Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten. Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

Jaarverslag

2011

Inhoudsopgave

Bestuur, functionarissen en externe adviseurs

3

Kerncijfers

4

Bericht van de Raad van Commissarissen

5

Verslag van de Directie

6

Governance en maatschappelijk beleid

16

Financieel Jaarverslag

22

Geconsolideerde balans per 31 december

22

Geconsolideerde winsten verliesrekening

23

Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten

24

Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

25

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

26

Toelichting op de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening

27

Toelichting bij de geconsolideerde balans

40

Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming)

66

Enkelvoudige winsten verliesrekening

68

Mutaties in het eigen vermogen

69

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

70

Overige gegevens Statutaire bepalingen over de winstverdeling

72

Besluit over de winstverdeling

72

Controleverklaring

73

Actuariële verklaring

75

2

Bestuur, functionarissen en externe adviseurs

Raad van Commissarissen T.J. Breedon M.A. (Oxon) M.Sc. Prof. dr. R.G.C. van den Brink G.J. Hoskin Directie Drs. A.T. Dolders, algemeen directeur Drs. F.R.M. Rieter, AAG, directeur tot 1 juni 2011 P. Glas, AAG financieel directeur per 1 april 2011 M.I.F. van Dam MM, commercieel directeur R. van der Zande, directeur operations per 1 juni 2011 Managers Drs. D.H. de Leeuw J. Revet M.Sc. F.R. Vanoni R. van der Zande, tot 1 juni 2011 Medisch adviseur Dr. J. Bronsema Wiskundig adviseur Towers Watson Externe accountants PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

3

Kerncijfers (in duizenden Euro’s) (herzien)*

2010

2009

2008

2007

32.127 7.229

56.987 14.564

12.839 3.274

418 32

1.133

24.898

42.423

9.565

386

Productie Premieposten Koopsommen**

6.162 109.210

6.874 145.400

8.600 156.770

15.780 199.122

15.391 228.407

Totaal

115.372

152.274

165.370

214.902

243.798

Omzet Verdiende premies 210.027 Directe opbrengsten uit beleggingen 72.518

252.795 80.649

289.418 79.668

338.649 74.715

367.381 71.638

Totaal

282.545

333.444

369.086

413.364

439.019

Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Mutatie acquisitiekosten

9.987 28.377 6.277

13.029 26.500 8.233

18.280 20.754 7.100

25.211 19.929 252

25.970 21.974 189

Totaal

44.641

47.762

46.134

45.392

48.133

77.580 166.787

78.284 244.827

76.696 201.322

74.243 167.266

66.512 218.041

Balansgegevens Technische voorzieningen Beleggingen Eigen vermogen

2.017.614 2.195.466 133.972

2.136.701 2.334.560 184.891

2.062.195 2.219.241 170.568

1.886.276 1.647.430 130.893

2.048.983 1.847.971 145.376

Balanstotaal

2.249.512

2.392.011

2.295.867

2.077.037

2.259.784

155 181 Aantal medewerkers (in fte) 175 (herrekend op fulltime basis en inclusief tijdelijke inhuurkrachten)

170

166

2011 Resultaat Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen

Solvabiliteit Benodigd Aanwezig

528 ( 605)

*Kerncijfers 2007 aangepast i.v.m. stelselwijziging voorziening uit hoofde van lijfrenteverplichtingen. ** Vanaf 2010 inclusief de productie direct ingaande lijfrenten uit eigen opbouwproducten.

4

Bericht van de Raad van Commissarissen Aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening over 2011 aan, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende accountantsverklaring van PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. opgenomen. De auditcommissie, voorgezeten door prof. dr. R.G.C. van den Brink, vergaderde in het boekjaar 2011 vier maal. Naast de financiële- en audit rapportages is een aantal malen het beleggingsbeleid besproken in het licht van de financiële crisis. De leden van de commissie hebben in 2011 een interne training gevolgd over Solvency II. Ook de uitkomsten van de SCR berekeningen zijn onderwerp van gesprek geweest. Uit deze berekeningen blijkt dat de sterke solvabiliteitspositie van de maatschappij onder het nieuwe solvency regime verder verbetert. De Raad van Commissarissen heeft in het kader van de Governance Principes een Risk Commissie ingesteld. Voorheen werden deze taken door de Raad van Commissarissen uitgevoerd. Deze Risk Commissie wordt voorgezeten door G.J. Hoskin. Doel van de Commissie is vaststellen, uitvoeren, monitoren en waar nodig bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Er heeft een eerste vergadering plaatsgevonden waarin de jaaragenda is vastgesteld en de belangrijkste risico's zijn besproken.Tevens is er ruime aandacht geweest voor de uitkomsten van de ORSA. Wij stellen u voor uw goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beheer en eveneens tot decharge van de Raad van Commissarissen voor het in 2011 gehouden toezicht. Wij stellen u bovendien voor om een dividend ter beschikking te stellen van 50 miljoen euro. Dit dividend is reeds uitgekeerd als interim dividend. Tot slot spreken wij graag onze waardering uit aan de directie, alsmede aan alle medewerkers van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. voor de realisatie van de vele doelstellingen. 20 maart 2012

