Gemeente Groesbeek. Fraudebeleidsplan. Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz H. Thoonen L. Bolhuis

Gemeente Groesbeek

Fraudebeleidsplan Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2015 - 2018

H. Thoonen L. Bolhuis 26-09-2014

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding ............................................................................................................................ 2 Hoofdstuk 2 Fraudepreventie- en repressie ......................................................................................... 4 2.1 Wat is fraude? ................................................................................................................................ 4 2.2 De visie elementen periode 2011 - 2014 ....................................................................................... 4 2.3 Nieuwe ontwikkelingen en aandachtspunten periode 2015 - 2018 ............................................... 5 Hoofdstuk 3 Beleidsvoorstellen 2015 - 2018 ...................................................................................... 6 3.1 Aanscherping en stroomlijning van sancties.................................................................................. 6 3.1.1 Ministerie SZW ........................................................................................................................ 6 3.1.2 Beleidsdoelen .......................................................................................................................... 6 3.2 Informatie gestuurd handhaven ..................................................................................................... 9 3.2.1 Ministerie SZW ........................................................................................................................ 9 3.2.2 Beleidsdoelen .......................................................................................................................... 9 3.3 Stimuleren van handhaven door gemeenten ............................................................................... 12 3.3.1 Ministerie SZW ...................................................................................................................... 12 3.3.2 Beleidsdoelen ........................................................................................................................ 12 3.4 Overige maatregelen ................................................................................................................... 14 3.4.1 Ministerie SZW ...................................................................................................................... 14 3.4.2 Beleidsdoelen ........................................................................................................................ 14 Hoofdstuk 4 Evaluatie resultaten 2011 - 2014 .................................................................................. 17 4.1 Algemeen ..................................................................................................................................... 17 4.2 Vroegtijdige en goede voorlichting ............................................................................................... 17 4.2.1 Informatieverstrekking ........................................................................................................... 17 4.2.2 Beschikkingen ....................................................................................................................... 17 4.2.3 Informatiefolders.................................................................................................................... 17 4.2.4 Lokaal weekblad.................................................................................................................... 18 4.2.5 Nieuwsbrief ............................................................................................................................ 18 4.2.6 Website ................................................................................................................................. 18 4.3 Optimalisatie van de dienstverlening ........................................................................................... 18 4.3.1 Ondersteunende taken .......................................................................................................... 18 4.3.2 Afschaffing standaard heronderzoeken ................................................................................ 19 4.3.3 Rechtmatigheidsformulieren ................................................................................................. 19 4.3.4 Deskundigheidsbevordering .................................................................................................. 19 4.3.5 Inlichtingenbureau en SUWI ................................................................................................. 19 4.3.6 Dienstverlening...................................................................................................................... 20 4.3.7 Samenwerking ketenpartners ............................................................................................... 20 4.3.8 Vereenvoudigen regels ......................................................................................................... 20 4.3.9 Samenhang fraude en re-integratie ...................................................................................... 21 4.4 Vroegtijdig constateren en afhandelen van fraudesignalen ......................................................... 21 4.4.1 Heronderzoeksplan ............................................................................................................... 21 4.4.2 Instituut bijzonder onderzoek (IBO)....................................................................................... 23 4.4.3 Fraudepreventiemedewerker ................................................................................................ 25 4.4.4 Protocol huisbezoeken .......................................................................................................... 25 4.5 Daadwerkelijk sanctioneren in geval van geconstateerde fraude ............................................... 26 4.5.1 Lik op stuk sanctioneren ....................................................................................................... 26 4.5.2 Terugvordering ...................................................................................................................... 27 4.5.3 Aangiften openbaar ministerie (OM) ..................................................................................... 27 Hoofdstuk 5 Middelen ........................................................................................................................ 28 Afkortingenlijst ....................................................................................................................................... 29

1 Fraudebeleidsplan 2015-2018

Hoofdstuk 1 Inleiding Werk gaat boven een uitkering. Aan diegenen voor wie betaald regulier werk (nog) niet mogelijk is, verstrekken wij (tijdelijk) een uitkering. Alleen mensen die recht hebben op een uitkering moeten hierop een beroep kunnen doen. Gemeenschapsgeld behoort op een rechtmatige wijze uitgegeven te worden. Bij handhaving gaat het niet alleen om een financieel belang van de gemeente. Het gaat ook om de legitimatie voor de sociale zekerheid c.q. draagvlak onder de burgers voor het verstrekken van uitkeringen. In tijden van bezuinigingen en druk op sociaal maatschappelijke voorzieningen is het belangrijk dat de schaarse middelen die de gemeente in kan zetten ten behoeve van degenen die ondersteuning nodig hebben, ook daadwerkelijk bij die mensen terecht komt. Wij treden adequaat op tegen mensen die ten onrechte een uitkering ontvangen, want fraude mag nooit lonend zijn. Fraudebestrijding is in veel gemeenten een belangrijk thema sinds de inwerkingtreding van de Wet Werk en bijstand (WWB) in 2004 en de Wet bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (BUIG) in 2010; gemeenten zijn sinds de inwerkingtreding van deze twee wetten namelijk financieel verantwoordelijk voor de uitkeringen WWB (per 1 januari 2015 participatiewet), IOAW, IOAZ en Bbz. Tevens heeft in 2013 een extra aanscherping plaatsgevonden ten aanzien van handhaving. Denk hierbij aan de invoering van de wet Boete. Onze gemeente heeft er (financieel) belang bij:  de instroom te beperken door te voorkomen dat mensen ten onrechte een gemeentelijke uitkering ontvangen;  de uitstroom te bevorderden door uitkeringsgerechtigden (die ertoe in staat zijn) zo snel mogelijk (weer) zelfstandig in hun levensonderhoud te laten voorzien;  uitkeringen rechtmatig te verstrekken en terug te vorderen wanneer dit niet het geval is. Het is bovendien niet uitgesloten dat (een aantal van) de bovenstaande gemeentelijke belangen eveneens in het belang van onze klanten zijn. In artikel 8 van de Participatiewet staat dat de gemeenteraad in het kader van het financiële beheer regels stelt voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet. Hiervoor hadden de gemeenten Millingen aan de Rijn, Ubbergen en Groesbeek fraudebeleidsplannen vastgesteld. In verband met de herindeling wordt voor de drie gemeenten thans een gezamenlijk fraudebeleidsplan opgesteld. Uitgangspunt waren de huidige fraudebeleidsplannen welke voor de drie gemeenten reeds grotendeels gelijk waren. Een actualisering en herijking heeft plaatsgevonden en geresulteerd in onderhavig document. Middels de vaststelling van de Handhavingsverordening Participatie, IOAW, IOAZ, Bbz 2015 voldoet de gemeenteraad aan de verplichting om bij verandering de globale kaders rond fraudebestrijding vast te leggen1. In artikel 2 van deze verordening staat opgenomen dat het college van burgemeester en wethouders eens per vier jaar een fraudebeleidsplan ter 1

In verband met de herindeling wordt ook deze verordening opnieuw geschreven en geactualiseerd 2

Fraudebeleidsplan 2015-2018

vaststelling aan de raad aanbiedt en eens per jaar een uitvoeringsplan aan het college aanbiedt. Het voor u liggende fraudebeleidsplan heeft betrekking op de periode 2015 - 2018. In de handhavingsverordening worden een aantal onderwerpen genoemd die in ieder geval in dit plan dienen te worden opgenomen. Dit zijn: 1. de vormgeving van controle en opsporing van misbruik en oneigenlijk gebruik; 2. de prioriteiten in het handhavingsbeleid; 3. het preventie- en repressiebeleid ten aanzien van fraude; 4. de kengetallen op het gebied van misbruik en oneigenlijk gebruik; 5. het beleid inzake terugvordering van ten onrechte verstrekte bijstand. Genoemde onderwerpen komen aan de orde in het voor u liggende fraudebeleidsplan. Met dit plan worden de hoofdlijnen geduid voor het fraudebeleid voor de periode 2015 - 2018. Daarmede heeft dit beleidsplan een kader stellend karakter. Het is aan het college van burgemeester en wethouders, als zijnde het orgaan verantwoordelijk voor de uitvoering, om de door de raad geduide hoofdlijnen te vertalen naar de uitvoeringspraktijk. Dit doet het college bijvoorbeeld middels vaststelling van beleidsregels inzake terugvordering en verhaal, beleidsregel afzien en matigen van de bestuurlijke boete en regels inzake de wijze van voeren van controles (heronderzoeksplan). Behalve het fraudebeleidsplan is voor de komende periode ook een uitvoeringsplan geschreven. Middels dit uitvoeringsplan wordt meer inzicht gegeven in de doelen die we willen halen en wanneer we deze gaan realiseren. Het uitvoeringsplan wordt gelijk met dit fraudebeleidsplan aangeboden en zal jaarlijks opnieuw door het College vastgesteld worden.


