opgelegd, is dat de ontwikkelingen niet onomkeerbaar mogen zijn en niet dominant mogen worden in dit deelgebied. De nadruk moet blijven liggen op grondgebonden agrarische activiteiten. Structurele verbreding (van agrarische sector naar een andere sector) is niet toegelaten. Kleinschalig en versnipperd landbouwgebied met landschappelijk-ecologische waarde In het rastergebied, komt de landbouw vrij versnipperd en kleinschalig voor in de open ruimtekamers met de beboste getuigenheuvel. Voor deze specifieke gebieden is het wenselijk dat verweving van natuur en landbouw wordt nagestreefd door het behouden van de kleine landschapselementen vanuit het ecologisch belang en vanuit het belang voor de erosiebestrijding. Dit zijn als het ware te beschouwen kwetsbare ecologische agrarische gebieden. De nog bestaande open ruimten moeten worden voorbehouden voor grondgebonden landbouwactiviteiten (akkerland, grasland) of voor bebossing. Indien nieuwe agrarische bebouwing noodzakelijk is, sluit deze aan bij de bestaande linten of gebouwen. Een inname van de beboste percelen van de getuigenheuvels voor grondgebonden landbouw is niet wenselijk tenzij dit vanuit natuurlijk oogpunt ook voorop wordt gesteld. De bestaande kleine landschapselementen worden behouden. Kleinschalig en versnipperd landbouwgebied met landschappelijke waarde In het rastergebied, komt de landbouw ook vrij kleinschalig en versnipperd voor in open ruimtekamers waar geen beboste getuigenheuvels voorkomen maar wel kleine landschapselementen. Dit zijn als het ware te beschouwen minder kwetsbare agrarische gebieden. De bestaande landbouwbedrijven dienen hier ontwikkelingskansen te krijgen en een ontwikkeling richting bosbouw of bedrijven naar tuinaanleg, boomkwekerijen wordt ondersteund. De bestaande bospercelen of andere kleine landschapselementen worden behouden. Nieuwe agrarische bebouwing sluit zoveel mogelijk aan bij de bestaande linten of gebouwen. Volgende vormen van structurele en agrarische verbreding kunnen worden toegelaten maar onder bepaalde voorwaarden die rekening houden met de landschappelijke, en/of recreatieve kwaliteit van het gebied: − verkoop via boerderijen; − kwaliteitsproducten (streekproducten); − nieuwe economische dragers zoals tuinaanleg, veeartsen,…. − beperkte recreatieve mogelijkheden: kinderboerderijen, maneges, zorgboerderijen, … − horeca onder de voorwaarde dat deze aansluiten bij het toeristisch-recreatief netwerk (zie later) en een markant gebouw zijn; − plattelandstoerisme onder de voorwaarde dat deze aansluiten bij het toeristisch-recreatief netwerk; Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

−

geen handel, kantoren of diensten die geen enkel verband hebben met de landbouw in brede zin. De voorkeur gaat uit naar kleinschaligheid, grondgebondenheid, aandacht voor kleine landschapselementen en medegebruik met natuur en recreatie. Demervallei In de Demervallei is landbouw op bepaalde plaatsen nog een belangrijke ruimtegebruiker en dit wordt erkend door de gemeente. Grote delen van de vallei zijn afgebakend als VEN-gebied en in deze gebieden gelden beperkingen naar de landbouw toe. Als suggestie naar hogere overheid, wenst het gemeentebestuur echter wel de nadruk te leggen op het medegebruik van de landbouw in bepaalde delen van de Demervallei (dit wordt verder uitgewerkt in de deelruimte).

OKQK

pìÖÖÉëíáÉ=å~~ê=ÇÉ=ÜçÖÉêÉ=çîÉêÜÉáÇ=

De gemeente vraagt om in het kader van de afbakening van de agrarische en natuurlijke structuur voldoende aandacht te geven aan zonevreemde landbouwbedrijven. De gemeente vraagt aan het Vlaams gewest om actieve landbouwbedrijven, welke volgens het gewestplan gelegen zijn in een natuur- en of bosgebied, maar waar dit nooit gerealiseerd werd op terrein en waar het in de toekomst geen onderdeel kan vormen van de het VEN uit de natuurlijke structuur te halen en deze in de agrarische structuur te leggen. Indien de hogere overheid deze oefening niet meeneemt dan kan de gemeente op haar grondgebied deze oefening uitvoeren ter verfijning van de afbakening op Vlaams niveau. Indien nodig kan zij hiervoor de nodige RUP’s opmaken.



ARCADIS Gedas NV

PK

dbtbkpqb=orfjqbifghJi^kapè^mmbifghb=pqor`qrro=

PKNK


Scherpenheuvel-Zichem bezit een heel aantal waardevolle landschappen. Het fysisch systeem en zijn voorkomen vormt de basis voor de gemeentelijke landschappelijke structuur. Volgende doelstellingen staan hierbij voorop: − het accentueren van de landschappelijke elementen om de belevingswaarde te versterken; − het vrijwaren van de directe omgeving van de visuele blikvangers van cultuurhistorische gebouwen als landmarks; − het vrijwaren en behouden van andere markante gebouwen in de gemeente; − het behouden en versterken van deze landschapselementen (herkenbaarheid, identiteit) van de verschillende landschapstypes (rasterlandschap, open landschap, valleilandschap, getuigenheuvels, beken….); − het belang van open ruimtegezichten bij markante terreinovergangen, structuurbepalende culturele bakens en lijnrelicten; − het tegengaan van visuele hinder.

PKOK

`çåÅÉéíÉå=

Reliëf als belangrijk element in de landschappelijke beleving Het reliëf is een belangrijk element in de landschapsbeleving. In het noordelijk deel van de gemeente wordt de landschapsbeleving voornamelijk bepaald door het bosachtig karakter op de getuigeheuvels. Centraal in de gemeente wordt de landschapsbeleving voornamelijk bepaald door de lager gelegen vallei met verschillende rietvelden en populierenaanplantingen. In het zuiden van de gemeente wordt de landschapsbeleving voornamelijk bepaald door het open karakter en de open toppen van de getuigeheuvels. Geomorfologisch-landschappelijke reliëfelementen worden veilig gesteld en opgewaardeerd als belangrijke beeldvormers van het landschap. Hiervoor werden specifiek de niet beboste plateaus in het open landbouwgebied aangeduid met het oog op het bebouwingsvrij houden van de heuvelruggen in het open landbouwgebied of ruimtelijke randvoorwaarden stellen naar landschappelijke inpassing (vb. niet meer dan 1 bouwhoogte…) Het oude spoorwegtraject van Scherpenheuvel tot Zichem wordt als structuurbepalend lijncomponent opgenomen met het oog op het bebouwingsvrij houden en maximale beleving van de open ruimte te hebben bij het afleggen van dit traject met de fiets of te voet.



ARCADIS Gedas NV

Het fysisch systeem als drager van het landschap Scherpenheuvel-Zichem behoort tot drie belangrijke fysische systemen: • de Zuiderkempen in het noorden; • de Demervallei; • het Noord-Hageland.

Het vrijwaren van landmarks in het landschap Verspreid over de gemeente situeren zich verschillende landmarks als oriënterende punten in de open ruimte. Deze komen voor onder verschillende vormen: • puntrelicten op cruciale plaatsen in het landschap; • lijnrelicten; • visueel bepalende landschappelijke gebieden. Het ruimtelijk beleid bewaakt de herkenbaarheid van deze landmarks in het landschap

Randvoorwaarden vanuit het landschap naar de bebouwing De gewenste landschappelijke structuur zal vanuit het landschap een aantal randvoorwaarden opleggen ten aanzien van de kernen of de bebouwing in de open ruimte. De afbakening van de kernen zal gestuurd worden vanuit de landschappelijke structuur. Dit betekent: de open ruimte, gelegen op een open getuigenheuvel, zoveel mogelijk openhouden tussen de kern Scherpenheuvel en Schoonderbuken; een scherpe begrenzing van de kern Scherpenheuvel naar het oosten toe (bebouwingsvrije open ruimte op de helling achter de basiliek); een scherpe landschappelijke begrenzing van de kern Zichem met als doel de sporen van de stad met omwalling te behouden; een duidelijke landschappelijke inpassing van de bebouwing in het rastergebied en in het open landschap; het integreren van de Demervallei in de kernen Zichem en Testelt. De aanwezigheid van talrijke historische gebouwen in de dorpskernen aan de rand van (en soms in) de vallei dragen eveneens bij tot de landschappelijke schoonheid.



ARCADIS Gedas NV

PKPK


Kaart 43: Gewenste ruimtelijk-landschappelijke structuur De ruimtelijk-landschappelijke structuur wordt samengesteld door: − de gave landschappen, zijnde: • de Demervallei; • de Averbodebossen en beboste getuigenheuvels; − de kleine en versnipperde open ruimtekamers; − het zuidelijk open landschap met open getuigenheuvels; − de structurerende landmarks. De Demervallei als gaaf landschap Een gaaf landschap is een landschap waarvan de samenhang slechts in beperkte mate is gewijzigd door ingrepen. Een dergelijk landschap heeft nog een grote herkenbaarheid en identiteit. Gezien het grootschalig karakter is het van essentieel belang de eigen kenmerken (heidevegetatie, hoogteverschillen, vergezichten, bossen…) te vrijwaren en waar mogelijk de landschappelijke waarden te versterken. Gedetailleerd onderzoek vanuit de sector is hiervoor nodig. Het deel van de Demervallei van Aarschot tot Zichem vormt de meest oostelijke uitloper van de zogenaamde fossiele Vlaamse vallei. Het gaat om een uitgestrekt beemdenlandschap waarin de perceelsrandbegroeiing grotendeels verdwenen is. Op biologisch vlak zijn er zeer interessante biotopen aanwezig, waarbij de afgesneden meanders en de sporen van fossiele meanders een belangrijke rol spelen. Voedselrijke-, verlandings- en graslandvegetaties, struweel en bosbiotopen wisselen mekaar af. Halfnatuurlijke plantengemeenschappen komen nog voor in de oude en steeds zeldzamer wordende hooilanden. De 19de eeuwse turfputten zijn nog in het Vierkensbroek aanwezig. Vooral vanaf het midden van de 20ste eeuw verschenen op grote schaal populierenaanplantingen. Het beleid is gericht op het verder openhouden van de Demervallei. Enkele Diestiaanheuvels beheersen er het landschap: Wijngaardberg te Messelbroek (ten zuiden van de afgebakende vallei) en de Voortberg bij Testelt. De Voortberg was al op het einde van de 18de eeuw goed te onderscheiden in het landschap omwille van de erop voorkomende akkers die hoger lagen dan de omringende natte beemden van de Demer. Vanaf het midden van de 20ste eeuw werd hij bebost en nadien groeide er lintbebouwing. Van op de Voortberg heeft men een prachtig uitzicht op Testelt en omgeving en de Sint-Pieterskerk. Deze landschappelijke overgangen dienen bewaard te blijven. Omdat dit deel van de Demervallei omgeven wordt door de steile hellingen van Diestiaanheuvels is het bijzonder aantrekkelijk. De beboste getuigenheuvels en de Averbodebossen als gave landschappen De Averbodebossen, als grensoverschrijdend structurerend element zijnde, wordt gekenmerkt door een vrij gaaf en herkenbare bosstructuur, uitgestrekt (provinciegrensoverschrijdend) en aansluitend op ankerplaats in Vlaams-Brabant. Langs belangrijke wegen werden delen van de Averbodebossen bebouwd, maar de boskernen (gelegen tussen de wegen) werden gespaard van enige bebouwing. Het beleid stelt ook het vrijwaren van de verschillende boskernen voorop. Dergelijk landschappelijk bepalend gebied heeft een belangrijke recreatieve waarde die de landschapsbeleving ondersteunt. De landschappelijke kwaliteit van de gemeente wordt ook bepaald door de verschillende beboste getuigenheuvels. Van op de vaak ongerepte diestiaanruggen en de hellingen heeft men in een beboste omgeving een panoramisch uitzicht. Tevens zorgen de bossen op de hellingen voor een variatie in het landschap. Op de hellingen lopen vaak nog holle wegen met een grote planten- en bloemenrijkdom. Deze beboste getuigenheuvels en historische waardevolle graslanden worden steeds meer verkaveld. Een mogelijke opmaak van een beheersplan dringt op. Omwille van de ecologische waarde van deze



ARCADIS Gedas NV

landschappen is het ruimtelijk beleid gericht op het vrijwaren van de boskernen en historisch waardevolle graslanden, binnen de verschillende open ruimtekamers. De open ruimtekamers Het rastergebied binnen Scherpenheuvel-Zichem wordt gekenmerkt door de vele kleine bosfragmenten, perceelsrandbegroeiing, de holle wegen,…. Het gemeentebestuur wenst deze typische kenmerken te behouden en waar mogelijk te versterken. Concreet kan dit betekenen: onderhoud van de holle wegen, niet asfalteren en behoud van taluds. Dit rasterlandschap wordt doorkruist door verschillende beken die zo goed als niet meer herkenbaar zijn in het landschap. Deze beken kunnen een belangrijke aanknopingspunt zijn om dit kleinschalig landschap verder te versterken en zijn tevens een belangrijke ondersteuning voor het creëren van natuurverbindingen. Het beheer van de open ruimte in de directe omgeving van de bebouwing uit zich ruimtelijk in: − de kleinschaligheid van de omgeving − het behouden van de verschillende kleine landschapselementen (zowel hoogstammen als hagen en houtkanten) − het bouwen aan een goed uitgeruste weg, teneinde de open ruimtekamers te behouden. Het zuidelijk open landschap met getuigenheuvels In deze gebieden is het belangrijk om het open karakter ervan te behouden door: − het bewaren van het open karakter met typische perceelsrandbegroeiing van hagen en houtkanten (bocagelandschap); − integratie van de gebouwen in de omgeving zonder een rationele, uniforme seriebouw maar streekgebonden bouwvormen door erfordening met belangrijke elementen als erfverharding, loop- en rijwegen, groenzones, andere beplanting; − bij aanpassing en eventuele afbraak of nieuwbouw dient de historische en visuele betekenis gerespecteerd te worden Landmarks Puntrelicten in open ruimte Dit zijn visuele blikvangers in de gemeente die mee het landschapsbeeld bepalen en dikwijls als oriëntatiepunt gelden. Deze bakens dienen hun oriëntatiefunctie te behouden en duidelijk kenbaar te zijn in het landschap: − abdij Averbode met er rond de open landbouwpercelen: deze landbouwpercelen dienen zeker bebouwingsvrij gehouden te worden (zowel voor gebouwen als voor bossen). De abdij speelde een zeer belangrijke rol bij de ontginning en ondersteuning van de landbouw in de onmiddellijke omgeving. − Maagdentoren in Zichem: gelegen in de open Demervallei met het bebouwingsvrij houden van de directe omgeving; − O.L.V.-basiliek in Scherpenheuvel: met het belangrijk open ruimtegezicht naar het zuidoosten van de gemeente; ook naar deze richting toe is geen enkele nieuwe bebouwing gewenst Lijnrelicten Als visuele lijnelementen worden specifiek geselecteerd: − de Demer; − het oude spoorwegtraject van Scherpenheuvel tot Zichem wordt als structuurbepalend lijncomponent opgenomen met het oog op het bebouwingsvrij houden en een maximale beleving van de open ruimte te hebben bij het afleggen van dit traject met de fiets of te voet.



ARCADIS Gedas NV

Specifieke visuele landschappen In de onmiddellijke omgeving rond de abdij wordt reeds lange tijd aan landbouw gedaan. Te midden van deze beboste gebieden wordt het behoud van deze open kamer vooropgesteld. Ook in de Demervallei wordt het behoud van een open landbouwgebied vooropgesteld. De aanwezigheid van de abdij en de invloed die er vanuit ging, waren bepalend voor de opbouw en organisatie van het landschap. Voorgesteld wordt om deze zone als bouwvrije zone aan te duiden. Enkel de Norbertijenabdij behoort hierbij als structurerend element. De voormalige Agora-drukkerij zal op initiatief van de eigenaar opnieuw in oorspronkelijke staat hersteld worden. Markante gebouwen Naast de visuele blikvangers beschikt Scherpenheuvel-Zichem over nog een groot aantal van waardevolle cultuurhistorische gebouwen of puntrelicten, als markante gebouwen16. Deze gebouwen zijn eveneens beeldbepalend voor de gemeente en hun waardevol karakter dient zoveel mogelijk bewaard te blijven. Aangezien deze op geen enkele wijze zijn erkend of beschermd, willen we in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan er extra aandacht aan besteden. Om het behoud van deze gebouwen te bewerkstellingen zijn beperkte functiewijzigingen toegelaten zonder dat zij daardoor een bepaalde volumevermeerdering bewerkstelligen en het karakter veranderden. Dit houdt in: meergezinswoningen, beperkte vormen van logies, laagdynamische functies gekoppeld aan de cultuurhistorische of natuurlijke betekenis van de regio (beperkte museumfunctie, onthaalfunctie…) Onderhouds- en verbeteringswerken dienen het bouwkundig erfgoed zoveel mogelijk te bewaren. Voor de oplijsting van de markante gebouwen verwijzen wij naar de puntrelicten uit de atlas van de landschapsrelicten, de beschermde monumenten, de inventaris van waardevol bouwkundig erfgoed (Bouwen door de eeuwen heen) en de lijst van de provincie rond de bijkomende subsidiebetoelaging voor markante gebouwen. Elk gebouw dat in aanmerking komt voor deze subsidie, kan als een markant gebouw omschreven worden.

16 16

Markant gebouw: een beeldbepalend gebouw dat van belang is wegens zijn artistieke, wetenschappelijke, historisch, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociale waarde.



ARCADIS Gedas NV

QK

dbtbkpqb=tllkJ=bk=ibbcpqor`qrro=

QKNK


Volgende doelstellingen worden door de gemeente nagestreefd en geven een invulling aan de algemene doelstelling om in de gemeente een complementair beleid te voeren, gericht op een kernversterking: − opvangen van de lokale woonbehoeften. Uit de behoefteraming is gebleken dat op basis van kwantitatieve gegevens het aanbod vandaag nog ruim voldoende is om te beantwoorden aan de vraag. Echter uit het onderzoek is tevens gebleken dat het aanbod voornamelijk verspreid gelegen is langs de verschillende linten. In functie van het voeren van een gericht kernversterkend beleid, zal in de gewenste ruimtelijke structuur potentiële gebieden worden aangeduid die op een zeer specifieke manier bijdragen tot het opwaarderen van de kern. − woonontwikkelingen op lange termijn verspreiden over de verschillende kernen; − nieuwe ontwikkelingen op maat van de kernen; − verhogen van de woonontwikkelingskwaliteit met aandacht voor het stedenbouwkundig en cultuurhistorisch patrimonium; − functionele en historische eigenheid en identiteit van de kernen versterken bij nieuwe ontwikkelingen; − verdichten van het bestaand weefsel in de kernen; − verhogen van het aanbod sociale huisvesting. Uit de behoefteraming is gebleken dat de gemeente op basis van kwalitatieve behoefte nood heeft aan ca. 275 sociale woonmogelijkheden in de periode 2002-2012 (sociale huuren koopwoningen en sociale kavels) en 59 serviceflats − sociale mix als voorwaarde stellen in verkavelingen − verbeteren van de woonkwaliteit. Er moet niet alleen gewerkt worden aan het verbeteren van de visuele kwaliteit van de woonomgeving (groene ruimtes, wonen boven winkels, geen lege wanden…), maar ook (functioneel) storende elementen (hinderende bedrijven, leegstaande verdiepingen boven winkels, sluipverkeer) moeten zoveel mogelijk weggewerkt en voorkomen worden. − versterken van de relatie met de open ruimte door ecologische infrastructuren in de kern uit te bouwen en/of te versterken; − landschappelijk integreren van het wonen buiten de kernen; − kleinhandel en horeca en andere woonondersteunende voorzieningen bundelen in de kernen.



ARCADIS Gedas NV

QKOK

oìáãíÉäáàâÉ=éêáåÅáéÉë=îççê=ÇÉ=ÖÉïÉåëíÉ=ïççåJ=Éå=äÉÉÑëíêìÅíììê=

Prioritaire ontwikkelingen in de hoofdkern Scherpenheuvel Om de regionale uitstraling en de historische en functionele identiteit te versterken worden nieuwe woonen woonondersteunende ontwikkelingen prioritair gebundeld binnen de hoofdkern Scherpenheuvel. Door de centrumactiviteiten op duidelijke plaatsen te concentreren, vergroot de onderlinge wisselwerking tussen de verschillende functies, waardoor ze elkaar versterken. Bovendien stijgt zo de levendigheid van de kern en worden centrumlocaties nog aantrekkelijker voor nieuwe handel, voorzieningen, woningen… De bereikbaarheid van de voorzieningen met de fiets, te voet en het openbaar vervoer is makkelijker als ze geconcentreerd zitten. Het versterken van de kern gebeurt door een gemotiveerd aanbodbeleid, volgend op voorgaande doelstellingen. Bundelen van nieuwe ontwikkelingen ook in de andere kernen Averbode, Zichem, Testelt en specifieke kern in het buitengebied Schoonderbuken Vanuit de doelstelling om een gericht kernversterkend beleid te voeren in de verschillende kernen, wenst het gemeentebestuur de ontwikkelingen langs de linten tegen te houden via een gericht aanbodbeleid in verschillende binnengebieden in de kernen. Deze binnengebieden dienen minimaal in aanmerking te komen voor het opvangen van de specifieke doelgroepenbehoefte in de gemeente. Averbode, Testelt en Zichem werden door de provincie geselecteerd als woonkernen. Een verdere verfijning wordt weergegeven in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, waarbinnen Averbode een duidelijk hogere rol op het vlak van voorzieningen krijgt toegespeeld dan Zichem en Testelt. Functionerend op een zelfde niveau kan Schoonderbuken ook gerekend worden tot de kleinere zelfstandige woonkernen. Nieuwe woonontwikkelingen worden echter, conform de hogere principes (RSVB), niet toegelaten. Deze toekomstige woonontwikkelingen dienen te worden opgevangen binnen het bestaand weefsel, via woonin- of woonuitbreidingsgebieden. Hiervoor dient de toegang tot dergelijke binnengebieden zeker gevrijwaard te worden. Voor elk deze inbreidings- en uitbreidingsbehoeften kunnen specifieke voorwaarden naar het voeren van een doelgroepenbeleid vooropgesteld worden.



ARCADIS Gedas NV

Complementair beleid in woonlinten, verspreide bebouwing en kleine kernen in de open ruimte In het overige deel van de gemeente zijn de woonlinten, verspreide bebouwing en kleine kernen tevens structurele onderdelen van de nederzettingsstructuur. Doordat deze bebouwing de ontwikkeling van de dorpskernen ondermijnt, wordt ze in de toekomst niet verder gestimuleerd. De omgevende open ruimte en het ecologisch functioneren ervan zal in sterke mate de ontwikkelingsmogelijkheden bepalen. Hierbij wordt tevens een onderscheid gemaakt tussen de (historisch) gegroeide kleine kernen, het raster van woonlinten en de verspreide bebouwing.

Maximaal integreren van cultuurhistorische bakens in de kern Scherpenheuvel-Zichem herbergt een aantal zeer waardevolle en gekende bakens die de cultuurhistorische herkenningspunten zijn van de kernen. Om de historische eigenheid van de kernen te versterken dienen deze bakens maximaal geïntegreerd te worden in de kernen waaronder prioritair: − de abdij in Averbode; − de Maagdentoren in Zichem; − de O.L.V.-basiliek in Scherpenheuvel. Om de waarde ervan maximaal te vrijwaren wordt de site rond het erfgoed best afgebakend. De omgeving van de site kan ofwel worden gevrijwaard van nieuwe bebouwing of dienen aan bepaalde randvoorwaarden te voloen rekening houdende met de waardevolle zichten.

Bundelen van kleinhandel en woonondersteunende voorzieningen in clusters Door centrumactiviteiten te concentreren op 1 plaats in de kern, vergroot niet alleen de levendigheid v.d. kern, maar heeft de kern een bepaalde identiteit die tevens makkelijk bereikbaar is. In de mate van het mogelijke sluit dit aan bij de historische kern.



ARCADIS Gedas NV

QKPK


De visie met betrekking tot de gewenste nederzettingsstructuur gaat uit van bovenstaande situatie en met de gewenste ontwikkelingen die op hogere beleidsniveaus (RSV, RSVB) worden vooropgesteld. Uitzondering hierop is de kern Schoonderbuken, die op basis van het bestaande voorzieningenniveau en de bebouwde structuur wordt aangeduid als een zelfstandige kleine kern net zoals Testelt en Zichem. Conform de hogere beleidsplannen worden hier echter geen bijkomende ontwikkelingen aan gekoppeld. Kaart 44 :gewenste ruimtelijke woonen leefstructuur De gewenste ruimtelijke woonen leefstructuur maakt een onderscheid tussen: − de kernen met: − de hoofdkern Scherpenheuvel; − de zelfstandige woonkern Averbode; − de kleine woonkernen Zichem, Testelt; − de specifieke kern Schoonderbuken, in het buitengebied; − de kleine kernen in de open ruimte Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek; Keiberg en Groen Hoeve; − de woonlinten al dan niet voorkomend in een lintenraster; − de verspreide bebouwing en woonkorrels in de open ruimte. In verband met de zonevreemde constructies wordt verwezen naar deel 6. De hoofdkern Scherpenheuvel Scherpenheuvel vormt de hoofdkern in de gemeente. In deze kern wordt prioritair verdere ontwikkelingen betreffende wonen, handel, horeca, cultuurhistorische bakens en andere woonondersteunende voorzieningen geconcentreerd. Dit beleid wordt op volgende wijze gedifferentieerd: Het voeren van een kwaliteitsbeleid. Dit om de attractiviteit van de kern als woonomgeving te verhogen, ter verbetering van de verkeersleefbaarheid en om het functioneren van de verschillende onderdelen ook ruimtelijk beter in elkaar te laten lopen: − het behoud en het versterken van het groene karakter in en om de kern; − de verblijfskwaliteit in de kern door het vermijden van zwaar doorgaand verkeer langs de N10; − het versterken van de ruimtelijke en functionele verbinding tussen de verschillende onderdelen van de kern: ’t Boemelke, de Basilieklaan, de zone ter hoogte van de vesten, de zone rondom de basiliek, de omgevende (recreatieve) groengebieden (basiliek, cultuurcluster, achter ’t Boemelke)… − een goed onderhouden en fysieke aantrekkelijke woonomgeving (gebouwen, openbaar domein, groene speelruimte…); − een veilige en toegankelijke woonomgeving (goed bereikbare voorzieningen, nabijheid van voorzieningen, sociale veiligheid, verkeersveiligheid, beperkt aantal parkeervoorzieningen…); − ruimtelijke en sociale verscheidenheid (menging met woonondersteunende functies, menging van woningtypes, menging van gezinstypes, architecturale variatie…) zeker bij grotere projecten; − architectonische diversiteit bij grotere projecten. Om monotone invulling te vermijden dient aandacht besteed te worden bij projecten groter dan 1 ha: woontypologie, materiaalkeuze, differentiatie in architectuur... − dagelijkse leefomgeving aangepast aan de huidige samenleving (voldoende private en publieke buitenruimte, voldoende afscheiding publiek/privaat, voldoende groen en recreatieve verblijfsruimte in de onmiddellijke omgeving…). Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

Wonen: het aansnijden van inbreidingsgerichte binnengebieden onder de voorwaarde dat zij tevens op een of andere manier bijdragen tot het opkrikken van het imago van de kern Scherpenheuvel en zij een antwoord bieden op het specifieke doelgroepenbeleid binnen de gemeente. Het ontwikkelen van dergelijke gebieden dienen voldoende aandacht te houden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing; − het vermijden van langdurige leegstand door het stimuleren van wonen boven winkels. Volgende randvoorwaarden zijn essentieel om de leegstaande ruimten boven de winkels om te vormen tot woonruimten: - toegankelijkheid van de bovenverdiepingen – ontsluiting van de woningen (aparte ingang – geen aparte ingang); - kosten (zowel de investeringskosten voor ontsluiting, renovatie en haalbaarheid als de beheers- of exploitatiekosten); - betrokken partijen in het procesverloop: huidige en toekomstige actoren (type van eigenaar, structuur van de eigendom, vorm en duur van de handelsovereenkomst); − het nastreven van een gedifferentieerde woningdichtheid. Om het draagvlak van een kern te verbeteren en om de voorzieningen optimaal te benutten is een verdichting aangewezen in de kernen. Om de compactheid te versterken is het wenselijk om afhankelijk van de bestaande dichtheid van de omgeving, relatie tot de historische kern, relatie tot de voorzieningen de dichtheid verder te differentiëren. − het voorzien van ruimte voor sociale woningen. Handel, horeca en andere woonondersteunende voorzieningen: − het koppelen van handel en horeca aan de cultuurhistorische bakens door het afbakenen van een zone tussen ‘t Boemelke en de basiliek waarin ontwikkelingsmogelijkheden voor handelszaken worden gevrijwaard; − het clusteren van sportterreinen en recreatieve velden in de kern, functionerend voor de ganse gemeente. − De gemeenteloods dient te worden geherlokaliseerd; In functie van de uitbouw van een toeristisch-recreatieve cluster ter hoogte van ‘t Boemelke wordt een herlokalisatie (op lange termijn) voorgesteld (zie later). De verschillende ontwikkelingen zullen worden afgewogen ten opzichte van de landschappelijke kwaliteiten in de kern (markante gebouwen, landmarks, structurerende assen, …). De gewenste ruimtelijke structuur van Scherpenheuvel wordt later verder uitgewerkt. −

De zelfstandige woonkern Averbode Averbode als zelfstandige kern in de gemeente, die voornamelijk door de toeristisch-recreatieve attractiepolen op een iets hoger niveau functioneert. Hoewel qua grootte deze kern Scherpenheuvel evenaart, zijn de aanwezige voorzieningen van een lager niveau, ten behoeve van de plaatselijke bevolking. Specifieke beleidselementen zijn: Het voeren van een kwaliteitsbeleid. Dit om de attractiviteit van de kern als woonomgeving te verhogen, ter verbetering van de verkeersleefbaarheid en om het functioneren van de verschillende onderdelen ook ruimtelijk beter in elkaar te laten lopen: − het behoud en het versterken van het groene karakter in en om de kern; − de verblijfskwaliteit in de kern door de herinrichting van de doortocht; − het versterken van de ruimtelijke en functionele verbinding tussen de verschillende onderdelen van de kern: abdij, Westelsebaan, recreatiepark de Vijvers. Wonen: − het vrijwaren van toegangen tot binnengebieden teneinde toekomstige kernversterking mogelijk te maken voor doelgroepen; september 2006 Pagina 140 van 221


ARCADIS Gedas NV

−

het aansnijden van inbreidingsgerichte binnengebieden onder de voorwaarde dat zij tevens op een of andere manier bijdragen tot het opkrikken van het imago van de kern Averbode en zij een antwoord bieden op het specifieke doelgroepenbeleid binnen de gemeente. Het ontwikkelen van dergelijke gebieden dienen voldoende aandacht te houden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing (voldoende afstand behouwen en behoud van voldoende open ruimte); − het reserveren van binnengebieden tot een latere planperiode; − gebieden aan te duiden waar hoger (appartementen woningen) kan gebouwd worden; − het nastreven van een gemiddelde dichtheid van 15 woningen per ha. Handel, horeca en andere woonondersteunende voorzieningen: − het versterken van de relatie abdij en kern en het recreatiepark; − het afbakenen van een zone voor handel, horeca en woonondersteunende voorzieningen langs de Westelsebaan. De verschillende ontwikkelingen zullen worden afgewogen ten opzichte van de landschappelijke kwaliteiten van de kern (markante gebouwen, landmarks, structurerende groengebieden en open ruimten…). De gewenste ruimtelijke structuur van Averbode wordt later verder uitgewerkt. De kleine woonkernen Zichem, Testelt Zichem, Testelt en Schoonderbuken functioneren als zelfstandige kleine woonkernen in de gemeente waarbij de klemtonen op elk van hen iets anders gelegd worden in relatie met de aanwezige potenties (eigenheid in identiteit) in de kernen. Zichem beschikt over een historisch verdichte structuur, die nog duidelijk merkbaar is door de aanwezigheid van de stadswallen. Volgende specifieke beleidselementen kunnen worden vooropgesteld: − een gecontroleerde en beperkte uitbreiding in functie van de doelgroepen is voor de kern aangewezen. Een toekomstige eventuele beperkte uitbreiding wordt gewenst binnen de historische stadswallen. Het ontwikkelen van dergelijke gebieden dienen voldoende aandacht te houden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing (voldoende afstand behouwen en behoud van voldoende open ruimte − het nastreven van een gemiddelde dichtheid van 15 woningen per ha bij toekomstige nieuwe ontwikkelingen; − het verhogen van ruimtelijke kwaliteit door: − het behoud en versterken van de relatie met de Demervallei; − het versterken van de relatie tussen de Maagdentoren en het centrum. Ook Testelt beschikt over een waardevolle cultuurhistorische kern waar de identiteit zeker dient gewaardeerd te worden. Volgend beleid wordt nagestreefd: − bijkomende ontwikkelingen dienen zeker rekening te houden met de culturele, historische en/of esthetische waarde van de kern en zijn enkel in functie van de doelgroepen. Het ontwikkelen van dergelijke gebieden dienen voldoende aandacht te houden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing (voldoende afstand behouwen en behoud van voldoende open ruimte; − het nastreven van een gemiddelde woondichtheid van 15 woningen per ha bij toekomstige nieuwe ontwikkelingen; − een duidelijke afbakening van de kern is aangewezen, aangezien een volledige verlinting optreedt met Averbode; − het verhogen van ruimtelijke kwaliteit door het behoud en versterken van de relatie met de Demervallei.