T.J. Breedon M.A. (Oxon) M.Sc. Voorzitter

5

Verslag van de Directie 2011 het jaar van de eurocrisis De crisis over de Europese munt heeft zich in 2011 verdiept. Griekenland, Ierland en Portugal doen beroep op het noodfonds. Maar met name voor Griekenland lijkt dit onvoldoende soelaas te bieden. Het land glijdt weg in een steeds diepere recessie. Door het uitblijven van voldoende concrete maatregelen van de Europese regeringsleiders is het vertrouwen van de kapitaalmarkten ook in de overige Eurolanden tanende. De rentes, die Spanje en Italië moeten betalen voor de obligaties die ze uitgeven, zijn hoog. En alle Eurolanden, behalve Duitsland, hebben hun rating zien verslechteren. De problemen van de euro en de bezuinigingsoperaties van de Europese overheden hebben de groei in 2011 geremd. Ook 2012 is met veel onzekerheden omgeven: de eurocrisis is nog niet opgelost, de bezuinigingen van overheden en burger helpen niet mee aan het herstel van de economische groei. De consensus voor komend jaar is dan ook dat Nederland in een milde recessie terechtkomt. Het gezegde, dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat, is zeker van toepassing op de financiële sector. De schandalen van de afgelopen jaren galmen als het ware nog na. Herstel voor de markt van individuele levensverzekeringen is nog ver te zoeken. Ook in 2011 krimpt deze markt met 14%. In vrijwel alle productsegmenten loopt de omzet terug en het is opnieuw de markt voor beleggingsverzekeringen die de zwaarste klappen krijgt. De markt voor beleggingsverzekeringen noteert een omzetdaling van 24%. De klant kiest in deze onzekere tijden voor zekerheid. En deze zekerheid wordt gevonden in sparen tegen een, vergeleken met de onzekere rendementen op beleggingen, relatief hoge vaste rente. Naast het sparen in box 3 is ook het sparen in box 1 in 2011 opnieuw fors gegroeid. Eind juni 2011 is een totaal saldo van 8,6 miljard euro gestort. De totale spaargelden zijn in 2011 aangegroeid tot meer dan 300 miljard euro. De onzekerheid op de financiële markten en de eurocrisis heeft ook de pensioenmarkt niet ongemoeid gelaten. De Nederlandse pensioenmarkt is, met een vermogen van ongeveer 700 miljard euro, een van de grootste in Europa. De discussie over het nieuwe pensioenakkoord tussen de sociale partners maakt duidelijk dat de solidariteit sterk onder druk staat.Toegezegde pensioenaanspraken worden wellicht voorwaardelijk, werkgevers hebben behoefte aan een maximale premiestelling en garanties over waardevastheid staan ter discussie. In dit licht is in de pensioenmarkt in toenemende mate behoefte aan transparante, eenvoudige premieregelingen tegen lage kosten. De trends bewegen zich naar meer marktwerking en toenemende individualisering. In de pensioenmarkt ontstaat hierdoor ruimte voor nieuwe pensioenverzekeraars die een transparant product aanbieden. Positionering Legal & General Nederland Legal & General wil voor haar klanten meerwaarde creëren door het aanbieden van innovatieve en transparante financiële producten met daarbij een excellente service. De doelgroep is de up market consument. Klanten mogen het beste verwachten van Legal & General: good value for money. Hierbij is de keuze gemaakt om uitsluitend samen te werken met professionele en onafhankelijke adviseurs. Legal & General is selectief bij de keuze van haar distributiepartners. De maatschappij heeft de overtuiging dat alleen door het maken van scherpe keuzes en het aanbrengen van focus een onderscheidende marktpositie en winstgevende groei van marktaandeel mogelijk zijn.