Hoofdstuk 2 Fraudepreventie- en repressie 2.1 Wat is fraude? Het Openbaar Ministerie definieert (sociale zekerheids-) fraude als volgt: het verstrekken van onjuiste en/of onvolledige gegevens, dan wel het verzwijgen of niet (tijdig) verstrekken van, voor de bepaling van het recht op uitkering en de duur en hoogte van de uitkering relevante gegevens, met als gevolg dat een uitkering geheel of ten dele ten onrechte wordt verstrekt. Samengevat betekent dit: er is sprake van fraude wanneer de gemeente niet volledig en/of tijdig wordt geïnformeerd over feiten en omstandigheden die van invloed zijn op het recht op een uitkering. In dat verband is in de Participatiewet en andere sociale wetgeving waarop dit beleidsplan betrekking heeft, de zogenaamde inlichtingenplicht neergelegd. In artikel 17 lid 1 van de Participatiewet wordt de inlichtingenplicht als volgt omschreven: “De belanghebbenden doet aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling en het recht op bijstand". Behalve fraude is er ook fraudepreventie- en repressie. Dat wil zeggen: alle activiteiten die ervoor zorgen dat betrokkenen zich aan de weten regelgeving houden en handhaving. Bij hen die bedrog, vervalsing en onjuist handelen gebruiken om in aanmerking te komen voor een uitkering, spreken we van fraude. Fraude tegengaan kan enerzijds door het structureel, programmatisch handhaven van het beleid als preventief signaal voor fraudeurs "frauderen loont niet", anderzijds is het van belang dat deze controle van de uitkeringsverstrekking voldoet aan kwaliteitseisen. In dit plan zullen deze onderdelen aan de orde komen en worden de ambities van de periode 2011 – 2014 geëvalueerd.

2.2 De visie elementen periode 2011 - 2014 Eén van de ambities van het handhavingsbeleid over de periode 2011 – 2014 was om door gerichte inzet van maatregelen het nalevingsniveau van de regelgeving te vergroten. Op die manier kunnen de doelstellingen van het beleid beter worden verwezenlijkt en wordt het draagvlak voor de inkomensbescherming in stand gehouden. In hoofdstuk 4 zal aangegeven worden of we deze ambitie gehaald hebben. In de periode 2011 – 2014 is door het Ministerie van SZW benadrukt dat gemeenten extra preventiemaatregelen dienen te ontwikkelen om naleving van de wet te bevorderen en oneigenlijk gebruik (misbruik en/of fraude) te voorkomen. Met een optimale informatieverstrekking en dienstverlening kan de bereidheid tot naleving van regels worden bevorderd. Dit zijn preventieve maatregelen, oftewel: maatregelen waardoor fraude kan worden voorkomen. Programmatisch handhavingsbeleid richt zich op de bevordering van de bereidheid tot naleving van regels door accent te leggen op vier visie-elementen gericht op zowel preventie als repressie.


Deze visie-elementen zijn:

Preventie Repressie

Visie-elementen 1. Vroegtijdige en goede voorlichting 2. Optimalisatie van de dienstverlening 3. Vroegtijdig constateren en afhandelen van fraudesignalen 4. Daadwerkelijke sanctionering in geval van geconstateerde fraude

Bovenstaande visie-elementen zijn samen met de nieuwe ontwikkelingen en aandachtspunten (zie paragraaf 2.3) in hoofdstuk 3 vertaalt naar beleidsvoorstellen voor de periode 2015-2018.

2.3 Nieuwe ontwikkelingen en aandachtspunten periode 2015 - 2018 In het handhavingsprogramma 2011-2014 van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) wordt benadrukt dat het overtreden van verplichtingen niet mag lonen. In het handhavingsprogramma 2015 – 2018 wordt dit nader aangescherpt. Na de constatering van een overtreding moet de rechtmatige situatie worden hersteld en moet de overtreder met een adequate sanctie worden geconfronteerd. Fraudeurs worden stevig aangepakt en fors gestraft. De pakkans wordt verhoogd doordat verschillende instanties informatie delen. Het ministerie van SZW is fraudebestrijding bij de gemeenten gaan ondersteunen via de Regionale Centra Fraudebestrijding (RCF). Ook naleving van regels op het gebied van arbeidsmarkt en arbeidsomstandigheden moeten worden gehandhaafd. Ook deze misstanden worden hard aangepakt. Interventieteams gaan wijken en bedrijven controleren aan de hand van thema’s waarbij diverse overheidsorganisaties samenwerken. Interventieteams gaan strategischer en meer wijkgericht werken. Met behulp van de campagne ‘Voorkom problemen, weet hoe het zit’ wordt geprobeerd fraude te voorkomen. Met de nieuwe ontwikkelingen binnen het sociale domein is door het ministerie van SZW een viertal extra aandachtspunten gedefinieerd. Aandachtspunten Aanscherping en stroomlijning van sancties Informatie gestuurd handhaven Stimuleren van handhaven door gemeenten Overige maatregelen In het handhavingsprogramma 2011 – 2014 van het ministerie van SZW worden deze punten nader uitgewerkt. In hoofdstuk 3 van dit fraudebeleidsplan zal hier op ingegaan worden met de nadruk op toepassing binnen de gemeente Groesbeek, concrete beleidsdoelen worden hierbij beschreven. Voor een deel zijn deze nieuw en voor een deel is dit het handhaven en aanscherpen van reeds bestaande doelen.


Hoofdstuk 3 Beleidsvoorstellen 2015 - 2018 3.1 Aanscherping en stroomlijning van sancties 3.1.1 Ministerie SZW Het onderzoek “Wat beweegt de fraudeur?” heeft laten zien dat aan veel ernstige uitkeringsfraudes financieel winstbejag ten grondslag ligt. Het kabinet vindt dat daarop zwaardere sancties behoren te staan dan nu het geval is. In lijn met het regeerakkoord is uitgewerkt wat de mogelijkheden zijn om iedere uitkeringsgerechtigde die verwijtbaar geen, te late of onjuiste informatie aan de uitkeringsinstantie verstrekt en op die manier financieel voordeel wil behalen te sanctioneren. Daarnaast moet de ten onrechte genoten uitkering vanzelfsprekend volledig worden teruggevorderd. Ook andere mogelijkheden voor aanscherping van het sanctie instrumentarium worden in kaart gebracht, bijvoorbeeld indien een uitkeringsgerechtigde door gedrag of kleding feitelijk zijn kansen op de arbeidsmarkt beperkt.

3.1.2 Beleidsdoelen Aanscherping is een middel dat vanuit de overheid opgelegd wordt, bijvoorbeeld de wet Boete die per 1 januari 2013 is ingevoerd. Gemeenten hebben de plicht van het opleggen van een bestuurlijke boete. Als gemeente hebben we hier ook een verantwoordelijkheid met beperkte beleidsvrijheid. Denk hierbij aan de: 1. verordening afzien en matigen bestuurlijke boete; 2. beleidsregel Terugvordering en verhaal; 3. afstemmingsverordening 4. handhavingsverordening Een adequaat lik op stuk beleid is hierbij belangrijk. In het vorige fraudebeleidsplan is gesproken over: 5. lik op stuk sanctioneren 6. terugvordering 7. aangifte openbaar ministerie Hier worden nu aan toegevoegd:

8. Protocol huisbezoeken 9. Samenhang fraude en re-integratie 10. WMO Fraude De beleidsdoelen zijn voor de komende periode opnieuw overgenomen en daar waar nodig aangescherpt.


Lik op stuk sanctioneren In de verordening afzien en matigen bestuurlijke boete en in de afstemmingsverordening is op een duidelijke wijze vastgelegd welke afstemming passend is voor welke gedraging (hoogte, duur, recidive etc.). Een boetewaardige gedraging (denk aan schending inlichtingen verplichting) en een afstemmingswaardige gedraging (denk aan niet of onvoldoende nakomen van de arbeidsverplichting en overige opgelegde verplichtingen) dient lik op stuk te worden gesanctioneerd: dat wil zeggen: snel overgaan tot actie na constatering van fraude of afstemmingswaardige gedraging. En indien noodzakelijk kan dit een korte en stevige sanctie zijn. Bijvoorbeeld uitsluiten van het recht op uitkering op grond van de Participatiewet voor de duur van 2 weken in plaats van een korting van 50% voor de duur van een maand. Ten eerste wordt de gemeente hierdoor geloofwaardig. Ten tweede is het handhaven van regels beter voor het imago van de gemeente. Tenslotte heeft het handhaven van regels een precedentwerking; de bereidheid tot naleving zal hierdoor toenemen. En dit laatste is het ultieme doel van het handhavingsbeleid. Hierdoor worden kosten en tijd voor de korte maar ook voor de langere termijn bespaard voor de gemeente maar uiteindelijk ook voor de klant.