ARCADIS Gedas NV

Specifieke kern in het buitengebied, Schoonderbuken. Schoonderbuken is een typisch historisch gegroeid straatdorp en heeft een beperkte voorzienende rol ten aanzien van het zuidelijk deel van de gemeente. Volgend specifiek beleid staat daar voorop: − gezien de beperkte centrumrol kunnen er wel nog woonondersteunende voorzieningen ten behoeve van de kern bijkomen. Vanuit het bestaande functioneren van dergelijke kern en de concentratie van voorzieningen in de kern (postkantoor, basisschool, sportvoorzieningen, kleinhandel…) is ervoor geopteerd om deze kern op te nemen als woonkern, en niet als kern in het buitengebied. Doch dit niet zozeer vanuit een verregaande grotere ontwikkeling die nagestreefd wordt, wel vanuit de bestaande toestand, die behouden en waar gewenst beperkt versterkt kan worden. Schoonderbuken functioneert op een hoger niveau dan Okselaar, Messelbroek…. Ook hier zullen de verschillende ontwikkelingen worden afgewogen ten opzichte van de landschappelijke kwaliteiten van de kern. De gewenste ruimtelijke structuur van de kleine kernen wordt later verder uitgewerkt. De kleine kernen in de open ruimte: Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek, Keiberg en Groen Hoeve Binnen het rasterlandschap in Scherpenheuvel-Zichem situeren zich 5 geselecteerde kernen (Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek, Keiberg, Groen Hoeve) in het buitengebied, waarbinnen beperkte woonondersteunende voorzieningen (café, kapper, beenhouwer…), ten behoeve van de buurt worden gebundeld. Voorzieningen die dit niveau overschrijden worden gebundeld in de kernen van een hoger niveau. De bestaande woonondersteunende functies kunnen zeker behouden blijven. Bijkomende ontwikkelingen worden er toegelaten voor zover zij rekening houden met de verweefbaarheid t.o.v. het wonen en de open ruimtefuncties. De verschillende woonlinten al dan niet gegroepeerd in lintenrasters In het grootste deel van de gemeente buiten de kernen bevindt zich een belangrijk deel van de nederzettingsstructuur onder de vorm van een raster van bebouwingslinten (historisch gegroeid langsheen landelijke wegels, en recenter nog ontwikkeld omwille van landelijk karakter of als uitlopers van de kern). Het rastergebied wordt erkend als structureel onderdeel van de bestaande nederzettingsstructuur waarvoor als algemeen beleid wordt gestreefd naar het behouden van een overwegend landelijke (landbouw of landbouwaanverwant) en residentiële functie. Het complementair beleid wordt gevoerd t.o.v. het concentratiebeleid in de kernen. Echter gezien de meerkost voor de gemeente naar openbare nutsvoorzieningen kunnen bijkomende voorwaarden opgelegd worden betreffende de aanleg van nutsvoorzieningen (vb. septische put, gegroepeerde of eigen waterzuivering…). De woonlinten bestaan zowel uit zone-eigen als uit zonevreemde woningen. Hieronder gelden volgende algemene ontwikkelingsperspectieven. Deze kunnen desgewenst verfijnd worden in de gewenste deelruimten of in deel 6: • bijkomende woningen en ontwikkeling van nieuwe woonondersteunende voorzieningen blijft mogelijk maar wordt echter niet gestimuleerd, want het is wenselijk dat dergelijke ontwikkelingen zoveel mogelijk in de kernen plaatsvinden; • in beperkte mate zijn nieuwe kleinschalige andere functies mogelijk, gekoppeld aan de woonfunctie van het gebouw of gebouwengeheel. Dit om initiatiefnemers van dergelijke kleinschalige zelfstandige activiteiten niet nodeloos op kosten te jagen (investering in woning enerzijds en kantoor- of werkruimte anderzijds). Dit conform de bepalingen omtrent het besluit van de functiewijzigingen. In het lintenraster overheerst reeds het bebouwde karakter en de woonfunctie, zodat dergelijke activiteiten, voorzover kleinschalig en goed ingepast in de omgeving, niet hinderend zijn.



ARCADIS Gedas NV

•

•

•

omwille van de woonkwaliteit (rust, landelijkheid) wordt waar mogelijk het landelijke karakter versterkt en wordt de ontwikkeling van functies die omgevingshinder kunnen veroorzaken (bvb. verkeersaantrekkende functies) tegengegaan; om het landelijke woonkarakter in de linten en de zichten op de achterliggende open ruimtekamers te vrijwaren, is het wenselijk dat bebouwingsrichtlijnen worden vooropgesteld in de linten. Hierbij moet vermeden worden dat gekoppelde bebouwing of brede bebouwing de zichten op de achterliggende open ruimte wordt vermeden; andere al bestaande functies in het lintenraster (bvb. handel, grotere bedrijvigheid of diensten, recreatieve terreinen…), kunnen in principe behouden blijven. Hun ontwikkelingsmogelijkheden zullen geval per geval bepaald moeten worden, rekening houdend met de verweefbaarheid t.o.v. het wonen en de open ruimtefuncties.

De verspreide bebouwing in de open ruimte Zone-eigen of zonevreemde bebouwing die niet in de kernen liggen of niet gerekend worden tot het lintenraster, wordt beschouwd als geïsoleerde bebouwing in de open ruimte zelfs al liggen er een aantal gegroepeerd. Als algemene beleidslijn geldt dat de bebouwing in deze open ruimten hetzij voor de landbouw, hetzij residentieel is. Hierbij moet een evenwicht gevonden worden met het belang van deze open ruimten voor de landbouw, het ecologisch functioneren en de landschappelijke waarde. Afhankelijk van hun specifieke ligging in een of andere deelruimten worden specifieke beleidslijnen voor de zonevreemde woningen in hoofdstuk 6 voorgesteld.

QKQK

sççêëíÉä=î~å=ïçåáåÖÄçìïéêçÖê~ãã~íáÉ=

Kaart 45: Voorstel van woningbouwprogrammatie Vanuit het voeren van een gericht kernbeleid, worden volgende binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden bij prioriteit aangewend voor het deels opvangen van enerzijds de sociale huisvesting in de gemeente en anderzijds om een gericht aanbod te bieden in de kernen. Rekening houdende met het ruime aanbod van bouwmogelijkheden in de linten, wenst Scherpenheuvel-Zichem een kerngericht beleid te voeren in volgende binnengebieden. Conform de behoefteberekening zou betekenen dat in de periode 2002-2012 ca. 718 bijkomende woongelegenheden nodig zijn. Dit geeft een totale behoefte in de planperiode van ca. 275 sociale woongelegenheden waarvan, conform het provinciaal beleid, 237 in de planperiode 2002-2007 dienen gerealiseerd te worden. Rekening houdende met het bestaande aanbod in leegstaande woningen die prioriteit hebben, en in het bestaande aanbod gelegen in de kernen en de geplande projecten betekent dit een ‘theoretisch tekort’ van 227 woningen in de kernen. Berekende behoefte aan bijkomende woongelegenheden (2002-2012) - aanbod in leegstaande woningen

718 41

- aanbod aan bouwmogelijkheden in de kernen

266

- geplande projecten

184

Totaal te realiseren bijkomende woningen

227

Vanuit de specifieke nood aan woningen voor doelgroepen (sociale woningen en seniorenwoningen) en vanuit de visie om een verder kerngericht beleid te voeren, worden volgende inbreidingsgerichte projecten bij voorrang aangewend voor het opvangen van de behoefte:



ARCADIS Gedas NV

Gebied

Scherpenheuvel gebieden 2-3-A

Opp (ha)

aantal potentiële woonmogelijkheden

waarvan aanbod sociaalseniorenwoning en

Opmerkingen

Ca. 10 (met uitzondering van tuinen die in het aanbod wel in rekening werden gebracht)

60 al gepland (zie geplande projecten)

Zichem binnengebied 9

1,9

min. 30

Ca. 15

Dit binnengebied is gelegen binnen de oude stadswallen van de stad en is als unieke potentie te beschouwen om deze verdichte structuur van de kern Zichem verder te versterken. Ook hier zal de aandacht uitgaan naar een gefaseerde ontwikkeling en een gezonde mix van de verschillende doelgroepen (ca. 50% privé en 50% sociaal). Er wordt gestreefd naar een typologie dat aansluit bij de verdichte structuur van de kern (mix van halfopen, gesloten en open bebouwing)

Averbode Binnengebied 5

0,6

min. 9

Ca. 9

Het binnengebied sluit rechtstreeks aan bij het centrum van de kern en is volledig omgeven door bestaande bebouwing. De nabije ligging van het centrum en de voorzieningen, kunnen potentieel aangewend worden voor seniorenwoningen. In de behoefteberekening werd hiervoor een behoefte berekend van ca. 59 woningen. Het creëren van rustige groene open ruimtes bij de ontwikkeling van de kern, staat voorop.

Averbode Binnengebied 6

1,5

min. 22

Ca. 11

Het binnengebied sluit rechtstreeks aan bij het centrum van de kern en is volledig omgeven door bestaande bebouwing. De nabije ligging van het centrum en de voorzieningen zijn uitstekende


Ca. 30 al gepland Voor het gebied ‘Stenen Molen’ werd een principieel akkoord aangevraagd dat door de Ca. 20 te bestendige deputatie werd goedgekeurd onder realiseren volgende voorwaarden: •

De ontwikkeling van het woonuitbreidingsgebied beperkt zich tot de eerste fase in de onmiddellijke omgeving van de Stenenmolenstraat. De overige fasen vallen buiten deze planperiode. • De ontwikkeling van het woonuitbreidingsgebied zich richt op de ontwikkeling van 30 sociale huuren koopwoningen en 30 private woningen. • De verdichting naar een streefdichtheid van 20 woningen per ha wordt voorzien • De inbreng van de sociale bouwmaatschappij gegarandeerd wordt • Bij de invulling en inrichting van het terrein bijkomende en bijzondere aandacht gaat naar een kwalitatieve invulling van het terrein met bijzondere aandacht voor de kwaliteit van de publieke ruimte • Voor voetweg nr. 36 een dossier tot verlegging wordt opgesteld en voorgelegd aan de bestendige deputatie De ontwikkeling van het gebied ‘Stenen Molen’ gebeurt gefaseerd met: 1e fase: het al geplande project: 30 sociale woningen en 30 private kavels in de planperiode 2002-2007 2e fase: 50 woningen waarvan 10 met sociale doeleinden, na 2007 in derde fase: 50 waarvan 10 met sociale doeleinden, na 2007

tweede fase: 50 woningen derde fase: 50 woningen


ARCADIS Gedas NV

voorwaarden voor een ontwikkelingen met een gezonde mix van doelgroepen (ca. 50% privé en 50% sociaal) Testelt Binnengebied 11

1,0

Totaal

Min. 15

Ca. 8

Dit binnengebied sluit aan bij de kern en is volledig omgeven door bestaande bebouwing. Het is niet gelegen in een habitatgebied of behoort niet tot een overstromingsgebied. Ook hier wordt een gezonde mix voorgesteld met ca. 50% private woningen en ca. 50% voor sociale doeleinden.

236 woningen (waarvan 60 reeds gepland = 176)

waarvan 63 voor sociale doeleinden (en 30 al gepland)

Deze gebieden kunnen dus binnen de huidige planperiode (2002-2012) worden aangesneden om te voldoen aan de sociale huisvestingsnoden en om te voldoen aan het creëren van een aanbodbeleid in de kernen.

Dit betekent een bijkomend aanbod van ca. 176 woningen in de kernen om een behoefte van ca. 225 woongelegenheden op te vangen. Hiervan zullen ca. 63 woongelegenheden, waarvan 9 seniorenwoningen, gecreëerd worden voor specifieke doelgroepen. Rekening houdende met het geplande project van 30 sociale woningen in het project Stenen Molen in Scherpenheuvel, betekent dit in totaal 93 sociale woongelegenheden (waarvan 9 seniorenwoningen) voor de planperiode 2002 – 2012. Bij een eventuele ontwikkeling van dergelijke gebieden dient voldoende rekening te worden gehouden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing. De overige behoefte kan opgevangen worden in de bestaande linten of in bestaande binnengebieden of in de leegstaande woningen. Om een gezonde mix te bewerkstelligen kunnen aan de verkavelingen bepaalde lasten en voorwaarden gekoppeld worden. Ook is het belangrijk om bij elke verkaveling voldoende rekening te houden met de draagkracht van de bestaande omgeving/bebouwing en het behoud van voldoende open ruimte. Zo kunnen bepaalde lasten en voorwaarden ook resulteren in het opleggen van afstanden en het behouden van voldoende open ruimte. Voor de overige binnengebieden worden binnen de huidige planperiode geen concrete acties gepland. Hierbij vermelden we ook specifiek de twee reconversiezones in Scherpenheuvel, die op lange termijn, bij het beschikbaar zijn van voldoende investeringsmiddelen zeker voorrang zullen krijgen, maar niet binnen de huidige planperiode. Het betreffen twee strategische locaties die in functie van het opwaarderen van het ganse centrum van Scherpenheuvel een invulling kunnen krijgen voor specfieke doelgroepen. Gebied

Opp (ha)

aantal potentiële woonmogelijkheden

waarvan aanbod sociaalseniorenwoning en

Opmerkingen

Scherpenheuvel Reconversiezone ’t Boemelke

Nader te bepalen ca. 0,5 ha

Min. 20

In functie van het opwaarderen van het ganse centrum in Scherpenheuvel wordt de zone ter hoogte van ‘t Boemelke aangeduid als een strategische projectzone (zie deelruimte Scherpenheuvel).

Scherpenheuvel Reconversiezone Hoek

Nader te bepalen ca. 0,5 ha

Min. 15

In functie van het opwaarderen van het ganse centrum in Scherpenheuvel wordt de zone ter hoogte van het hoek met de Zuidervest en de A.Nihoulstraat aangeduid als een strategische projectzone in functie van het accentueren van het concept van de ideaalstad.



ARCADIS Gedas NV

RK

dbtbkpqb=orfjqbifghJb`lkljfpèb=pqor`qrro=

RKNK

açÉäëíÉääáåÖÉå= −

−

−

− − − −

RKOK

Ruimte voor lokale bedrijvigheid. De ontwikkeling van een lokaal bedrijventerrein van ca. 6 ha wordt nodig geacht. Zowel bedoeld voor de herlokalisatie van bestaande zonevreemde bedrijven als voor de nieuwe noden voor lokale bedrijvigheid in de gemeente. Bedrijvigheid op goed ontsloten plaatsen. Om de kwalitatieve woonomgeving niet te sterk aan te tasten wordt lokale bedrijvigheid het best geconcentreerd op locaties die goed ontsloten zijn. Ruimte voor grootschalige kleinhandel aanpalend aan de kern. Gebonden aan belangrijke verbindingswegen ontwikkelen zich linten met grootschalige kleinhandelszaken. Om deze verdere uitwaaiering te verhinderen en om tegemoet te komen aan de huidige noden, is het wenselijk dat binnen de gemeente een zone wordt aangeduid waarbinnen dergelijke functies zich kunnen ontwikkelen. Opwaarderen van het kleinhandelsbestand in de hoofdkern Scherpenheuvel. Landschappelijk integreren van werken buiten de kernen. Verspreide bedrijvigheid in de mate van het mogelijke te laten ontwikkelen op de bestaande plaats. Herlokaliseren van niet verweefbare verspreide bedrijven binnen de eigen gemeente.

`çåÅÉéíÉå=

Bedrijven komen waar mogelijk verweven voor In Scherpenheuvel-Zichem zijn er een aantal bedrijven gelegen buiten de bedrijventerreinen. Deze bedrijvigheid komt verweven voor binnen de dorpskernen of verspreid in de open ruimte. Deze bedrijven kunnen verweven op hun huidige locatie voorkomen indien: − ze geen overlast veroorzaken in hun omgeving − ze goed ontsloten worden naar het hoger wegennet − ze voldoende geïntegreerd worden in hun omgeving − ze aansluiten bij bestaande bebouwing. Indien ze niet verweefbaar zijn, wordt een herlokalisatie vooropgesteld binnen de eigen gemeente. In het kader van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan wordt in het deel van de zonevreemde constructies een afwegingskader opgebouwd vanuit de gewenste structuur van de deelruimten en dus de verschillende openruimtegehelen. Dit zal verder worden verwerkt in een sectoraal RUP voor de zonevreemde bedrijven, waar een ruimtelijke afweging zal gebeuren per bedrijf naar de draagkracht en de directe omgeving.



ARCADIS Gedas NV

(Verkeersgenererende) lokale bedrijvigheid aansluitend op het bestaand goed ontsloten bedrijventerrein Schuttersveld Om de lokale verkeersgenererende bedrijvigheid een goede locatie te bieden, wordt ervoor geopteerd om dergelijke bedrijvigheid niet te laten aansluiten bij de kern Scherpenheuvel, maar deze te laten aansluiten bij het bestaande bedrijventerrein Schuttersveld. Doelstelling is wel om enkel en alleen verkeersgenererende bedrijvigheid, hinderend voor een kwalitatieve woonomgeving, daar te laten vestigen. Deze zone is gelegen langs de N10 en sluit direct aan op een hoger wegennet (N258 naar de E314). Vanuit de grensstellende voorwaarden vanuit de open ruimte wordt de achterliggende grens vastgelegd met de weg Haverweide.

Handelsas van groot naar klein Om te verhinderen dat de N10 een multifunctioneel lint wordt van Aarschot tot Scherpenheuvel, wordt de zone, vanaf de gemeentegrens tot aan de kern van Scherpenheuvel-Zichem, duidelijk gedifferentieerd in functie van de behoeften, de potentie van de zone, het maximaal vrijwaren van de open ruimte…. In en aan de kern ligt de nadruk op het opwaarderen van het kleinhandelsapparaat, teneinde de hoofdkern op dat vlak ook meer attractiviteit te bezorgen. Aansluitend op de kern ligt de nadruk op de meer ruimtebehoevende kleinhandel.

Geïsoleerde bedrijvigheid op Weg Messelbroek en aan de abdij Deel uitmakend van de ruimtelijk-economische structuur, maar op geen enkele manier gebonden met een kern zijn de twee kleine bedrijventerreinen gelegen op Weg Messelbroek in het rasterlandschap en aan de abdij in Averbode. Dit laatste is een historisch gegroeid bedrijventerrein. Vanuit de grensstellende voorwaarden vanuit open ruimte en vanuit verkeersoogpunt wordt geen verdere ontwikkeling van dit bedrijventerrein vooropgesteld. Het bedrijventerrein Weg Messelbroek blijft onder zijn huidige vorm behouden. Een betere afstemming tussen bedrijven en de woonfunctie wordt hier vooropgesteld. Het bedrijventerrein Averbode wordt onder zijn huidige vorm behouden. Naast bedrijvigheid kan op deze locatie gezocht worden naar een betere afstemming met de Abdijsite.



ARCADIS Gedas NV

RKPK


Kaart 46: gewenste ruimtelijk-economische structuur De gewenste ruimtelijk-economische structuur van Scherpenheuvel-Zichem richt zich in de eerste plaats op de verweving van de economische functie in de kernen. De gewenste ruimtelijk-economische structuur bevat volgende elementen: − te behouden en te versterken lokaal bedrijventerrein; − te behouden lokaal bedrijventerrein; − bedrijvigheid verweven in de kernen of in bestaande woonlinten; − zone voor ruimtebehoevende kleinhandel. Te behouden en te versterken lokaal bedrijventerrein Gezien de directe ligging aan de N258, de ontsluitingsweg richting de E314 , aansluitend bij het bestaand bedrijventerrein en het niet verweefbaar zijn van dergelijke activiteiten in een kern, wordt een beperkte uitbreiding van 2.6 ha gerealiseerd enkel en alleen ten behoeve van de herlokalisatie van bestaande bedrijven die omwille van hun verkeersgenererend karakter op de huidige plaats niet meer kunnen blijven. Een reserve van 1,6 ha wordt ingecalculeerd maar niet in de huidige planperiode aangesneden. Het terrein wordt aldus voorbehouden voor volgende herlokalisatie lokale bedrijven: − Bouwbedrijf Frederickx: regularisatie van de bestaande zonevreemde uitbreiding (ca. 0,5 ha) − Transportbedrijf Postillon: te herlokaliseren bedrijf omwille van het hinderlijk verkeersgenererende karakter in de buurt van het bestaande bedrijventerrein in Weg Messelbroek en de hinderlijke ligging nabij de Demervallei (ca 1 ha). Dit is een lokaal verankerd bedrijf in Scherpenheuvel-Zichem. Ca. 35 werknemers zijn er werkzaam, waarvan enkele woonachtig in Scherpenheuvel-Zichem. Het bedrijf wenst vanuit de bedrijvenenquête (2002) expliciet een herhuisvesting binnen de gemeente. − Autobussenbedrijf De Magneet: te herlokaliseren bedrijf omwille van de slordige visuele kwaliteit, de groeidynamiek en de vele verkeersbewegingen (ca. 0,5 ha). Dit is een autobussenbedrijf grotendeels gericht op de toeristisch-recreatieve activiteiten in de gemeente, dus een lokaal bedrijf. − Euro Fresh Food: te herlokaliseren bedrijf omwille van de grote verkeersdynamiek en de ligging nabij de beboste getuigenheuvels (ca. 0,6 ha). Dit is een historisch gegroeid bedrijf (1945), met een heel lokale verankering (werknemers woonachtig in de gemeente, onderhoud van de toestellen vanuit de gemeente…). Het bedrijf is momenteel gelegen aan een beboste getuigenheuvel en wenst omwille van een uitbreidingswens op het gebied van de productie-activiteiten geherlokaliseerd te worden binnen de gemeente. Ruimtelijke randvoorwaarden zijn: − duidelijke verkeersafwikkeling naar de N10 (eventueel via de Schuttersveldstraat); − landschappelijke inkadering (voornamelijk naar de achterliggende open ruimte); − streven naar een verantwoord economisch ruimtegebruik; − eventueel een volledige ruimtelijke herstructurering van het bedrijventerrein − ….



ARCADIS Gedas NV

uitbreiding achter het bestaande bouwbedrijf begrensd tot aan landbouwwegel

Onderstaande figuur toont een eerste inrichtingsschets waarin de ruimtelijke randvoorwaarden zijn voorgesteld. Hieruit volgt de scherpe begrenzing van het RUP. Figuur 12: structuurschets bedrijventerrein Schuttersveld

Te behouden lokaal bedrijventerrein Bedrijventerrein Weg Messelbroek Voornamelijk vanuit grensstellende voorwaarden uit de open ruimte en vanuit verkeersoogpunt, kan enkel de huidige toestand worden behouden mits volgende specifieke beleidslijnen: − afstemmen van de bedrijvigheid op de woonfunctie; voor beide functies dient de nodige rechtszekerheid gecreëerd te worden; aan de woningen kunnen specifieke voorwaarden worden gekoppeld om de integratie in het bedrijventerrein mogelijk te maken; − landschappelijke integratie; door onder meer buffer te realiseren naar de Demervallei; − benadrukken van het kleinschalige en groene karakter; dit betekent dat grootschalige bedrijven op termijn zullen moeten herlokaliseren. De bestaande bedrijven kunnen niet meer worden uitgebreid, teneinde het kleinschalig karakter te behouden. Op lange termijn wordt een dubbele bestemming vooropgesteld naar wonen toe.



ARCADIS Gedas NV

Bestaande bedrijven op bedrijventerrein Weg Messelbroek

Historisch gegroeid bedrijventerrein Agora in Averbode Gezien de ligging van het bedrijventerrein werd een uitbreiding van dergelijk, deels zonevreemde bedrijventerrein niet toegelaten. De drukkerijactiviteiten werden onlangs verhuisd. Op de huidige locatie zijn enkel nog uitgeverijactiviteiten aanwezig. Naast het behoud van deze activiteit kan er op deze locatie gezocht worden naar een optimalisatie van de bestaande gebouwen. Voor deze gebouwen wordt een verweving met culturele activiteiten vooropgesteld. Deze activiteiten dienen de aantrekkingskracht van de Abdij verder te ondersteunen (vb. museumfunctie, bibliotheek…) en dienen ingepast te worden in het toeristisch-recreatief netwerk van de kern van Averbode. Bedrijvigheid verweven in de kernen of in bestaande woonlinten Zolang de bedrijven op schaal blijven en geen hinder meebrengen naar de omwonenden (milieuhinder, verkeershinder, ruimtelijk-visuele hinder) en zij niet geïsoleerd gelegen zijn, kunnen zij blijven bestaan en eventueel uitbreiden. De ontwikkelingsmogelijkheden voor deze bedrijven worden bepaald door hun ligging binnen de gewenste open ruimtestructuur en/of hun ligging binnen de kern, hun verkeersontsluiting, hun mogelijke visuele hinder en hun mogelijke verkeersoverlast. Zone voor ruimtebehoevende kleinhandel van lokaal niveau Langsheen de N10 situeren zich van de grens met Aarschot tot aan de Basilieklaan verspreide ruimtebehoevende kleinhandelszaken of kleine KMO-bedrijven. De zichtlocatie langs de N10, maakt deze verbindingsweg aantrekkelijk voor handelzaken. Dit uit zich vandaag in een weinig aantrekkelijke as zonder enige ruimtelijke en functionele samenhang. Voorgesteld wordt om een complementair beleid te voeren langsheen de N10, met voornamelijk wonen tussen het bedrijventerrein Schuttersveld en de Vossekotstraat en beperkte mogelijkheden voor ruimtebehoevende kleinhandelszaken tussen de Vossekotstraat en de Koning Albertlaan. Onder ruimtebehoevende kleinhandel worden kleinhandelszaken verstaan die vallen onder de wetgeving van de handelsvestigingen17. De solitaire handelszaken en bedrijven buiten deze zone kunnen enkel blijven bestaan, maar hebben geen nieuwe ontwikkelingsperspectieven. Landschappelijke inpassing is gewenst. Binnen de zone voor ruimtebehoevende kleinhandel wordt nog eens onderscheid gemaakt tussen: • de zone tussen het centrum en het lokaal bedrijventerrein. Omwille van het bestaande dicht bebouwde karakter worden hier eerder middelgrote handelszaken gesitueerd die qua aard en schaalniveau goed aansluiten bij de centrumfuncties. Zij mogen de centrumfuncties niet vervangen, maar vestigen zich daar omwille van het ruimtegebrek in de Basilieklaan, maar vormen een inherent onderdeel van de aantrekkelijke winkelstraat. • een zone tussen de Oude Tiensebaan en de Vossekotstraat. In deze zone wordt ruimte voorzien voor de ruimtebehoevende kleinhandel, die qua schaal en activiteit moeilijk te verweven zijn in de aantrekkelijke winkelstraat. 17

Wet van 13 augustus 2004 betreffende de vergunning van handelsvestigingen.