6

Verslag van de Directie Legal & General heeft zich in Nederland de afgelopen jaren ontwikkeld tot een innovatieve levensverzekeraar met als core business de risicotechnische producten. In de markt voor overlijdensrisicoverzekeringen ontwerpt Legal & General producten die zich onderscheiden op kwaliteit, service en prijsstelling. Naast levensverzekeringen worden ook bancaire vermogensopbouwproducten aangeboden. Het aanbod bestaat uit alleen externe fondsen van gerenommeerde aanbieders. Een derde businesspijler is de pensioenmarkt. In 2011 is een collectief pensioen geïntroduceerd ten behoeve van werkgevers en werknemers in het MKB. Het Prisma Pensioen kenmerkt zich door maximale transparantie van kosten en rendement. Door de keuze voor een duidelijke doelgroep, daarop afgestemde producten en een duidelijk distributiebeleid heeft Legal & General een onderscheidende profilering bij het intermediair; een maatschappij die kiest voor up market, operational excellence en good value for money. Legal & General vertaalt deze positionering consequent door op de drie productmarkten waar de onderneming actief is. Bij propositieontwikkeling en bij producten procesinnovaties wordt bezien hoe in lijn met de positionering meerwaarde kan worden gecreëerd voor klanten en intermediairs. Overlijdensrisicoverzekeringen Legal & General ziet overlijdensrisicoverzekeringen als core business voor een levensverzekeraar. Door geautomatiseerde processen, uitstekende acceptatie van de risico’s, goede herverzekeringscontracten en een uitgebalanceerd distributieconcept heeft de maatschappij in het najaar nieuwe scherpe tarieven kunnen introduceren. Het aantal nieuwe verzekeringen heeft sindsdien een grote vlucht genomen en is meer dan verdrievoudigd. Het Legal & General Lifestyle tarief is nu beschikbaar voor iedereen, ongeacht het inkomen van de kandidaat-verzekerde. Legal & General heeft in 2011 grote stappen gezet in de ontwikkeling van ketenintegratie. In mei is de elektronische aanvraag in gebruik genomen, waarbij tevens, als eerste levensverzekeraar, een ontsluiting is ingericht via Aplaza. Dit is een open platform voor ketenintegratie in de financiële dienstverlening. Deze ontsluiting maakt het voor het intermediair mogelijk een directe koppeling te leggen tussen de eigen administratie en de administratie van Legal & General. In processen levert dit een aanzienlijke efficiencyverbetering op. Op het gebied van distributie heeft Legal & General geïnvesteerd in een digitale aanstellingsprocedure. Nieuwe intermediairs kunnen zich online aanmelden als business partner en instant offertes aanvragen.Voorts is ter ondersteuning van het intermediair een RisicoAdviesProgramma ontwikkeld. Adviseurs worden middels nieuwsbrieven en bijeenkomsten op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen in de markt en worden ondersteund in het adviesproces.

7

Verslag van de Directie Vermogensopbouwproducten Op de markt van bancaire vermogensopbouwproducten is in 2011 een garantieproduct toegevoegd. In samenwerking met Friesland Bank is de AanvullendPensioen SpaarRekening geïntroduceerd. Dit opbouwproduct kent variabele en vaste rentes tot een looptijd van 20 jaar. Het product is in het najaar bekroond door Moneyview met 5 sterren voor de ‘ProductRating Prijs’. Met betrekking tot distributie neemt de belangstelling van intermediairs om hun activiteiten te verbreden naar vermogensadvies snel toe. Legal & General ondersteunt intermediairs hierbij met het VermogensAdviesProgramma. In dit programma wordt naast kennisoverdracht ook uitgebreid aandacht besteed aan vaardigheid en integriteit. De interesse onder financieel adviseurs om aan dit programma deel te nemen is groot. Legal & General kiest er voor om haar bancaire producten uitsluitend te distribueren via financieel adviseurs die met succes dit begeleidingsprogramma hebben doorlopen en in het bezit zijn van de benodigde vergunningen en vakbekwaamheidsdiploma’s. Als onderdeel van het programma worden ook masterclasses georganiseerd, nieuwsbrieven verspreid en tools aangeboden aan de deelnemende intermediairs. Zo is dit jaar op Beursplein 5 een bijeenkomst georganiseerd over Exchange Traded Funds (ETF’s). Legal & General hecht eraan dat intermediairs goed op de hoogte zijn van de productkenmerken en risico’s van deze ETF’s. Ook zijn ondersteunende hulpmiddelen ontwikkeld waarmee intermediairs hun klanten beter kunnen voorlichten over de mogelijkheden van sparen en beleggen. In de vermogensadvisering voor bijvoorbeeld een aanvullend pensioen, kunnen klanten zo beter worden voorgelicht over de rendementsverwachtingen en risico’s van spaar- en beleggingsoplossingen. Collectief pensioen Op het gebied van pensioenen is in december 2011 het Prisma Pensioen geïntroduceerd. Door de ingrijpende veranderingen en de onzekerheden op de pensioenmarkt is het de verwachting dat de behoefte aan een deskundig pensioenadvies de komende tijd sterk zal gaan groeien. Met het aanbod van een modern pensioenproduct heeft Legal & General haar activiteiten op de Nederlandse markt verbreed. Het Prisma Pensioen is een collectieve premieovereenkomst op basis van beleggingen, gericht op het MKB segment. Binnen het Prisma Pensioen wordt gewerkt met netto staffels. Hiermee is het voor werkgevers en werknemers geheel transparant hoeveel pensioen wordt opgebouwd. Naast collectief beheer van de beleggingen biedt het Prisma Pensioen ook de mogelijkheid om op individueel niveau (‘vrij’) te beleggen. Naast een uitstekend beleggingsaanbod onderscheidt het Prisma Pensioen zich door het volledig digitale portaal voor intermediairs, werkgevers en werknemers. Dit biedt de pensioendeelnemers overzicht en gemak. In de distributie van het Prisma Pensioen kiest Legal & General exclusief voor het intermediair. De maatschappij verbindt hieraan als voorwaarde dat het intermediair dat het Prisma Pensioen in zijn advisering wil meenemen, eerst deelneemt aan een producttraining. De training maakt onderdeel uit van het PensioenAdviesProgramma. Hiernaast kan het intermediair deelnemen aan een Wft kwaliteitsscan. In deze scan wordt een aantal pensioenadviezen van de deelnemende pensioenadviseur doorgelicht. De adviseur krijgt hiervan een uitvoerige terugkoppeling en indien gewenst een rapportage. Bovendien kunnen intermediairs deelnemen aan een specifiek opleidingsprogramma om zo te voldoen aan de eisen van de Wft-pensioenverzekeringen. Zoals bekend zullen ook bestaande pensioenkantoren de komende jaren via een examen of via de EVCprocedure moeten aantonen dat ze beschikken over voldoende vakkennis, vaardigheden en competenties.