Terugvordering Terugvordering is vanaf 1 januari 2004 een verplichting bij fraudevorderingen (artikel 58 lid 1 van de Participatiewet) van het college. Uitgangspunt daarbij is dat door het college ten onrechte of tot een te hoog bedrag verstrekte bijstand wordt teruggevorderd. Het is daarbij aan het college om te bepalen hoe met deze bevoegdheid wordt omgegaan. In onze beleidsregels terugvordering, herziening en verhaal wordt beschreven hoe onze gemeente omgaat met deze aspecten. Tot 1 januari 2013 had de gemeente verschillende keuzes ten aanzien van het aanhouden van een strenger regime ten aanzien van fraudeschulden dan niet-fraudeschulden of het kwijtschelden van vorderingen nadat jarenlang overeenkomstig afspraken is terugbetaald. In de beleidsregels terugvordering en verhaal was opgenomen dat het college gebruik maakt van de bevoegdheid tot terugvordering en in bepaalde gevallen een gedeeltelijke kwijtschelding. Echter met de komst van de wet Boete is het kwijtschelden van een fraude vordering niet meer mogelijk. In genoemde beleidsregel is inmiddels opgenomen dat dergelijke vorderingen ten alle tijden volledig terugbetaald moeten worden.

Aangifte Openbaar Ministerie (OM) Aangifte bij het OM vindt vanuit het IBO plaats wanneer het bedrag waarvoor is gefraudeerd boven de aangiftegrens komt. Momenteel wordt als de aangiftegrens een benadelingsbedrag van € 50.000,- gehanteerd. Bij fraudebedragen beneden de aangiftegrens wordt geen strafvervolging ingezet en wordt de strafmaatregel binnen het bestuurlijk traject geregeld. Kern van het voorgaande is dat fraude nooit mag lonen!


Protocol huisbezoeken Het afleggen van een huisbezoek is een verstrekkend controlemiddel. Om die reden moet hiervan worden afgezien indien het beoogde doel (de verificatie van bepaalde gegevens) op een voor belanghebbenden minder ingrijpende wijze kan worden bereikt. Het subsidiariteitsbeginsel speelt een belangrijke rol in het kader van de bescherming van de privacy. Er zijn in de afgelopen jaren veel rechterlijke uitspraken gedaan ten aanzien van huisbezoeken. Wanneer een huisbezoek op een onjuiste wijze wordt uitgevoerd, kan het verkregen bewijs niet worden gebruikt. De regels omtrent het uitvoeren van een huisbezoek zijn dus belangrijk voor de controle op uiteenlopende gemeentelijke uitkeringen. Maar ook voor de klant biedt dit protocol duidelijkheid: deze kan kennis nemen van de procedure tijdens een huisbezoek (op basis van weten regelgeving) en kan ervan uitgaan dat dit ingrijpende controlemiddel op eenzelfde wijze wordt toegepast bij anderen (gelijkheidsbeginsel).

Samenhang fraude en re-integratie Als een belanghebbende een uitkering aanvraagt, is het uitgangspunt: "werk boven inkomen". Belanghebbenden met een arbeidsverplichting krijgen intensieve bemiddeling naar werk aangeboden (via het Regionaal Werkbedrijf waar wij aan deelnemen). Onze actieve werkwijze verkleint de kans op "oneigenlijk gebruik" van de uitkering en vergroot de kans op uitstroom. Het aanbieden van werk, dan wel het intensief begeleiden van belanghebbenden naar (uiteindelijk) werk kan een belangrijke rol spelen in het voorkomen dan wel opsporen van fraude. Re-integratie- en fraudebeleid kunnen elkaar zo aanvullen en versterken. Van deze mogelijkheid wordt de komende jaren in toenemende mate op klantniveau gebruik gemaakt. Binnen het nieuw op te richten regionale Werkbedrijf is hier aandacht voor en zal hier actie op ondernomen worden. Ten tijde van het schrijven van het fraudebeleidsplan is nog niet precies duidelijk hoe.

WMO fraude Aandachtspunt is dat ook binnen de WMO fraude plaatsvindt. Het IBO kan hier in voorkomende situaties ook onderzoeken naar uitvoeren. In de praktijk zijn hier tot nu toe beperkte ervaringen opgedaan. Voor de komende jaren zal dit zo nodig worden uitgebreid. Voor Millingen is er 1 onderzoek uitgevoerd en voor Ubbergen ook 1. Beide met resultaat einde voorziening. Na 1 januari 2015 is het IBO wettelijk bevoegd om WMO onderzoeken uit te voeren. Tot die datum was het IBO alleen met betrekking tot het bestuursrecht actief voor de WMO. Het wetsvoorstel WMO 2015 draagt gemeenten op toezicht op de uitvoering van deze wet te houden. In de nieuwe WMO zijn aspecten als inlichtingenplicht, handhaving, (toezicht)bevoegdheden, terugvordering etc. expliciet en beter geregeld. In de WMO is de opdracht neergelegd om een verordening en beleidsregels vast te stellen. Het IBO is dan bevoegd voor zowel bestuursrecht als strafrecht. Het was voorheen niet echt duidelijk, een ieder interpreteerde het op een ander wijze. Na 1 januari 2015 is die duidelijkheid er wel.


3.2 Informatie gestuurd handhaven 3.2.1 Ministerie SZW Opsporing van fraude in een vroeg stadium, bij voorkeur voordat de uitkering is toegekend, bespaart de gemeente veel werk. Het gaat dan om werk voortvloeiend uit een administratieve en eventueel strafrechtelijke afwikkeling en tevens terugvordering van de fraudevordering. Maar ook de klant kan hierdoor veel ellende worden bespaard, zoals: afstemming (sanctie) of terugbetaling van een (hoge) fraudevordering inclusief boete en stress. Fraudebestrijding is gebaat bij een hoge pakkans. Bij handhaving in de sociale zekerheid wordt daarom gebruik gemaakt van informatie gestuurd handhaven. Door informatie gestuurd handhaven wordt het bij controles mogelijk „daar te vissen waar de vis zit‟. Voorwaarde is het verwerven van relevante en betrouwbare gegevens. Daarnaast moeten deze gegevens op een efficiënte en slimme manier worden benut. De voorgenomen maatregelen met betrekking tot het verzamelen en koppelen van persoonsgegevens zullen, zoals in het regeerakkoord is aangekondigd, worden voorzien van een horizonbepaling en worden getoetst op effectiviteit.

3.2.2 Beleidsdoelen Het is van belang dat klanten goed en vroegtijdig geïnformeerd worden over de rechten en plichten die samenhangen met de uitkering. Wanneer klanten hiervan goed en vroegtijdig op de hoogte zijn, is de kans groter dat ze voldoen aan de van toepassing zijnde plichten (zoals de inlichtingenplicht). Hierdoor wordt voorkomen dat klanten door onwetendheid fraude plegen. Maar ook is het aannemelijk dat klanten die intenties hebben tot opzettelijke fraude eerder geneigd zijn zich te houden aan de plichten verbonden aan hun uitkering wanneer deze duidelijk zijn geformuleerd en de consequenties van niet nakoming hiervan hen duidelijk zijn gemaakt. In de vorige periode hebben we vooral ingezet op preventie door middel van goede voorlichting. Deze doelen worden vanzelfsprekend voortgezet. Dat betekent dat we blijven investeren in: 1. duidelijke en heldere informatie verstrekken in de eerste contacten met belanghebbenden, denk hierbij aan het uitreiken van een spelregelboekje (rechten en plichten); 2. duidelijke en heldere beschikkingen waarin de algemene en specifieke verplichtingen zijn benoemt; 3. duidelijke en heldere informatiefolders over onze producten en diensten; 4. publicaties in de Rozet / Groesbeeks weekblad zodat belanghebbenden goede voorlichting en informatie krijgen; 5. minimaal twee maal per jaar verzenden van een nieuwsbrief en indien noodzakelijk vaker, zodat we belanghebbenden goed en tijdig informeren; 6. aanhaken op landelijke campagnes over fraudepreventie en –repressie; 7. actueel houden van de website.


Maar informatie gestuurd handhaven gaat verder, dit betekent dat ook geïnvesteerd wordt in informatie van derden en doorontwikkelen van eigen systemen. Aan bovenstaande doelen worden toegevoegd: 8. Verzamelen van gegevens; 9. Verbeteren kwaliteit eigen gegevens; 10. Doorontwikkelen heronderzoeksplan; 11. Doorontwikkelen van klanten risicoprofielen.