ARCADIS Gedas NV

Het beleid is gericht op het bieden voor ontwikkelingsperspectieven voor bestaande handelzaken en bedrijven en niet zozeer voor het creëren van nieuwe grootschalige winkels. Bij het afbakenen van de zone zal er in belangrijke mate aandacht uitgaan naar het landschappelijk afbakenen naar de noordelijk gelegen open ruimtekamers. Eventuele nieuwe handelzaken moeten een lokale functie hebben die door hun overlast (vnl. parkeeroverlast) niet thuishoren in de kern en die gezien hun verkoopsruimte het best gelegen zijn op een zichtlocatie. Voorbeelden zijn: garagebedrijf, tuinverwerkend bedrijf... Om het lokaal (gemeentelijk) karakter te behouden kunnen er beperkingen naar de oppervlakte opgelegd worden. Door het afbakenen van een zone, waar vandaag ook de meeste grotere voorzieningen voorkomen, wordt op deze manier een antwoord geboden aan het creëren van ruimtelijke en functionele samenhang langs de N10. Aandacht dient verder uit te gaan naar een kwalitatieve inrichting van de ruimtebehoevende kleinhandel met aandacht voor: − kwalitatieve overgang van wonen-winkels-bedrijven; − beperkte toegang tot de N10 (gemeenschappelijke parking); − behoud van kleine landschapselementen; Figuur 13: Ruimtebalans ruimtelijk-economische structuur Te behouden bedrijventerrein

Schuttersveld

Dubbele bestemming werken/wonen werken/cultuur

3 ha

Weg Messelbroek

Reserve

2,6 ha

1,6 ha

+ 2,6 ha

+ 1,6 ha

9,5 ha

Agora Averbode Totaal

Nieuwe bedrijvigheid

1,7 ha 3 ha

11,2 ha

Te ontwikkelen lokaal bedrijventerrein In het informatief deel werden twee zoeklocaties naar voor geschoven voor de ontwikkeling van een lokaal bedrijventerrein. De gemeente heeft momenteel enkel de zoeklocatie Schuttersveld weerhouden, en dit in hoofdzaak voor de herlokalisatie van verkeersaantrekkende bedrijven. Dit houdt concreet in dat de ontwikkeling van een nieuwe bedrijventerrein, voor de herlokalisatie van (zonevreemde) bedrijven en de opvang van de lokale dynamiek in de gemeente, niet wordt weerhouden voor deze planperiode. De gemeente wenst wel te voorzien in een verder ruimtelijk onderzoek. Vanuit de behoefteraming is al naar boven gekomen dat er nood is aan een bijkomend bedrijventerrein. Ter uitvoering van het GRS zal er een ruimtelijk onderzoek gevoerd worden naar de meest geschikte locatie voor de ontwikkeling van het lokaal bedrijventerrein. Deze locatie zal dan in een herziening van het GRS worden opgenomen.



ARCADIS Gedas NV

SK

dbtbkpqb=qlbofpqfpèJobòb^qfbsb=pqor`qrro=

SKNK


Scherpenheuvel-Zichem vervult een bovenlokale rol op toeristisch-recreatief vlak en werd door de provincie geselecteerd als toeristisch-recreatief knooppunt. Zowel op bovenlokaal (in de vorm van suggesties) als op lokaal niveau geven we volgende doelstellingen: − aanbieden van een aantrekkelijk en verscheiden aanbod aan vrijetijdsbestedingen (zowel toeristisch-recreatieve als cultuurhistorische) voor verschillende doelgroepen voornamelijk gericht op het bestaande groene en cultuurhistorisch aanbod (buitenrecreanten, (bedevaart)toeristen…), of het streven naar een compleet uitgerust en herkenbaar aanbod aan dagtoeristisch-recreatieve elementen die beantwoorden aan de actuele marktbehoeften binnen Scherpenheuvel-Zichem. − spreiden van de recreantenstroom over de verschillende bezienswaardigheden in de gemeente; − het realiseren van een toeristisch-recreatief netwerk of het realiseren van aangename verbindingen tussen de toeristisch-recreatieve aantrekkingspolen met aandacht voor de belevingswaarde; − opwaarderen van het cultuurhistorisch- en groen patrimonium in functie van recreatief medegebruik; − opwaarderen en verhogen van de aantrekkelijkheid van het bestaand toeristischrecreatieve en toeristisch-cultureel patrimonium in de kernen; − bundelen van nieuwe potentiële ontwikkelingen aan het bestaand aanbod, teneinde het geheel attractiever te maken; − variëteit nastreven in kwalitatieve verblijfsvormen met een totale vakantie-ervaring met transport, verblijf, activiteiten ter plaatse; − ruimte voorzien voor culturele recreatieve voorzieningen in het centrum van Scherpenheuvel; − de authenticiteit en historische betekenis vrijwaren en betrekken in het toeristischrecreatieve gebeuren; − het gemakkelijk toegankelijk maken voor alle doelgroepen van het verscheiden toeristisch-recreatief aanbod; − recreatief medegebruik mogelijk maken; − open maken en open houden van wandelen voetwegen als ‘recreatieve’ verbinding tussen en binnen de woonkernen; − voldoende ruimte bieden voor verblijfsmogelijkheden voor jeugdgroeperingen; − uitbouwen van lokale sporten recreatieve voorzieningen aan de kernen.



ARCADIS Gedas NV

SKOK

`çåÅÉéíÉå=

Bundels van toeristisch-recreatieve attractiepolen en ondersteunende functies Essentieel deel uitmakend van de toeristisch-recreatieve structuur zelfs op regionaal niveau, zijn de kernen van Scherpenheuvel-Zichem met hun bezienswaardigheden. Deze verschillende kernen en nabije omgeving zijn zeker geschikte locaties om de ‘dorpse gezelligheid’ te laten voelen bij de bezoekers. Door het kwalitatief inrichten van de dorpskernen, met aandacht voor de historische identiteit, dient het bestaande aanbod geoptimaliseerd te worden en de attractiviteit verhoogd. Deze kernen zijn elk op zich bundels van cultuurhistorische bezienswaardigheden. Binnen deze kernen dienen ook verbindingen tussen dit toeristisch-recreatief verscheiden aanbod gerealiseerd te worden. Tot de kernen behoren: Scherpenheuvel, Zichem, Averbode en Testelt. Poorten als herkenningspunten en/of ontsluitingspunten voor de verschillende kernen In het toeristisch-recreatieve verhaal kunnen poorten uitgebouwd worden als herkenningspunten en ontsluitingspunten van de verschillende kernen en het toeristisch-recreatieve aanbod in de gemeente. In dergelijke poorten, als overstappunten van verschillende modi, wordt tevens de nadruk gelegd op een ontwikkeling van toeristisch-recreatieve ondersteunende functies. Tot deze poorten behoren: Scherpenheuvel, Zichem, Averbode en Testelt.

Uitbouwen van een toeristisch-recreatief netwerk tussen de verschillende schakels Het uitbouwen van een functionele verbinding tussen de verschillende kernen en toeristisch-recreatieve aantrekkingspoorten kan ervoor zorgen dat Scherpenheuvel-Zichem als een geheel wordt ervaren, waartoe ook Averbode, Zichem en Testelt behoren. De toegankelijkheid van de verschillende toeristischrecreatieve elementen wordt op deze manier ook vergroot. Dit resulteert in een prioritaire langzame verbindingsroute. Rekening houdende met het ouder publiek kan dergelijk netwerk mogelijks ondersteund worden door een gemotoriseerde route. Belangrijk bij dergelijk route is de beleving van Scherpenheuvel-Zichem in al haar aspecten (landschappelijke waarden, natuurwaarden, recreatieve polen, kernen met cultuurhistorische bezienswaardigheden…). Door toevoeging van interpretatie-elementen en het situeren binnen een ruimere context kunnen eenvoudige bezienswaardigheden aantrekkelijk worden en bezoek genereren, waar dit zonder interpretatie niet Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

het geval zou zijn. Uitbouwen van recreatieve routes in functie van het recreatief medegebruik van de Demervallei en de Averbodebossen De toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid van Scherpenheuvel-Zichem wordt naast de kernen en cultuurhistorische bezienswaardigheden gevoed door de aanwezigheid van belangrijke landschappen, zoals de Demervallei en de Averbodebossen. In functie van recreatief medegebruik van dergelijke gebieden zullen langzame routes uitgezet worden in de Averbodebossen en Demervallei. Een evenwichtige afweging tussen de natuurwaarden in dit gebied en recreatief medegebruik wordt voorgesteld.

Kleinschalig verblijfstoerisme Scherpenheuvel-Zichem bezit naast het domein De Vijvers ook nog over een paar zuiver toeristisch uitgebate hotels. In het toeristisch-recreatief ruimtelijk beleid is het eveneens belangrijk voldoende aandacht te schenken aan andere vormen van kleinschalig verblijfstoerisme zoals beperkte vormen van logies in markante gebouwen, kleinschalige weekendverblijven, verblijfsmogelijkheden voor jeugdgroeperingen of andere vormen van groepstoerisme… Deze dienen in de mate van het mogelijke zoveel mogelijk aan te sluiten bij het toeristisch-recreatieve netwerk en mogen de natuurlijke waarden van het gebied niet verder verstoren.

Lokale recreatie gekoppeld aan de kernen Lokale sporten recreatiegebieden worden ontwikkeld in functie van de kernen. Daarom is het logisch dat deze gebieden zoveel mogelijk aansluiten bij de kernen en te voet of met de fiets bereikbaar zijn. Concreet betekent dit voor deze gebieden: − uitbouwen en versterken van de huidige recreatie die er aanwezig is; − herlokaliseren van zonevreemde recreatie binnen de gemeente; − ruimte voorzien om nieuwe behoefte op te vangen. Tot deze kernen behoren: Scherpenheuvel, Zichem, Averbode, Testelt, en alle kernen in het buitengebied, aansluitend aan het toeristisch-recreatieve netwerk.



ARCADIS Gedas NV

SKPK


Kaart 47: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur Scherpenheuvel-Zichem vervult een regionale functie op toeristisch-recreatief vlak. De gemeente werd op provinciaal niveau ook aangeduid als een toeristisch-recreatief knooppunt, waar nieuwe toeristischrecreatieve ontwikkelingen gestimuleerd worden. Aanvullend op het provinciaal beleid, wordt op gemeentelijk niveau het beleid aangevuld en verder gedifferentieerd in onderstaande suggesties naar hogere overheid. De vijf bouwstenen waaraan het toeristisch-recreatieve verhaal van Scherpenheuvel-Zichem wordt aan opgehangen zijn: − uit te bouwen route als functionele en ruimtelijke verbinding tussen de verschillende kernen en toeristisch-recreatieve aantrekkingspolen en aansluitend op een hoger netwerk; − poorten als knooppunten binnen de gemeente op strategische locaties; − kernen Scherpenheuvel, Zichem, Averbode en Testelt als bundels van toeristischrecreatieve voorzieningen met: − te versterken cultuurhistorische bakens in het dorpsbeeld; − verder te ontwikkelen toeristisch-recreatieve potentiële plekken; − te behouden en te optimaliseren toeristisch-recreatieve knoop; − zoekzone verblijfsrecreatie; − recreatief medegebruik in Averbodebossen en Demervallei. In verband met zonevreemde recreatieve voorzieningen wordt verwezen naar deel 6. Uit te bouwen route tussen de verschillende toeristisch-recreatieve polen Om de aantrekkelijkheid van het toeristisch-recreatief aanbod in de gemeente te vergroten en de toeristen en recreantenstroom in de gemeente te spreiden, is de uitbouw van een sterk netwerk vereist. Dit behelst zowel een ruimtelijk netwerk van wegen en paden door het Hagelandse landschap als een functioneel netwerk zodat gebruik kan gemaakt worden van deze routes door de verschillende doelgroepen. Vanuit de verschillende doelgroepen worden andere eisen gesteld aan de ruimtelijke vertaling van deze netwerken. − Functioneel netwerk: Een functionele verbinding tussen de verschillende kernen kan ervoor zorgen dat Scherpenheuvel-Zichem als een geheel wordt ervaren, waartoe ook Averbode, Zichem en Testelt behoren. Afhankelijk van de potentiële gebruikers van deze netwerken maken we onderscheid tussen een fietsen wandelnetwerk en onder voorbehoud een ‘gemotoriseerd’ netwerk. Prioriteit ligt wel bij het realiseren van een aangename fietsen wandelstructuur. Gezien het toch wel ouder publiek dat Scherpenheuvel-Zichem bezoekt en de toenemende individuele verplaatsingen kan een toeristentrein de mensen naar de verschillende polen en bezienswaardigheden brengen. Op korte termijn kan het openbaar vervoer, via pendelbussen, hierin een belangrijke rol spelen, op langere termijn eventueel een shuttledienst. Belangrijk bij dergelijk route is de beleving van Scherpenheuvel-Zichem in al haar aspecten (landschappelijke waarden, natuurwaarden, recreatieve polen, kernen met cultuurhistorische bezienswaardigheden…). Door toevoeging van interpretatie-elementen en het situeren binnen een ruimere context kunnen eenvoudige bezienswaardigheden aantrekkelijk worden en bezoek genereren, waar dit zonder interpretatie niet het geval zou zijn. Dit biedt mogelijkheden voor bestemmingen om specifieke thema’s uit te bouwen binnen de gemeente op deze route kaderend in een verhaal. Elke deelgemeente heeft een specifiek thema: Zichem (Ernest Claes), Averbode (boeken – drukkerij) en Scherpenheuvel (basiliek), waar als rode draad het thema ‘Demergotiek’ kan aan gekoppeld worden en ook beter kan worden geïntegreerd in het verhaal.



ARCADIS Gedas NV

−

Ruimtelijk netwerk: Afhankelijk van de potentiële gebruiker van dit netwerk, de wandelaar of de fietser of het toeristentreintje worden andere eisen gesteld aan de keuze van de route en aan de inrichting ervan. Waar recreatief medegebruik in de vorm van wandelen fietsroutes door bossen en valleigebieden wel wenselijk zijn, zal een andere route worden uitgestippeld voor het toeristentreintje, die onder geen enkele voorwaarde een bedreiging mag betekenen voor de natuurlijke waarden van het gebied. Algemeen kan gesteld worden dat de combinatie van wegen en paden, toeristisch-recreatieve aantrekkingspolen, centra van horecavoorzieningen en andere plekken (picknick, rustpunten, uitzichten…) bij voorkeur door het gevarieerd landschap, overzichtelijk moet uitgewerkt worden. Om een ruimtelijke verbinding mogelijk te maken tussen Zichem en Testelt werd een route uitgetekend doorheen de Demervallei. Gezien de natuurlijke waarde van de Demervallei kan hierin enkel een langzaam onverhard pad aangelegd worden. Het gemeentebestuur heeft in het kader van het Interreg 3a project ‘Beleef het groen’ een duidelijke intentieverklaring ingediend tot het ontwikkelen van enkele fietspaden doorheen de Demervallei. Concreet werd in overleg met de provincie en met Natuurpunt een aantal wandelen fietslussen aangeduid die op korte termijn zullen gerealiseerd worden in de Demervallei en een verbinding mogelijk maken tussen Testelt en Zichem. Dit valt onder het recreatief medegebruik van de Demervallei. Kaart 48: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur in de kernen De uitbouw van dergelijke route dient zeker te voldoen aan een aantal functionele eisen: − verkeersveiligheid: hiervoor is een afstemming met het mobiliteitsplan: gevaarlijke kruispunten, gevaarlijke wegen… − inrichting van de routes: hiervoor dient een inrichtingsplan te worden opgemaakt met een profiel van breedte (zone voor trein/fietser en zone voor voetgangers), inrichtingsmaterialen van paden, implementatie van rustplaatsen (picknick, halteplaatsen voor toeristentrein…), ondersteuning langs recreatief netwerk (door plaatsen van banken, fietsenstallingen, infopanelen…), verlichting, groenaanleg, waterdoorlatend vermogen… − thematische vormgeving: het is van belang een eenheid te creëren in de uitbouw van de toeristisch-recreatieve route: op bepaalde rustplaatsen de link leggen met pelgrims (voorzien van markeerpunten), legende van de basiliek (oude boom), aan Demergotiek… (zonder omvangrijke bouwwerken) − open ruimte: van belang voor de kwalitatieve uitbouw van een toeristisch-recreatieve route is de relatie met het landschap (bossen, demervallei…). In de mate van het mogelijke dient recreatief medegebruik in functie van doorgang mogelijk gemaakt te worden. Recreatief fietsroutenetwerk Dergelijk netwerk is opgesteld om de verschillende toeristisch-recreatieve polen in de gemeente te verbinden via een aantrekkelijk wandelen fietsroutenetwerk. Deze overlapt soms de functionele route. − via de oude spoorwegroute van Scherpenheuvel naar Zichem, − vervolgens langs de Ernest Claesstraat-Vorststraat-Abdijstraat-Jud Pauwelslaan naar Averbode, − daarna doorheen een deel van de Averbodebossen (langs bestaande wegen)- NieuwstraatWildendriesdijk-Bergstraat doorheen de Voortberg naar Testelt − en via Dijk-Spechtstraat -Van Tienwinckelstraat-langs de Demer naar Zichem centrum − zo via Kwalijkstraat-oude spoorwegroute-Oude Bergstraat Rozenkranslaan naar Scherpenheuvel september 2006 Pagina 156 van 221


ARCADIS Gedas NV

Poorten In volgende tabel worden voor de verschillende poorten de wenselijke ontwikkelingsrichtingen aangegeven naar functie als knooppunt van verschillende modi, naar toeristisch-recreatieve functie. Hierbij worden tevens aandachtspunten meegegeven voor de vormgeving:

Waar knooppuntfunctie • op vlak van verkeer •

•

functie op vlak van toerisme en recreatie

aandachtspunten naar vormgeving

Scherpenheuvel

Zichem – (Testelt)

Averbode

oude wachtzaal ‘t Boemelke

station

parking recreatiepark ‘De Vijvers’

startpunt toeristisch recreatief netwerk

•

station: knooppunt van treinreizigers

parking als verzamelpunt van autoverkeer ter hoogte van de huidige stapelplaats van de gemeente

•

kleinschalige parking als verzamelpunt van • autoverkeer ter hoogte van het station (ook • functioneel voor treinverkeer)

startpunt van fietsroute langs oud spoortraject

•

museum (als startpunt van de toeristisch-recreatieve treinroute door de gemeente) van alle cultuurhistorische en landschappelijke bezienswaardigheden in Scherpenheuvel-Zichem

•

onthaalfunctie voor toeristentreintje

•

jeugdclub

•

Diestiaanzandsteen gebruiken voor nieuwe bebouwing: thema Demergotiek

•

kwalitatieve invulling van publiek domein: begin van de fietsroute en toeristische treinroute

•

ruimte vrijlaten voor evenementen

•

behoud van oude wachtzaal ’t Boemelke

•

signalisatie van parking

•

…

•

knooppunt voor fietsers: voorzien van fietsverhuurdienst

•

rustpunt van het toeristentreintje (in Zichem)

•

stopplaats van de lijn

kwalitatieve invulling van ‘multimodaal’ knooppunt: fietsenstalling – parking – rustpunt van toeristentreintje – kwalitatieve aansluiting met de oude spoorwegroute in Zichem….


•

verzamelpunt van het autoverkeer op bestaande parking rustpunt van het toeristentreintje knooppunt van wandelroutes vanuit het abdij-recreatiepark De Vijvers, het centum en de Averbodebossen

•

verkoop van ijscreme (analyseren van bestaande locaties, optimaliseren van locaties en onderzoeken van mogelijke nieuwe locaties in functie van uitbouw recreatief netwerk in centrum)

•

moutainbikeverhuurdienst: Averbodebossen

•

Diestiaanzandsteen gebruiken voor nieuwe bebouwing: thema Demergotiek

•

ruimte voor evenementen

•

groene inkleding

•

inkleden van knooppunt van wandelroutes naar de andere attractiepolen

•

duidelijke signalisatie van de parking vanaf Ernest Claesstraat

•

thematische invulling: boeken, drukkerij


ARCADIS Gedas NV

Kernen Algemeen kunnen volgende beleidslijnen worden vooropgesteld in het creëren van een dorpse gezelligheid in de kernen: − het nastreven van een goed uitgebouwd en kwalitatief uitgerust horeca-aanbod omdat het hier om gezelligheid draait. Het is dan ook gewenst dat in elke kern horeca met terrassen aanwezig zijn om de dorpse gezelligheid uit te stralen. − het kwalitatief inrichten van het openbaar domein met aandacht voor de kenmerkende historische identiteit; − complementariteit zoeken in recreatieve of commerciële voorzieningen. Een aantrekkelijk uitgebouwd winkelapparaat kan eveneens de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid verhogen. Dit dient wel op maat van de kern ingevuld te worden. − het creëren van aangename verbindingen tussen de verschillende bezienswaardigheden binnen een kern. Hiervoor zijn de bestaande kerk- en buurtwegels belangrijke verbindingswegen die moeten opengesteld worden ten behoeve van de recreanten en daarnaast ook dienstig zijn voor de eigen dorpsbewoners. − het versterken van de cultuurhistorische bakens in het dorpsbeeld; Abdij, Basiliek, Maagdentoren en Voortberg. − het maximaal benutten van bestaande potenties in de kern teneinde de attractiviteit te verhogen: station in Zichem, Demer in Testelt, ’t Boemelke in Scherpenheuvel, parking in Averbode; − het optimaliseren van bestaande toeristisch-recreatieve knopen die hun aantrekkelijkheid dienen te verliezen: basiliek, recreatiepark De Vijvers; − het nastreven van een synergie tussen de verschillende bezienswaardigheden. De concrete uitwerking volgt in de deelruimten. Kleinschalig verblijfstoerisme Onder kleinschalige vormen van verblijfstoerisme verstaan we ten eerste het mogelijk maken van een aantal logies in een aantal markante gebouwen. Voorbeelden hiervan zijn de Craenenburghoeve, de Roeboshoeve, Spellehut…. Specifiek voor deze gebouwen dient een functiewijziging toegelaten te worden onder de voorwaarde dat deze vormen van verblijfsrecreatie kleinschalig blijven en voldoen aan de specifieke sectorale regelgeving terzake. In de mate van het mogelijke sluiten zij zoveel mogelijk aan bij het toeristisch-recreatieve netwerk. Deze gebouwen zullen als markant gebouw geselecteerd worden. Andere vormen van kleinschalige verblijfsrecreatieve gebieden zijn de ‘traditionele kampplaatsen’ voor jeugdverenigingen in open lucht. Het tijdelijk opslaan van tenten op bepaalde weiden moet mogelijk blijven, teneinde op deze manier jeugdtoerisme verder te promoten in de gemeente. Dit wel onder de voorwaarde dat deze plaatsen geen gevaar vormen voor de natuurlijke waarden van het gebied. Voorbeelden hiervan zijn: de zone ter hoogte van de Witte hoeve in Okselaar, de scoutsterreinen in Averbode… In de Demervallei situeren zich ook verschillende weekendverblijven, al dan niet permanent bewoond en al dan niet gelegen in verblijfsrecreatief gebied. Aangezien deze gebieden grotendeels in recent overstroombare gebieden zijn gelegen, zullen de ontwikkelingsperspectieven van deze gebieden in sterke mate afhangen van de maatregelen inzake integraal waterbeheer voor de ganse Demervallei. Het permanent wonen dient op lange termijn op deze terreinen te worden uitgedoofd. In functie van het aanbieden van een verscheiden aanbod aan kleinschalige vormen van verblijfstoerisme geeft de gemeente als suggestie naar hogere overheid het behoud van de bestaande zone voor verblijfsrecreatie en het realiseren van een kwaliteitsverbetering op de bestaande zone.



ARCADIS Gedas NV

Recreatief medegebruik in Averbodebossen en Demervallei en beboste getuigenheuvels Scherpenheuvel-Zichem wordt doorkruist door de Demervallei die een fysieke barrière is tussen Scherpenheuvel en Averbode, maar tevens een barrière is tussen Testelt en Zichem. In het kader van het realiseren van een netwerk tussen de verschillende kernen, en de groeiende belangstelling voor wandelen fietspaden in groengebieden in de vorm van natuurgerichte recreatie, heeft het gemeentebestuur in overleg met Natuurpunt, provincie… een aantal wandelen fietslussen aangeduid die op korte termijn zullen gerealiseerd worden in de Demervallei en een verbinding mogelijk maken tussen Testelt en Zichem. Eén van deze wandelpaden vertrekt van de cultuurhistorische baken, het geboortehuis van Ernest Claes, waar er ideeën zijn om een natuureducatief centrum te maken als poort tot de Demervallei. Dit idee wordt vanuit de toeristisch-recreatieve netwerkvorming zeker gesteund en zal de doelstelling om een verscheiden aanbod te creëren helpen waarmaken. Door het kanaliseren van de fietsen wandelmogelijkheden in de Demervallei worden de natuurwaarden niet in gevaar gebracht, maar wordt natuurgerichte recreatie mogelijk gemaakt. Voor de Averbodebossen werd op Vlaams niveau een gewestelijke RUP opgemaakt met de afbakening van de groene structuur. De afbakening van deze groene structuur staat recreatief medegebruik niet in de weg. Het gemeentebestuur wenst te wijzen op het belang van een duidelijke afstemming tussen de verschillende provincies in het aanduiden van de mogelijke fietsen wandelpaden. Lokale sporten recreatieve voorzieningen gekoppeld aan de verschillende kernen Scherpenheuvel-Zichem heeft een bestaand ruim aanbod aan lokale recreatie- en sportvoorzieningen. Gericht op een kernversterkend beleid (zie ook woonen leefstructuur) wensen we ook de lokale sporten recreatieve voorzieningen zoveel mogelijk te bundelen binnen de kernen. Verdeeld over de verschillende kernen selecteren we volgende prioritair te ontwikkelen gebieden: − Scherpenheuvel: de zone ter hoogte van de cultuurschuur (aangeduid als de concentratiepool van voorzieningen). − Averbode: de zone Everbeur sport (bestaande concentratiepool van voetbal, trainingsveld en piste). − Zichem: de zone ter hoogte van Kwalijkstraat (bestaande pool van voetbal- en trainingsveld). Voor de bestaande zone voor recreatie palend aan de Demer wordt een visie ontwikkeld om daar geen harde recreatie meer te ontwikkelen, maar eerder groene recreatie mogelijk te maken (zie later). − Testelt: Nieuwstraat en Hollestraat (bestaande sport en speelvelden gelegen tussen Testelt en Ter Hoeve). − Schoonderbuken: de zone ter hoogte van de Houwaartstraat (bestaande zone voor recreatie in de kern). Een bundeling van sport en recreatievelden in de kleine kernen in het buitengebied draagt eveneens bij tot een aangenaam leef – en woonklimaat van de kleinere kernen. Het lokale sport en verenigingsleven in Scherpenheuvel-Zichem is vrij sterk uitgebouwd met ruimtelijk verantwoorde locaties in de kernen: − Messelbroek: Eikeveldstraat aan de kerk in Messelbroek en Weg Messelbroek (de bestaande voorzieningen) − Okselaar: Pastoor Brisacstraat en de Brabantsebaan Deze locaties worden wenselijk behouden en kunnen desgewenst nog beperkt op maat van die kern ontwikkelen. Binnen de termijn van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan werd geen bijkomende behoefte aangeduid naar recreatieve voorzieningen. In het kader van de bestaande voorzieningen en hun ligging zal bij de opmaak van het sectoraal RUP zonevreemde recreatie afgewogen worden of een herlokalisatie gewenst is.



ARCADIS Gedas NV

TK

dbtbkpqb=ifgkfkco^pqor`qrro=

TKNK


Onder andere overeenkomstig het mobiliteitsplan18 gelden volgende doelstellingen voor verkeer en mobiliteit: − Scherpenheuvel-Zichem wil minder omgevingshinder door verkeer in de woongebieden; − gestreefd wordt naar minder autoverplaatsingen en meer verplaatsingen met andere vervoerswijzen; − de kleinschalige economische bedrijvigheid moet goed worden ontsloten, gericht op een minimale hinder voor de bevolking; − de toeristisch-recreatieve troeven van Scherpenheuvel-Zichem moeten op een multimodale wijze worden ontsloten; − Scherpenheuvel-Zichem wenst de verkeersleefbaarheid van de kernen versterken. In dit kader wenst men het centrum van Scherpenheuvel verder selectief bereikbaar te maken voor het autoverkeer. Het doorgaande verkeer moet worden geweerd uit de verblijfsgebieden. − ontwikkeling van een toeristisch-recreatief netwerk met aangename verbindingen tussen de verschillende attractiepolen. − open maken en open houden van wandelen voetwegen als ‘functionele’ langzame verbindingen tussen en binnen de woonkernen

TKOK

`çåÅÉéíÉå=

N10 en N258 vormen de belangrijke regionale ontsluitingsassen voor de gemeente De N10 en de N258 vormen de belangrijkste regionale ontsluitingsassen door en voor de gemeente. Parallel gelegen aan de N10 ligt de hoofdas E314, die fungeert als verbindingsas op het hoogste niveau. De N258 verzamelt het verkeer uit de regio en leidt het naar die E314. Op provinciaal niveau werd de N10 aangeduid als een belangrijke openbaar vervoers-as tussen Diest en Aarschot. Uitgaande van deze categorisering is een vlotte verkeersdoorstroming ook voor de inwoners van Scherpenheuvel-Zichem van groot belang, ook door de kern Scherpenheuvel. Dergelijke assen lopen het best niet door woonkernen om doorgaand verkeer daar te mijden, maar op onvermijdelijke doortochten primeert hoe dan ook de verblijfsfunctie. Op basis van een goede ontsluiting kunnen de verkeersaantrekkende functies het best aan deze assen gelegen zijn, zodat zij de verkeersleefbaarheid van de andere kernen niet te veel aantasten.

18

dat definitief conform verklaard is door de provinciale auditcommissie op 20/11/2001



ARCADIS Gedas NV

Hiërarchisch netwerk van lokale wegen passend binnen hoger netwerk Aansluitend op het hoger netwerk, wordt een hiërarchiesering vooropgesteld voor de lokale wegen d.m.v. categorisering, teneinde op lokaal niveau nog meer de nadruk te leggen op doorstroming dan wel verblijfsfunctie. Tussen de verschillende kernen onderling wordt een netwerk van lokale verbindingswegen vooropgesteld. Zij verbinden de hoofdkern Scherpenheuvel met de andere kernen en verzamelen het verkeer vanuit de verspreide bebouwing naar de dorpscentra en de verzamelassen. De categorisering wordt vertaald in: − een aangename inrichting, rekening houdend met de gewenste functie van de weg; − ruimtelijke ontwikkelingen die overeenstemmen met de beoogde verkeersveiligheid, het stimuleren van alternatieven voor het autoverkeer en het voorkomen van verkeershinder. Verblijfskwaliteit garanderen in de kernen Om de verblijfskwaliteit te garanderen wordt de nadruk gelegd op de doortochtenaanpak. Vanuit de ruimtelijke structuur wordt voorgesteld om dit ook ruimer te bekijken dan enkel het verkeerskundig aspect. Door een kwalitatieve herinrichting van het openbaar domein met het oog op verblijfskwaliteit, wordt niet alleen de verkeersleefbaarheid in de kern verhoogd, maar ook de verblijfskwaliteit gegarandeerd. Voor de kernen Scherpenheuvel, Zichem, Averbode, Schoonderbuken en Testelt is het wenselijk om een totaalplan van het publiek domein op te stellen. Op die manier kan een eenvormigheid in de toepassing van het materiaalgebruik, verlichting, groen en meubilair worden vooropgesteld. Het doortochtconcept moet, naast een stedenbouwkundige vertaling van de omgeving, gericht zijn op een algemene snelheidsreductie. De verdere uitwerking gebeurt in de kernen. Differentiatie van de lokale bedrijvigheid in functie van de verkeersleefbaarheid Zoals in vele buitengebiedgemeente is het fenomeen van slecht gelegen bedrijventerreinen of bedrijven een feit. Om de verkeersleefbaarheid van de kernen of de woonlinten niet in het gedrang te brengen, zal in functie van het verkeersgenererend karakter van de bedrijvigheid een andere locatie worden toegekend gekoppeld aan een betere ‘regionale ontsluiting’. Zo zullen verkeersgenererende bedrijven op het bestaande bedrijventerrein Weg Messelbroek, dat slechts ontsloten is, geherlokaliseerd worden naar het bedrijventerrein Schuttersveld, met een differentiatie naar lokale verkeersaantrekkende bedrijven, zoals busvervoer De Magneet, Postillion…



ARCADIS Gedas NV

Uitbouwen van een toeristisch-recreatief netwerk voor langzaam verkeer Om de aantrekkelijkheid van het toeristisch-recreatief aanbod in de gemeente te vergroten en de toeristen en recreantenstroom in de gemeente te spreiden, is de uitbouw van een sterk netwerk vereist. Naast de aanleg van de routes dient ook voldoende ondersteunende infrastructuur voorzien te worden op deze routes zoals het plaatsen van banken, schuilhokjes, fietsenstallingen, infoborden…

Een netwerk van aangename en veilige fietsverbindingen Uitgangspunt bij de verdere uitbouw van het fietsroutenetwerk in Scherpenheuvel-Zichem is de afstemming van het bovenlokale op het lokale, maar ook het functionele en het recreatieve. In het kader van het toeristisch-recreatief netwerk, is een recreatieve lokale verbinding opgesteld die aansluit bij de bovenlokale recreatieve verbinding langs de Demer. Kwalitatieve functionele verbindingen langs verkeerswegen zijn noodzakelijk omwille van de aanwezige functie en de sociale veiligheid. Aanvullend op het bovenlokale functionele netwerk, uitgewerkt door de provincie, zullen een aantal lokale fietsroutes geselecteerd worden gekoppeld aan een aantal inrichtingscriteria vanuit een aantal randvoorwaarden: − accent op de verblijfskwaliteit; − aandacht voor beveiligen oversteken van drukkere verkeerswegen; − continuïteit in vormgeving en bewegwijzering. Bij de verschillende poorten is het wenselijk om goed overdekte fietsenstallingen te voorzien.