8

Verslag van de Directie Legal & General Nederland onderdeel van een sterke groep Legal & General Nederland is in 1984 in Nederland gestart als 100% dochter van Legal & General UK plc. Legal & General UK is opgericht in 1836 in Londen. In 2011 bestond het moederbedrijf 175 jaar. De slogan ‘Helping people for 175 years’ is kenmerkend voor de wijze waarop Legal & General het vertrouwen van haar klanten wil verdienen, ongeacht het economisch klimaat. In het Verenigd Koninkrijk behoort Legal & General tot de grootste verzekeraars. De onderneming is niet alleen actief in het Verenigd Koninkrijk, maar heeft ook internationale dochterondernemingen in de VS en Frankrijk en is daarnaast, onder meer via joint ventures in bankverzekeraars, ook actief in opkomende markten zoals India, Egypte en enkele Golfstaten. Meer dan 7 miljoen consumenten wereldwijd beschikken op dit moment over één of meer financiële producten van Legal & General. Namens haar klanten wordt een vermogen van ruim 558 miljard euro beheerd. In 2011 bedroeg de omzet wereldwijd op basis van jaarpremie equivalenten 1,47 miljard euro en de exploitatiewinst voor belasting volgens IFRS 1,15 miljard euro. In Nederland worden ruim 150.000 klanten bediend. Legal & General Nederland is gestart als een levensverzekeringsmaatschappij. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. valt onder alle Nederlandse weten regelgeving en dus ook onder toezicht van DNB en AFM. Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. biedt sinds 2010 de mogelijkheid om naast levensverzekeringen, via een nieuwe tak, beleggersrekeningen te openen. Aanbieder van de hiertoe opgerichte beleggersgiro en tevens beheerder van het Legal & General Paraplufonds is Legal & General Nederland Beleggingen B.V.. Daarnaast zijn de Stichting Beleggersgiro, Legal & General Nederland en de Stichting Bewaarder Legal & General Paraplufonds in het leven geroepen om voor de rekeninghouders de vereiste vermogensscheiding te waarborgen. Al deze activiteiten zijn geconsolideerd in de jaarrekening. Een turbulent jaar afgesloten met een positief resultaat 2011 is met name bepaald door de onrust op de financiële markten en de krimp op de markt voor levensverzekeringen. Desondanks heeft Legal & General een positief resultaat weten neer te zetten. Dit resultaat is tot stand gekomen ondanks negatieve invloeden vanuit de financiële markten. Verslechterde kredietbeoordeling voor landen en bedrijven en onzekere economische vooruitzichten geven in combinatie met een almaar durende lage rentestand druk op de koersen en rendementen van beleggingen. Daarnaast staat het vertrouwen in de verzekeringsmarkt onder druk met teruglopende nieuwe productie als gevolg. Onder IFRS is de winsten verliesrekening veel sterker dan voorheen afhankelijk van rente- en koersschommelingen, omdat de waardering van de obligatieportefeuille volledig op marktwaarde geschiedt en de technische verplichtingen slechts gedeeltelijk. Het IFRS resultaat is 1,1 miljoen euro. Geschoond voor renteschommelingen bedraagt het operationele resultaat 27,4 miljoen euro. Eens te meer heeft 2011 bewezen dat Legal & General een stabiele stroom van positieve resultaten kan genereren door in de loop der jaren een gezonde portefeuille met tevreden klanten en een lager verval dan in de markt te hebben opgebouwd. Alle omzet wordt overigens in Nederland behaald. De positionering van Legal & General als breed georiënteerde financiële instelling met producten in zowel de individuele levensverzekeringsmarkt, de collectieve pensioenmarkt als de bancaire markt voor vermogensopbouw heeft de onderneming ook voor de toekomst een solide basis gegeven.