Verzamelen van gegevens Beschikbaarheid, betrouwbaarheid en kwaliteit van gegevens zijn noodzakelijke voorwaarden om informatie gestuurde handhaving goed te positioneren. Hierdoor wordt het beter mogelijk om naleving te bevorderen of niet naleving te corrigeren. Naast de traditionele onderzoeksmiddelen en mogelijkheden om misstanden te melden, komen er steeds meer systemen en technieken beschikbaar die de gemeente in staat stellen relevante informatie te verkrijgen buiten de eigen bestanden om. Dit vergroot de mogelijkheden voor het opsporen van zwarte fraude. Denk hierbij aan het koppelen van bestanden van het inlichtingenbureau2, GBA (Gemeentelijke Basis Administratie) en SUWI (Structuur Uitvoering Werk en Inkomen).

Maar met de komst van de decentralisaties (de 3D) spreken we hier ook over informatie die gekregen wordt vanuit een van de andere hoeken. Denk bijvoorbeeld aan informatie van justitie in het kader van jeugd (CORV), de SVB (Sociale verzekeringsbank) voor de PGB (Persoonsgebonden budget) en het CAK (Centraal administratie kantoor) over eigen bijdragen. Belangrijk om op te merken is dat niet alle informatie uitgewisseld kan en mag worden in het kader van de wet bescherming persoonsgegevens. Ten tijde van het schrijven van dit plan is hier nog veel onduidelijkheid over, de komende periode zal er meer duidelijkheid komen zodat ook dit concreter ingevuld kan worden. Nader onderzoek en aandacht hiervoor is noodzakelijk . Vanuit de overheid wordt gewerkt aan diverse projecten om het voor de gemeente eenvoudiger te maken bestanden te koppelen. Zo wordt bijvoorbeeld de regelgeving van de verschillende organisaties meer eenduidig (UWV en gemeente bijvoorbeeld), maar ook koppelingen met het buitenland (bijvoorbeeld Turkije in verband met eigen woningen en grond) worden nader onderzocht en uitgewerkt en bestandskoppelingen met het SIOD. Maar ook samenwerken met onze ketenpartners. Onnodige procedures, vragen en handelingen kunnen worden voorkomen door nauwe samenwerking met ketenpartners (UWV Werkbedrijf, Regionaal Werkbedrijf, het IBO en andere gemeenten). Ook het digitale klantdossier levert een positieve bijdrage aan de optimalisering van de dienstverlening; instanties hoeven (en mogen bovendien) minder gegevens bij de klant op te vragen.

2

Zie paragraaf 4.3.5 voor een nadere toelichting over de soort signalen 10


Verbetering kwaliteit eigen gegevens Een investering in een correcte koppeling van de eigen gegevens is een voorwaarde. Als deze koppelingen goed en gedegen lopen, komt er eerder en meer informatie. Denk hierbij aan een goede koppeling met GBA en de eigen bestanden om zo mutaties op een adres snel te signaleren en actie te ondernemen. In het fraudebeleidsplan 2011 – 2014 is gesproken om de ondersteunende taken zelf weer uit te voeren (de gemeente Groesbeek deed een aantal administratieve taken voor de gemeente Ubbergen). In de nieuwe gemeente, met de schaalvergroting, gaat dit eenvoudiger en efficiënter. Dit draagt bij aan een verbetering van de kwaliteit van de eigen gegevens zullen de komende periode verder ontwikkeld worden.

Doorontwikkelen heronderzoeksplan In het heronderzoeksplan staat de wijze waarop er invulling gegeven wordt aan het controleren van de rechtmatigheid (juistheid) van de verstrekking van een uitkering. Dit wordt op diverse wijzen geborgd: 1. middels een zorgvuldige aanvraagprocedure; 2. middels de signaalgerichte onderzoeken; 3. middels themagerichte onderzoeken; 4. middels fraudepreventie door middel van goede voorlichting; 5. middels onderzoeken door het IBO.

Doorontwikkelen van klanten risicoprofielen De standaard heronderzoeken waren al vervangen door thema- en signaal gestuurde onderzoeken. Het is van belang om in de komende periode deze onderzoeken door te ontwikkelen met klanten risicoprofielen. Profielen helpen om mogelijke regelovertreding in een zo vroeg mogelijk stadium, bij voorkeur aan de poort, te signaleren. Maar ook risico’s binnen het zittende bestand worden gesignaleerd. Bij de doorontwikkeling zijn een aantal aspecten van belang: 1. Vergaand automatiseren van klantprofielen (voor ingevulde scorekaarten). Dit zal het gebruiksgemak en de efficiënte toepassing verbeteren. Ook vanuit het ministerie is hier een ontwikkeling gaande; 2. Voor de bevordering van het gebruik van profielen is het belangrijk om de bewustwording over deze instrumenten onder klantmanagers en werkcoaches te verhogen en waar mogelijk te komen tot een eenduidige en een eenvoudige werkwijze. Dit geldt ook waar het gaat over het registreren van kwalitatief goede klantinformatie die verderop in het uitkeringsproces cruciaal is voor het nemen van de juiste beslissingen. Binnen het heronderzoeksplan wordt een aanzet gegeven om deze profielen concreter en nader uit te werken.


3.3 Stimuleren van handhaven door gemeenten 3.3.1 Ministerie SZW De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de inrichting en uitvoering van hun eigen handhavingsbeleid. Gemeenten kunnen uitvoerende taken zelf ter hand nemen, onderbrengen in een samenwerkingsverband met andere gemeenten of opdragen aan derden. De minister van SZW heeft in de Participatiewet een systeemverantwoordelijkheid. Hij is verantwoordelijk voor het systeem van financiering, regelgeving en uitvoering in zijn totaliteit. Daarnaast biedt hij in bepaalde situaties ondersteuning aan gemeenten. Ook in de komende periode zal SZW gemeenten nog op een aantal onderdelen van het handhavingsbeleid ondersteunen. Op lange termijn is het uitgangspunt dat gemeenten zelfstandig in de benodigde ondersteuning op handhavingsterrein gaan voorzien.

3.3.2 Beleidsdoelen Gemeente moet meer en meer zelf handhaven integreren in de werkwijze. Het moet eigen worden bij de gemeente, zo ook bij de gemeente Groesbeek. Diverse slagen zijn al gemaakt, maar door ontwikkelen is noodzaak. We gaan door met ontwikkelen op de volgende onderdelen: 1. In standhouden Regionale Centra Fraudebestrijding (RCF) 2. Ondersteuning Sociale inlichtingen- en opsporingsdienst (SIOD) 3. Samenwerking met Instituut Bijzonder Onderzoek (IBO) 4. Boete ambtenaar Wij zetten niet meer in op de extra ondersteuning van een fraudepreventiemedewerker van de gemeente Wijchen. Onze eigen medewerkers hebben inmiddels voldoende expertise. In hoofdstuk 4 wordt hier nader op ingegaan.

In standhouden Regionale Centra Fraudebestrijding (RCF) De regionale coördinatiepunten fraudebestrijding (RCF) blijven bestaan en wij als gemeente gaan daar meer en intensiever gebruik van maken. Het ministerie zal in de komende periode de RCF over de volle breedte van hun takenpakket (interventieteams en hoogwaardig handhaven) blijven ondersteunen en bovendien ruimte bieden om de RCF’s uit te bouwen tot een kenniscentrum handhaving dat gemeenten actief benadert en waarop gemeenten een beroep kunnen doen. De RCF zal deskundigheid opbouwen over nalevingscommunicatie, informatie gestuurde handhaving, programmatisch handhaven, de gecombineerde projectmatige aanpak van fraude in de wijken en de leefbaarheidsproblematiek in die wijken en over invordering en beslaglegging bij personen die in het buitenland verblijven.


De RCF zal daarnaast sociale rechercheurs ondersteunen bij hun ontwikkeling naar medewerker handhaving met zowel taken op het terrein van preventie, controle als opsporing door het beheer en actueel houden van de e-module handhaving van Divosa. Vanuit het gemeentelijk management moet fraude-alertheid onderdeel van de reguliere bedrijfsprocessen worden.

Ondersteuning Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) Behalve door de RCF zal de gemeente ook ondersteund worden door het SIOD. Dit zal met name zijn op het gebied van ondersteuning bij: 1. digitaal expertise beschikbaar stellen bij opsporingsonderzoeken; 2. beschikbaar stellen van kennis over risico analyses; 3. ontwikkeling van selectieprofielen.

Samenwerking met instituut bijzonder onderzoek (IBO) Sinds 1 januari 1996 nemen de gemeenten Beuningen, Groesbeek, Heumen en Wijchen deel aan de Gemeenschappelijke Regeling Bijzonder Onderzoek Regio Gelderland-Zuid (IBO). De regeling wordt door Wijchen uitgevoerd waarmee wordt bedoeld dat het IBO organisatorisch ressorteert onder de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Wijchen. Bij het IBO werken sociaal rechercheurs. Zij vervullen met name specifieke opsporingstaken.