ARCADIS Gedas NV

Een duidelijk parkeerbeleid Gezien de toeristisch-recreatieve aantrekkingskracht van de kernen Scherpenheuvel, Zichem en Averbode is een duidelijk parkeerbeleid vereist. Het gemeentebestuur heeft hierover een aparte deelstudie, in het kader van het mobiliteitsplan laten uitvoeren. Vanuit het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan kunnen volgende randvoorwaarden worden meegegeven: − aangeven van een duidelijke signalisatie op de strategische plekken naar de parkings; − grote parkings liggen het best aan de rand van het centrum van de kern, zodanig dat de centra zoveel mogelijk verkeersvrij worden gehouden; − de behoefte aan nieuwe parkeerplaatsen dient voldoende gemotiveerd te worden; − ruimtelijk en landschappelijk integreren van die parkings (groenelementen, verlichting,….). − ruimte voorzien voor fietsenstallingen Openbare vervoersassen tussen eigen kernen naar de N10, als interstedelijke drager Ten behoeve van zij die zich niet per fiets of auto kunnen verplaatsen en om het gebruik van de auto af te remmen, is het van belang dat de belangrijke bestemmingen binnen en buiten de gemeente gemakkelijk en veilig bereikbaar gemaakt worden voor alle bewoners van de gemeente. Hierbij vormen de stations in Testelt en Zichem een belangrijke meerwaarde, vooral voor ontsluiting naar de stedelijke gebieden in de regio. De dragers van het openbaar vervoer zijn oost-westgericht met de spoorlijn en de openbare vervoersas langs de N10. Bedoeling is om de toevoer naar beide systemen te leiden via noord-zuidgerichte busverbindingen. Deze maken de verbinding tussen de verschillende kernen.

TKPK

dÉïÉåëíÉ=êìáãíÉäáàâÉ=äáàåáåÑê~ëíêìÅíììê=

Kaart 49: gewenste ruimtelijke lijninfrastructuur De gewenste ruimtelijke lijninfrastructuur in de gemeente bestaat uit volgende elementen: − de N258, (deels) en de N10 als regionale verbindingswegen: secundaire type II en type III; − de lokale verbindingswegen (lokale weg type I); − de lokale ontsluitingswegen (lokale weg type II); − de fietsassen (buiten de geselecteerde wegen voor het autoverkeer); − openbare vervoersknooppunten; − openbare vervoersverbindingen.



ARCADIS Gedas NV

7.3.1.

Categorisering van het wegennet

De N258 en N10 als regionale verbindingswegen Secundaire wegen, type II (verzamelfunctie op bovenlokaal niveau) De gemeente doet de suggestie aan de provincie Vlaams-Brabant om de N258, die het verkeer verzamelt van de N10 en toegang geeft tot de E314, te selecteren als een secundaire weg type II. De gemeente zal bij een eventuele inrichting van deze weg de principes van een secundaire weg type II toepassen. Secundaire weg type III (ontsluitende functie op bovenlokaal niveau) De N10, tussen de ring in Aarschot en de ring in Diest is als secundaire weg type III geselecteerd door de provincie en heeft dus een primair verbindende functie voor het openbaar vervoer tussen Aarschot en Diest. Een goede doorstroming van het openbaar vervoer is de prioritaire eis bij de inrichting van dergelijke weg. Aandachtspunten vanuit de gemeente zijn: − de veiligheid wordt als prioritair gesteld (oversteekbaarheid); − het deel ter hoogte van het centrum van Scherpenheuvel, moet beschouwd worden als een onderdeel van het centrum waar de verblijfskwaliteit primeert. Gezien het belang van deze as op het vlak van toerisme en recreatie en commercieel vlak (vanaf de Basilieklaan tot aan de Diestsestraat) en om te vermijden dat deze buurt te veel getroffen wordt door doorgaand verkeer, wordt voorgesteld om de N10 te ontdubbelen (zie de uitwerking van de kern); − buiten de kern is de doorstroming belangrijk doch ondergeschikt aan de verkeersveiligheid. Om de verkeersveiligheid en de doorstroming te verbeteren worden individuele erfontsluitingen van vb. baanwinkels zoveel mogelijk gegroepeerd. Daarnaast werd ook geopteerd om de verkeersgenererende bedrijvigheid zo dicht mogelijk te koppelen aan de N258, die rechtstreeks toegang geeft tot de E314. Lokale verbindingswegen (lokale weg type I) Lokale verbindingswegen verbinden meerdere kernen met een (klein)stedelijk gebied of met het hogere wegennet. De weg heeft geen verbindingsfunctie op bovenlokaal niveau. Deze geselecteerde wegen zijn het best geschikt om deze verbindingsfunctie te realiseren met andere lokale wegen. Gekoppeld aan de kernen wordt een inrichting gehanteerd die de verblijfsfunctie maximale ontwikkelingskansen geeft en die een weerstand (filter) vormt tegen ongewenst gebruik van de weg door bovengemeentelijk doorgaand verkeer. De kwaliteit van doorstroming is ondergeschikt aan de verkeersleefbaarheid. Toegang geven moet niet worden afgebouwd of gescheiden: − de N212 tussen Scherpenheuvel en Averbode; − de N127 tussen Okselaar en Diest; − de Oude Tiensebaan; − de Basilieklaan. Lokale ontsluitingsweg ( lokale weg type II ) Deze weg ontsluit een kern of een lokaal gebied (vb. wijk, industrie- of dienstenzone) met het hogere wegennet. Gebruik van deze weg door doorgaand verkeer is ongewenst. De ontsluitingsfunctie omvat het verzamelen van het uitgaande verkeer van hogere orde en de verdeling van het ingaande verkeer in het gebied. Deze wegen kunnen een aparte beeldvorming krijgen afhankelijk van het type gebied dat ze ontsluiten. Ze passen zich aan aan de eisen van de omgeving. Rekening houdende met de specifieke situatie in Scherpenheuvel-Zichem werd een onderscheid gemaakt in lokale verbindingwegen in een bebouwd gebied en lokale verbindingswegen voor een groengebied. Bij deze laatste ligt de nadruk op het selectief toegankelijk maken van de regionale groengebieden (Demervallei en Averbodebossen). Lokale weg type II van een bebouwd gebied: − Tiensestraat-Pelgrimstraat; − Tieltsebaan-Testeltsebaan; september 2006 Pagina 164 van 221


ARCADIS Gedas NV

− Testeltsesteenweg-Pastoriestraat; − August Nihoulstraat-Houwaartstraat-Hoensberg-Miskruisstraat. − Bredeveldstraat-Kranenbrugstraat. Lokale weg type II van een groengebied: − Herseltsebaan; − Abdijstraat (Weg naar Veerle) – N165; − Dijk; − Rode; − Hoornblaas; − Steenweg Diest; − Albertusplein − Zuidervest. De overige wegen in de gemeente worden geselecteerd als lokale weg type III (erftoegangswegen). Lokale functionele fietsassen Naast hogervernoemde secundaire wegen en lokale wegen, welke een belangrijke rol hebben als bovenlokale fietsroute, worden er vanuit de hogere overheid nog een aantal andere lokale wegen aangeduid die een rol vervullen binnen het Provinciaal fietsroutenetwerk. Functionele fietsroutes Deze vervolledigen het netwerk op gemeentelijk niveau: − Nieuwstraat: aanleg fietssuggestiestroken; − Tiensestraat: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Testeltsebaan: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Tieltsebaan: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Tiensestraat: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Oude Tiensebaan: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Vossekotstraat: kwaliteitsverbetering fietspadeninfrastructuur; − Groenhof: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Parkstraat: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Oude spoorwegbedding tussen Scherpenheuvel-Zichem: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Kwalijkstraat: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Reynersveldweg: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Abdijstraat: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Eksterstraat: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Langen Eik: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Langendreef: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting); − Teekbroek: exclusieve fietsen voetgangersverbindingen of beperkt aandeel gemotoriseerd verkeer (erfontsluiting). Verder zal de oude spoorwegroute worden vrijgemaakt en worden opgewaardeerd.



ARCADIS Gedas NV

7.3.2.

Openbaar vervoer

Openbare vervoersknooppunt De stations van Testelt en Zichem worden aangeduid als multimodale knooppunten (zie concept). Openbaar vervoerverbindingen In de gemeente kunnen twee openbare vervoerscorridors worden ontwikkeld. Een in oost-westrichting, die door twee systemen wordt bediend en een corridor in noord-zuidrichting (met onderscheid tussen de verbindende en de ontsluitende lijnen) die zorgt voor een relatie met de oost-westcorridor. Het overige deel van de gemeente wordt bediend door een belbus, die nu reeds goed functioneert. Oost-westcorridor: Op deze as in de bediening van volgende kernen belangrijk: Testelt-Messelbroek-KeibergScherpenheuvel. − spoorlijn Leuven-Hasselt; − buscorridor langs de N10: verbindende lijn: 35 (Aarschot-Scherpenheuvel-Diest). Noord-zuidcorridor Op deze as in de bediening van volgende kernen belangrijk: Testelt-Messelbroek-KeibergScherpenheuvel. − verbindende lijn: 19 (Okselaar-Geel-Diest) − ontsluitende lijnen: o via Aarchot-…-Messelbroek-Testelt-Averbode-Zichem-Averbode-Scherpenheuvel….-Diest; o via Aarschot-….-Schoonderbuken-Scherpenheuvel-…-Diest; o via Veerle-Averbode-Diest.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 5:

GEWENSTE RUIMTELIJKE STRUCTUUR VOOR DE DEELRUIMTEN

De gewenste ruimtelijke ontwikkelingen voor de verschillende deelstructuren (landbouw, natuur, wonen, werken, toerisme, mobiliteit) worden op elkaar afgestemd aan de hand van deelruimten. De visie per deelruimte, waarvoor vanzelfsprekend dezelfde doelstellingen gelden vanuit de deelstructuren, wordt hierbij verder vertaald in ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven voor de verschillende structurele onderdelen van de deelruimte. We onderscheiden volgende deelruimten: - de stadspool Scherpenheuvel; - het groene Averbode; - het rivierdorp Zichem; - het rivierdorp Testelt; - het historisch straatdorp Schoonderbuken; - het open ruimtegebied.

NK

pqâpmlli=pèbombkebrsbi=

Naar aanleiding van de analyse van de bestaande toestand en de daarvan afgeleide potenties, kwaliteiten, bedreigingen en knelpunten geïnventariseerd in vorig hoofdstuk worden doelstellingen voorgesteld die tot doel hebben de potenties en kwaliteiten te versterken en de bedreigingen en knelpunten te beperken of minimaliseren. De doelstellingen die beoogd worden voor de stadspool Scherpenheuvel zijn: - afbakenen en versterken van de kenmerkende historische kern en de verschillende ruimtelijke eenheden van het centrumgebied van Scherpenheuvel; - uitdeining en aaneengroei met Schoonderbuken tegengaan; - concentreren en versterken van kernversterkende activiteiten en functies in het centrum; - uitbreiden van het toeristisch recreatieve netwerk in Scherpenheuvel; - weren van grootschalige detailhandel en bedrijvigheid in het centrumgebied; - uitbouwen van een verkeersleefbaar centrum met een aangepast parkeerbeleid afgestemd op zijn ruimtelijk – functionele omgeving; - uitbouwen en accentueren van de groene eenheden gelegen tussen het stedelijk weefsel; - integreren van het stedelijk groen binnen het stedelijk weefsel; - accentueren van de kenmerkende landschappelijke structuur en reliëf als onderlegger van het stedelijke en natuurlijke landschap.

NKNK


Kaart 50: Gewenste ruimtelijke structuur van het hoofddorp Scherpenheuvel De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven:



ARCADIS Gedas NV

Tot het centrumgebied behoort het concentrisch opgebouwde centrum bestaande uit 3 schillen en een gedeelte van de invalswegen die de basiliek verbinden met de aangelegen woonkernen. Het gedeelte van de Basilieklaan dat tot het centrumgebied wordt gerekend, loopt vanaf de Basiliek tot aan de wachtzaal van de oude spoorwegroute. De overige invalsrouten maken, buiten de randen van de centrumschillen, door de lagere woondichtheid, geen deel meer uit van het centrumgebied. Binnen het centrumgebied maken we onderscheid tussen het historische centrumgebied en de uitvalswegen (Basilieklaan, Diestsestraat, Rozenkranslaan). Voor beide streven we naar een samenhangende inrichting van de openbare ruimte en uniform straatmeubilair. Binnen dit gebied dient gezorgd te worden voor een aangenaam verblijfsklimaat en dient het perspectief richting de basiliek geaccentueerd te worden. Het nastreven van een samenhangend architecturaal beeld op identiteitbepalende plaatsen m.n. de Basilieklaan, de Zuidervest, de Noordervest en de bebouwing in de omgeving van de basiliek is van belang. Samenhang kan verkregen worden door behoud en versterking van de gesloten wanden gevormd door opeenvolgende panden, het afstemmen van de kroonlijsthoogten en het afstemmen van de gevelmaterialen (voornamelijk gebruik van rood bruine baksteen) en verticale elementen. Een gedetailleerde stedenbouwkundige analyse van de kernen en een gedetailleerde visie kan als kader dienen voor toekomstige ontwikkelingen. Op deze manier kan een verdere heterogene ontwikkeling worden tegengegaan.

Om een contrast te houden tot de open en halfopen bebouwing van de aangelegen woonwijken, kan het centrumgebied nog verder verdicht worden. Dit betekent het bestendigen van de aaneengesloten bebouwing, het prioritair invullen van eventuele leegstaande kavels in het centrum gebied en het optrekken van de bouwhoogte ter hoogte van de invalsweg Basilieklaan (ca. 3-4 bouwlagen) ter accentuering van het perspectief richting de basiliek. In de schillen met een smallere wegbreedte, wordt de bouwhoogte tot 2 bouwlagen bestendigd opdat het aangenaam woonklimaat in dit verblijfsgebied hier gewaarborgd blijft. Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van het bouwwerk in relatie tot de omgeving geldt voor de markante gebouwen dat de bestaande beeldbepalende elementen van de bouwwerken dienen gehandhaafd te blijven. Wijzigingen dienen harmonieus met de bestaande architectuur te september 2006 Pagina 168 van 221


3. verweving van het groen in het stedelijk gebied

2. samenhangend architecturaal beeld

1 structuur versterkend centrumgebied

Het afbakenen van een structuurbepalend centrumgebied.

ARCADIS Gedas NV

worden ontworpen en uitgevoerd zodat de authenticiteit van het beeldbepalend bouwwerk gehandhaafd blijft. Hieronder wordt nog eens onderscheid gemaakt tussen verschillende andere structurerende elementen binnen dit centrumgebied. Aantrekkelijke winkelas en poorten als draagstructuren van de stadskern Kernversterkende activiteiten en functies dienen hun plaats te krijgen of te behouden in het centrum van de stad. Hierbij is het wenselijk om de ruimtelijk-functionele dragers van het gebied (centrumstraten) te versterken. Door een evenwichtige verweving van het soort functies (wonen, openbare voorzieningen, winkels, toeristisch-recreatieve voorzieningen), en de typologie van bebouwing (hoofdzakelijk gesloten bebouwing met twee bouwlagen, wonen boven winkels, ….) kan dit gebied zich onderscheiden van de rest van de kern. De toegang van dergelijk ‘winkelhart’ wordt gerealiseerd ter hoogte van het op te waarderen plein rond de oude wachtzaal ‘t Boemelke. Deze pleinwerking dient integraal uitgewerkt te worden samen met de Basilieklaan. Niet alleen kan men ter hoogte van deze plaats parkeren, maar tevens dient het plein een commerciële schakel te zijn door het invullen van commerciële functies in de pleinwanden (zie later). Door het realiseren van een eenvormige pleininrichting en inrichting van de Basilieklaan wordt de ruimtelijke samenhang verhoogd waardoor de attractiviteit van het centrum stijgt. Dit alles zorgt voor een winkelzone tussen de poort ’t Boemelke en tussen de culturele baken de Basiliek. De oppervlaktenormen voor de winkels worden conform de regelgeving beperkt tot 800m². Het realiseren van een stadspoort, gekoppeld aan een aantal voorzieningen, ter hoogte van ‘t Boemelke en de aanwezigheid van de basiliek is niet voldoende voor een winkelzone. De zone ertussen kan pas functioneren als aantrekkelijke winkelas op voorwaarde dat: - er complementariteit is tussen de verschillende bovenlokale voorzieningen (functies versterken elkaar, richten zich op ander publiek), - de verbindende ruimte effectief als publieke ruimte functioneert (ontmoetingsruimte, verblijfsruimte, activiteitenruimte) en niet louter als doorgangsruimte (wat het geval is bij overwegende autoverplaatsingen – dus op verbindingen van langere afstand). Complementariteit: - de stadspoort ’t Boemelke kan op lange termijn vanuit haar historische context niet alleen de ingang betekenen van de stadskern Scherpenheuvel, maar heeft ook een rol te betekenen op toeristisch-recreatief vlak als startpunt binnen het toeristisch-recreatief netwerk van de gemeente. Vanuit de oude wachtzaal vertrekt een fietsroute en onder voorbehoud een shuttledienst die alle bezienswaardige plekken in de gemeente zal aandoen. Gekoppeld aan een of andere toeristischrecreatieve functie (museumfunctie,…) is zij zeker complementair aan de basiliek. Daarnaast is het tevens de bedoeling om rond het plein commerciële functies te voorzien, waardoor een binding gemaakt wordt met de Basilieklaan. Dus naast een toeristisch-recreatieve schakel is zij tevens een commerciële schakel. - de basiliek blijft een religieuze en architecturale ankerplaats in Vlaanderen. De aantrekkelijke ruimte rond de basiliek biedt potenties voor het creëren van ruimte voor terrassen. Verbindende ruimte De inrichting van de publieke ruimte heeft niet alleen een functie van het leiden van de mensen van de ene plek naar de andere plek, maar heeft tevens een belangrijke functie in de verkeersleefbaarheid van de kern. Om van deze zone een ‘ontmoetingsruimte’ te kunnen maken dient de N10 ter hoogte van het Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

centrum van Scherpenheuvel geïntegreerd te worden in het centrum. Dit kan gebeuren door een herinrichting van het openbaar domein waarbij de N10 wordt omgevormd tot een pleinstraat, waarbij het verblijfskarakter in belangrijke mate primeert op het doorgaand karakter van de straat. Een samenhangende winkelas kan verkregen worden door –architecturale eenheid te beogen (afstemmen van bouwhoogte, gevelmaterialen te beperken, het bepalen van een eenduidige rooilijn/bouwlijn, …), door eenheid in de inrichting van de openbare ruimte, door het beperken van opdeling van het openbaar domein (ruimte voor de auto afstemmen op de ruimte voor de voetganger)…

Voor

Na

Hierboven een voorbeeld van concrete inrichting van een pleinstraat: - met parkeren langs 1 kant; - met verbreden van voetpaden rechts: afzonderlijk voetpad links: voetpad aansluitend aan Basilieklaan, enkel gescheiden door straatverlichting; - met aangename straatverlichting en straatbegroeiing; met geen niveauverschil tussen zone voor voetgangers en auto’s. Deel uitmakend van het concept van het verdichten van het centrumgebied, kan wonen boven winkels gestimuleerd en/of versterkt worden door een aangepast winkelbeleid o.a.: − financiële stimulering: gemeentelijke subsidieregeling bij renovatie of verbouwing of verbetering, financiële steun gekoppeld aan een prijsvraag, een toegekende premie (% van de bouwkost)…; − gemeentelijke acties: gemeentelijke bemiddelingen tussen huurder, eigenaar, evt. soc. woonmaatschappij, investeerder... al dan niet gekoppeld aan een actieplan; − informatie verstrekking betreffende ‘wonen boven winkel’ mogelijkheden bv. info betreffende praktische architecturale mogelijkheden: belang van de eigen toegang van de woning aan de straat, groene inrichtingsmogelijkheden van het dakterras… of info betreffende samenwerkingsmogelijkheden (PPS constructies met investeerders, overheid, beheerders...).



ARCADIS Gedas NV

Uitbouw van een verkeersleefbaar centrum Om het verblijfskarakter in het centrum van de stadspool zoveel mogelijk te versterken, en rekening houdende met het belang van een goede doorstroom van het verkeer op deze intergemeentelijke as, wordt voorgesteld om het verkeer op de N10 te ondubbelen via de Oude Tiensebaan –M. Janssensstraat- Heidestraat- A. Nihoulstraat- Prattenborgstraat- Diestsestraat. De zone rond de basiliek wordt zoveel mogelijk verkeersvrij gehouden. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor terrassen. Om het centrum toegankelijk te maken is een parkeerbeleid een essentieel onderdeel. Aan de randen van het centrum moeten randparkings voorzien worden ten behoeve van langparkeerders. Deze zones liggen allemaal op wandelafstand van de basiliek.

Dit zijn volgende zones: - ter hoogte van ’t Boemelke aan de Basilieklaan (N10): aan de ingang van de stad van bezoekers uit de richting van Aarschot; - ter hoogte van de cultuurschuur aan de A. Nihoulstraat: voor zuidelijke richting; - ter hoogte van het kerkhof aan de Molenstraat: voor verkeer vanuit het noorden; - ter hoogte van de Diestsestraat (N10): voor verkeer vanuit Diest. Deze 4 plaatsen vormen als het ware de ingangspoorten naar het centrum. Vanaf deze punten geldt als het ware de start van de zone 30 verblijfsgebied. Om bezoekers te kunnen motiveren om deze randparkings effectief te gebruiken zijn een aantal bijkomende voorwaarden wenselijk: - aantrekkelijke voetpaden tot aan de kern; - de weg zodanig inrichten dat de doortocht en de neiging tot verder rijden beperkt wordt; - duidelijke signalisatie van de parking; - gratis parkeren. Een hechte stadskern met ruimte voor wonen en werken Dit betekent het streven naar een hogere gedifferentieerde woondichtheid in de stadskern en het realiseren van een aantal inbreidingsprojecten voor wonen en werken. Een differentiatie van bouwdichtheden wordt nagestreefd met: - historisch verdichte zone in het historisch hart: 20-25 woningen per ha (bruto-opp. van 400-500m²); - randstedelijke zone met de nieuwe wijken,….: 15-20 woningen per ha (bruto 500-650m²) met uitzondering van de groene vingers waar een meer open karakter wordt nagestreefd.



ARCADIS Gedas NV

Voor het versterken van de stadskern wordt de voorkeur gegeven aan een aantal strategische plekken, die naast een woonen werkfunctie ook een meerwaarde betekenen voor de kwalitatieve verdichting van de kern en tevens kunnen bijdragen tot het opkrikken van het imago van de kern. Het opvangen van de woonvraag en de vraag naar lokale bedrijvigheid binnen de gemeente is de belangrijkste taak voor het hoofddorp Scherpenheuvel.

-

-

-

Bijkomende woongelegenheden, die tevens bijdragen tot het opkrikken van het imago in de hoofdkern zijn: op korte termijn: het ontwikkelen van de tweede fase (eerste fase van 60 woningen is reeds gepland) van de binnengebieden aan de M. Janssensstraat en de Sparrenlaan, het gebied aan de Heidestraat en het aanpalende woonuitbreidingsgebied gelegen aan de A. Nihoulstraat. Dit met als doel de kern verder te verdichten en tevens een antwoord te bieden aan de kwalitatieve woonbehoefte in Scherpenheuvel-Zichem. Het overige deel zal verder gefaseerd ontwikkeld worden, met 50 woningen in tweede fase waarvan 10 met sociale doeleinden en opnieuw hetzelfde voor de derde fase. Op lange termijn (niet binnen de huidige planperiode): het binnengebied op de hoek Zuidervest met A. Nihoulstraat voor het realiseren van minimum 15 woningen voor sociale doelgroepen (vb. appartementen). Deze strategische plek vervult een belangrijke functie in de stadsversterking. De huidige parkeerplaats op één van de zeven hoeken van de ‘ideaalstad’, die nog duidelijk kenbaar is, vormt een duidelijke breuk in deze zevenhoekige structuur. Binnen deze zone situeert zich een garage en aanpalend een groot garagebedrijf, die gezien haar schaalgrootte niet past binnen de stadskern en zeker niet binnen de commerciële winkelas van de kern. Voorgesteld wordt om het bedrijf op lange termijn, gezien de recente werkzaamheden, te herlokaliseren naar het lokaal bedrijventerrein, de hoek af te werken door bebouwing en eventuele ingenomen parkeerplaatsen te compenseren op gronden van het garagebedrijf. Deze zone zal op deze manier functioneren als verbindingszone tussen de winkelas en de vesten. Om de leefruimte te verruimen rond de poort ’t Boemelke wordt het binnengebied (groen met rood gestippelde zone) gelegen tussen de Fonteinstraat en de Lobbense Molenweg aangeduid als derde wooninbreidingsproject, te realiseren op lange termijn. Een realisatie van dergelijk project vereist een herlokalisatie van de bestaande gemeenteloods (zie verder strategische plek ‘t Boemelke). Vanuit de specifieke behoeften gaat de voorkeur uit naar het realiseren van een aantal villaappartementen ten behoeve van senioren (ca. 20 woongelegenheden). Deel uitmakend van de strategische zone rond de oude wachtzaal, poort tot de stad en start van het toeristisch-recreatief netwerk, zal de implementatie van andere functies, zoals wonen, de kans verhogen een meerwaarde-effect te bereiken.



ARCADIS Gedas NV

-

Verdichten van de hoofdkern door stimulatie van wonen boven winkels. Om de winkelstraat in de kern van Scherpenheuvel attractiever en aangenamer te maken, dienen stimuleringsmaatregelen getroffen te worden om wonen boven winkels (weer) mogelijk te maken. Het overige binnengebied gelegen aan de Basilieklaan- Prins Alexanderstraat wordt niet op korte termijn aangesneden. Echter om een eventuele realisatie op lange termijn te vrijwaren, dienen eventuele maatregelen tot het vrijwaren van de toegang genomen te worden. Ruimtebehoevende kleinhandel van lokaal niveau gekoppeld aan de aantrekkelijke winkelas

Gebonden aan belangrijke verbindingswegen ontwikkelen zich linten met ruimtebehoevende kleinhandelzaken. Dit is ook zo het geval langs de N10. Om te verhinderen dat een volledig lint zich creëert langsheen deze invalsweg en om zoveel mogelijk de voorzieningen te bundelen in de kern, wordt een zone afgebakend waar ruimtelijke mogelijkheden gecreëerd worden voor ruimtebehoevende kleinhandel waarvoor een zichtlocatie belangrijk is. Gestreefd wordt naar een kwalitatieve inrichting met aandacht voor: - kwalitatieve overgang van wonen-handelbedrijven; - beperkte toegang tot de N10 (verhinderen van verkeersconflicten) door het voorzien van gemeenschappelijke parking; - behoud van kleine landschapselementen; - sterke grens naar de achterliggende open ruimte (uitbreiding beperken in de diepte). Eventuele nieuwe handelszaken moeten een lokale functie hebben die door hun overlast (vnl. parkeeroverlast) niet thuishoren in de kern en die gezien hun verkoopsruimte het best gelegen zijn op een zichtlocatie. Voorbeelden zijn: garagebedrijf, tuinverwerkend bedrijf… Om het lokaal (gemeentelijk) karakter te behouden, kunnen er beperkingen op de oppervlakte opgelegd worden. Baanwinkels die de centrumfunctie in enge zin kunnen versterken en op een relatief kleine oppervlakte kunnen voorkomen, dienen in de aantrekkelijke winkelas gevestigd te worden. Hiermee bedoelen we: iets grotere kledingwinkels, prullariawinkels (CASA, Blokker…).



ARCADIS Gedas NV

Het stuk tussen de Koning Albertstraat en het kruispunt aan de Vossekotstraat wordt aangeduid als lint voor ruimtebehoevende kleinhandel van lokaal niveau. Drie groene stadsvingers als ademruimtes in de kern Om de kern leefbaar te houden is de aanwezigheid van groen in de kern van essentieel belang. Groen niet alleen in termen van natuur, maar groen met een beleefbare functie, een openbare functie. Gestreefd wordt naar een complementariteit in de belevingswaarde van de groene clusters: recreatie in het groen, cultuurhistorisch groen, wonen in het groen… In de drie richtingen komen vandaag al beperkte groene ruimten voor. Om die groenstructuur in de kern te versterken, vormen zij de basis:

-

De zone rond en achter de basiliek vormt een groene stadsvinger: behoud van de bestaande groene structuur staat vast. Deze deels beboste getuigenheuvel loopt in het oosten over in het open landbouwgebied. In de toekomst kunnen deze landschapskenmerken worden versterkt door het vrijwaren van bijkomende bebouwing achter de groene schil. De bestaande parking en het voetbalveld kunnen blijven bestaan, maar worden geïntegreerd in een meer groene omgeving. - De plek ter hoogte van de bestaande sporthal en zwembad biedt potentie voor het inplanten van een nieuwe culturele voorziening. Hiervoor zijn reeds al concrete plannen opgemaakt. Een groene cluster van recreatieve voorzieningen (sporten cultuurpark) zal tevens een meerwaarde betekenen voor de kwaliteit van de kern, alsook een belangrijke functie vervullen voor de ganse gemeente. Voorgesteld wordt om eventuele bijkomende recreatieve voorzieningen of te herlokaliseren voorzieningen te bundelen aan de bestaande in deze cluster. Aangezien ook deze cluster gelegen is aan de zuidoostelijke rand van de kern, kan deze groene invulling ook verder lopen in het open agrarische landschap ten zuiden ervan. - Gekoppeld aan de strategische zone ter hoogte van ‘t Boemelke wordt een derde groene stadsvinger gevormd door het bestaande rusthuispark, de groene fietsroute langs de oude spoorwegroute, en het wonen in het groen. Deze groene zone loopt verder langs het toeristischrecreatieve netwerk. Deze groenstructuren kunnen onderling verbonden worden door lineaire groenstructuren. Dit kan tot stand komen door het gericht inbrengen van straatbeplanting in de vorm van straatbomen. Groene assen ontstaan door het verbinden van de verschillende groenelementen tot structuren. Groenintegratie kan plaats vinden door een uniforme voorziening van bomen en planten in de openbare ruimte m.n. stedelijk groen.