9

Verslag van de Directie Ultimo 2011 is een groot gedeelte van de balans van Legal & General nog steeds gekoppeld aan beleggingsverzekeringen. En dat betreft met name verzekeringen voor rekening en risico van de polishouder waarbij belegd wordt in extern beheerde fondsen. Het restant bestaat uit traditionele verzekeringen. Van het geld dat de maatschappij ontvangt voor deze producten wordt het merendeel in kwalitatief hoogwaardige staatsobligaties belegd. Voor zover er garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een gelijksoortige dekking en mijdt de maatschappij risicovolle beleggingen. Het nieuwe Legal & General Lifestyle risicoproduct brengt de onderneming een sterke stijging van haar marktaandeel op dit terrein: in december 2011 is dit gestegen tot 8,2%. Daarnaast neemt Legal & General ook met haar bancaire vermogensopbouwproducten op basis van beleggen inmiddels een stevige positie in. Binnen 1 jaar is het beheerd vermogen ruim 11 miljoen euro. Een sterke solvabiliteit Hetzelfde prudente beleggingsbeleid zorgde eind 2010 onder het huidige Solvency I regime voor een ongekend sterke solvabiliteit van 313%. De maatschappij hield dus ruim driemaal zoveel eigen vermogen aan dan als minimum door de toezichthouder is gesteld. De onderneming heeft met een aanvullende dividenduitkering in 2011 50 miljoen euro bijgedragen aan de sterke kapitaalspositie van Legal & General Groep. Ondanks deze dividenduitkering en de lage rentestand is de solvabiliteitspositie van de onderneming met 215% zeer gezond. De onderneming bereidt zich op dit moment voor op het nieuwe toezichtsregime, Solvency II. De berekeningen laten zien dat de solvabiliteitspositie van de onderneming onder de regels van dit nieuwe regime verder wordt versterkt. Personeel en organisatie Legal & General heeft al vele jaren een uitstekend en gemotiveerd team van deskundige en betrokken medewerkers. De organisatie is zoveel mogelijk ingericht langs de business lines van de drie productmarkten. Het zwaartepunt van de business ligt bij de afdelingen Marketing & Sales en Operations. Naast de ondersteunende afdelingen is er de afdeling Key projects. Hier worden samen met de lijnafdelingen nieuwe producten ontwikkeld. Dat de organisatie in 2011 een groot aantal belangrijke projecten heeft kunnen realiseren, is te danken aan de inzet van alle medewerkers. Voor hun inzet, flexibiliteit, en loyaliteit heeft de directie veel waardering. Legal & General streeft naar een hoge mate van klanttevredenheid en dat kan alleen gerealiseerd worden als onze medewerkers met plezier werken, zich gewaardeerd voelen, mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien en zelf verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen. In 2011 heeft Legal & General invulling gegeven aan diverse verbetervoorstellen op het gebied van communicatie en cultuur, die vanuit werkgroepen zijn gedaan. Deze werkgroepen zijn samengesteld nadat de maatschappij het eerste medewerkertevredenheidsonderzoek in 2009 heeft gehouden. De werkbeleving van de medewerkers van Legal & General is in december van 2011 voor de tweede keer uitgevraagd. De zeer hoge deelnamegraad van 89% onderstreept de betrokkenheid van de medewerkers bij de organisatie. De resultaten van dit onderzoek en van het onderzoek uit 2009 zijn met elkaar vergeleken. Het algeheel oordeel van de medewerkers over het werken bij Legal & General is, op een 10-puntsschaal, gestegen van gemiddeld een 7,1 naar een 7,3. Bij 10 van de 11 onderzochte thema’s kwam dit tot uiting in een hogere waardering. Het ziekteverzuim steeg in 2011, veroorzaakt door langdurig verzuim, naar een percentage van 4,6% (2010: 2,8%). Het kortdurend verzuim (1%) en de meldingsfrequentie (1,2) daalde ten opzichte van 2010.