Boete ambtenaar Wij hebben zelf twee boete ambtenaren in dienst die belast zijn met de uitvoering van de bestuurlijke boete. Deze personen bezitten de expertise om dat op een gedegen manier te doen. De boete ambtenaren zijn tevens de medewerkers Terugvordering en Verhaal. Wij zien dit als een meerwaarde omdat er toch enige overlap in beide functies is. Tevens hebben deze mensen een gedegen kennis op het gebeid van fraude alertheid waarmee ze ook ondersteunend zijn voor onze medewerkers.

Toezichthouders Een toezichthouder is gerechtigd om plaatsen te betreden, inlichtingen te vorderen, personen te vorderen inzicht te geven in hun identiteitsbewijs en heeft inzage in zakelijke gegevens en bescheiden en mag hiervan afschriften nemen. De klantanagers van Sociale zaken zijn allen toezichthouder. Op deze wijze hebben medewerkers meer bevoegdheden om fraude op te sporen. Dit gaat sneller en efficiënter dan wanneer hiervoor altijd het IBO ingeschakeld moet worden.


3.4 Overige maatregelen 3.4.1 Ministerie SZW Naast voorgaande zijn er nog enkele overige maatregelen: 1. stimuleren eigen verantwoordelijkheid; 2. dienstverlening en handhaving; 3. regelgeving. Op deze drie onderdelen zal bij de beleidsdoelen nader ingegaan worden.

3.4.2 Beleidsdoelen De landelijke uitgangspunten, geconcretiseerd naar gemeentelijke doelen, zijn hieronder nader uitgewerkt.

Stimuleren eigen verantwoordelijkheid Ook burgers zelf hebben belang bij het tegengaan van misbruik van de regelingen. Naleving van de regels in de sociale zekerheid draagt bij aan een sterker rechtvaardigheidsgevoel, grotere nalevingsbereidheid en betere houdbaarheid van het sociale zekerheidsstelsel. Empowerment betekent dat ook burgers zelf een rol kunnen vervullen bij de naleving van de regelgeving. Allereerst is het daarvoor van belang dat burgers de regels kennen. Doordat zij de regels kennen, kunnen zij regelovertreding van henzelf en anderen voorkomen. Wanneer burgers regelovertreding door anderen constateren, kunnen zij de regelovertreders daarop aanspreken. Ook kunnen burgers ervoor kiezen om regelovertreding te melden bij de overheid. Hiervoor hebben de landelijke organisaties en gemeenten eigen meldpunten. Meldingen bij de meldpunten spelen een belangrijke rol bij het bestrijden van zwarte fraude. Door handhavingscommunicatie zullen burgers worden gewezen op de mogelijkheden om een rol te spelen bij de handhaving. Dit moet ook de aanpak van zwarte fraude versterken. Daarnaast loopt er een onderzoek of we de maandelijkse rechtmatigheidsformulieren gaan afschaffen. Het afschaffen van de rechtmatigheidsformulieren is klantgericht en efficiënt voor de uitvoering. Tevens is gebleken dat hier nauwelijks fraude informatie uitgehaald wordt. Meer wordt er bereikt met de koppelingen die we hebben met bijvoorbeeld SUWI. Daarnaast is het zo dat door het afschaffen van deze formulieren en ze te vervangen voor mutatieformulieren (met uitzondering van klanten met wisselende inkomsten) klanten gestimuleerd worden de regels na te leven. De pakkans bij fraude is namelijk groot en de gevolgen nog veel groter. Als alternatief wordt strakker ingezet op risico profielen. Zie hiervoor het heronderzoeksplan.


Dienstverlening en handhaving Dienstverlening en handhaving gaan hand in hand. Goede dienstverlening zal de bereidheid tot naleving vergroten. Naleving wordt bevorderd als klanten zich serieus en met respect behandeld voelen en er sprake is van goede, correcte dienstverlening. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat het gedrag van de burger of instelling die een regel moet naleven positief wordt beïnvloed door een correcte procedure en respectvolle bejegening. Van een organisatie die men vertrouwt, is men eerder geneigd de regels na te leven en afspraken na te komen. Correcte procedures en respectvolle bejegening en het vertrouwen dat cliënten in een organisatie hebben, bepalen in grote mate de effectieve inzet van communicatie als beïnvloedingsmiddel. Daarom blijft ook in de komende periode de kwaliteit van dienstverlening van groot belang. Preventie krijgt vorm door handhaving te integreren in de dienstverlenende processen. Door diagnose-instrumenten die risico’s voor niet-naleving in beeld brengen aan het begin van de klantprocessen (bij intake) stevig te verankeren, kan schade in een later stadium beperkt worden. Naast de inzet van instrumenten zijn ook medewerkers zelf van belang bij het signaleren van fraude. Daarom zullen wij verder investeren in training en instructie aan medewerkers om het fraudebewustzijn en handhavingsvaardigheden te vergroten. Dit kan zowel gericht zijn op de inhoud (zoals regelgeving) of vorm (bijvoorbeeld communicatietraining). De signalen die voortkomen uit de structureel terugkerende interne controles kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden als aanleiding voor de deskundigheidsbevordering. Tenslotte moet ook voorlichting als onderdeel van de dienstverlening worden beschouwd. Medewerkers kunnen door goede voorlichting over de nalevingsverplichtingen en het handhavingsbeleid niet-naleving voorkomen. Denk hierbij aan het ontwikkelen van een spelregelboekje voor de belanghebbenden. Ook norm overdragende gesprekken3 met risicocliënten kunnen daaraan bijdragen. Hieraan zal ook in de komende jaren aandacht worden geschonken.

Regelgeving Uit een oogpunt van optimale naleving moet regelgeving naleefbaar, acceptabel, uitvoerbaar en handhaafbaar zijn. SZW bewaakt dat door haar partners UWV, SVB en gemeenten bij de totstandkoming van de regelgeving te betrekken. In de handhaaf- en uitvoerbaarheidstoetsen wordt in wisselende mate aandacht besteed aan grensoverschrijdende aspecten. Om dit proces te verbeteren, ontwikkelt SZW een aanvulling op de SZW handhaaf- uitvoerbaarheidstoets voor het aspect grensoverschrijdende handhaafbaarheid. Klanten die niet de bedoeling hebben om misbruik te maken van regelingen, kunnen zich beter aan regels houden, wanneer deze begrijpelijk en zo eenvoudig mogelijk zijn. De 3

Gesprekken met als doel de belanghebbenden uitleg te geven over de overtreden norm en de te volgen normen 15


nalevingsbereidheid wordt dan groter. Bij het ontwikkelen van nieuwe regels en procedures wordt hiermee rekening gehouden. Er is in de afgelopen periode nader onderzoek gedaan naar de wijze waarop formulieren zo kort en zo eenvoudig mogelijk gemaakt kunnen worden met als resultaat dat deze klantvriendelijker en –gerichter zijn. Dit proces zal onder de aandacht blijven en uitgangspunt blijven bij nieuw te ontwikkelen formulieren.


Hoofdstuk 4 Evaluatie resultaten 2011 - 2014 4.1 Algemeen In het fraudebeleidsplan van de periode 2011 – 2014 zijn diverse ambities opgenomen. Veel van deze ambities zijn uitgevoerd. Voor een deel lopen ze nog, voor een deel is het opgenomen in het reguliere proces en voor een deel hebben we de ambities niet gehaald. In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op deze ambities en kijken we terug. Het terugkijken zal voor gedeeltelijk doorlopen in 2014, echter heel 2014 kan niet geëvalueerd worden omdat we door de herindeling het nieuwe fraudebeleidsplan in een vroeg stadium moeten maken. De evaluatie van 2014 zal in het fraudebeleidsplan van 2015 – 2018 opgenomen worden. De ambities van de periode 2011 – 2014 waren: 1. vroegtijdige en goede voorlichting; 2. optimalisatie van de dienstverlening; 3. vroegtijdig constateren en afhandelen van fraudesignalen; 4. daadwerkelijk sanctioneren in geval van geconstateerde fraude. De ambities hadden allen concrete acties. In de paragraaf omtrent de evaluatie worden deze nader beschreven.

4.2 Vroegtijdige en goede voorlichting 4.2.1 Informatieverstrekking We hebben ingezet op een adequate informatieverstrekking op het moment van aanvraag. Hiervoor is ook de samenwerking gezocht met het UWV werkbedrijf. Momenteel zijn er ontwikkelingen gaande dat we zelf ook onderdeel worden van een regionaal gemeentelijk Werkbedrijf. Of de inzet ook geresulteerd heeft in minder fraude is niet meetbaar. Wat we wel merken is dat belanghebbenden steeds beter en meer op de hoogte zijn van de regels. De ingezette lijn zal dan ook voortgezet worden.