ARCADIS Gedas NV

De dualiteit van de ideaalstad De ideaalstad kenmerkt zich in een zevenhoekige structuur met een duidelijke dualiteit tussen het westelijk verdicht weefsel en het oostelijk groen gebied. Ter versterking van de historische structuur dient de tweeledigheid tussen het woonen voorzieningencentrum en het achterliggende groene park versterkt te worden. Een continuïteit in die ideaalstad van het publiek domein nastreven is belangrijk. Deze westelijke schil vormt het dichtst bebouwd gebied van de kern. Gezien het cultuurhistorisch en esthetisch belang van deze zevenhoekige structuur, dient de eenheid in bebouwing, functies en publiek domein in die schil meer bewaard en versterkt te worden. Deze westelijke schil kunnen we onderverdelen in volgende schillen rond de basiliek met na te streven functies: - schil 1: horeca, wonen boven horeca en cultuur rondom Albertusplein en Isabellaplein - schil 2: woonstraat rond ValleistraatElenstraat en Kloosterstraat; - schil 3: voorzieningen, wonen en horeca rond de Noorder- en Zuidervesten.

Deze zonering wordt vervolgens gekoppeld aan een bepaalde inrichting van het publiek domein en langs liggende bebouwing, om continuïteit te krijgen in relatie tot de na te streven functies, en hierdoor de kern een mooier en attractiever karakter te geven: Schil 1: Publieke ruimte op horeca en toerisme gericht Langs liggende bebouwing - horeca, cultuur op benedenverdieping; - ruimte voor terrassen (terrassenbeleid via - verhinderen van ‘lege gevels’, zoals gemeentelijke verordening); bankinstellingen met automaten - uitsluiting van zwaar verkeer – - wonen boven horecazaken; bestemmingsverkeer; - eenheid in inrichting van terrassen: - 1-richtingsverkeer; windschermen tussen terrassen, eenheid in - enkel kortparkeren voor bussen; kleur van zonnetenten of parasols. - inrichting voor zwakke weggebruiker; - eenheid in straatverlichting; - heraanleg van beide pleinen met materialen die historische structuur (kasseien, klinkers,…) accentueren . Schil 2: Langs liggende woningen: Woonerven - nastreven van zelfde bouwhoogten in - ruimte voor voetgangers; verschillende straten (in de Kloosterstraat - bestemmingsverkeer / geen doorgaand kan een hogere bouwhoogte dan in de andere verkeer; straten); - inrichten als semi-publieke ruimte. - vermijden van omvormen van woningen tot belle-étage woningen (ruimte voor Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

garageboxen in nabijheid voorzien) of tot appartementen met op gelijkvloers garages. Schil 3: Publieke ruimte op wonen, handel en diensten gericht: - kort parkeren langs vesten; - langparkeren op bestaande parking naast het gemeentehuis; - doorgaand verkeer langs Noordervest naar Zichem; - éénrichtingsverkeer langs Zuidervest; - inrichten voor zwakke weggebruiker.

Langs liggende gebouwen: - sluiten van de zevenhoekige structuur (zie inbreidingsproject) naast het gemeentehuis; - eenzelfde bouwhoogte nastreven.

Een specifieke stedenbouwkundige analyse van de kern zal de randvoorwaarden voor de verdere ontwikkeling verder vastleggen. Bovenstaande elementen kunnen als basis worden gezien. De tegenpool van het westelijk gelegen woonen voorzieningencentrum wordt gevormd door de achterliggende groene zone rond de basiliek. Via de bestaande wegen dient een duidelijke verbinding gemaakt te worden tussen de ‘voor’- en ‘achter’kant van de basiliek om zo de relatie tussen deze twee polen te verbeteren. Eenheid in straatmateriaal dient nagestreefd te worden. Onderzoek zal gevoerd worden in welke mate de oude vesten kan opengelegd worden om op deze manier aangename wandelpaden te realiseren. Bij eventuele toekomstige ontwikkelingen van het achterliggende gebied is het belangrijk om ten eerste het bestaande groene karakter te behouden. Mogelijke ontwikkelingen mogen in geen geval een inbreuk zijn op het zicht dat vrij uniek is door het grote hoogteverschil. Het bestaande voetbalveld en de parking kunnen behouden blijven. Bijkomende verharding van de parking kan enkel in waterdoorlatend materiaal. Ontwikkelingsmogelijkheden van de bestaande bebouwing (Mariahal, Oratorianenklooster) worden gekoppeld aan een landschappelijke integratie van het geheel in het groene parkachtige omgeving. Voorgesteld wordt om voor dit ganse centrumgebied een stedenbouwkundige analyse te maken, waaruit bepaalde randvoorwaarden kunnen gelden voor verdere ontwikkelingen. Dit kan vertaald worden in een stedelijk masterplan, waarna een RUP kan opgemaakt worden. Het behoud en het opwaarderen van het cultuurhistorisch erfgoed is hierbij essentieel. Stadspool Scherpenheuvel als start- en eindpunt van het toeristisch-recreatief netwerk De hoofdkern vervult tevens een pioniersfunctie in het toeristisch-recreatief verhaal van de gemeente: - startpunt: de oude wachtzaal ’t Boemelke. In te vullen functies kunnen zijn: museum, commerciële functie, onthaalfunctie van toeristen en recreanten, jeugdclub; - eindpunt: Basiliek, als hoogtepunt binnen de gemeente met aangename terrassen.



ARCADIS Gedas NV

Scherpe zuidelijke begrenzing van de kern Om te verhinderen dat Scherpenheuvel nog verder uitdeint en aaneengroeit met Schoonderbuken, wordt getracht om de nog aanwezige open ruimte ten zuiden van de bestaande wijk ter hoogte van de Mercuriuslaan te bewaren. Dit betekent dat de nog aanwezige woonuitbreidingsgebieden of binnengebieden binnen de huidige planperiode niet worden aangesneden: - het binnengebied gelegen tussen de Mercuriuslaan en de Afrikalaan; - het woonuitbreidingsgebied aan de Oude Tiensebaan; - het woonuitbreidingsgebied gelegen aan de August Nihoulstraat. Gelegen op een getuigenheuvel is de reliëfovergang het meest kenbaar van west naar oostelijke richting, vandaar dat de nog aanwezige niet bebouwde ruimte open dient gehouden te worden. Net buiten de kern, in het open houden landschap ligt een zonevreemd voetbalterrein op ’t Hof. Herlokalisatie op lange termijn naar de cultuurschuur wordt vooropgesteld. De strategische plek ’t Boemelke De oude wachtzaal en de directe omgeving daar rond, wordt de strategische te ontwikkelen plek binnen de stadspool. Het belang van deze locatie is reeds gebleken uit voorgaande concepten. Deze strategische plek binnen de stadskern vervult een schakelfunctie binnen het toeristischrecreatieve netwerk van de ganse gemeente, binnen de commerciële stadskern Scherpenheuvel en binnen de leefbare woonkern Scherpenheuvel. Volgend schema toont de schakelfunctie van de zone met een samenspel van volgende functies: - wonen in het groen aan de rand van het plein (rood); - start van het toeristisch-recreatieve netwerk vanuit de oude wachtzaal (oranje); - stedelijk plein met duidelijke pleinwanden met wonen en winkels langs de drie bebouwde pleinwanden en randstedelijke parking (grijze blokken). Ten aanzien van de realisatie van het plein worden volgende aandachtspunten meegegeven. - plein als afbakening van het commerciële centrum, verhoging ruimtelijk samenhang tussen Basilieklaan en plein; - open transparantie naar het noordelijk wonen in het groen en de open ruimte met nadruk op transparantie naar bovenliggende open ruimte; - plein als binding tussen wonen, recreatie en winkelen in de stadspool; - organiseren van een duidelijke en leesbare pleinstructuur, éénvormige inrichting, duidelijk wanden, aandacht schenken aan de architecturale invulling van het plein; - plein als dynamisch gegeven. - ontwerp gericht naar verschillende verkeersdeelnemers op het plein; - inpassing van nieuwe functiepool, behoud relaties omgevende wijk; - onderzoeken van de mogelijke integratie van het jeugdhuis ’t Boemelke; - plein opgesteld als een attractieve omgeving; - een groenkarakter als schakel met de achterliggende open ruimte. Ruimtelijke consequenties zijn: Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

-

verplaatsen van gemeenteloods en opslagplaatsen; onteigenen van woningen en garageboxen langs plein (garageboxen kunnen voorzien worden ter hoogte van de randparking). Bovenstaande visie is echter voor de gemeente een lange termijnvisie en zal gefaseerd ontwikkeld worden. Prioriteit zal gaan naar het realiseren van een startpunt van het toeristisch-recreatieve netwerk en het ‘heraanleggen’ van het bestaande plein. De bestaande gemeenteloods zal op korte termijn opgefrist worden en desnoods zal een buffer langs de verbinding gerealiseerd worden. In een tweede fase zullen de pleinwanden gerealiseerd worden. In een laatste fase zal een herlokalisatie naar de nieuw te ontwikkelen bedrijvenzone worden voorgesteld.

NKOK

j~~íêÉÖÉäÉå=Éå=~ÅíáÉë=

1) Opmaken van een stedenbouwkundige analyse en een beeldkwaliteitplan voor het cultuurhistorisch centrum In functie van het versterken van de historische structuur en het opwaarderen van het stedenbouwkundig en cultuurhistorisch patrimonium wordt in eerste fase een stedenbouwkundige analyse en een beeldkwaliteitplan opgemaakt voor het cultuurhistorisch centrum (volgens afbakening van gewenste ruimtelijke structuur). Dit kan als voorbereiding worden gezien van het masterplan. Aandachtspunten hierbij zijn: de morfologie van het stadscentrum, haar betekenis, haar samenhang en haar identiteit. Belangrijk hierbij is het vastleggen van de kwaliteiten en het geven van voorstellen naar kroonlijsthoogte, inrichting van publieke ruimte van de verschillende straten en pleinen, bepalend van een straatbeeld, voorstellen van straatmeubilair, voorstellen van materiaalgebruik, …. Dit zal als kader gebruikt worden voor de volgende opdracht. Een ruim communicatieforum met de afdeling Monumenten en Landschappen wordt hierin voorzien. 2) Opmaken van een stedenbouwkundig masterplan en later RUP voor de stadspool Gezien het cultuurhistorisch en esthetisch belang van deze kern, wordt voor de kern Scherpenheuvel eerst een masterplan opgemaakt en nadien pas een RUP. Op basis van de analyse en het beeldkwaliteitplan zal het masterplan bovenstaande concepten verder uitwerken: afbakening van een structuurbepalend centrumgebied met hieraan gekoppeld duidelijke gewenste bouwhoogtes, kroonlijsthoogtes, materiaalgebruik, ,…. aantrekkelijke winkels als poorten en draagstructuren: herinrichting van openbaar domein in de aantrekkelijke winkelas, stimuleren van wonen boven winkels, vastleggen maximale bouwhoogtes… uitbouw van een verkeersleefbaar centrum: duidelijke inrichting van de randparkings en bewegwijzering, herinrichting van openbaar domein… hechte stadskern: opleggen van gewenste dichtheden, vervolledigen van 7-hoek, inrichten van aanpalend woonzone ter hoogte van ‘t Boemelke… ruimtebehoevende kleinhandel: afbakenen van zone met duidelijke voorschriften en gewenste dynamiek... drie groene stadsvingers als ademruimtes: creëren van verbindingen door het herinrichten van het openbaar domein, landschappelijk inpassen van de groene stadsvingers in het centrum… de dualiteit van de ideaalstad: duidelijke ontwikkelingsperspectieven voor de 3 schillen met herinrichting van publieke ruimte, landschappelijke inpassing van achterliggend open gebied… Stadspool Scherpenheuvel als start- en eindpunt van het toeristisch-recreatieve netwerk: integreren van de oude spoorwegroute in het centrum… Scherpe begrenzing van de kern: het reserveren van de binnen- en uitbreidingsgebieden tot latere planperiode…. september 2006 Pagina 178 van 221


ARCADIS Gedas NV

Bedoeling van dit masterplan is: • Een kader bieden voor latere projectontwerpen met betrekking tot publieke ruimte. • Het uitwerken van een concrete inrichtingsschets voor de verschillende schillen, voor de Basilieklaan en De Vesten. • Het uitwerken van concrete inrichtingsschets voor de strategische projectzones. • … Voor dit project zal een ruime werkgroep worden opgericht met onder andere de provincie, de afdeling Monumenten en Landschappen…. 3) Opmaken van een RUP voor de N10 met duidelijke afbakening van de verschillende gebieden Dit omvat: Het bundelen van beperkte uitbreidingsmogelijkheden voor grootschalige kleinhandel tussen de Koning Albertlaan en de Oude Tiensebaan. Het behoud van de bestaande toestand en beperkte uitbreidingsmogelijkheden voor bestaande grootschalige kleinhandel tussen de Oude Tiensebaan en de Vossekotstraat. Enkel wonen en beperkte woonondersteunende voorzieningen en dus verhinderen van grootschalige kleinhandel tussen Oude Tiensebaan en de Vossekotstraat. Aantrekkelijke winkelas tussen de Koning Albertlaan tot aan de Diestsestraat (tot aan op ’t Hof). Enkel wonen en woonondersteunende voorzieningen en dus verhinderen van grootschalige kleinhandel verder langs de Diestsestraat tot aan Diest. Hierin worden ook de zonevreemde woningen opgenomen (of worden deze opgenomen in het RUP woonlinten of verspreide woningen). Aandachtspunten hierbij zijn: landschappelijke inpassing naar achterliggend gebied, gemeenschappelijk gebruik van toegangen… 4) Indienen van de aanvraag van een strategisch project omgeving ’t Boemelke (hiervoor kunnen stadsvenieuwingssubsidies worden aangevraagd) 5) Opmaak van gemeentelijke verordeningen m.b.t.: Volgende gemeentelijk verordeningen kunnen als maatregel vooropgesteld worden na de opmaak van het beeldkwaliteitplan in het cultuurhistorisch centrum en een masterplan voor de ganse stadspool: • verordening betreffende het opstellen van terrassen in het cultuurhistorisch centrum; • verordening betreffende de beoordeling van bouwhoogtes in de historische bouwschil; • verordening betreffende het wonen boven winkels (toegang tot verdieping); • …. 6) Suggestie naar de hogere overheid: De gemeente dringt er bij het Vlaams Gewest op aan de doortocht van de N10 door Scherpenheuvel aan te pakken, volgens het gesteld concept ‘verkeersleefbaar centrum’. Het inrichten van de straat als aantrekkelijke winkelas in het centrum en het voorzien van ruimte voor terrassen door het versmallen van het straatbeeld aan de basiliek zijn hierbij enkele elementen. Andere acties zijn: module 10 voor schoolomgeving, module 13 voor fietspaden in de bebouwde kom… In functie hiervan wordt ook een evaluatie van het mobiliteitsplan voorgesteld om de verkeerskundige wensstructuur af te stemmen aan het ruimtelijk beleid.



ARCADIS Gedas NV

OK

dolbk=^sbo_lab=

Deel uitmakend van een groter complex dat zich verder uitstrekt over de provincies Limburg en Antwerpen, wordt Scherpenheuvel-Zichem in het noorden begrensd door een deeltje van de Averbodebossen. Aansluitend bij de kern Averbode wordt deze bosstructuur versnipperd door de Norbertijnenabdij, het recreatiepark ‘De Vijvers’ met aanpalend de camping, het sportterrein met bovenlokale volleybalzaal en verschillende woongebieden in een groene omgeving (zowel woonzone als woonpark). Vanuit het grote aanbod aan kwalitatieve elementen blijkt er vandaag geen enkele functionele en ruimtelijke samenhang te zijn. Naar aanleiding van de analyse van de bestaande toestand en de daarvan afgeleide potenties, kwaliteiten, bedreigingen en knelpunten geïnventariseerd in vorig hoofdstuk, worden doelstellingen voorgesteld die tot doel hebben de potenties en kwaliteiten te versterken en de bedreigingen en knelpunten te beperken of minimaliseren. De doelstellingen die beoogd worden voor Groen Averbode zijn: - creëren van een functioneel ruimtelijk samenhangend aanbod van toeristisch-recreatieve voorzieningen; - concentreren en versterken van kernversterkende activiteiten en functies in het centrum; - ruimtelijk markeren en versterken van het identiteitsbepalend centrumgebied als verblijfsgebied; - tegengaan van ongebreidelde verlinting; - versterken van de kenmerkende groenstructuur tot binnen in het stedelijke weefsel van Averbode; - integreren van groen binnen het verstedelijkte landschap; - afbakenen van structuurbepalende groene eenheden en vrijwaren van bebouwing; - uitwerken van een aangepast verkeersbeleid in het centrumgebied; - uitwerken van een aangepast parkeerbeleid .

OKNK


Kaart 51: Gewenste ruimtelijke structuur van Groen Averbode De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten, met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven:



ARCADIS Gedas NV

Groene kern met verdichtingsmogelijkheden op korte en lange termijn Averbode is de tweede grootste kern in het noorden van de gemeente. Om het groene karakter van de omgeving met de Averbodebossen en de zuidelijke Demervallei te integreren in de kern streven we naar: - een duidelijke afbakening om verdere verlinting en aantasting van groen te verhinderen; - het behoud van aanwezige kleine groene elementen in de kern; - het versterken van de groenvoorzieningen: groene elementen langs wegen en fietspaden, … - het beperken van de verdere aantasting van groen door het aanduiden van een aantal inbreidingsgebieden met een duidelijke prioriteitsbepaling in functie van de noden van de lokale bevolking; - het nastreven van een dichtheid van 15 woningen per ha. In functie van een kerngericht beleid en de specifieke doelgroepen, worden volgende binnengebieden opgegeven als prioritair te ontwikkelen: − binnengebied 5 en 6 voor gemengde sociale projecten (zie voorstel van woningbouwprogrammatie). Volgende inbreidingsgerichte binnengebieden kunnen zich ontwikkelen na de huidige planperiode: − binnengebied 7. Het openhouden van een mogelijke toegang wordt in acht genomen. Het bestaand groen binnen deze gebieden dient via de compensatieregeling van het bosdecreet gecompenseerd te worden in natura of via de combinatieprocedure. Binnen de kern valt ook het zonevreemd scoutsterrein langs de Westelsebaan in het noorden van de kern. In het sectoraal RUP zonevreemde recreatie zullen de ontwikkelingsperspectieven worden afgewogen ten aanzien van de belangrijke natuurwaarden van de Averbodebossen. Een verdere aantasting van het bosgebied dient vermeden te worden door geen bijkomende uitbreidingen toe te laten. Scherpe begrenzing tussen overgang van kern naar de Demervallei Het zuidwesten van de kern loopt via een overgangszone over in de Demervallei. Om te verhinderen dat ook in zuidwestelijke richting de kern zou uitdeinen wordt het reserveren van het woonuitbreidingsgebied vooropgesteld na de huidige planningsperiode. Het gebied tussen de Martensstraat en de Bredestraat kan op lange termijn nog aangesneden worden. In functie van het creëren van een scherpe begrenzing: - wordt geen ontwikkeling vooropgesteld van het deel ten westen van het bestaande woonlint



ARCADIS Gedas NV

-

geen uitbreiding toegelaten voor de twee voetbalterreinen in zuidwestelijke richting. Bebouwing dient aan te sluiten bij de kern; het streven naar maximale behoud van privaatgroen en onverharde ruimten in het woonlint langs de Martensstraat en de Mortelbroekstraat.

Uitbouw van een verkeersleefbaar centrum Het verblijfskarakter realiseren in de kernen blijft een prioriteit. Hiervoor zal de kern afgebakend worden met hieraan gekoppeld een aantal ruimtelijke maatregelen (zie volgend concept) en een aantal verkeerskundige maatregelen: - het creëren van een verkeerspoort (streven naar lagere snelheden) ter hoogte van de E. Claesstraat en Vorststraat en ter hoogte van de Abdijstraat, met maatregelen naar snelheidregime; - herinrichting van de doortocht ter hoogte van het centrum van Averbode; - herinrichting van het gemeenteplein als start of poort tot het centrum van Averbode; - halteinfrastructuur voor openbaar vervoer voorzien binnen dit centrum. Hierdoor wordt ook de oversteekbaarheid van de Westelsebaan verhoogd.

Een compact centrum langs de Westelsebaan Momenteel verliest het dorpscentrum aan aantrekkingskracht doordat de centrumactiviteiten wegtrekken of zich verder verspreiden langs de Westelsebaan. Het ruimtelijk opwaarderen en versterken van de kern moet ervoor zorgen dat deze functies zich hier gaan vestigen. Andere ruimtelijke maatregelen die de kern kunnen versterken zijn: - hogere bouwmogelijkheden toelaten t.b.v. appartementsbouw, rekening houdende met het brede straatprofiel van de Westelsebaan (vb. 2 bouwlagen met bewoonbare dakverdieping); - grotere bouwdiepte en –breedte toelaten op gelijkvloers t.b.v. handel, diensten,… op niveau van de kern voorzover niet hinderden t.o.v. omliggende bebouwing; - nastreven van een gesloten gevelfront. Om de verdere verspreide ontwikkeling van centrumfuncties langs de Westelsebaan tegen te gaan worden bijkomende centrumfuncties slechts in beperkte mate toegelaten: - samengaand en ondergeschikt aan een woonfunctie op het perceel; - beperkt qua oppervlakte (cfr. gangbare bouwdieptes en -breedtes voor woningen met bijgebouwen); - geen hinder t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder). september 2006 Pagina 182 van 221


ARCADIS Gedas NV

Buiten het aangeduide centrumgebied worden de voortuinstroken zo groen mogelijk gehouden. De bestaande centrumfuncties kunnen blijven en kunnen nog verder ontwikkelen mits: - de activiteit qua aard en omvang de schaal van de gemeente niet overschrijdt; - geen hinder veroorzaakt t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder…). Dit geldt ook voor de rest van de kern.

Bundel van toeristisch-recreatieve aantrekkingspolen Om synergie te creëren tussen de aanwezige toeristisch-recreatieve schakels, worden aangename voetgangersverbindingen tussen de attractiepolen gerealiseerd. Het toeristisch-recreatieve netwerk met een langzame route en eventuele toeristentreinen passeert tevens de belangrijke polen.

De toeristisch-recreatieve schakels zijn: - Abdij van Averbode met belangrijke cultuurhistorische waarde. De aanwezigheid van het open landschap rond de abdij dient behouden te blijven; - het recreatiepark ‘De Vijvers’, dat de laatste tijd aan belang inboet. Gestreefd wordt naar het deels publiek toegankelijk maken van de zone en naar de uitbouw van aangename horecavoorzieningen aan de vijver (‘vijvers als kijkwater’); - de camping ‘ De Vijvers’ met aanwezigheid van verschillende verblijfsaccommodatie: trekkershutten voor ‘groene’ recreanten, vaste verblijfplaatsen, tijdelijke kampeerplaatsen,… - het gemeenteplein als nieuwe schakel met eventuele initiatieven zoals een boekenmarkt, verhuurplaats voor moutainbiken, ijscremeverkoop... Door het opkrikken van het gemeenteplein kan het centrum ook meegenieten van een opwaardering van handel- en horecabestand. Duidelijke toegang tot Averbode Net aan de camping ligt een open zandplek die vandaag dienst doet als parking tijdens piekdagen. Gezien de parkeerproblematiek langsheen de abdij en Abdijstraat en gezien de aanwezigheid van publieksaantrekkende functies, wordt voorgesteld om op deze zone een kwalitatieve parking te realiseren. Hier kan eventueel ook een MTB-verhuur voorzien worden. Deze parking ligt op 300m van het gemeenteplein en het recreatiepark en op 600m van de abdij. Aandachtspunten bij de inrichting van de parking zijn: - accentueren groen karakter; - veilige parkeerplaats; - duidelijke signalisatie tot de parking en naar de Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

bezienswaardigheden.

Open zone rond de abdij De historische identiteit van Averbode wordt bepaald door de Norbertijnenabdij van Averbode. Landschappelijk structuurbepalend is de tegenstelling tussen de open omgeving rond de abdij en de ruimere beboste omgeving van de Averbodebossen. Deze open zone spruit voort uit de landbouwactiviteiten verbonden aan de abdij. Gestreefd wordt naar het behoud van deze open zone. Bebouwing dient ten allen tijde verboden te worden.

Naast de abdij ligt de historisch gegroeide drukkerij Agora. De drukkerijactiviteiten werden onlangs verhuisd. Op de huidige locatie zijn enkel nog uitgeverijactiviteiten aanwezig. Naast het behoud van deze activiteit kan er op deze locatie gezocht worden naar een optimalisatie van de bestaande gebouwen. Voor deze gebouwen wordt een verweving met culturele activiteiten vooropgesteld. Deze activiteiten dienen de aantrekkingskracht van de Abdij verder te ondersteunen (vb. museumfunctie, bibliotheek…) en dienen ingepast te worden in het toeristisch-recreatief netwerk van de kern van Averbode.

OKOK


1) Opstellen van een RUP voor de kern Averbode In functie van het realiseren van bovenstaande concepten wordt een RUP opgemaakt met: een duidelijke afbakening met gewenste dichtheid; maximaal behoud van groene elementen en het eventueel opnemen van bepaalde voorschriften in functie van het rekening houden met de bestaande bebouwing en omgeving ten aanzien van nieuwe binnengebieden; september 2006 Pagina 184 van 221


ARCADIS Gedas NV

inrichting van de binnengebieden gelegen aan en tussen De Westelsebaan –Zandstraat voor gemengde sociaal project; het streven van maximaal behoud van groenelementen langs de Martensstraat en de Mortelbroekstraat in het bestaande woonlint; het afbakenen van een centrumzone met hogere bouwmogelijkheden (2 bouwlagen met eventueel een 3e verdieping onder het dak), grotere bouwdieptes, … (opmaak van een rooilijnplan); inrichten van de open zone ter hoogte van het recreatiepark als parking met ondersteunende functies; herbestemming van het industriegebied naar een gemengde zone voor bedrijvigheid (behoud drukkerijactiviteiten), cultuur (museum, bibliotheek…) en open ruimte; aanduiden van een bouwvrije zone rond de Norbertijnenabdij; … In functie van de hoogdringendheid van bepaalde ontwikkelingen, kunnen verschillende RUP’s worden opgemaakt voor de kern. Voorrang gaat echter toch uit naar 1 centrum RUP, met het afstemmen van de voorschriften en bestemmingen binnen de ganse kern.



ARCADIS Gedas NV

2) Opmaak Stedenbouwkundige verordening - het streven naar maximale behoud van privaatgroen en onverharde ruimten in de kern en specifiek het woonlint langs de Martensstraat en de Mortelbroekstraat. 3) Herinrichting van het openbaar domein Om de ruimtelijke kwaliteit in de kern, langs de Westelsebaan te vergoten, wordt voorgesteld om de doortocht her in te richten. Cruciale punten hierin zijn het gemeenteplein en de Abdijstraat. Hiervoor kunnen de modules 3 en 4 in het kader van het mobiliteitsconvenantenbeleid worden opgestart. Ander aandachtspunt hierbij is het creëren van een aangename langzame verbinding tussen het gemeenteplein, de Norbertijnenabdij en het recreatiepark De Vijvers 4) Overleg - overleg tussen gemeentelijke overheden (Scherpenheuvel-Zichem en Tessenderlo) en met de ijscrèmeverkopers om in het kader van de verkeersveiligheid langs de Abdijstraat zich te vestigen op het gemeenteplein; - overleg tussen gemeentelijke overheden en Vlaams Gewest om bij de visie over de Averbodebossen rekening te houden met de selectieve toegankelijkheid van de bossen. 5) Overige Om te verhinderen dat verder kan geparkeerd worden langs de Abdijstraat worden hiervoor op sectoraal vlak de nodige maatregelen genomen.



ARCADIS Gedas NV

PK

ofsfboalom=wfèbj=

Zichem is één van de twee rivierdorpen van de gemeente waar de historische structuur nog duidelijk kenbaar is. Dit dorp speelt vandaag ook een belangrijke rol in het toeristisch-recreatieve verhaal van de gemeente. Naar aanleiding van de analyse van de bestaande toestand en de daarvan afgeleide potenties, kwaliteiten, bedreigingen en knelpunten geïnventariseerd in vorig hoofdstuk, worden doelstellingen voorgesteld die tot doel hebben de potenties en kwaliteiten te versterken en de bedreigingen en knelpunten te beperken of minimaliseren. De doelstellingen die beoogd worden voor Zichem zijn: - Zichem duidelijk herprofileren als rivierdorp; - de ruimtelijke en functionele relatie versterken tussen de verdiche dorpskern, de structuurbepalende landschappelijke entiteiten (de Demervallei, de spoorwegroute, de stadswallen,..) en de beeldbepalende gebouwen; - opwaarderen van de ruimtelijke gescheiden eenheden binnen het centrumgebied (marktplein, de omgeving van de kerk, het tolhuis, het woongebied binnen de stadswallen, …) tot één functioneel en ruimtelijk samenhangend verblijfsgebied; - het functioneel verbinden enerzijds van het centrum en het stationsgebied en anderzijds van de verschillende recreatieve aantrekkingspolen (het centrum, de beeldbepalende gebouwen, de Demervallei); - de functionele relatie tussen het centrum en het stationgebied versterken; - opwaarderen van de stationsomgeving als toegangspoort tot het centrumgebied en de recreatieve route; - opwaarderen van de schoolomgeving als schakel tussen de Demervallei en de omgeving van de kerk; - uitbreiden en concentreren van de centrumfuncties en het kernversterkend voorzieningenaanbod; - beperken van de verkeersdruk binnen het centrumgebied.