10

Verslag van de Directie Om de voor 2011 voorgenomen doelstellingen te kunnen realiseren is de personele bezetting toegenomen van 152 naar 159 medewerkers (fte). De verhouding tussen mannen en vrouwen blijft ongeveer gelijk en is 59% respectievelijk 41%. Dat medewerkers in Legal & General meer zien dan alleen een werkgever, is onder andere terug te zien in het gemiddeld dienstverband dat de afgelopen jaren is toegenomen tot 7,2 jaar. Beste Levensverzekeraar 2011 In 2011 is Legal & General door het Nederlandse intermediair voor de negende maal verkozen tot beste levensverzekeraar individueel. Het onderzoek is uitgevoerd door GfK Panel Services en gehouden in opdracht van Adfiz. De belangrijkste redenen voor het intermediair om te kiezen voor Legal & General zijn de goede producten, de scherpe en transparante prijsstelling en de excellente processen. Legal & General ziet de prijs als een erkenning voor de hoogwaardige producten die worden geboden en voor de permanente kwaliteit van de administratieve processen. Klacht als kans In het streven naar het leveren van good value for money is een klacht een uitgelezen kans om de dienstverlening van Legal & General (alsnog) waar te maken.Telefonische en schriftelijke uitingen van ongenoegen worden door Legal & General als mogelijkheid gezien om de klanttevredenheid te vergroten. Een klacht wordt altijd binnen vijf werkdagen beantwoord. Om daadwerkelijk lering te trekken uit ontvangen klachten, worden de kenmerken van deze klachten vastgelegd en periodiek geanalyseerd door de Klachtencommissie van Legal & General. Deze commissie heeft tot doel een goede klachtenafhandeling te waarborgen en de bewustwording binnen de organisatie te vergroten dat een klacht een kans is. De aard van de in 2011 ontvangen klachten is vrij divers. De belangrijkste categorieën zijn algemene aansprakelijkstellingen om verjaring van mogelijke aanspraken van een beleggingsverzekering te voorkomen en gehanteerd beleid of procedure. Klanten worden vanaf het begin van de procedure geïnformeerd over de mogelijkheid om hun klacht te deponeren bij het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) als hun klacht niet naar tevredenheid door Legal & General is behandeld. Van de in 2010 door Kifid ontvangen klachten die betrekking hebben op Legal & General, zijn er 2 in 2011 behandeld. In 1 geval is Legal & General in het gelijk gesteld en in 1 geval is de klacht door de Ombudsman als onbemiddelbaar beoordeeld. In 2011 zijn in totaal 6 nieuwe klachten, die betrekking hebben op Legal & General, door Kifid ontvangen. Bij de in 2011 ontvangen klachten is Legal & General in 3 gevallen in het gelijk gesteld. In 1 geval is de maatschappij zelf met de klant tot een passende oplossing gekomen, in 1 geval is de klacht onbemiddelbaar verklaard door de Ombudsman en 1 klacht is nog in behandeling bij de Ombudsman. Flankerend beleid Legal & General De minister van Financiën heeft bij brief van 22 november 2011 de Tweede Kamer geïnformeerd over de hoofdlijnen van het zogenaamde flankerend beleid voor beleggingsverzekeringen. De minister gebruikt als uitgangspunt dat verzekerden die aanspraak kunnen maken op een compensatie deze direct al aan de poliswaarde toegevoegd zullen krijgen, dat geen barrières worden opgeworpen om over te stappen en dat zal worden bevorderd dat betere en goedkopere producten worden aangeboden. Legal & General geeft invulling aan het flankerend beleid voor een aantal van de in het verleden gesloten beleggingsverzekeringen. Voor deze verzekeringen geldt de Suppletieregeling van Legal & General. Het gaat daarbij uitsluitend om die verzekeringen waarvoor volgens de criteria van de Ombudsman geldt dat er niet voldoende eenduidig en helder is gecommuniceerd over de aard, werking en risico’s van het product. Legal & General volgt voor deze verzekeringen de aanbevelingen van de Ombudsman. 11

Verslag van de Directie 1. De klant weet wat hij heeft Legal & General heeft de klanten die vallen onder de Suppletieregeling geïnformeerd over hetgeen de (eventuele) suppletie voor het product betekent. Daarbij wordt de klant gestimuleerd contact op te nemen met de eigen adviseur voor advisering over de wijze waarop de situatie voor de klant kan worden verbeterd. Legal & General biedt klanten hierbij de mogelijkheid om eenvoudig informatie over hun verzekering in te winnen. Vragen over de Suppletieregeling en het flankerend beleid kunnen hierbij aan Legal & General worden gesteld. Ook kunnen klanten gebruik maken van de Internetservice waarmee zij real time inzage hebben in de waarde van hun verzekering en de ontwikkeling daarvan kunnen volgen. 2. De klant weet wat hij krijgt Eerder heeft Legal & General de betreffende klanten geïnformeerd dat de (eventuele) suppletie aan het eind van de looptijd van de verzekering aan de klant wordt uitgekeerd. Op basis van het flankerend beleid wordt deze suppletie nu echter direct in de verzekering geïnvesteerd. Aan het eind van de looptijd van de verzekering zal Legal & General een controle voor de klant uitvoeren en nagaan of de suppletie voldoende is geweest. Bij uitbetaling van de suppletie vraagt Legal & General géén finale kwijting. 3. De klant is voor de toekomst beter af Bij de verzekeringen die vallen onder de Suppletieregeling is het wijzigen van de fondssamenstelling of bijvoorbeeld het aanpassen van de overlijdensrisicodekking niet of slechts zeer beperkt mogelijk. De klanten hebben wel de mogelijkheid hun product kosteloos over te sluiten naar een ander product van Legal & General of een andere aanbieder. Legal & General heeft een uitgebreid productenpalet beschikbaar waar de klant, op basis van het advies van zijn adviseur, een keuze uit kan maken. Losse overlijdensrisicoverzekeringen, maar ook bancaire spaar- en beleggingsproducten maken deel uit van dit palet. Andere beleggingsverzekeringen Voor de beleggingsverzekeringen van Legal & General die niet onder de Suppletieregeling vallen, bestaat (in de meeste gevallen) de mogelijkheid om de samenstelling van fondsen of andere kenmerken van de verzekering te veranderen. Legal & General biedt ook de mogelijkheid aan de klant om op basis van het advies van zijn adviseur zonder afkoopkosten over te stappen naar een ander product van Legal & General, bijvoorbeeld een bankspaarproduct. Voor het overstappen naar producten van andere aanbieders beperken wij de volgens de verzekeringsvoorwaarden geldende afkoopkosten tot maximaal 1 % van de poliswaarde.