4.2.2 Beschikkingen De beschikkingen zijn, daar waar nodig, aangepast. Ook proberen we de beschikkingen in eenvoudige taal te schrijven. We merken dat beschikkingen steeds minder ‘ambtelijk’ worden geschreven. De ingezette lijn wordt voortgezet.

4.2.3 Informatiefolders We hebben geïnvesteerd in informatiefolders en maken gebruik van landelijke folders. Een punt van aandacht is wel de meer specifieke folders gericht op de gemeente en gemaakt door de gemeente. Bijvoorbeeld voor het minimabeleid. Voor de algemene rechten en plichten kan prima aangesloten worden bij de landelijke folders. Wel willen we graag een


nieuwe folder met de spelregels en meer folders gericht op het gemeentelijke beleid. Hier zal in de komende periode op ingezet gaan worden. Mede door de herindeling en hiermee veranderend beleid en andere werkwijze, is het noodzaak dat belanghebbenden goed en zorgvuldig geïnformeerd worden.

4.2.4 Lokaal weekblad De publicaties van nieuwe beleidsregels en verordeningen, maar ook informatie aan belanghebbenden in de Rozet en Groesbeeks weekblad zijn inmiddels gebruikelijk geworden in de werkwijze. Deze werkwijze blijven we handhaven. Gekeken moet worden of beide weekbladen blijven bestaan na de herindeling. Het kan zijn dat deze vervangen worden door een nieuwe. Vanzelfsprekend zal de publicatie dan ook in het nieuwe weekblad plaatsvinden.

4.2.5 Nieuwsbrief Twee tot vier maal per jaar komt er een nieuwsbrief uit voor alle klanten. Indien noodzakelijk verschijnt hij zelfs een keer extra. Deze nieuwsbrief wordt goed gelezen en geeft ons de ruimte om concrete informatie en wijzigingen door te geven aan onze klanten. Deze nieuwsbrief zullen wij ook in de komende periode blijven maken. Mogelijk iets vaker in verband met de herindeling. De herindeling vraagt om meer en heldere informatievoorziening naar de klanten, omdat de werkwijze niet in de drie gemeenten gelijk was.

4.2.6 Website We hebben de informatie op de website al eenvoudiger gemaakt, begrijpelijker voor belanghebbenden en minder ambtelijke taal. Dit blijft echter een aandachtspunt naar de toekomst toe.

4.3 Optimalisatie van de dienstverlening 4.3.1 Ondersteunende taken De ondersteunende taken in de back office werden de afgelopen periode door de gemeenten zelf uitgevoerd. Door de zaken zelf te doen zaten we dicht op de signalen en de klant en konden we een goede dienstverlening borgen, echter door de schaalgrote waren we hierdoor ook kwetsbaar. Nu met de herindeling wordt dit één back office. Binnen de herindeling is aandacht voor het gegeven dat we eenduidig moeten gaan werken om op deze manier onze klanten goed te kunnen bedienen. De werkwijze van de drie gemeente is op enkele punten verschillend. Dit onderdeel heeft voldoende aandacht en zal daar waar nodig ook met de klanten gecommuniceerd worden.


4.3.2 Afschaffing standaard heronderzoeken De heronderzoeken zijn vervangen door thema onderzoeken en signaal gestuurde onderzoeken. De ambitie was dat dit meer tijd en ruimte in de uitvoering zou geven zodat dit de dienstverlening ten goede kwam. Dit is ook zeker gebeurd. In paragraaf 4.4.1 beschrijven wij de uitkomst van deze onderzoeken.

4.3.3 Rechtmatigheidsformulieren De ambitie was om in 2011 een onderzoek te doen naar het afschaffen van de rechtmatigheidsformulieren ROF). In Groesbeek/Millingen aan de Rijn en in Ubbergen is de wenselijkheid en de haalbaarheid hiervan onderzocht in deze periode. Naar aanleiding hiervan is toen besloten de rechtmatigheidsformulieren nog niet af te schaffen. Vanwege de harmonisatie van beleid en uitvoeren overwegen we op dit moment (juni 2014) opnieuw de haalbaarheid en de wenselijkheid van het afschaffen van de rechtmatigheidsformulieren. Zoals het er nu naar uitziet zal het afschaffen van de ROF ingaande 1 oktober 2014 plaatsvinden. In het volgende fraudebeleidsplan zal het genomen besluit nader toegelicht worden en zal aangegeven worden wat de ervaringen zijn.

4.3.4 Deskundigheidsbevordering Met behulp van de kwaliteitsmedewerker die in Ubbergen in dienst is en de beperkte toetsing zoals deze in Millingen aan de Rijn en Groesbeek wordt toegepast, is aan deskundigheidsbevordering gewerkt. Enerzijds met behulp van concrete situaties en anderzijds in de vorm van bijscholing, bijvoorbeeld omdat regelgeving is gewijzigd. Concrete training gericht op fraude is de laatste jaren niet gegeven. Met zicht op de herindeling wordt in de tweede helft van 2014 aan alle klantmanagers en medewerkers Terugvordering en Verhaal / boete ambtenaren een dag gepland om bij te scholen omtrent fraude, handhaving en terugvordering. Items die aan bod komen zijn: 1. uitleg en toepassing gewijzigde beleid in verband met de herindeling; 2. uitleg en toepassing van de nieuwe wet en regelgeving, bijvoorbeeld de wet boete; 3. signaleren van fraude, hoe om te gaan met fraude en waar herken je fraude aan. Deze training zal gegeven worden met het RCF en voor de drie gemeenten samen om zo al te komen tot samenwerking en een eenduidige werkwijze.

4.3.5 Inlichtingenbureau en SUWI Het gebruik van het inlichtingenbureau en de signalen die hiervan worden ontvangen is inmiddels goed ingebed in de organisatie. Maandelijks worden signalen ontvangen en opgepakt. Denk hierbij aan signalen met betrekking tot: 1. vermogen (RDW (Rijksdienst wegverkeer, bakrekeningen, auto bezit en overige voertuigen); 2. arbeidsovereenkomsten die zijn aangegaan; 3. inkomsten uit arbeid die worden ontvangen;


4. signalen van de belastingdienst: a. heffingskortingen; b. zorgtoeslag; c. huurtoeslag; d. doelgroepouders. 5. detentie. Helaas voorziet het systeem er niet in om aantallen te geven met betrekking tot de signalen en uitkomsten hiervan (hoeveel fraude komt er bijvoorbeeld naar boven en welke signalen leveren de meeste hits op). Echter wat wel aan te geven is, is dat de signalen die we ontvangen goed en adequaat opgepakt worden. Hiermee voorkomen we een lange periode van fraude. Maandelijks krijgen we signalen binnen dus als er sprake is van fraude die middels een van deze bronnen te achterhalen is, is dit vaak maar een periode van enkele maanden die we moeten terugvorderen. We spreken hier dus over lik op stuk beleid en lik op stuk sanctioneren. SUWI is dagelijks opvraagbaar en kan pro actief gebruikt worden bij bijvoorbeeld vermoeden van fraude of nieuwe aanvragen. SUWI levert de zelfde informatie met het verschil dat het inlichtingenbureau deze informatie maandelijks aan de gemeente levert van personen met een uitkering en SUWI kunnen we zelf benaderen en gegevens opvragen.

4.3.6 Dienstverlening We streven naar een optimale dienstverlening. Belanghebbenden zijn vrij toegankelijk tot het gemeentehuis en de klantgerichtheid is hoog. In de nieuwe gemeente zal dit een ambitie blijven die we nastreven.

4.3.7 Samenwerking ketenpartners We hebben een nauwe samenwerking met het UWV werkbedrijf, het IBO en andere gemeenten. Dit werkt zeer bevorderlijk voor de dienstverlening aan belanghebbenden. Lijnen zijn kort en informatie kan eenvoudig en effectief doorgegeven worden. Waar we soms tegen aanlopen is de wet bescherming persoonsgegevens. Deze belemmert ons om vrij alle informatie uit te wisselen. Vanuit het ministerie wordt gewerkt aan een meer eenduidige regelgeving. Wij houden dit nauwlettend in de gaten. Met de digitalisering van de dossiers wordt naar de toekomst toe de informatie-uitwisseling eenvoudiger, waarmee we eerder en adequater in kunnen spelen op voorkomen van fraude en handhaven van de aanpak van fraude.

4.3.8 Vereenvoudigen regels We hebben formulieren korter en eenvoudiger gemaakt, we kunnen meer informatie zelf opzoeken en uitvragen (wet eenmalige gegevens opvraag). Hier maken we intensief gebruik van. Voor belanghebbenden worden hiermee de regels eenvoudiger en is naleving ook eenvoudiger. Dit voorkomt fraude. Wij zullen deze ingezette trend doorzetten.