PKNK


Kaart 52: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Zichem De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven: Kern met duidelijke zuidelijke historische grens en noordelijke uitloper Op gemeentelijk niveau is het de bedoeling om de kern af te bakenen waarin een gecontroleerde uitbreiding in functie van de doelgroepen kan voorgesteld worden. Deze kern wordt afgebakend door: - de zuidelijke historische stadswallen als grens; - het station in het noorden, met een tussenliggend lint langs de Ernest Claesstraat. Binnen deze kern kunnen inbreidingsgerichte projecten gerealiseerd worden. Dit is ook zo voor het binnengebied gelegen aan de Wijk De Stad. Een minimumdichtheid van 15 woningen per ha wordt nagestreefd. Het karakter van deze wijk dient aan te sluiten bij het gesloten karakter van Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

de ganse kern. Een mogelijke ontwikkeling dient tevens te gebeuren in functie van het doelgroepenbeleid in de gemeente. Buiten deze afgebakende kern wordt ernaar gestreefd enkel residentiële en landbouwgerichte activiteiten toe te laten. Dit betekent concreet dat: - het bestaand voetbalterrein net buiten de historische structuur kan blijven bestaan, onder de voorwaarde dat eventuele nieuwe bebouwing aansluit bij de kern. Het verder aantasten van de open ruimte wordt vermeden; - enkel nieuwe centrumfuncties kunnen voorkomen onder de voorwaarde dat: - zij samengaan en ondergeschikt zijn aan een woonfunctie op het perceel; - beperkt zijn qua oppervlakte (cfr. gangbare bouwdieptes en -breedtes voor woningen met bijgebouwen); - geen hinder t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder) kunnen veroorzaken; - de bestaande centrumfuncties kunnen blijven en kunnen nog verder ontwikkelen mits: - de activiteit qua aard en omvang de schaal van de gemeente niet overschrijdt; - geen hinder veroorzaakt t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder,….). Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van het gebied binnen de stadswallen, dient een stedenbouwkundige analyse gevolgd door een beeldkwaliteitplan een kader te bieden voor de verdere ontwikkeling van het gebied. Voor markante gebouwen dienen de bestaande beeldbepalende elementen van de bouwwerken gehandhaafd te blijven. Wijzigingen dienen harmonieus met de bestaande architectuur te worden ontworpen en uitgevoerd zodat de authenticiteit van het beeldbepalend bouwwerk gehandhaafd blijft. Belangrijk aanknopingspunt hierbij is de ijzerzandsteen. Landschappelijk bepalend zijn de oude stadswallen, vandaag gekenmerkt door een aaneengesloten woonlint van gesloten en halfopen bebouwing. De achtertuinen met garages geven uit naar het achterliggend gebied, ontsloten door een kleine landbouwwegel. Om een landschappelijke eenheid te versterken wordt gestreefd naar een uniforme perceelsbegrenzing van deze percelen.

referentiebeeld van de herinrichting van de oevers van de Dender in Dendermonde



ARCADIS Gedas NV

Rivierdorp Gestreefd wordt naar een doorwerking van de Demervallei in de kern door: - opwaarderen van de natuurlijke oevers van de Demer; - streven naar een uniforme groene perceelsbegrenzing van de bebouwing langs de Demervallei; - het realiseren van een aangename voetgangersverbinding tussen de kern en het station langs de oude Demerarm; - een verdere uitdeining van bebouwing in westelijke richting van de kern tegen te gaan door het woonuitbreidingsgebied in geen geval aan te snijden; - geen bijkomende bebouwing toe te laten op het recreatiegebied (hondenschool) tussen de Oude Demer en de Demer. Strategische projectzone binnen de kern Door de ruimtelijke scheiding van de kerk, marktplein en de Demer, verliest de kern eenheid. Als strategische zone wordt de zone aangeduid tussen de Demer en de kerk, een open zone naast het bestaande schoolgebouw. Dergelijke zone biedt de potentie om de Demer in de verdichte stadskern te brengen en zo ook de omgeving rondom de kerk op te waarderen.

In deze zone wordt een integrale inrichting van de openbare ruimte beoogt rond de kerk, de omgeving van en rond de kleuterschool en de omgeving van en rond de watermolen aan de Demervallei, als integratie en markering van het centrumgebied, de schoolomgeving en het valleigebied. Voldoende aandacht dient uit te gaan naar de oversteekbaarheid en de verkeersveiligheid voor de langzame verkeersgebruiker en naar een voldoende groene en uniforme inrichting.



ARCADIS Gedas NV

Zichem als schakel in toeristisch-recreatief netwerk De kern Zichem vervult een belangrijke rol in het toeristisch-recreatieve netwerk met de aanwezigheid van: Maagdentoren, het marktplein met standplaats van Ernest Claes, de kerk met typische Demergotiek, en iets verder gelegen het geboortehuis van Ernest Claes. Teneinde deze aanwezige elementen optimaal te benutten en eventueel verder te versterken worden volgende ontwikkelingsperspectieven vooropgesteld:

-

-

-

-

-

-

het voorzien van ruimte voor terrassen rond het historisch marktplein teneinde de dorpse gezelligheid te versterken; het ontwikkelen van het station als poort tot de kern. Door het voorzien van een fietsverhuurdienst aan het station kunnen toeristen, die met de trein komen, zo Scherpenheuvel-Zichem verder verkennen. De omgeving van het station is ook een knooppunt in het toeristisch-recreatieve netwerk van de gemeente. Vanaf het station wordt een aangename voetgangersverbinding gerealiseerd langs de oude Demerarm naar het marktplein, alsook een aangename verbinding richting de oude spoorwegroute (zie volgend punt). Aandachtspunten naar een kwalitatieve vormgeving zijn: voorzien van fietsenstalling, voorzien van parking met duidelijke signalisatie, creëren van een kwalitatieve voetgangersbrug over de oude Demerarm…. het versterken van de Maagdentoren in het dorpsbeeld door het terug openstellen van de oude spoorwegverbinding tussen het station en de Maagdentoren teneinde een kwalitatieve verbinding te maken tussen beide elementen; een functiewijziging toelaten in een markante hoeve langs Steenweg Diest. Dergelijke hoeve , Craenenberghoeve, dreigt te verwaarlozen en een vraag is gekomen om daar verblijfstoerisme mogelijk te maken; het realiseren van een aangename verbinding tussen de Maagdentoren en het marktplein door de private buurtweg weer toegankelijk te maken; door het versterken van het toeristisch-recreatief potentieel van het geboortehuis van Ernest Claes. Aangezien dit huis paalt aan de Demervallei zijn er ideeën om er een natuureducatief centrum in te plaatsen. Toegang tot het geboortehuis dient tevens geaccentueerd te worden; Het eventueel voorzien van kades voor kano- en kayakvaart. Aangezien onduidelijk is welke eventuele negatieve of positieve impact dergelijke voorziening zou hebben op de Demervallei of op de mens, zal hieraan een overleg met de provincie en een eventuele haalbaarheidsstudie (MER) dienen aan vooraf te gaan; het blijvend groen inrichten van de recreatiezone tussen de oude Demer en de Demer. Hoogdynamische vormen van recreatie zijn in deze zone niet gewenst. Om de natuurontwikkeling op hoger niveau te bewerkstelligen wordt een herbestemming voorgesteld van het recreatief gebied naar een zacht groen recreatief gebied.



ARCADIS Gedas NV

PKOK


1) Opmaak van een stedenbouwkundige analyse en een beeldkwaliteitplan van de kern Zichem Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van het gebied binnen de stadswallen, dient een stedenbouwkundige analyse gevolgd door een beeldkwaliteitplan een kader te bieden voor de verder ontwikkeling van het gebied. Op basis daarvan kunnen bovenstaande concepten getoetst worden en verder vertaald in een masterplan en RUP (zie hieronder). Aandachtspunten hierbij zijn: de morfologie van het centrum, de historische betekenis (oa. Het gebruik van ijzerzandsteen…), haar samenhang en haar identiteit. Net zoals bij Scherpenheuvel dient deze studie te gebeuren in nauw overleg met de afdeling Monumenten en Landschappen en de afdeling cultuur van de Provincie. 2) Opmaak van een masterplan en later RUP voor de kern Gezien het cultuurhistorisch en esthetisch belang van deze kern, wordt voor de kern Zichem, ter voorbereiding van het RUP, ook een masterplan opgemaakt, met bovenstaande analyse en beeldkwaliteitplan als kader. Aandachtspunten hierbij zijn: landschappelijke inpassing en afwerking van de historische stadswallen; integratie van de Demer in de kern; opstellen van randvoorwaarden naar het cultuurhistorisch centrum en vooral het marktplein; streven naar een grillige dichte bebouwing in de kern, aansluitend bij het bestaand karakter; voorstel naar strategische projectzone tussen de kern en de Demer; …. Het RUP zal vervolgens een aantal bestemmingen vastleggen en een aantal inrichtingsprincipes vanuit het masterplan verordenend vastleggen: concrete inrichting van het binnengebied binnen de oude stadswallen; herbestemmen van recreatiezone naar groene zone met recreatieve ondersteuning; bestemmen van de strategische projectzone; opname van het geboortehuis van Ernest Claes met voorstel tot functiewijziging; opname van het voetbalterrein aan de oude stadwallen: beperkte uitbreiding naar de kern toe; reserveren van het woonuitbreidingsgebied naar een latere planperiode; … 3) Herinrichting van het openbaar domein Om de ruimtelijke kwaliteit in de dorpskern te verhogen worden volgende infrastructurele maatregelen vooropgesteld. Dit wordt als suggestie naar het Vlaams Gewest bij het uitwerken van een mobiliteitsconvenantgebonden opdracht voorgesteld of voor de evaluatie van het mobiliteitsplan: - herinrichting van de oude spoorwegverbinding tussen Maagdentoren en Station en directe omgeving rond spoorweg; - herinrichting van de stationsomgeving; - aanleg van voetgangersbrug over de Demer; - aanleg van voetgangersverbinding tussen kern en station; - opwaarderen van de oevers. 4) Suggestie naar hogere overheid: Opmaak van een haalbaarheidsstudie (MER) voor kano- en kayakvaart langs de Demer Voorgesteld wordt om de kern Zichem (en Testelt) toeristisch-recreatief op te waarderen door eventuele stopplaatsen voor kano- en kayak. Hiervoor zal eerst op hoger niveau dienen nagegaan te worden of de Demer hiervoor geschikt is (op het vlak van milieu, technisch…).



ARCADIS Gedas NV

QK

ofsfboalom=qbpqbiq=

Testelt is het andere kleinere rivierdorp met een belangrijk cultuurhistorisch aandeel. Deze kern dreigt volledig aaneen te groeien met Averbode. Naar aanleiding van de analyse van de bestaande toestand en de daarvan afgeleide potenties, kwaliteiten, bedreigingen en knelpunten geïnventariseerd in vorig hoofdstuk worden, doelstellingen voorgesteld die tot doel hebben de potenties en kwaliteiten te versterken en de bedreigingen en knelpunten te beperken of minimaliseren. De doelstellingen die beoogd worden voor Testelt zijn: - Testelt blijvend profileren als rivierdorp; - behouden van het kleinschalige, humane karakter van het centrumgebied; - behouden en versterken van de ruimtelijk functionele synergie tussen de Demer, de watermolen en de kerk; - versterken van de visuele relatie tussen het centrumgebied en de groene getuigenheuvel Voortberg; - integratie van stedelijk groen op strategische zichtlocaties; - beperken van een ongebreidelde verlinting en verdichten van de huidige bestaande woonkern; - afbakenen en vrijwaren van groene, landschappelijke eenheden; - concentreren van de centrumfuncties en voorzieningen; - opwaarderen van het toeristisch recreatieve potentieel van Testelt.

QKNK


Kaart 53: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Testelt De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven: Scherpe begrenzing van de kern Als kleine zelfvoorzienende kern in de gemeente heeft Testelt nog een pakket mogelijkheden aan woonuitbreidingen. Vanuit de open ruimte kunnen een aantal grensstellende voorwaarden gekoppeld worden aan de kern: - het openhouden van de open kamers tussen de rasters; - het bewaren van de kleine landschapselementen; - het afbakenen van de kernen in het rasterlandschap. De woonuitbreidingsgebieden in eerste instantie en binnengebieden buiten de afgebakende kern worden niet aangesneden binnen de huidige planperiode. Het vrijwaren van de toegang tot dergelijk gebied moet indachtig gehouden worden. Buiten deze afgebakende kern wordt ernaar gestreefd enkel residentiële en landbouwgerichte activiteiten toe te laten. Dit betekent concreet dat: - enkel nieuwe centrumfuncties kunnen voorkomen onder de voorwaarde dat: september 2006 Pagina 192 van 221


ARCADIS Gedas NV

-

-

zij samengaan en ondergeschikt zijn aan een woonfunctie op het perceel; beperkt zijn qua oppervlakte (cfr. gangbare bouwdieptes en- breedtes voor woningen met bijgebouwen); - geen hinder t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder) kunnen veroorzaken; de bestaande centrumfuncties kunnen blijven en kunnen nog verder ontwikkelen mits: - de activiteit qua aard en omvang de schaal van de gemeente niet overschrijdt; geen hinder veroorzaakt wordt t.o.v. omliggende bebouwing (zicht, licht, verkeer, milieuhinder…).

Testelt als aangename kern met inbreidingsmogelijkheden op korte termijn In functie van de specifieke behoeften van de doelgroepen kan het binnengebied, gelegen aan Mgr. Bremstraat, Hulst en Teekbroek, aangesneden worden. Een minimumdichtheid van 15 woningen per ha wordt nagestreefd. In dit gebied wordt een gezonde mix van 50% private en 50% sociale woningen nagestreefd.

Deze kleine kern wordt in het zuiden begrensd door de Demervallei, waarvan de brug nu al fungeert als filter voor doorgaand verkeer. Gepaard gaande met de afbakening van de kern, wordt in het noorden ook een verkeerspoort, als toegang tot de kern aangeduid. Verkeersveilige spoorwegovergangen dienen te vermijden dat de barrièrewerking van de spoorweg geen hypotheek legt op de leefbaarheid van de kern. Continuïteit in en attractiviteit van historische dorpskern De historische dorpskern van Testelt dient opgewaardeerd te worden. De vele potenties zijn totnogtoe niet benut: - kwalitatieve integratie van de kerk en de watermolen in het dorpsbeeld; - Testelt met beperkte rol in het toeristischrecreatieve verhaal; - integratie van de cultuurhistorische monumenten in het dorpsbeeld; - integratie van het opnieuw in gebruik nemen van de nu afgesloten Demerarm (meerwaarde van kern en watermolen) - het gebruik van ijzerzandsteen… Gestreefd wordt naar een continuïteit in die historische kern met pleinreeksen en bouwblokken en culturele bakens door: - culturele bakens op te waarderen door eventuele nevenfunctie (horeca…), heraanleg van ruimte rondom… - betere aanleg van de buitenruimte (straten, doorsteken) tussen de verschillende bouwblokken; - streven naar uniformiteit in materiaalgebruik, bouwhoogtes, kleuren van huizen in de verschillende bouwblokken; - heraanleg van de parking rond de kerk. Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van het bouwwerk in relatie tot de omgeving Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

geldt voor de markante gebouwen dat de bestaande beeldbepalende elementen van de bouwwerken dienen gehandhaafd te blijven. Wijzigingen dienen harmonieus met de bestaande architectuur te worden ontworpen en uitgevoerd zodat de authenticiteit van het beeldbepalend bouwwerk gehandhaafd blijft. Ook voor deze kern zal een stedenbouwkundige analyse en een beeldkwaliteitplan worden opgemaakt die als kader kan dienen voor verdere ontwikkelingen. Als rivierdorp dient de Demer op een actieve manier ingeschakeld te worden in de historische kern door: - het eventueel voorzien van een drijvend ponton ter hoogte van de watermolen; - het voorzien van terrassen langs de Demer (bij functiewijziging van watermolen, of ander gebouw….); - watermolens integreren in toeristisch-recreatief verhaal: feestzaal, horeca… Hierdoor wordt niet alleen het beeld verhoogd, maar zal tevens de attractiviteit van de kern worden verhoogd die zowel ten goede komt van de inwoners als van de toeristen en recreanten. In te bufferen voorzieningenconcentratie Functionerend voor zowel de kern Ter Hoeve ten noorden van Testelt en Testelt zelf situeren de voorzieningen zich ter hoogte van het kruispunt Voort-Kattestraat-Plaats met een goede ontsluiting en bediening voor verschillende kernen. Dit is een beperkte voorzieningenconcentratie die op verkeerstechnisch vlak (parkeervoorzieningen, ontsluiting naar de lokale verbindingswegen) dient heringericht te worden. Bijkomende winkels moeten op deze locatie worden vermeden en dienen zich te lokaliseren in de kern Scherpenheuvel. Aandachtspunt bij de herstructurering van het gebied is de inbuffering naar achterliggende open ruimte.



ARCADIS Gedas NV

Integratie van de Voortberg in de kern Palend aan de kern ligt een typische deels bebouwde getuigenheuvel Voortberg. Enige integratie van de Voortberg in de kern ontbreekt. Door het aanleggen van groenbeplanting langs de weg Dijk en langs het Dorp wordt niet alleen de Voortberg doorgetrokken tot in de kern, maar wordt ook een relatie gelegd tussen de historische kern en de Voortberg, met het dorpspanoramapunt. Deze Voortberg is grotendeels doorsneden door landelijke woonlinten. Gestreefd wordt naar het maximaal behoud van het privaatgroen op de percelen. Het verkavelen in functie van het kleiner maken van de perceelsstructuur wordt niet toegelaten.

QKOK


1) Opmaak van een stedenbouwkundige studie en beeldkwaliteitplan voor de kern Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van de kern, dient een stedenbouwkundige analyse gevolgd door een beeldkwaliteitplan een kader te bieden voor de verdere ontwikkeling van het gebied. Op basis daarvan kunnen bovenstaande concepten getoetst worden en verder vertaald in een masterplan en RUP (zie hieronder). Aandachtspunten hierbij zijn: de morfologie van het centrum, de historische betekenis (oa. Het gebruik van ijzerzandsteen…), haar samenhang en haar identiteit. Net zoals bij Scherpenheuvel en Zichem dient deze studie te gebeuren in nauw overleg met de afdeling Monumenten en Landschappen en de afdeling cultuur van de Provincie. 2) Opmaak van een masterplan en eventueel RUP voor Testelt Gezien het cultuurhistorisch en esthetisch belang van deze kern, wordt voor de kern Testelt, een masterplan opgemaakt en later eventueel RUP om een aantal bestemmingen verordenend vast te leggen. Aandachtspunten hierbij zijn: integratie van de Voortberg in de kern; opwaarderen van het cultuurhistorisch centrum met maximale integratie van waardevol bouwkundig erfgoed: kerk, watermolen…; mogelijkheden onderzoeken voor een drijvende ponton ter hoogte van de Demer met terrassen langs de Demer, integreren van oude Demerarm; betere aanleg van de buitenruimte door het streven naar uniformiteit in het ganse cultuurhistorisch centrum; … Bij de uitwerking ervan zal maximale aandacht besteed worden aan de morfologie en de betekenis van het rivierdorp, de samenhang, de identiteit van deze kern. Hierbij worden voorstellen gedaan naar het herinrichten van de openbare ruimte met voorstel van straatmeubilair, materiaalgebruik,…. 3) RUP voor het afbakenen van de voorzieningenconcentratie Specifiek wordt ter hoogte van het kruispunt Voort-Kattestraat een RUP opgemaakt om de bestaande voorzieningen te bestendigen. Aandachtspunten binnen het RUP zijn: buffering naar het achterliggende landschap; verkeerstechnisch veilige inrichting met het voorzien van voldoende parkeerruimte; geen bijkomend aanbod creëren; Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

optimalisatie van het bestaande ruimtegebruik.



ARCADIS Gedas NV

RK

efpqlofpè=pqo^^qalom=pèllkabo_rhbk=

Schoonderbuken is een typisch historisch gegroeid straatdorp met een beperkte voorzienende rol t.o.v. haar omliggende gemeente. Naar aanleiding van de analyse van de bestaande toestand en de daarvan afgeleide potenties, kwaliteiten, bedreigingen en knelpunten geïnventariseerd in vorig hoofdstuk, worden doelstellingen voorgesteld die tot doel hebben de potenties en kwaliteiten te versterken en de bedreigingen en knelpunten te beperken of minimaliseren. De doelstellingen die beoogd worden voor Schoonderbuken zijn: − identiteit van Schoonderbuken als historisch straatlint behouden en versterken; − opwaarderen tot volwaardige kleine woonkern; − versnippering en uitdeining van kern in noord-zuidelijke richting tegengaan, enkel vervolledigen van de morfologische en functionele structuur.

RKNK


Kaart 54: Gewenste ruimtelijke structuur van het historisch straatdorp Schoonderbuken De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven: Historisch straatlint Schoonderbuken als kleine zelfstandige kern Schoonderbuken is een kleine zelfvoorzienende kern in het zuiden van de gemeente met een historisch gegroeid lintstructuur. Het behoud van het historisch gegroeid rechtlijnig karakter van Schoonderbuken als straatdorp staat voorop. Functionele ontwikkelingen op maat van de kern zijn nog mogelijk.

Dit betekent: - accentueren van de morfologische structuur door de herinrichting van het openbaar domein: vastgelegde bouwlijn, groenelementen (bomenrij) om lintstructuur en centrum te versterken; - bundelen van voorzieningen in de kern met ontwikkelingsmogelijkheden, bestemmen van zonevreemde voetbalvelden aan de kern als woonondersteunende voorzieningen (bundel van recreatieve voorzieningen in de kern), aansnijden van binnengebieden op lange termijn aanpalend aan het centrum in functie van de specifieke behoeften. Aangezien deze kern op provinciaal niveau niet is weerhouden als kern, worden geen voorstellen gedaan naar woonontwikkelingen.



ARCADIS Gedas NV

Groene vingers tot in de kern Gelegen in het open landschap is het belangrijk om de aanwezige groene open vingers door te trekken in de kern. Deze zorgen voor nog mooie open zichten naar het omliggende landschap. Dit betekent ook dat de aanwezige wooninbreidingsgebieden niet worden aangesneden: - gebied (13) gelegen tussen Koekoekstraat en Polebergstraat; - gebied (12) gelegen aan de Miskruisstraat. De vrij te houden open ruimten binnen de rand van de kern kunnen verder doorgetrokken worden tot in de kern zelf via kleine ingrepen in het openbaar domein: vb. doortrekken tot aan het kleine parkje aan het kerkhof. Verkeersleefbaar centrum Door een kwalitatieve herinrichting van het openbaar domein met het oog op het versterken van de historische lintstructuur, worden niet alleen de stedenbouwkundige kwaliteit verhoogd, maar in functie van een verkeersleefbaar centrum zal bij de herinrichting ook aandacht uitgaan naar de doortocht doorheen de hoofdstraat. Eénvormigheid in de toepassing van materiaalgebruik, verlichting, groen en meubilair staat voorop. Het herinrichten van de doortocht in het centrum is noodzakelijk om het centrum te versterken en om het sluipverkeer naar de E314 tegen te houden.

RKOK


1) Opmaak van een masterplan publieke ruimte voor het centrum Om de historische lintstructuur te versterken wordt een masterplan voor de kern opgemaakt. Aandachtspunten hierbij zijn: Houwaartstraat ontwikkelen als centrumstraat met mogelijkheden voor grotere bouwdieptes… accentueren van de lintstructuur in straatmeubilair, in voorbouwlijn… verbetering van de open ruimte herinrichting van het openbaar domein om zo sluipverkeer te verhinderen …



ARCADIS Gedas NV

SK

dbtbkpqb=orfjqbifghb=pqor`qrro=sllo=ab=sbopèfiibkab=lmbk= orfjqbdb_fbabk=

De gewenste ruimtelijke structuur van het open ruimtegebied bestaat enerzijds uit gebieden waar één van de open ruimtefuncties (natuur, landbouw…) prioritair is en alle ontwikkelingsmogelijkheden krijgt, desgevallend met strikte beperking t.o.v. andere ruimtegebruikers. Anderzijds zijn er open ruimtestructuren waarin de verschillende functies meer in evenwicht met elkaar kunnen ontwikkelen en/of behouden blijven.

SKNK

aÉ=ÖÉïÉåëíÉ=êìáãíÉäáàâÉ=ëíêìÅíììê=

Kaart 55: Gewenste ruimtelijke structuur van het open ruimtegebied De gewenste ruimtelijke structuur voor deze deelruimte bestaat uit volgende concepten met daaraan gekoppeld een aantal zo concreet mogelijke ontwikkelingsperspectieven: Demervallei als bovenlokale groenstructuur De Demervallei is een belangrijke ecologische structuur op bovengemeentelijk niveau. De functie natuur is dan ook prioritair voor het ganse gebied. Grote delen zijn geselecteerd op Vlaams niveau in de eerste fase van het VEN of werden gerealiseerd als habitatrichtlijngebied in het kader van de Europese richtlijn voor het uitwerken van Natura 2000. Een natuurrichtplan is in opmaak.

In grote lijnen dient de open ruimte maximaal in functie van natuur gevrijwaard te worden en worden alle andere functies die hinderlijk zijn ten aanzien van het functioneren van de open ruimte op lange termijn afgebouwd. Als suggesties naar hogere overheid worden hiervoor volgende maatregelen vooropgesteld. De concrete ontwikkelingsperspectieven zullen evenwel grotendeels door initiatieven van hogere overheden bepaald worden: − Afbakenen van historisch permanente graslanden. − Afbouwen van permanente bewoning in de Demervallei Ten zuiden van de Demervallei kenmerkt zich een verblijfsrecreatieve zone waar grotendeels permanente bewoning voorkomt, dat zich ook verder uitgebreid heeft in het valleigebied. Het is niet gewenst dat het permanent wonen in deze zone wordt gestimuleerd omdat: de zone is opgenomen op de kaart van de recent overstroombare gebieden; de zone ruimtelijk gezien niet aansluit bij een dorpskern; de zone te belangrijke natuurlijke waarden heeft. Echter gezien het toeristisch-recreatief belang van deze zone, onder andere door de aanwezigheid van de visvijvers en de vraag naar weekendverblijven in een rustig groene omgeving, wordt Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

voorgesteld om enkel in de bestaande zone van verblijfsrecreatie weekendverblijven te laten bestaan. Aandachtspunten voor de vormgeving: strenge reglementering naar bijgebouwen, enkel houten constructies, kwaliteitsverbetering van het openbaar domein, maatregelen naar integraal waterbeheer… Voor het permanent wonen wordt in deze zone een uitdoofscenario opgesteld: de bestaande eigenaars kunnen er blijven wonen. Enkel instandhoudings- en verbeteringswerken zijn mogelijk. Het herbouwen of bouwen van nieuwe constructies wordt niet toegelaten. − mogelijkheid tot agrarisch medegebruik buiten de ecologische prioritaire gebieden, nl. de broeken. Hierbij kunnen vanuit ecologische overwegingen perken gesteld worden aan de landbouwgebruiken. Het optrekken van landbouwbedrijfsgebouwen is – net als andere bebouwing – evenwel uitgesloten. − mogelijkheid tot het voorzien van recreatief medegebruik door: de aanleg van een fietspad tussen de kern Zichem en de kern Testelt (missing link in het provinciaal fietsroutenetwerk): In het kader van het realiseren van een netwerk tussen de verschillende kernen, en de groeiende belangstelling voor wandelen fietspaden in groengebieden in de vorm van natuurgerichte recreatie, heeft het gemeentebestuur in overleg met Natuurpunt, provincie… een aantal wandelen fietslussen aangeduid die op korte termijn zullen gerealiseerd worden in de Demervallei en een verbinding mogelijk maken tussen Testelt en Zichem. Eén van deze wandelpaden vertrekt van de cultuurhistorische baken, het geboortehuis van Ernest Claes, waar er ideeën zijn om een natuureducatief centrum te maken als poort tot de Demervallei. Dit idee wordt vanuit de toeristisch-recreatieve netwerkvorming zeker gesteund en zal de doelstelling om een verscheiden aanbod te creëren helpen waarmaken.

Door het kanaliseren van de fietsen wandelmogelijkheden in de Demervallei worden de natuurwaarden niet in gevaar gebracht, maar wordt natuurgerichte recreatie mogelijk gemaakt. natuurgerichte recreatie te vertrekken vanuit het natuureducatief centrum op te richten in het geboortehuis van Ernest Claes behoud van de visvijvers. De bestaande visvijvers kunnen in de ganse vallei onder huidige vorm blijven bestaan. Enkel de hoofdactiviteit kan worden uitgeoefend. Andere recreatieve nevenactiviteiten (horeca) zijn niet toegelaten in deze zone. zoekzone verblijfsrecreatie gekoppeld aan de zuidelijke Demervallei en directe omgeving − Duidelijke ontwikkelingsperspectieven voor de bestaande woningen en bedrijven in het valleigebied: bebouwing verspreid in het valleigebied Hier gelden de decretale mogelijkheden voorzien voor ruimtelijke kwetsbare gebieden als maximale ontwikkelingsmogelijkheid. Aan bestaande woningen kunnen instandhoudingswerken worden uitgevoerd. Deze gebouwen kunnen intern worden verbouwd. Er worden geen nieuwe functies of nevenfuncties voorzien. bebouwing gelegen aan uitgeruste lokale verbindingswegen. Zoals omschreven in de micro-analyse van de deelruimten, liggen een aantal zonevreemde woningen langs de verbindingswegen in de Demervallei (zie informatief deel). Deze woningen zijn gelegen in de nabijheid van een landelijk woonlint op het gewestplan, of zijn gelegen in de nabijheid van goedgekeurde verkavelingen. Uitgaande van de bestaande vergunde toestand, uitgaande van de ligging langs een geselecteerde lokale weg en uitgaande van het beperkte ecologisch functioneren van de Demervallei langsheen deze verbindingswegen wordt als suggestie naar hogere overheid voorgesteld om de herbouw van deze woningen toe te laten. Niettegenstaande is het beleid gericht op het versterken van het



ARCADIS Gedas NV

groen karakter, ook langs deze wegen. Dit betekent concreet dat er verder geen onderscheid wordt gemaakt tussen de zonevreemde en de zone-eigen woningen, maar dat via de opname in een RUP de bestaande resterende open ruimte maximaal in de ganse zone langs de lokale weg gevrijwaard blijft. Dit kan door het maximaal behoud van de bestaande kleine landschapselementen, het opleggen van beperkingen van verhardingen in de tuin, het verbieden van het kappen van bomen (tenzij om veiligheidsredenen), het verhinderen van een vertuining van achterliggend gebied, het afbakenen van een achterbouwlijn, het beperken van de perceelsdiepte,…. Hierdoor wordt een bepaalde rechtszekerheid gecreëerd voor de bestaande zonevreemde woningen in dit aangetast natuurlijk gebied, maar wordt tegelijkertijd strenger opgetreden dan voor de verschillende woongebieden met landelijk karakter. Concrete ontwikkelingsmogelijkheden voor zonevreemde woningen zijn: in de aangetaste delen van de valleigebieden en bossen worden geen uitbreidingen toegelaten. De bestaande woningen kunnen naast instandhoudingswerken herbouwd worden tot maximum 850 m3. Er worden geen nieuwe of nevenfuncties voorzien. geen enkele vorm van bedrijvigheid mag voorkomen in deze zone. Bestaande bedrijven kunnen, in zoverre ze de natuurlijke omgeving niet aantasten, enkel en alleen blijven bestaan. De leegstaande bedrijfsgebouwen (2 in 2004) die duidelijk de natuurwaarden aantasten dienen op termijn te verdwijnen.