12

Verslag van de Directie Vooruitblik 2012 Het jaar 2012 zal in het teken staan van de transitie van de intermediaire distributie. Een transitie van gespreide betaling middels de aanbieder naar directe betaling door de klant. De voorgenomen datum van invoering is januari 2013. Hoewel dit aantoonbaar niet in het belang van de klant is en de klant desgevraagd zelf de voorkeur geeft aan een gespreide betaling middels de premie die hij afdraagt, is de politiek vastbesloten om een provisieverbod in te voeren. Dit zal voor hypotheek gerelateerd advies geen grote impact hebben, daar de beloning meegefinancierd wordt met de lening. Voor hypotheken is deze transitie ook in 2011 al grotendeels doorgevoerd. Voor pensioenadvies in de tweede pijler, waar de werkgever de opdrachtgever is, wordt het al ingewikkelder. Zeker naarmate de af te sluiten contracten kleiner zijn. Het zal voor een aantal werkgevers het laatste zetje zijn om af te zien van een pensioenregeling. Zij betalen het pensioengeld dan bruto uit aan de werknemer, die dan vervolgens zelf zijn voorzieningen moet treffen. Problematisch wordt het echt voor de particulier. Hoewel elke Nederlandse burger een goed financieel plan nodig heeft, zal dit in de toekomst slechts weggelegd zijn voor de welgestelde Nederlander, die wel in staat en bereid is om hiervoor een fee van 2000 euro of meer te betalen. Dit gebeurt bovendien in een tijd dat elke zekerheid omtrent de oudedagsvoorziening op de helling gaat. De te voorspellen vraaguitval zal leiden tot een forse achteruitgang in geplande opbouw van oudedagsvoorziening en het verkopen van eenmalige aftrekposten via bancair lijfrentesparen in de hand werken. Gevaar voor onderverzekering Nergens hebben voorstanders van een provisieverbod het onderscheid gemaakt tussen “brengproducten” en “haalproducten”. En dat verschil is er wel degelijk. Als mensen een huis willen kopen dan “halen” ze er een hypotheek bij. Maar geldt dat ook niet voor hun oudedagsvoorziening? Alle aandacht voor het pensioenregister ten spijt, heeft dit in 2011 niet geleid tot grootschalige actie van de consument om zich te verzekeren van aanvullend pensioen. Noch in verzekerings- noch in bancaire producten. Zo zal de gemiddelde consument ook niet snel zelf op zoek gaan naar een overlijdensrisicoverzekering ook al is hij, zoals blijkt uit onderzoek, onderverzekerd. Maar dit is niet zonder betekenis. Als niemand de klant bij de arm pakt en hem uitlegt dat een dekking tegen overlijden voor een gezin een cruciale zaak is, dan wordt deze dekking niet geregeld. En dan kan de afwezigheid van een dergelijke dekking voor de nabestaanden leiden tot serieuze materiële problemen. Dit is typisch een product, waarvan iemand de klant eerst moet overtuigen dat het in zijn belang is om een dergelijke voorziening te treffen. Bij haalproducten is het goed voorstelbaar dat alvorens de klant de dienst te leveren die deze wil hebben, er eerst onderhandeld wordt over de kosten die de adviseur voor die dienst in rekening brengt. Dat kan omdat het initiatief van de klant uitgaat en de klant het product en de dienst graag wil hebben. Maar dit ligt toch anders bij brengproducten. Als een adviseur zelf het initiatief neemt om contact te zoeken met de klant en bij binnenkomst moet melden dat aan het gesprek in ieder geval kosten verbonden zijn, wordt dit een moeilijke boodschap.

13

Verslag van de Directie Anders gesteld, overlijdensrisicoverzekeringen die niet verbonden zijn aan een hypotheek of opgenomen zijn in een oudedagsvoorziening worden niet meer afgesloten. Over de duim gerekend leidt dit tot een schade voor de maatschappij van meer dan 2 miljard euro over de komende 10 jaren. Deze 2 miljard euro zijn het directe gevolg van een onvoldoende doordachte overheidsmaatregel. En meer nog dan het enorme bedrag gaat het om de tragiek van ruim 20.000 gezinnen, die dit raakt.