4.3.9 Samenhang fraude en re-integratie Werk gaat boven inkomen. Door hier een actieve houding in te hebben kan in bepaalde situaties de duur van de uitkering verkort worden en hiermee de kans op fraude ook teruggebracht worden. Tevens zijn klanten veel gemotiveerder en is de drang om te frauderen kleiner. Maar deze intensieve begeleiding spoort fraude ook sneller op: we zien de klanten vaker, kennen ze beter en weten beter wat er speelt. Frauderen wordt moeilijker en de pakkans aanzienlijk groter.

4.4 Vroegtijdig constateren en afhandelen van fraudesignalen 4.4.1 Heronderzoeksplan In het huidige heronderzoeksplan is opgenomen dat de controle op de rechtmatigheid op een viertal manieren wordt geborgd, te weten: 1. zorgvuldige aanvraagprocedure Indien noodzakelijk wordt bij de aanvraag direct een fraudescan gedaan. Tevens zijn onze medewerkers voldoende fraude alert zodat snel en adequaat gehandeld kan worden. De huidige procedure wordt gehandhaafd en zal, waar nodig, aangepast worden aan de actualiteiten 2. signaalgerichte onderzoeken Dit betreffen de signalen van het inlichtingenbureau zoals aangegeven in paragraaf 4.3.5. Daarnaast ontvangen we ook signalen van de zorgverzekering bij wanbetaling en GBA mutaties. Al deze processen zijn goed geborgd in de werkwijze en zullen voortgezet worden 3. thema gerichte onderzoeken Vanaf 2015 (na de herindeling) zal hier meer op ingezet gaan worden. In het heronderzoeksplan komt dit nader aan de orde. In het lopende jaar 2014 zullen wij hier niet meer op inzetten in verband met de herindeling. Uitzondering is dat we wel meedoen met onderzoeken gecoördineerd vanuit het IBO en het RCF. De volgende thema gerichte onderzoeken hebben plaatsgevonden in de periode van 2011 tot 2014: a. VAR-project (2011) Iemand die als zelfstandige werkt en door de belastingdienst als zodanig wordt aangemerkt moet in bezit zijn van een VAR-verklaring (verklaring arbeidsrelatie). Deze wordt alleen verstrekt als er sprake is van 3 of meer opdrachtgevers op jaarbasis, anders is er sprake van een loondienstverband. Uit de match met bsn-nummers zijn 10 uitkeringsgerechtigden naar voren gekomen die een VAR-verklaring in bezit hebben en op enige wijze verborgen bezittingen/inkomsten hadden. Binnen de MUG waren deze 10 personen niet bekend.


b. Vermogenssingnalen (2011, 2012 en 2013) Vermogenssingnalen via het Inlichtingenbureau die bij de gemeente binnen komen bleken in 2011 veelal niet te kloppen. Echte actie is in 2011 dus ook niet ondernomen omdat de gevolgen voor belanghebbenden groot zijn als blijkt dat de gegevens niet correct zijn. Zorgvuldigheid weegt in deze zwaarder. In 2012 blijken deze gegevens al veel betrouwbaarder te zijn en kunnen ze door de gemeente uitgevoerd worden, zo nodig met inzet van het IBO. Dit gebeurt ook (zie paragraaf 4.3.5). c. Onderzoek buitenland IBF (2011, 2012 en 2013) Het IBO heeft via het Internationaal Bureau Fraude gegevens kunnen achterhalen met betrekking tot verzwegen vermogen of onroerend goed in het buitenland. Dit betreft vaak langdurige onderzoeken die via een “liaisonofficier” of de ambassades / consulaten lopen. Men is erg afhankelijk van de medewerking van het betreffende land. Ook identiteitsfraude kan soms op deze wijze achterhaald worden. In 2011 waren de resultaten nog niet bekend, inmiddels is in 2012 gebleken dat bij 2 klanten sprake is van onroerend goed in het buitenland. Geen van deze klanten komt uit de gemeenten Millingen aan de Rijn, Ubbergen of Groesbeek. d. Waterproof (2011) Waterproof is een bestandskoppeling waarbij aan de hand van de verbruik cijfers van de waterbedrijven de woonsituatie van uitkeringsgerechtigden wordt gecontroleerd. Waterproof kende 2 verschillende themacontroles, extreem laag verbruik dat kan duiden op geen bewoning / verblijf en extreem hoog gebruik, mogelijk meer mensen woonachtig dan opgegeven. Laag verbruik heeft diverse resultaten opgeleverd, echter niet in de MUG gemeenten. Hoog verbruik bleek in de praktijk geen succes te zijn, hier kwam bijvoorbeeld uit date r hoog verbruik was door het vullen van een vijver, zwembad etc. Geen harde indicaties dus. e. Inkomstenkorting (2011) Gecontroleerd wordt, mede aan de hand van bestandskoppeling, of inkomsten van uitkeringsgerechtigden, waaronder mede begrepen toeslagen en kortingen van de belastingdienst, op een juiste en volledige wijze worden gekort op de uitkering. Een selectie van minimaal 25% van het aantal (aanvullende) uitkeringen is onderzocht tijdens dit themagerichte onderzoek. De resultaten waren voor de MUG gemeenten nihil. f. Project schenken en erfbelasting (2012 en 2013) Met name is ingezet op controle van bestanden die niet automatisch gekoppeld zijn en via het Inlichtingenbureau of Suwinet zichtbaar worden. Zo ook de database van de belastingdienst m.b.t. schenken erfbelasting (voorheen successierechten). Uit een controle is in één individuele zaak naar voren gekomen dat een uitkeringsgerechtigde een forse erfenis had ontvangen waarvan hij ruimschoots in zijn eigen levensonderhoud kon voorzien. Op aangeven van het IBO is het RCF toen dit project opgestart in kleine vorm. Dit heeft vooralsnog geen hits gegeven. Bekeken wordt of dit vorm gegeven wordt in een regionale thema controle door het RCF. g. Inzet technische middelen (2013) In 2013 is onderzocht of inzet van technische hulpmiddelen een positieve bijdrage kan leveren aan de effectiviteit van de door het IBO ingestelde 22 Fraudebeleidsplan 2015-2018

onderzoeken, waardoor nog meer zaken kunnen worden onderzocht en afgehandeld of diepgaander kunnen worden onderzocht binnen de beschikbare tijd. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat de inzet van dergelijke middelen bij kan dragen aan de effectiviteit van de onderzoeken. Besloten is om hier gebruik van te maken. In de laatste 3 maanden van 2013 zijn dergelijke middelen ingezet. In deze periode is gebleken dat er sneller bewijsmateriaal kan worden verkregen. Dit wordt dan ook doorgezet in 2014. Na 2014 zal een evaluatie plaatsvinden. h. Internet rechercheren (2012 en 2013) Steeds meer mensen gebruiken internet om zaken te doen. Internet rechercheren neemt een steeds belangrijkere plaats in. Specifieke hierop gerichte cursussen zijn gevolgd door de rechercheurs, recherchemedewerksters en fraudepreventiemedewerkster. Van de opgedane kennis wordt gebruik gemaakt tijdens het onderzoek. Eén en ander zal zich in de toekomst verder ontwikkelen. i. Machtigingen Met de invoering van de wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW is standaard op het aanvraagformulier opgenomen dat belanghebbenden een machtiging tekent. Hiermee wordt de gemeente gemachtigd onderzoek te doen naar de door de klant verstrekte gegevens en zo nodig naar andere gegevens die van belang zijn bij het vast stellen van het recht op een uitkering. 4. fraudepreventie en onderzoeken IBO In 2011 is in Ubbergen tijdelijk een fraudepreventiemedewerker ingehuurd. Hiervoor waren vanuit het Rijk extra middelen beschikbaar. Een belangrijk doel was destijds kennisoverdracht aan reguliere medewerkers. Daarnaast is gebruik gemaakt van het IBO. In paragraaf 4.4.2 wordt nader ingegaan op het IBO en in paragraaf 4.4.3 op de fraudepreventiemedewerker. De fraudepreventiemedewerker wordt niet meer ingehuurd omdat we inmiddels zelf voldoende fraude alert zijn en voor grote onderzoeken gebruik maken van de diensten van het IBO.