Averbodebossen en beboste getuigenheuvels als groene stapstenen De Averbodebossen zijn eveneens groenstructuren van Vlaams niveau. Ook hier primeert de functie natuur. Grote delen zijn ook geselecteerd op Vlaams niveau in de eerste fase van het VEN of werden gerealiseerd als habitatrichtlijngebied in het kader van de Europese richtlijn voor het uitwerken van Natura 2000. Een natuurrichtplan zal worden opgemaakt. Daarnaast fungeren de beboste getuigenheuvels als ecologische stapstenen op lokaal niveau. Algemeen dient de versnippering van de bebossing tegengegaan te worden door functies die hinderlijk zijn ten aanzien van het functioneren van de bosstructuur te beperken. In grote lijnen dient de open ruimte maximaal in functie van natuur gevrijwaard te worden en worden alle andere functies die hinderlijk zijn ten aanzien van het functioneren van de open ruimte op lange termijn afgebouwd. De holle wegen in het gebied worden behouden. Als suggesties naar hogere overheid worden hieronder volgende maatregelen vooropgesteld: − Actief uitdovingsbeleid naar illegale weekendhuisjes. Vele van deze weekendhuisjes zijn permanent bewoond. Voor het permanent wonen wordt in deze zone een uitdoofscenario opgesteld: de bestaande eigenaars kunnen er blijven wonen. Enkel instandhoudings- en verbeteringswerken zijn mogelijk; het herbouwen of bouwen van nieuwe constructies wordt niet toegelaten. − Duidelijke ontwikkelingsperspectieven voor de bestaande woningen en bedrijven in het bosgebied: bebouwing verspreid in de beboste gebieden Hier gelden de decretale mogelijkheden voorzien voor ruimtelijke kwetsbare gebieden als maximale ontwikkelingsmogelijkheid. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

Aan bestaande woningen kunnen instandhoudingswerken worden uitgevoerd. Deze gebouwen kunnen intern worden verbouwd. Er worden geen nieuwe functies of nevenfuncties voorzien. bebouwing gelegen aan uitgeruste lokale verbindingswegen. Zoals omschreven in de micro-analyse van de deelruimten, liggen een aantal zonevreemde woningen langs de verbindingwegen langsheen of doorheen de getuigenheuvel (zie informatief deel). Deze woningen zijn gelegen in de nabijheid van een landelijk woonlint op het gewestplan, of zijn gelegen in de nabijheid van goedgekeurde verkavelingen. Uitgaande van de bestaande vergunde toestand, uitgaande van de ligging langs een geselecteerde lokale weg en uitgaande van het beperkt ecologisch functioneren van de bossen langsheen deze verbindingswegen wordt als suggestie naar hogere overheid voorgesteld om de herbouw van deze woningen toe te laten. Niettegenstaande is het beleid gericht op het versterken van het groen karakter, ook langs deze wegen. Dit betekent concreet dat er verder geen onderscheid wordt gemaakt tussen de zonevreemde en de zone-eigen woningen, maar dat via de opname in een RUP de bestaande resterende open ruimte maximaal gevrijwaard blijft. Dit kan door het maximaal behoud van de bestaande kleine landschapselementen, het opleggen van beperkingen van verhardingen in de tuin, het verbieden van het kappen van bomen (tenzij om veiligheidsredenen), het verhinderen van een vertuining van achterliggend gebied, het afbakenen van een achterbouwlijn, het beperken van de perceelsdiepte... Hierdoor wordt een bepaalde rechtszekerheid gecreëerd voor de bestaande zonevreemde woningen in dit aangetast natuurlijk gebied, maar wordt tegelijkertijd strenger opgetreden dan voor de verschillende woongebieden met landelijk karakter. Concrete ontwikkelingsmogelijkheden voor zonevreemde woningen zijn: in de aangetaste delen van de valleigebieden en bossen worden geen uitbreidingen toegelaten. De bestaande woningen kunnen naast instandhoudingswerken herbouwd worden tot maximum 850 m3. Er worden geen nieuwe of nevenfuncties voorzien. geen enkele vorm van bedrijvigheid mag voorkomen in deze zone. Bestaande bedrijven kunnen, in zoverre ze de natuurlijke omgeving niet aantasten, enkel en alleen blijven bestaan. − Mogelijkheid tot het voorzien van recreatief medegebruik (passieve recreatie) door: De aanleg van fietsen wandelpaden in de Averbodebossen en eventuele mountainbikeparcours; het publiek toegankelijk maken van de beboste getuigenheuvels; geen gemotoriseerd verkeer in de beboste getuigenheuvels. − Mogelijkheid tot agrarisch medegebruik in de open zone rond de abdij met een volledig bouwverbod

Het open landschap Dit is een nog vrij ongeschonden gebied in het zuidoosten van de gemeente en iets meer versnipperd gebied ten zuiden en zuidwesten van de gemeente. Het zijn gebieden waar de landbouw overwegend voorkomt. In grote lijnen dient de open ruimte maximaal in functie van landbouw als belangrijke speler met aandacht voor de landschappelijke inpassing.

−

Maximale ontwikkelingskansen nastreven voor de landbouw:



ARCADIS Gedas NV

bestaande landbouwbedrijven kunnen maximaal ontwikkelen. Nieuwe agrarische constructies kunnen slechts ingeplant worden, wanneer ze geen aaneengesloten open ruimtegehelen versnipperen en wanneer ze de kwaliteit van het omliggende landschap niet verstoren. als er bij een bedrijfsbeëindiging bedrijfsgebouwen m.i.v. woningen vrijkomen, blijven ze integraal deel uitmaken van de agrarische structuur en komen ze uitsluitend in aanmerking voor nieuwe of herlokaliserende land- en tuinbouwbedrijven of woningen zoals in het decreet bepaald. andere bebouwingsvormen worden er in deze gebieden niet gestimuleerd, teneinde het open karakter te kunnen vrijwaren; om de landbouw hier optimaal te laten ontwikkelen, wordt enkel agrarische verbreding (verandering binnen de agrarische sector) voorgesteld: o vermarkting, kleinschalige verkoop via de boerderij; o hoevetoerisme; o voortbrenging van kwalitatief hoogstaande producten; o wijncultuur; o tuinaanlegbedrijf mits de planten daar worden gekweekt; o … Een randvoorwaarde die daarbij wordt opgelegd, is dat de ontwikkelingen niet onomkeerbaar mogen zijn en niet dominant mogen worden in dit deelgebied. De nadruk moet blijven liggen op grondgebonden agrarische activiteiten. Structurele verbreding (van agrarische sector naar een andere sector) is niet toegelaten. − Landschappelijk integreren van de bebouwing op de plateaus zowel in de woonlinten als voor de verspreide bebouwing Een specifieke vorm van kleinschalige woonlinten bevindt zich in het zuidoosten van de gemeente en zijn meestal gelegen op de heuvelflanken. Gezien het landschappelijk belang van deze reliëfovergangen is extra aandacht noodzakelijk naar de beeldkwaliteit van dergelijke linten: o vermijden van nieuwe bebouwing op de heuvelruggen (enkel binnen het bestaande rood van het gewestplan); o streven naar een lage bouwhoogte (twee bouwlagen met dakvolume); o ruimtelijke randvoorwaarden opstellen naar landschappelijke inpassing (bouwhoogtes, materiaalgebruik, geen hoge bakens (zoals masten),…. o het bewaren van het open karakter met typische perceelsrandbegroeiing van hagen en houtkanten (bocagelandschap); o bij aanpassing en eventuele afbraak of nieuwbouw dient de historische en visuele betekenis gerespecteerd te worden. Andere nieuwe functies dan wonen en landbouw zijn niet wenselijk binnen deze zone. Bestaande bedrijven kunnen blijven bestaan en eventueel beperkt uitbreiden voor zover zij enkel wonen en landbouwbedrijven of andere activiteiten die qua schaalgrootte en qua activiteiten (milieu, geluid, verkeer,…) niet hinderlijk zijn voor de directe omgeving. Beperkingen gelden hierbij zeker naar de hoogte van het bouwen en naar het landschappelijk integreren van de bebouwing. − Het beperken van ontwikkelingen langsheen de N10, de Diestsestraat. Zowel voor de zone-eigen als voor de zonevreemde woningen langsheen de Diestsestraat wordt een visie ontwikkeld het wonen wel mogelijk laat en woonondersteunende functies, maar geen verdere ontwikkelingskansen biedt aan andere dan woonondersteunende voorzieningen. Vanuit het landschappelijke belang van deze deelruimte, zullen de ontwikkelingsperspectieven zodanig opgesteld worden dat zichten naar de achterliggende open ruimte open blijven. − Vrijwaren van bebouwing rond de zone van het oude spoorwegtraject. Het oude spoorwegtraject van Scherpenheuvel tot Zichem wordt als structuurbepalend lijncomponent opgenomen met het oog op het bebouwingsvrij houden en maximale beleving van de open ruimte te hebben. Hieruit kunnen ruimtelijke beperkingen vloeien voor direct aanpalende functies. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

Het zonevreemd voetbalterrein Molenstraat gelegen aan de kern van Scherpenheuvel en langs de oude spoorwegroute kan, gezien de bestaande toestand en palend aan de kern, dergelijk terrein blijven. Enkel instandhoudingwerken mogen uitgevoerd worden binnen het bestaande terrein. Het rasterlandschap Dit zijn gebieden ten noorden en ten zuiden van de Demer gekenmerkt door open ruimtegebieden, versnippert door lintbebouwing, kleine landschapselementen, kleine bosfragmenten en kleine landbouwpercelen. De landbouw dreigt verder achteruit te gaan door de verregaande versnippering van de open ruimte. De resterende open ruimten zijn niet alleen belangrijk voor de resterende landbouw, ze zijn ook belangrijk voor de identiteit van de landelijke gemeente en voor de woonkwaliteit. Bovendien kunnen ze ingeschakeld worden in nieuwe vormen van landbouw en landbouwaanverwante functies (structurele en agrarische verbreding) en hebben zo ook een (potentieel) economische waarde.

De nog aanwezige open ruimte worden dan ook zoveel mogelijk gevrijwaard. Volgende specifieke beleidselementen kunnen hieraan gekoppeld worden: − Voorkomen van verdere versnippering van de open ruimtekamers en onomkeerbare inname door harde functies: o de nog bestaande open ruimten moeten worden voorbehouden voor grondgebonden landbouwactiviteiten (akkerland, grasland) mits rekening te houden met de bestaande kleine landschapselementen. Indien nieuwe agrarische bebouwing noodzakelijk is, sluit deze aan bij de bestaande linten of gebouwen. o het geven van een groene bestemming aan de holle wegen of buurtwegen of het vermijden dat zij ingenomen worden door andere gebruikers. Vanuit de Intereg III-projecten is Scherpenheuvel-Zichem opgenomen in het project Groene WoudGroen Hage(n)land. De ecologische herinrichting van de holle wegen en het omliggende staat in de periode 2003-2005 op het programma. o het stimuleren van aanplant van kleine landschapselementen. Vanuit de overkoepelende organisatie heeft Scherpenheuvel-Zichem zich akkoord verklaard met het opgestelde KLE-subsidiereglement, waarbij particulieren, exclusief landbouwers in hoofdberoep, kunnen aanspraak maken voor het aanplanten en het onderhouden van KLE’s (poelen, hagen, houtkanten, knotbomen). o het geven van een groene bestemming aan kleine bosfragmenten in die open ruimtekamers; o het afbakenen van historisch permanente graslanden: o het integreren van het bedrijventerrein langs de Weg Messelbroek. Dit houdt een betere afstemming in tussen de bedrijven en de woonfunctie, het stimuleren van een groen kader op het bedrijventerrein, het voorzien van een buffer naar de Demervallei en het herlokaliseren van verkeershinderende bedrijven.



ARCADIS Gedas NV

het niet aansnijden op korte tot middellange termijn van volgende binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden. Om ontwikkelingen op lange termijn niet in de weg te staan wordt de nadruk gelegd op het vrijwaren van de toegangswegen: o gebied (8)gelegen tussen Langedreef-Weefbergstraat: vrijwaren van toegang; o gebied (15) gelegen tussen de Averbodeweg-Kompaniestraat-Tessenderlobaan in Okselaar; o WUG (K en L) langs de Turnhoutsebaan in Okselaar; − Bundelen van de buurtvoorzieningen in de kleine kernen: Okselaar, Ter Hoeve, Messelbroek, Keiberg en Groen Hoeve. Woonondersteunende recreatieve voorzieningen in of aan de kern kunnen blijven bestaan en desgewenst verder ontwikkelen: − voetbalterrein Eikeveldstraat gelegen aan de kerk Messelbroek aan de kern Messelbroek; − recreatieve bundel van speelterrein Brabantsebaan, Voetbalterrein en 2 trainingsvelden gelegen aan de Pastoor Brissacstraat in de kern Okselaar; − voetbalterrein Brabantsebaan gelegen aan de kern van Okselaar. Beperkte uitbreiding van 2 ha van het bestaand bedrijventerrein Schuttersveld gelegen langs de N10 voor de herlokalisatie van 3 bedrijven omwille van hun verkeersgenerend karakter, hun beperkte ruimte of hinder ten opzichte van omwonenden. − Transportbedrijf Postillion: gelegen op het bestaande bedrijventerrein Weg Messelbroek en in valleigebied van de Demer − Koelinstallaties Eurofresh: gelegen op de rand van een beboste getuigenheuvel − Busbedrijf Manneberg: gelegen in de kern van Scherpenheuvel Ruimtelijke randvoorwaarden bij het uitwerken van de visie zijn: − landschappelijke inkadering (voornamelijk naar de achterliggende open ruimte); − streven naar een verantwoord economisch ruimtegebruik; − eventueel een volledige ruimtelijke herstructurering van het bedrijventerrein wat zou kunnen leiden tot een kleinere oppervlakte-inname. Omwille van de huidige locatie van het bedrijventerrein, nabij de secundaire ontsluitingsweg N258 die aansluiting geeft op het hoger verkeersnetwerk, wordt een beperkte uitbreiding van max. 2 ha toegelaten. Behouden en integreren van de lokale ambachtelijke zone Weg Messelbroek: Voornamelijk vanuit grensstellende voorwaarden uit de open ruimte en vanuit verkeersoogpunt, kan enkel de huidige toestand worden behouden mits volgende specifieke beleidslijnen: − landschappelijke integratie, zeker naar de Demervallei; − kleinschalig karakter dient behouden te blijven. Dit betekent dat grootschalige bedrijven op termijn zullen moeten herlokaliseren; − het behoud van het groene karakter; − De bestaande bedrijven kunnen niet meer worden uitgebreid, teneinde het kleinschalig karakter te behouden. Op lange termijn wordt een dubbele bestemming vooropgesteld naar wonen toe. Behoud van de landschappelijke kenmerken - behoud van de achterliggende open ruimtekamers door de grens van het inrichten van een tuin te beperken tot 50m; - streven naar een lagere woondichtheid om open zicht te houden: 8-10 woningen per ha of een straatbreedte van 20-25m; - behoud van de kleine landschapselementen en holle wegen en integratie ervan bij nieuwe bouwconstructies; - nieuwe gebouwen sluiten aan bij bestaande gelegen langs een uitgeruste weg; - geen bijkomende woonontwikkelingen stimuleren (enkel binnen het bestaande rood van het gewestplan). - Op basis van de cultuurhistorische en architectonische aspecten en vanwege de waardering voor de stedenbouwkundige situering en het unieke karakter van het bouwwerk in relatie tot de omgeving geldt voor de markante gebouwen dat de bestaande beeldbepalende elementen van de bouwwerken dienen gehandhaafd te blijven. Wijzigingen dienen harmonieus met de o

-

-

-



ARCADIS Gedas NV

bestaande architectuur te worden ontworpen en uitgevoerd zodat de authenticiteit van het beeldbepalend bouwwerk gehandhaafd blijft. Naast het wonen zijn slechts een beperkt aantal voorzieningen mogelijk: - geen gemeenschapsvoorzieningen of openbare nutsvoorzieningen (scholen, muziek- en kunstacademie, brandweer, politie…) of sociaal-culturele inrichtingen (tenzij voor deze laatste gesitueerd in een waardevol gebouw); - geen appartementen; - geen omvorming naar meergezinswoningen; - onder geen beding handel of horeca, tenzij een logiesverstrekkend bedrijf van max. 4 kamers (de zone voor verblijfsrecreatie primeert op het rasterlandschap). Handelszaken zijn omwille van hun verkeersaantrekkend effect en centrumkarakter niet wenselijk. Bovendien is het voor de handelszaken gunstig een ligging te hebben dicht bij andere handelszaken, zowel voor de rendabiliteit van de handel op zich, als ook om de verplaatsingsbehoeften van de klanten te beperken (naar een centrum waar alles geconcentreerd zit). - geen nieuwe dienstverlening (vrije beroepen, kantoren, sociale dienstverlening, bankinstellingen…) groter dan 100m². In beperkte mate zijn kleinschalige functies mogelijk gekoppeld aan de woonfunctie van het gebouw of gebouwengeheel. Dit om initiatiefnemers van dergelijke kleinschalige zelfstandige activiteiten niet nodeloos op kosten te jagen (investering in woning enerzijds en kantoor- of werkruimte anderzijds). - geen toeristisch-recreatieve voorzieningen onder vorm van hotels (tenzij in markante gebouwen), informatiekantoren… - geen ambachtelijke of kleinbedrijven zoals drukkerij, garage met toonzaal, schrijnwerkerij, benzinestation, car-wash…. kortom die zaken die de kenmerken van de residentiële omgeving aantasten of beter in een lokaal bedrijventerrein geplaatst worden. In de mate dat zij de omgevingskenmerken niet aantasten en verweefbaar zijn met de omliggende woonomgeving of aansluitend aan de kern, worden zij aanvaard. - bestaande woonondersteunende recreatie, die niet onlosmakelijk samenhangt met typische open ruimteonderdelen (zoals bos, vijvers…) worden op termijn geherlokaliseerd naar de kernen. Het betreft immers functies die bedoeld zijn voor de inwoners en meespelen in het aangename woonklimaat en de levendigheid van de verschillende kernen. Specifiek voor zonevreemde bedrijven: Bestaande bedrijven kunnen op de huidige locatie, onder hun huidige verschijningsvorm blijven bestaan. Aan deze bedrijven kunnen nog uitbreidingsmogelijkheden worden toegekend onder de bijkomende voorwaarde dat: o zij de achterliggende open ruimten niet drastisch schaden door de achterbouwlijn als harde grens te nemen; o zij landschappelijk ingepast worden in de omgeving door o.a. het kleinschalig karakter, het stimuleren van erfbeplanting rond gebouwen; het stimuleren van de aanplanting van kleine landschapselementen (coulisselandschap),…. o zij geen hinder veroorzaken voor de directe omgeving op het vlak van verkeer, milieu, … o zij kleinschalig van karakter zijn en blijven. Landschappelijke integratie van de agrarische bebouwing − het stimuleren van erfbeplanting rond gebouwen; − het stimuleren van de aanplanting van kleine landschapselementen (coulisselandschap); − het groen inkleden van wegen die leiden naar de boskernen; − structurele en agrarische verbreding in bestaande landbouwbedrijven of woonlinten is mogelijk: o verkoop via boerderijen; o kwaliteitsproducten (streekproducten); o nieuwe economische dragers zoals tuinaanleg, veeartsen,…. o beperkte recreatieve mogelijkheden: kinderboerderijen, maneges, zorgboerderijen, … september 2006 Pagina 206 van 221


ARCADIS Gedas NV

horeca onder de voorwaarde dat deze aansluiten bij het toeristisch-recreatief netwerk (zie later); o plattelandstoerisme onder de voorwaarde dat deze aansluiten bij het toeristischrecreatief netwerk; o geen handel, kantoren of diensten die geen enkel verband hebben met de landbouw in brede zin; Recreatief medegebruik dat onlosmakelijk verbonden is met de open ruimte-elementen, zoals visvijvers, kunnen behouden blijven. Gebouwen en parkings worden zoveel mogelijk in het lint voorzien. In functie van het recreatief medegebruik kunnen de beboste getuigenheuvels toegankelijk worden gemaakt voor zachte recreatie. In functie van de opmaak van een sectoraal RUP zonevreemde recreatie kan de haalbaarheid van een herlokalisatie van recreatieve terreinen nagegaan worden. Dit voornamelijk omwille van de draagkracht van de directe omgeving. Als visie wordt voor dergelijke gebieden enkel het behoud van de bestaande toestand weergegeven: o voetbalterrein Nieuwstraat en 2 trainingsvelden gelegen in de Averbodebossen. Gezien de bestaande feitelijke toestand, gezien de ligging binnen een te versterken natuurgebied, kan enkel de bestaande toestand behouden blijven. o voetbalveld en trainingsveld gelegen aan de Weg Messelbroek. Dergelijk voetbalveld is gelegen binnen de rasters waar verweving van functie vooropstaat. Dergelijke woonondersteunende functies dienen aan te sluiten bij een kern. Enkel de bestaande toestand kan behouden blijven. o voetbalterrein Diestsestraat en Mannenberg gelegen langs de N10 liggen ver buiten de kern. Enkel de bestaande toestand kan behouden blijven. o voetbalterrein Schuttersweg gelegen in het rasterlandschap, aan de rand van de beboste getuigenheuvel Mannenberg. De bestaande toestand kan enkel behouden blijven. o

−

SKOK

^ÅíáÉë=Éå=ã~~íêÉÖÉäÉå=

1) Opmaak van een RUP voor de woonlinten Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de zonevreemde linten en de andere woonlinten. De zonevreemde woonlinten en de zone-eigen woonlinten krijgen dezelfde ontwikkelingsperspectieven, zoals bovenstaand geformuleerd, met dat verschil dat de zonevreemde woningen niet opgenomen worden in woongebied om geen interferentie te hebben met andere regelgeving (vormelijk). Dit gezien er morfologisch geen verschil is tussen beide types. Er wordt dus geen bijkomend aanbod gecreëerd. Als basis voor de afbakening van woonlinten gelden volgende bepalingen: − indien zij binnen de 100m gelegen zijn van een bestaande verkaveling of woonlint volgens het gewestplan en de aanpalend op minder dan 70m (gevelbreedte) van de andere gelegen zijn; − indien zij een concentratie vormen van minimum 5 zonevreemde woningen op een tussenafstand van maximum 70m (gevelbreedte). Deze kunnen in functie van de opmaak van het RUP nog worden aangepast. De ontwikkelingsperspectieven gelden volgens de hierboven vermelde deelruimte ‘rasterlandschap’. Specifiek voor de woonlinten gelegen in het deelgebied ‘open landschap’ dient de aandacht gevestigd te worden op de landschappelijke integratie (zie deelruimte open landschap). 2) Opmaak van een RUP voor de overige verspreide zonevreemde woningen Voor de overige verspreid gelegen zonevreemde woningen, wordt een RUP opgemaakt met ontwikkelingsperspectieven conform de decretale bepalingen. Afhankelijk van de deelruimte waarin ze gelegen worden kunnen specifieke ontwikkelingsperspectieven naar inrichting worden meegegeven. De volumebeperkingen zullen voor deze groepering overal hetzelfde inhouden.



ARCADIS Gedas NV

3) Opmaak van een RUP voor de markante gebouwen Voor de specifieke markante gebouwen (zoals Craenenburghoeve, Roeboshoeve, Spellehut…) worden beperkte logies mogelijk gemaakt in het kader van het aanbieden van andere vormen van kleinschalig verblijfstoerisme. De drie voorgaande acties kunnen worden opgenomen in één RUP zonevreemde woningen. 4) Opmaak van een RUP bedrijventerrein Weg Messelbroek Dit omvat het afstemmen van de bedrijvigheid op de woonfunctie, het benadrukken van het kleinschalige en groen karakter en het landschappelijk bufferen van het bedrijventerrein naar de Demervallei. Zowel aan de bestaande bedrijven als aan de bestaande woningen dient via het RUP de nodige rechtszekerheid voor de toekomst geboden te worden. Het RUP kan specifieke voorschriften bevatten om het wonen binnen het bedrijventerrein te integreren. 5) Opmaak van een RUP voor het lokaal bedrijventerrein ter hoogte van Schuttersveld Dit omvat een beperkte uitbreiding van het bestaand bedrijventerrein met ca. 2 ha begrensd door de Haverweide in het noorden. Deze zone is enkel bestemd voor 3 lokale verkeersgenererende bedrijven, die het best zo ver mogelijk van de kern gelokaliseerd worden. En dit maximaal ter herlokalisatie van bestaande transportgebonden of voldoende verkeersgenererende bedrijven (die als storend ervaren worden in de kern). Aandachtspunten hierbij zijn: efficiënt ruimtegebruik dient aangetoond te worden, landschappelijk inpassing naar achterliggend gebied, mogelijke herinrichting van bestaande bedrijfruimte met het oog op een efficiënter ruimtegebruik, duidelijke buffering naar de Schuttersveldstraat. 6) Opmaak van een RUP voor de beboste getuigenheuvels Dit betekent het afstemmen en het creëren van meer aaneengesloten groene beboste ruimtes in de gemeente. Aandachtspunt hierbij is het toegankelijk houden en de recreatieve ondersteunende functie van de verschillende beboste getuigenheuvels. Met uitzondering van Doodbroek zijn verblijfsrecreatie of andere vormen van harde recreatie uitgesloten. 7) Suggestie naar hogere overheid: Opmaak van een RUP voor de woningen in de Demervallei, Averbodebossen en andere beboste getuigenheuvels Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de zonevreemde woningen en de andere woningen gelegen langs de Ernest Claesstraat, Hoornblaas, Reppelsebaan, Herseltsebaan, Grensstraat, Dijk, Mechelsebaan, Pastorie Monseigneurstraat, Bremstraat, Binnenstraat, Engelenberg en Ijsbergstraat. Doel is om de open ruimte zoveel mogelijk in deze woonlinten te vrijwaren. Dit kan door het maximaal behoud van de bestaande kleine landschapselementen, het opleggen van beperkingen van verhardingen in de tuin, het verbieden van het kappen van bomen (tenzij om veiligheidsredenen), het verhinderen van een vertuining van achterliggend gebied, het afbakenen van een achterbouwlijn, het beperken van de perceelsdiepte,…. Doel is ook om zo rechtszekerheid te bieden voor alle woningen langs deze lokale wegen. Dit betekent concreet dat zonevreemde woningen naast de instandhoudingswerken ook mogen herbouwen tot max. 850m³. 8) Afstemmen van het natuurbeleid en het ruimtelijk ordeningsbeleid Binnen andere sectorale deeldomeinen dient een afstemming te gebeuren tussen het natuurbeleid en het ruimtelijk ordeningsbeleid. Hieronder worden een aantal mogelijkheden opgesomd: − maatregelen om compensatieprincipe voor groen, bos en natuur te versterken binnen de gewenste natuurlijke structuur; − opmaak van bosbeheersplannen voor alle getuigenheuvels; − toegankelijk houden of maken van de beboste getuigenheuvels; − opstellen van beheersovereenkomsten inzake kleine landschapselementen .



ARCADIS Gedas NV

9) Opmaak van gemeentelijke verordeningen Gemeentelijke verordeningen zijn ofwel van toepassing op het ganse grondgebied van de gemeente, of op gedeelten. In functie van het vrijwaren van de open ruimte kan de gemeente een verordening opstellen. Bepaalde op te nemen elementen in de RUP’s kunnen eventueel vervangen worden door de opmaak van een stedenbouwkundige of verkavelingverordening: − verordening tot het aanplanten van beplanting. De gemeente beschikt sinds 1995 reeds over een beplantingsverordening die vandaag zo goed als geregeld is in andere decreten en regelgevingen. Ter aanvulling van de gewenste open ruimtestructuur zou meer gebiedsspecifiek een verordening tot het aanplanten van streekeigen bomen, houtkanten, houtwallen, hagen,…. kunnen worden opgemaakt. − verordening om de eigenheid van bebouwing in vb. open landschap te behouden: dus naar esthetische waarde, of het behoud en het versterken van de visuele en historische betekenis van het open landschap (aangepaste gebouwtypologie); − verordening voor de aanleg van groen en beplanting in de tuinzone van woonlinten in het rastergebied of in de Demervallei, Averbodebossen en andere beboste getuigenheuvels; − verordening voor de aanleg van erfbeplanting rond de verspreide bebouwing; − … 10) Verder sectoraal onderzoek − onderzoek naar holle wegen: inventariseren van de bestaande en aanduiden van de te beschermen; − onderzoek naar wandelen fietspaden binnen de Averbodebossen op bovengemeentelijk vlak; − onderzoek en openstellen veldwegen als verbinding binnen en tussen de woonkernen. 11) Toekennen van een voorkooprecht in bepaalde zones bij de RUPs Om het versterken van de open ruimte af te dwingen kunnen binnen de verschillende RUPs voorkooprechten worden toegekend aan specifieke zones 12) Voorstel naar subsidies en belastingen ter uitvoering van ruimtelijk beleid − gemeentelijke subsidies voor openstellen van privé-bossen of voor het opstellen van beheersplannen, aanvullend aan de subsidies van het Vlaams Gewest; − gemeentelijke subsidies voor aanstellen van landschapsarchitect en/of professionele tuinaannemers bij integreren van bebouwing in het landschap.