4.4.2 Instituut bijzonder onderzoek (IBO) In de onderstaande tabel is zichtbaar dat het aantal aangevraagde en afgehandelde onderzoeken met de daarbij geconstateerde fraudebedragen sterk fluctueert. Een stijgende lijn in het aantal aangevraagde onderzoeken is zichtbaar. Dit heeft onder andere te maken met de bekendheid van het IBO. In de eerste jaren hebben we elkaar moeten leren kennen en vinden. Tevens zijn onze medewerkers meer fraude alert, wat een toename laat zien. Wat betreft de fraudebedragen zijn grote verschillen zichtbaar. Dit is afhankelijk van het soort onderzoek en de duur van het onderzoek. Echte conclusies zijn hier niet aan te verbinden. Een onderzoek door het IBO wordt veelal voorafgegaan door gemeentelijke onderzoek(smethoden). Soms blijkt een dergelijk onderzoek voldoende om fraude te constateren en in andere gevallen vormt een dergelijk onderzoek de aanleiding om een opdracht aan het IBO te geven tot een onderzoek.



Afgehandelde onderzoeken 2010 - 2014 Uit het overzicht blijkt dat het aantal afgehandelde onderzoeken in een specifiek kalenderjaar hoger kan zijn dan het aantal aangevraagde onderzoeken. Bijzonder onderzoek 2010-2014

2010

2011

2012

2013

Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek

Aangevraagde onderzoeken 7 4 8 5 8 13 8 5 8 5 3 6

Afgehandelde onderzoeken 0 5 6 11 3 14 4 11 12 10 2 9

Fraudebedrag €0 € 30.000 € 103.135,05 € 176.851,20 € 82.758,28 € 355.390,72 €0 € 55.222,61 € 118.995,05 € 33.371,12 €0 € 25.096,60

4.4.3 Fraudepreventiemedewerker In 2011 hebben we diverse malen gebruik gemaakt van een fraudepreventie medewerker van de gemeente Wijchen. De kosten hiervan waren voor de gemeente Ubbergen in de periode van augustus 2009 tot 1 januari 2014 in totaal € 6.083. Voor de gemeenten Millingen aan de Rijn en Groesbeek is hier incidenteel gebruik van gemaakt en is deze medewerker ingezet zonder extra kosten. De fraudepreventiemedewerker heeft ook geïnvesteerd in het overbrengen van kennis en kunde naar de eigen medewerkers. Inmiddels zijn we zelf voldoende fraude alert om de eerste signalen zelf op te pakken. Wel zal vanaf eind 2014 meer geïnvesteerd worden in het up to date houden van de kennis en kunde van de eigen medewerkers. Een eerste stap wordt nog gezet in 2014 met een training omtrent weten regelgeving en het eigen beleid.

4.4.4 Protocol huisbezoeken Het afleggen van een huisbezoek is een verstrekkend controle middel. Hiervoor hebben we een protocol vastgesteld in 2012, conform de afspraken uit het voorgaande fraudebeleidsplan. Deze wordt door de medewerkers goed nageleefd en geeft veel houvast. Regelmatig wordt dit protocol onder de aandacht gebracht. Voor de nieuwe organisatie is het protocol bijgesteld, een update va het bestaande protocol met betrekking tot aanpassingen aan weten regelgeving.


4.5 Daadwerkelijk sanctioneren in geval van geconstateerde fraude 4.5.1 Lik op stuk sanctioneren De ambitie was om snel te sanctioneren bij het constateren van fraude met behulp van de afstemmingsverordening. Dit hebben we de afgelopen jaren in de meeste gevallen ook gedaan. Hiermee is de gemeente geloofwaardig en blijkt dat fraude niet loont. Inmiddels is de wet boete in werking getreden. In plaats van afstemmen van een uitkering leggen we nu boetes op bij constateren van fraude. De verordening afzien en matigen boete is vastgesteld. In principe leggen we bij schending inlichtingenplicht een boete op, echter er zijn omstandigheden denkbaar dat matigen of afzien aan de orde is. Hierbij moet gedacht worden aan persoonlijke omstandigheden. Rechtvaardigen van fraude kan niet, maar lager sanctioneren is wel mogelijk. Denk hierbij concreet aan het te laat inleveren van een ROF. Een eerste keer kan volstaan worden met een waarschuwing, een tweede keer een boete van € 150. Dit kan in situaties een te zware sanctie zijn, zodat matigen gerechtvaardigd kan zijn. De afgelopen periode is het lik op stuk beleid goed uitgevoerd, wij geven prioriteit aan afstemmingen en boetes. Inmiddels hebben we ook twee boete ambtenaren zodat we ook de bestuurlijke boete snel en adequaat kunnen opleggen. In onderstaande tabel zijn het aantal opgelegde boetes en afstemmingen zichtbaar vanaf 2012. Informatie van voor deze datum is helaas niet beschikbaar4. Let op, de boete leggen we pas op sinds 1 januari 2013 en is derhalve voor deze datum een afstemming. Overzicht afstemmeningen en boetes

2012

2013

Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek

Afstemmingen / boetes 0 5 1 3 2 9

Zoals zichtbaar is, zijn de aantallen laag. Dit blijkt ook uit de gegevens van het IBO. De wijze van registratie in het systeem is lastig waardoor de informatie moeilijk tot niet uit het systeem te halen is. Hier worden inmiddels acties op ondernomen zodat dit naar de toekomst toe beter gaat.

4

in 2012 zijn we overgegaan naar een ander uitkeringssysteem waardoor de informatie van voor deze datum

niet te herleiden is 26 Fraudebeleidsplan 2015-2018

4.5.2 Terugvordering In de verordening hebben wij opgenomen dat we fraude altijd terugvorderen. Tot 1 januari 2013 was het mogelijk om 10% van de vordering kwijt te schelden. Mits voldaan aan een aantal voorwaarden zoals in de verordening was opgenomen. Sinds 1 januari 2013 verbiedt de wet ons om een deel van de fraude vorderingen kwijt te schelden. In de nieuwe verordening is dat ook gewijzigd en bij vorderingen ontstaan na 1 januari 2013 vorderen wij dan ook het gehele bedrag terug.

4.5.3 Aangiften openbaar ministerie (OM) Aangifte wordt gedaan door het IBO. Het aantal gedane aangiftes is in onderstaande tabel aangegeven. Aangiftes periode 2011 - 2013 2011

2012

2013

Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek

Aantal 6 1 7 0 2 6 0 0 0

Opvallend is dat in 2013 geen aangiftes zijn gedaan. Dit heeft te maken met de verhoging van de aangiftegrens van € 10.000 naar € 50.000 vastgesteld door het Openbaar Ministerie. Tevens speelt hierbij een rol dat we meer aan de poort handhaven en fraude opsporen.


Hoofdstuk 5 Middelen In de begroting wordt jaarlijks voor het product bijzonder onderzoek een bedrag opgenomen waaruit de jaarlijkse bijdrage aan het IBO (Instituut Bijzonder Onderzoek) wordt voldaan. De bijdrage van de gemeente aan het IBO wordt voor de helft bepaald naar rato van het aantal inwoners en voor de helft naar rato van het aantal afgeronde onderzoeksopdrachten door het IBO. Als het aantal afgeronde onderzoeken in een kalenderjaar hoog is, heeft dat tot gevolg dat onze gemeentelijke bijdrage aan het IBO eveneens hoger is. Onze bijdrage varieert derhalve van jaar tot jaar: soms volgt er een nabetaling aan het IBO en soms ontvangen wij een deel van de bijdrage terug. Op voorhand kan niet worden gestuurd op de exacte uitgaven. In onderstaande tabel zijn de bedragen weergegeven.

Begroot 2011

2012

2013

2014

Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek Millingen aan de Rijn Ubbergen Groesbeek

€ 9.154 € 22.000 € 33.335 € 8.389 € 17.586 € 31.173 € 12.580 € 18.488 € 35.906 € 16.500 € 28.950 € 45.000

Daadwerkelijke kosten € 29.476 € 15.954 € 49.100 € 14.421 € 32.654 € 44.465 € 26.438 € 13.925 € 37.995 boekjaar loopt boekjaar loopt boekjaar loopt


Afkortingenlijst Bbz

besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004

BUIG

Wet bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten

CAK

Centraal administratie kantoor

CORV

collectieve opdracht routeer voorziening

GBA

Gemeentelijke Basis Administratie

IBO

Instituut Bijzonder Onderzoek

IOAW

Inkomensvoorziening Ouderen en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers

IOAZ

Inkomensvoorziening Ouderen en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen

OM

Openbaar ministerie

PGB

Persoonsgebonden budget

RCF

Regionale Coördinatiecentrum Fraudebestrijding

RDW

Rijksdienst voor wegverkeer

ROF

Rechtmatigheidsformulieren

SIOD

Sociale inlichtingen- en opsporingsdienst

SUWI

Structuur Uitvoering Werk en Inkomen

SVB

Sociale verzekeringsbank

SZW

Sociale zaken en werkgelegenheid

WMO

Wet maatschappelijke ondersteuning

WWB

Wet werk en bijstand


Gemeente Groesbeek. Fraudebeleidsplan. Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz H. Thoonen L. Bolhuis

Recommend Documents