ARCADIS Gedas NV

DEEL 6:

AFWEGINGSKADER ZONEVREEMDE CONSTRUCTIES

Als apart hoofdstuk volgt hieronder een globaal gemeentelijk afwegingskader voor de zonevreemde constructies, die verder in verschillende RUP’s zal worden uitgewerkt. In het voorgaande richtinggevend deel werden ontwikkelingsperspectieven ten aanzien van wonen, werken en recreëren op basis van een gebiedsgerichte benadering opgenomen. In het volgende wordt het afwegingskader voor de zonevreemde constructies nog eens opgenomen. Het beleid, dat Scherpenheuvel-Zichem wenst te voeren ten aanzien van de zonevreemde constructies (woningen, bedrijven, recreatie…) dient afgestemd te worden met de rol die de gemeente wenst uit te voeren ten aanzien van haar open ruimtegehelen. Onderstaande visie is niet uitgewerkt op perceelsniveau en geeft enkel ontwikkelingsperspectieven weer vanuit een gebiedsgerichte en typologische benadering. Een verdere diepgaande analyse en voorstudie zal verbonden zijn aan de opmaak van het RUP. Scherpenheuvel-Zichem wenst zich in de toekomst te profileren als een landelijke groene woongemeente met belangrijke culturele en toeristisch-recreatieve troeven. Dit houdt in dat Scherpenheuvel-Zichem het residentieel wonen in de open ruimte aanvaard. Dit wil evenwel niet zeggen dat de gemeente een aanmoedigend beleid zal voeren. De gemeente ondersteunt de principes van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen waarin wordt gesteld dat nieuwe woonontwikkelingen dienen aan te sluiten op de dorpskernen en dat de bebouwing in de open ruimte dient afgeremd te worden. Scherpenheuvel-Zichem vertrekt van het algemeen principe dat elk gebouw (met uitzondering van stallen, weekendverblijven, loodsen,…) buiten de geëigende zone voor wonen en niet gelegen in kwetsbaar gebied volgens het gewestplan, in aanmerking komt om als functie een eengezinswoning te hebben. Het inrichten van meergezinswoningen buiten de afgebakende kernen wordt niet ondersteund, tenzij in deze markante gebouwen19 (los van de decretale regelgeving voor zonevreemde monumenten) die het cultureel en historisch karakter van Scherpenheuvel-Zichem bepalen en die meestal omwille van hun bestaande grote volumes moeilijk overeen te stemmen zijn met hun huidige bestemming of economisch niet rendabel om te vormen zijn naar een eengezinswoning. Dit houdt geen herbouw van appartementsgebouwen in, wel binnen het huidige volume en de architecturale karakteristieke elementen respecterend het inrichten van meergezinswoningen. Gelet op de culturele en toeristisch-recreatieve troeven van Scherpenheuvel-Zichem kunnen deze gebouwen eveneens een ondersteunende rol betekenen in het cultureel en toeristisch-recreatief verhaal. Opgelet hiermee bedoelen we geen dynamische functies die de eigenheid van de omgeving verstoren, maar passieve lokale en laagdynamische functies, zoals onthaalfunctie, specifiek museum, …. Een gunstig advies van Monumenten en Landschappen is hiervoor wel aan te raden. Het creëren van bijkomende woongelegenheden buiten de woonzones wordt niet ondersteund. Hiervoor zal elke opsplitsing van percelen voor het creëren van bijkomende bouwmogelijkheden worden geweigerd (dit houdt onder meer een beperking in van één bedrijfswoning per landbouwbedrijf (tenzij als markant gezien), vrijkomende gebouwen op één perceel worden als één geheel beschouwd en kunnen niet opgesplitst worden). Dit betekent dat Scherpenheuvel-Zichem voor het vastleggen van de ontwikkelingsmogelijkheden voor de zonevreemde woningen de bepalingen volgens het decreet op de ruimtelijke ordening, zoals neergeschreven in art. 145 en 145 bis, tenzij de uitzonderingen in dit hoofdstuk omwille van gebiedsgerichte of typologisch gerichte redenen. Hetzelfde geldt voor de functiewijzigingen die volgens het besluit van 28/11/2003 ‘ tot toelaatbare functiewijzingen voor gebouwen gelegen buiten

19

Markant gebouw: een beeldbepalend gebouw dat van belang is wegens zijn artistieke, wetenschappelijke, historisch, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociale waarde.



ARCADIS Gedas NV

de geëigende bestemmingszone’ zijn opgenomen. Gekoppeld aan de verschillende openruimte-gehelen vindt u hieronder onze ontwikkelingsperspectieven voor zonevreemde gebouwen. In het richtinggevend gedeelte werden schematisch de verschillende kernen afgebakend. Dit zijn Scherpenheuvel, Averbode, Zichem, Testelt, Schoonderbuken, Messelbroek, Okselaar, Ter Hoeve en Keiberg. Gelet op een duidelijk kerngericht beleid waarin verweving van functies ondersteund wordt, worden volgende ontwikkelingsperspectieven meegegeven aan zonevreemde constructies in of aan de kernen: − Woningen: conform art. 145 en 145 bis met uitzondering tot de bepaling rond het herbouwen, veranderen in herbouwen tot het bestaand volume is toegelaten en functiewijzingen conform het landelijk woongebied volgens het gewestplan, met uitzondering rond het toelaten van meergezinswoningen indien er zich in de nabijheid ook meergezinswoningen voordoen. − Bedrijven: instandhouden en ontwikkelen indien ze gelegen zijn aan een goed ontsloten weg − Bedrijven die langs landelijke wegen zijn gelegen kunnen behouden blijven, maar niet verder ontwikkelen − Recreatie: kunnen in principe behouden blijven en verder ontwikkelen Vanuit het openruimtebeleid, geldt volgend afwegingskader naar de overige zonevreemde constructies. Hieronder wordt per openruimtegebied de specifieke voorwaarden opgesomd naar de aanwezige zonevreemde constructies. Voor markante gebouwen gelden bovenstaande ontwikkelingsperspectieven, losgekoppeld van onderstaande openruimtegebieden. Ruimtelijk kwetsbare gebieden Tot de ruimtelijk kwetsbare gebieden behoren de Demervallei de Averbodebossen en de beboste getuigenheuvels als groene stapstenen. De Demervallei en de Averbodebossen zijn op Vlaams niveau geselecteerd als natuurgebied van bovenlokaal belang en bijgevolg opgenomen in de eerste afbakening van het Ven en zijn beschermd op Europees niveau via het besluit op de habitatrichtlijngebieden. De Demervallei is een belangrijk overstromingsgebied (zowel van nature als door recentere gebeurtenissen) en bijgevolg ongeschikt om andere functies op te vangen. De overige beboste getuigenheuvels zijn op het gewestplan aangeduid als ruimtelijk kwetsbare gebieden. De natuurfunctie wordt in deze gebieden als hoofdfunctie naar voren gebracht. Naast het beschermen van de huidige natuurwaarden en het versterken in de meest waardevolle delen wordt een verweving met andere ruimtegebruikers (land- en bosbouw, recreatief medegebruik) vooropgesteld en als suggestie naar hogere overheid meegegeven. Deze ruimtelijk kwetsbare gebieden worden doorsneden door lokale verbindende wegen waarlangs verschillende zonevreemde woningen zijn gelegen. Deze woningen zijn gelegen in de nabijheid van een landelijk woonlint op het gewestplan, of zijn gelegen in de nabijheid van goedgekeurde verkavelingen. Uitgaande van de bestaande vergunde toestand, uitgaande van de ligging langs een geselecteerde lokale weg en uitgaande van het beperkte ecologisch functioneren van de Demervallei langsheen deze verbindingswegen wordt als suggestie naar hogere overheid voorgesteld om de herbouw van deze woningen toe te laten. Niettegenstaande is het beleid gericht op het versterken van het groen karakter, ook langs deze wegen. Dit betekent concreet dat er verder geen onderscheid wordt gemaakt tussen de zonevreemde en de zone-eigen woningen, maar dat via de opname in een RUP de bestaande resterende open ruimte maximaal in de ganse zone langs de lokale weg gevrijwaard blijft door de opname in ‘residentieel wonen in een natuurlijke omgeving’. Dit kan door het maximaal behoud van de bestaande kleine landschapselementen, het opleggen van beperkingen van verhardingen in de tuin, het verbieden van het kappen van bomen (tenzij om veiligheidsredenen), het verhinderen van een vertuining van achterliggende gebied om de overgang naar het aangrenzend natuurgebied vloeiend te laten verlopen, of maatregelen ten aanzien van de waterproblematiek, het afbakenen van een achterbouwlijn, het beperken van de perceelsdiepte,…. Hierdoor wordt een bepaalde rechtszekerheid gecreëerd voor de Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

bestaande zonevreemde woningen in dit aangetast natuurlijk gebied, maar wordt tegelijkertijd strenger opgetreden dan voor de verschillende woongebieden met landelijk karakter en de verkavelingen. De bestaande toestand kan minimaal behouden blijven. Concrete ontwikkelingsmogelijkheden voor zonevreemde woningen zijn: in de aangetaste delen van de valleigebieden en bossen worden geen uitbreidingen toegelaten. De bestaande woningen kunnen naast instandhoudingswerken herbouwd worden tot het bestaand volume of tot een maximum van 850 m3 voor deze woningen wiens bestaand volume reeds groter is dan 850m³ (dus als het bestaand volume kleiner is dan 850m³ dan is herbouw enkel mogelijk tot het bestaand volume). Er worden geen nieuwe of nevenfuncties voorzien. Geen enkele vorm van bedrijvigheid mag voorkomen in deze zone. Bestaande bedrijven kunnen, in zoverre ze de natuurlijke omgeving niet aantasten, enkel en alleen blijven bestaan. Hetzelfde geldt voor het zonevreemd recreatief terrein in Averbode. Concreet gaat het over volgende straten: Ernest Claesstraat, Hoornblaas, Reppelsebaan, Herseltsebaan, Grensstraat, Dijk, Mechelsebaan, Pastorie Monseigneur Bremstraat, Voort, Engelenberg en Ijsbergstraat, in de nabijheid van een landelijk woongebied op het gewestplan of bestaande verkaveling. Om de natuurwaarden in deze gebieden zoveel mogelijk te versterken, worden enkel instandhoudingswerken toegestaan aan de individuele zonevreemde gebouwen en volgen deze de decretale voorzieningen, met uitzondering van een clausule rond herbouwen. Herbouwen kan enkel bij vernielingen (brand, storm) aan een vergunde of vergund geachte zonevreemde woning buiten de wil van de eigenaar om en indien de Vlaamse Overheid geen onteigeningsgelden ter beschikking stelt. (In feite zijn deze zaken vermeld in art. 145 DRO, maar worden toch nog eens vermeld indien de Vlaamse Overheid het zou nalaten tot een billijke onteigening over te gaan.). Rasterlandschap Dit zijn gebieden ten noorden en ten zuiden van de Demer gekenmerkt door open ruimtegebieden, versnipperd door lintbebouwing, kleine landschapselementen, kleine bosfragmenten en kleine landbouwpercelen. Het is dus een verwervingsgebied waar naast agrarische, ook natuurlijke, recreatieve en residentiële functies voorkomen. De residentiële functies kenmerken zich voornamelijk in langgerekte woonlinten opgenomen in verkavelingen, landelijk woongebied of zonevreemd (maar niet gelegen in kwetsbare gebieden) en beperkter in verspreide zonevreemde woningen. De agrarische functie wordt hier voornamelijk gericht op kleinschalige, duurzame landbouwbedrijven, meer en meer verweven met hobbyland, natuur en residentieel wonen. Dit gebied wordt erkend als structureel onderdeel van de bestaande nederzettingsstructuur waarvoor als algemeen beleid wordt gestreefd naar het behouden van een overwegende landelijke (landbouw of landbouwaanverwant) en residentiële functie. Het complementair beleid wordt gevoerd t.o.v. het concentratiebeleid in de kernen. In deze gebieden is het behoud van de typische landschappelijke kenmerken belangrijk, meer bepaald het behoud van de achterliggende openruimtekamers, behoud van het zicht op deze open ruimtekamers, behoud van bestaande kleine landschapselementen en holle wegen die als natuurverbinding optreden tussen grotere gehelen belangrijk. Naar de ontwikkelingsperspectieven maken we een onderscheid tussen deze gelegen in een woonlint en de individuele zonevreemde woningen. Aangezien we een complementair beleid wensen te voeren ten opzichte van de kernen, zullen voor de woonlinten eveneens de zone-eigen woningen opgenomen worden in het RUP, met dat verschil dat de zonevreemde woningen niet opgenomen worden in woongebied om geen interferentie te hebben met andere regelgeving. Als basis voor de afbakening van de woonlinten gelden volgende bepalingen: − Indien zij binnen de 100m gelegen zijn van een bestaande verkaveling of woonlint en de aanpalende op minder dan 70m (gevelbreedte) van de andere zijn gelegen; − Indien zij een concentratie vormen van minimum 5 zonevreemde woningen op een tussenafstand van maximum 70m (gevelbreedte); september 2006 Pagina 212 van 221


ARCADIS Gedas NV

Afhankelijk van de concrete ligging op het terrein en de micro-analyse die zal gebeuren bij de opmaak van het RUP kan dit verder nog aangepast worden. De zonevreemde linten zullen een onderdeel zijn van het RUP, waarin per lint volgende zaken worden onderzocht: − Overheersend type (open-gesloten-halfopen) en typologie; − Aantal bouwlagen; − Percellering, positief en oriëntatie op de kavel; − Afstanden tussen de gebouwen; − Massa (volume) en de vorm van de bebouwing en de bijgebouwen; − Gevels; − Detaillering, kleur en materiaalgebruik; − Reclame en licht. Bij werken aan woningen in de zonevreemde linten, dienen deze bepalingen als uitgangspunt te worden genomen. Concreet betekent dit dat op het gebied van volumebepalingen de decretale bepalingen niet worden gevolgd wat betreft volgend aspect. Indien in een zonevreemd lint het overheersend volume groter is dan decretaal bepaald, kan in dat woonlint tot het overheersend volume worden uitgebreid, verbouwd, herbouwd,… Dit wordt voorgesteld om eenheid en samenhang in het woonlint te verkrijgen. Voor elke individuele woning is ten allen tijde een herbouw tot het bestaand volume mogelijk indien dit meer is dan decretaal bepaald. De verspreid gelegen zonevreemde woningen zullen een apart onderdeel uitmaken van het RUP, waarin de aandacht zal gaan naar een uniforme benadering wat betreft: − Aantal bouwlagen; − Massa (volume) van de bebouwing en de bijgebouwen; − Erfbeplanting; − Detaillering en materiaalgebruik; − Reclame en licht. Voor de verspreide zonevreemde woningen wordt een herbouw eveneens toegelaten tot het bestaande vergunde volume of tot de decretale maximumgrens. Beide categorieën (linten en verspreid gelegen woningen) volgen het besluit op het gebied van de functiewijzingen. Gelet op de specifieke aandacht voor de landschappelijke kwaliteiten kunnen aan beide categorieën volgende randvoorwaarden gekoppeld worden gericht op het ‘esthetische’: − Betreffende landschappelijke inkleding naar de achterliggende open ruimtekamers wordt het kameleon-principe toegepast. Dit betekent dat het lint moet worden ingepast in de omgeving door de kleur van het achterland een bepaalde rol te laten spelen. Is achter het lint een bos gelegen dan dient het lint landschappelijk te worden ingekleed door aanplant van een bossingel, is achter het lint een beek gelegen dat dient streekeigen hoogstamgroen te worden aangeplant, is het achterland landbouwgebied dan dienen kleine landschapselementen te worden aangeplant,… − Er worden brede erfdientsbaarheden ten opzichte van de beken en landbouwwegels opgelegd. − Doorkijken naar het achterliggende landschap, dienen te worden bewaard, hiervoor kunnen bepalingen naar zijtuinen mogelijk zijn. − Behoud van de achterliggende open ruimtekamers door de grens van het inrichten van een tuin te beperken. − Behoud van kleine landschapselementen en holle wegen en integratie ervan bij nieuwe bouwconstructies. Vanuit een kerngericht beleid stimuleert het beleid geen ontwikkeling van ambachtelijke bedrijven en recreatieve voorzieningen buiten de kernen, tenzij voor deze laatste indien zij onlosmakelijk samenhangen met typische open ruimte-onderdelen. Bestaande bedrijven en bestaande recreatieve voorzieningen kunnen blijven bestaan. In de mate dat zij de omgevingskenmerken niet aantasten en verweefbaar zijn met de omliggende woonomgeving Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem


ARCADIS Gedas NV

kunnen zij beperkt ontwikkelen. Bestaande woonondersteunende recreatie die niet onlosmakelijk samenhangt met typische openruimtegehelen (bos, vijvers…) kunnen enkel blijven bestaan. Dit betreft immers een functie die bedoeld is voor de inwoners en het meespelen in het aangenaam woonklimaat en de levendigheid van de verschillende kernen. Open landschap Dit is een nog vrij ongeschonden gebied in het zuidoosten van de gemeente en iets meer versnipperd gebied ten zuiden en zuidwesten van de gemeente. Het zijn gebieden waar de landbouw overwegend voorkomt. Dit gebied grenst in het zuiden aan een geselecteerd natuurverbindingsgebied, waar behoud en versterking van kleine landschapselementen voorop staat. Dit agrarisch gebied heeft zich ontwikkeld op zacht hellende heuvelruggen en is in veel mindere mate versnipperd door woonlinten of beboste heuveltoppen. In grote lijnen dient de open ruimte maximaal in functie van de landbouw als belangrijke speler behouden te blijven, met aandacht voor de landschappelijke inpassing. Een schaalvergroting in de landbouw dient hier open gehouden te worden in respect met de kleinschalige natuurlijke waarden die in het gebied aanwezig zijn. Daarnaast heeft het gebied ook een residentiële functie. Deze bebouwing is voornamelijk gegroeid op de hoger gelegen delen (de heuvelflanken) zowel in de vorm van woonlinten als verspreide gebouwen. Deze gebieden zijn gebieden met een typische landelijke landschapskwaliteit die een extra aandacht verdient. Ten aanzien van de zonevreemde woningen wordt gestreefd naar het behoud van de landelijke bouwstijl in deze gebieden als harde stedenbouwkundige norm (o.a. bouwstijl, materiaalgebruik…) die het landelijk karakter van de omgeving hersteld. Een toetsing van de aanwezige bebouwing leert ons dat deze landelijke bebouwing nog effectief veelvuldig aanwezig is. Ook voor deze gebieden zal net zoals voor het rasterlandschap een onderscheid worden gemaakt tussen de woonlinten en de verspreide woningen. De zonevreemde linten zullen een onderdeel zijn van het RUP, waarin per lint volgende zaken worden onderzocht: − Overheersend type (open-gesloten-halfopen) en typologie; − Aantal bouwlagen; − Perceellering, positief en oriëntatie op de kavel (dit ten opzichte van elkaar); − Aansluiting van het lint naar het achterliggende landschap (dit wordt samen bekeken); − Afstanden tussen de gebouwen; − Massa (volume) en de vorm van de bebouwing en de bijgebouwen; − Gevels; − Detaillering, kleur en materiaalgebruik; − Reclame en licht. Bij werken aan woningen in de zonevreemde linten, dienen deze bepalingen als uitgangspunt te worden genomen. Concreet betekent dit dat op het gebied van volumebepalingen de decretale bepalingen niet worden gevolgd wat betreft volgend aspect. Indien in een zonevreemd lint het overheersende volume groter is dan decretaal bepaald, kan in dat woonlint tot het overheersende volume worden uitgebreid, verbouwd, herbouwd… Dit wordt voorgesteld om eenheid en samenhang in het woonlint te verkrijgen. Voor elke individuele woning is ten allen tijde een herbouw tot het bestaande volume mogelijk indien dit meer is dan decretaal bepaald. De verspreid gelegen zonevreemde woningen zullen een apart onderdeel uitmaken van het RUP, waarin de aandacht zal gaan naar een uniforme benadering wat betreft: − Aantal bouwlagen; − Massa (volume) van de bebouwing en de bijgebouwen; − Erfbeplanting; − Detaillering en materiaalgebruik; − Reclame en licht. Voor de verspreide zonevreemde woningen wordt een herbouw eveneens toegelaten tot het bestaande vergunde volume of tot de decretale maximumgrens. september 2006 Pagina 214 van 221


ARCADIS Gedas NV

Gezien het landschappelijk belang van deze reliëfovergangen is extra aandacht noodzakelijk naar de beeldkwaliteit van de linten en verspreide bebouwing door bijvoorbeeld te streven naar een lage bouwhoogte, ruimtelijke randvoorwaarden naar inpassing, erfbeplanting eigen aan een bocagelandschap… Andere nieuwe functies dan wonen en landbouw zijn niet wenselijk binnen deze zone. Bestaande bedrijven en recreatieve voorzieningen kunnen blijven bestaan en eventueel beperkt uitbreiden voor zover zij enkel wonen en landbouwbedrijven of andere activiteiten die qua schaalgrootte en qua activiteiten (milieu, geluid, verkeer…) niet hinderlijk zijn voor de directe omgeving en gelegen zijn in een lint. Functiewijzigingen in deze gebieden zijn conform het besluit met uitsluiting van de opslag van materiaal en de omvorming naar kantoren- en dienstenfunctie. Dit met het oog op het maximaal behoud van landbouw en residentieel wonen. Echter een beperkte dienstenfunctie beperkt tot 50m², opgericht in een bestaand gebouw kan wel worden toegelaten. Dit gebied wordt doorsneden door de N10, de secundaire verbindingsweg tussen Aarschot en Diest, een dichter woonlint, niet eigen aan het gebied. Zowel voor de zone-eigen als de zonevreemde woningen is de visie gericht op residentieel wonen en beperkte woonondersteunende functies. Verhinderd wordt dat eenzelfde ontwikkeling plaatsvindt zoals ten westen van de kern Scherpenheuvel. Concreet betekent dit dat voor dergelijke woningen de decretale bepalingen van kracht zijn, met uitzondering van de volumes. Indien in een zonevreemd lint het overheersende volume groter is dan decretaal bepaald, kan in dat woonlint tot het overheersend volume worden uitgebreid, verbouwd, herbouwd… Dit wordt voorgesteld om eenheid en samenhang in het woonlint te verkrijgen. Ook wat betreft de functiewijzigingen wordt het besluit nagestreefd. Vanuit het landschappelijke belang in de ruimere omgeving kunnen bijkomende randvoorwaarden worden opgelegd in het openhouden van de zijtuinen, waardoor een zicht wordt bewaard op het achterliggende landschap.



ARCADIS Gedas NV

_fkabka=abbi= Het ruimtelijk structuurplan is een beleidsdocument dat vooral opgesteld wordt voor de gemeentelijke overheid. In dit structuurplan worden doelstellingen en wenselijkheden met betrekking tot de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente neergeschreven. Om deze gewenste ruimtelijke structuur ook in werkelijkheid waar te kunnen maken, moeten concrete stimulerende, ontmoedigende en/of maatregelen en acties ondernomen worden. Het ruimtelijk structuurplan geeft geen enkele bindende of verordende kracht voor de burger, met andere woorden er zullen geen vergunningen verleend of geweigerd worden op basis van het structuurplan. De bindende bepalingen zijn echter wel bindend voor de gemeentelijke overheid, met andere woorden de gemeente en de instellingen die hieronder ressorteren, moeten de uitspraken in de bindende bepalingen nakomen en zullen er onder geen beding van afwijken. Het bevat die maatregelen welke essentieel worden geacht om de visie en de opties van het structuurplan op het terrein uitvoerbaar te maken. De bindende bepalingen omvatten: − de selectie van structurerende elementen; − de taakstellingen; − een aantal maatregelen en acties die zullen uitgevoerd worden tijdens de planperiode; − een bindende selectie van strategische projecten en pilootprojecten. Een selectie van de vastgelegde acties en maatregelen in de bindende bepalingen van het ruimtelijk structuurplan wordt jaarlijks vastgelegd in het beleidsprogramma van de gemeente (DORO art. 6), waardoor na advies door de GECORO en goedkeuring door de gemeenteraad, een jaarlijkse terugkoppeling bestaat tussen de bindende bepalingen van het ruimtelijk structuurplan en de begroting van het gemeentebestuur van Scherpenheuvel-Zichem. Om de voorgestelde maatregelen en acties uit het richtinggevend deel om te zetten naar een concreet werken investeringsprogramma, dient hun haalbaarheid gekoppeld te worden aan de gemeentelijke begroting. Hierbij dienen volgende elementen in rekening te worden gebracht: − de financiële mogelijkheden van de gemeente; − vastliggende of opgelegde timing en investeringsprogramma’s van hogere overheden; − de mogelijkheden wat betreft personeel om het nodige onderzoek te doen, dossiers voor te bereiden… − de verschillende moeilijkheidsgraad van de te ondernemen acties; − de gewenste of verplichte realisatiemogelijkheden van de verschillende acties.



NK

pqor`qrro_bmîbkab=bibjbkqbk=

Binnen het kader van de subsidiariteit worden volgende structuurbepalende elementen voor Scherpenheuvel-Zichem geselecteerd.

NKNK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=å~íììêäáàâÉ=ëíêìÅíììê=

Naast de Demervallei en de Averbodebossen, geselecteerd op hoger niveau, wordt ook selectie gemaakt van volgende gebieden met belangrijke natuurwaarden: Rodeberg; Arendschot-Ekelenberg; Wijngaardberg; Waalsberg; Keiberg; Mangenberg; Slangenberg; Voortberg; Weefberg.

NKOK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=~Öê~êáëÅÜÉ=ëíêìÅíììê=

Als waardevolle landbouwgebieden werden geselecteerd: perspectiefgebied landbouw: omgeving Kaggevinne en Schoonderbuken.

NKPK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=ä~åÇëÅÜ~ééÉäáàâÉ=ëíêìÅíììê=

Volgende beeldbepalende elementen worden geselecteerd: abdij van Averbode als landmark; Maagdentoren in Zichem als landmark; het oude spoorwegtraject als structuurbepalend lijnelement; open zone rond de Norbertijnenabdij als specifiek visueel landschap.

NKQK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=ïççåJ=Éå=äÉÉÑëíêìÅíììê=

Naast de kernen, geselecteerd op hoger niveau, worden ook volgende selecties gemaakt: woonlinten langs (delen van) de N10 en in de open ruimtekamers met landschappelijke waarde; woonlinten in de open ruimtekamers met landschappelijk-ecologische waarde; specifieke woningconcentraties gelegen tussen landelijk woongebied en bestaande verkaveling langs volgende wegen: langs de Ernest Claesstraat; Hoornblaas; Reppelsebaan; Herseltsebaan; Grensstraat; Dijk; Mechelsebaan; Pastorie Monseigneur Bremstraat; Binnenstraat; Engelenberg; Ijsebergstraat waardevolle zonevreemde gebouwen als bakens (niet-limitatieve opsomming): Craenenburghoeve; september 2006 Pagina 218 van 221


ARCADIS Gedas NV

strategische projectzones: de zone ter hoogte van ‘t Boemelke in Scherpenheuvel de zone tussen het marktplein en de Demer in Zichem.

NKRK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=ÉÅçåçãáëÅÜÉ=ëíêìÅíììê=

Met betrekking tot de economische structuur worden volgende selecties gemaakt: zone voor ruimtebehoevende kleinhandel van lokaal niveau langs de N10; de lokale bedrijvenzone Schuttersveld (als te optimaliseren bestaande lokale bedrijvenzone voor verkeersgenererende bedrijven).

NKSK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=íçÉêáëíáëÅÜJêÉÅêÉ~íáÉîÉ=ëíêìÅíììê=

Met betrekking tot de toeristisch-recreatieve structuur worden volgende selecties gemaakt: recreatief fietsroutenetwerk poorten: de omgeving ’t Boemelke in Scherpenheuvel station in Zichem parking ter hoogte van het recreatiepark De Vijvers zoekzone verblijfsrecreatie: ten zuiden van Doodbroeck ter hoogte van de bestaande recreatieve zone.

NKTK

jÉí=ÄÉíêÉââáåÖ=íçí=ÇÉ=äáàåáåÑê~ëíêìÅíììê=

Volgende indeling van lokale wegen worden geselecteerd: Lokale wegen type I: de N212 tussen Scherpenheuvel en Averbode; de N127 tussen Okselaar en Diest; de Oude Tiensebaan; Basilieklaan. Lokale weg type II van een bebouwd gebied: Tiensestraat-Pelgrimstraat; Tieltsebaan-Testeltsebaan; Testeltsesteenweg-Pastoriestraat; August Nihoulstraat – Houwaartstraat-Hoensberg-Miskruisstraat; Bredeveldstraat-Kranenburgstraat. Lokale weg type II van een groengebied: Herseltsebaan; Weg naar Veerle; Dijk; Rode; Hoornblaas; Steenweg Diest; Albertusplein; Zuidervest.



OK

q^^hpqbiifkdbk=

OKNK

tçåÉå=

Vanuit het voeren van een gericht kernbeleid, worden volgende binnengebieden of woonuitbreidingsgebieden bij prioriteit aangewend voor het deels opvangen van enerzijds de sociale huisvesting in de gemeente en anderzijds om een gericht aanbod te bieden in de kernen: Gebied

Scherpenheuvel gebieden 2-3-A

OKOK

Opp (ha)

Ca. 10 (met uitzonderin g van tuinen die in het aanbod wel in rekening werden gebracht)

aantal potentiële woonmogelijkheden 60 reeds gepland(zie geplande projecten) in tweede fase: 50 woningen in derde fase: 50 woningen

waarvan aanbod sociaalseniorenwoning en Ca. 30 reeds gepland Ca. 20 te realiseren

Opmerkingen

Hiervoor werd een principieel akkoord aangevraagd dat in de plenaire vergadering is goedgekeurd (volledig inbreidingsgerichte ligging en kernversterkend). De ontwikkeling van de gebieden gebeurt gefaseerd met: in 1e fase het reeds geplande project: 30 sociale woningen en 30 private kavels (dit werd in de behoefteberekening reeds opgenomen bij de geplande projecten); in 2e fase: 50 woningen waarvan 10 met sociale doeleinden in 3e fase: 50 woningen waarvan 10 met sociale doeleinden

tÉêâÉå=

Vanuit het voeren van een aanbodbeleid op het gebied van lokale bedrijvigheid zullen volgende locaties worden aangesneden: − Uitbreiding van het bestaande bedrijventerrein Schuttersveld.



ARCADIS Gedas NV

PK

j^^qobdbibk=bk=^`qfbp=

PKNK

píê~íÉÖáëÅÜÉ=éêçàÉÅíÉå=

Een strategisch project wordt uitgevoerd voor: 1) het strategische project ’t Boemelke Hiervoor zullen de nodige samenwerkingsverbanden worden opgericht. Deze bepalen de thema’s waarrond zal worden samengewerkt. De plannen leiden tot actieprogramma’s die door de betrokken partners moeten worden uitgevoerd.

PKOK

píÉÇÉåÄçìïâìåÇáÖÉ=~å~äóëÉI=ÄÉÉäÇâï~äáíÉáíéä~å=Éå=ã~ëíÉêéä~å=

Dit zal worden opgemaakt voor de kernen 2) Scherpenheuvel, 3) Zichem en 4) Averbode.

PKPK

oìáãíÉäáàâ=ìáíîçÉêáåÖëéä~å=

Bij de beschrijving van de deelruimten wordt een opsomming gemaakt van de verschillende RUPs die opgemaakt zullen worden ter uitvoering van de gewenste ruimtelijke structuur. De motivatie voor de opmaak vindt u in het richtinggevend deel: 5) RUP(s) voor de stadspool Scherpenheuvel of delen van de kern na de opmaak van een stedenbouwkundige analyse, beeldkwaliteitplan en masterplan indien bepaalde cultuurhistorische of waardevolle gebouwen mee opgenomen worden. 6) RUP voor de uitbreiding van het bedrijventerrein Schuttersveld. 7) RUP voor de voorzieningenconcentratie in Testelt. 8) RUP voor de woonlinten (waaronder de N10) met zowel zone-eigen als zonevreemde woonlinten. 9) RUP voor verspreide zonevreemde woningen (ofwel samen op te nemen in het RUP voor de woonlinten). 10) RUP voor de zonevreemde bedrijven. 11) RUP voor de zonevreemde recreatie. 12) Opstarten van een ruimtelijk onderzoek naar een geschikte locatie voor de vestiging van een lokaal bedrijventerrein.



GEMEENTELIJK RUIMTELIJKE STRUCTUURPLAN. SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant

Recommend Documents