Meer dan 2 miljard euro schade Aannames: • 90 miljoen euro aan niet aan hypotheek verbonden ORV premie per jaar • 40 miljoen daarvan zijn onderdeel van een financieel plan en worden ook in de toekomst afgesloten • 50 miljoen euro minder ORV premies gedurende 10 jaren • gemiddelde premie 300 euro per jaar en verzekerde som 100.000 euro • aantal verzekerden: 500.000.000/300 = 1.666.667 • alle verzekerden zijn mannen van 35 jaar • sterftekans over 10 jaar is 1,3% • aantal doden: 1,3% x 1.666.667 = 21.667 afgerond 21.650 • niet uitgekeerd: 21.650 x 100.000 verzekerde som = 2.165.000.000 euro

De onzekere toekomst van ons pensioen Sinds kort kent de gemiddelde werknemer het woord “dekkingsgraad”. Door een te lage dekkingsgraad dreigt hij namelijk binnenkort op zijn pensioen te worden gekort. Voor het overige gaat de gehele inhoud van deze discussie over minimaal vereiste nominale dekkingsgraden, geheel voorbij aan hem. En zo leest hij verhitte pleidooien van voor- en tegenstanders over het al dan niet vasthouden aan het Financieel Toetsings Kader van DNB, die voor insiders al moeilijk te volgen zijn. En dat is zorgelijk. De financiële sector wil de klant centraal stellen en wil helder en duidelijk communiceren naar de klant, maar over iets zo belangrijks als zijn pensioen in de tweede pijler wordt voornamelijk over zijn hoofd heen gediscussieerd. Logisch gevolg is dat de oudere werknemer alles bij het oude wil houden en korten op basis van de huidige rekenregels onnodig vindt en dat de jonge werknemer onverschillig is en al langer verwacht dat hij niet veel van zijn pensioen overhoudt. De sector zou in ieder geval kunnen beginnen om de werknemer te vertellen wat hij daadwerkelijk kan kopen voor zijn pensioen. En niet langer schermen met de schijnzekerheid van een nominaal pensioen. Met een nominaal pensioen kan hij over 20 jaar geen boodschappen doen of in ieder geval niet de boodschappen die hij nu denkt te kunnen doen. Velen hopen dat de problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen als het nieuwe pensioenakkoord in werking treedt. Basis van het nieuwe pensioenakkoord is dat werkgever en werknemer niet meer premie gaan betalen en dat derhalve het pensioen bepaald wordt door beleggingsopbrengsten. We noemen dit ook wel een pensioen op basis van beschikbare premie. Het ligt tevens in de bedoeling om alle opgebouwde rechten in deze nieuwe regeling in te brengen. Nu zou het een mooi polderresultaat zijn als dit zou lukken, maar het valt te verwachten dat dit niet zonder slag of stoot zal gebeuren. En los van de juridische mogelijkheid of onmogelijkheid om dit akkoord uit te voeren hebben enige bonden, qua ledental niet de minste, al aangekondigd een en ander aan de cao tafel te gaan repareren. Dat de Nieuwe Vakbeweging, die zichzelf aan het uitvinden is, minder activistisch in de pensioenwedstrijd zou staan lijkt vrijwel uitgesloten. De meer principiële vragen of dit akkoord recht doet aan de verdeling tussen jong en oud en aan de verschillen in de levensverwachting tussen de laagopgeleiden en de hoogopgeleiden zijn dan nog niet gesteld.

14

Verslag van de Directie Evenmin de vraag of de verplichte aansluiting bij een ondernemingspensioenfonds of een bedrijfstakpensioenfonds nog wel stand houdt in Brussel op het moment dat de pensioentoezegging feitelijk verdwijnt. Als dit wel allemaal gaat lukken en er komt een nieuw pensioenakkoord is het des te belangrijker, dat een centraal thema in het nieuwe akkoord, nominaal versus reëel pensioen, ook de aandacht krijgt dat het verdient. Nu wordt er jammer genoeg nauwelijks over gesproken. Maar juist hiermee kan het probleem dat alle deelnemers gezamenlijk hebben met hun pensioenen voor iedereen helder worden gemaakt. De burger wil of moet weten wat hij straks te besteden heeft. Er zijn hoogoplopende discussies over 100% nominaal pensioen terwijl, rekening houdend met inflatie over 20 jaar minimaal 140% nodig is. Een fraai ogend pensioen van 3000 euro per maand is bij een gemiddelde inflatie van 2% over 20 jaar slechts 2000 euro waard en vervolgens is deze 2000 euro 20 jaar later bij een zelfde inflatie maar 1335 euro waard. En dan wordt uitgegaan van iemand die pas met zijn 65ste met pensioen gaat. Behalve dat het toekomstig pensioen dus onzeker is en afhankelijk zal zijn van beleggingsopbrengsten is het ook nog eens veel minder dan altijd is gedacht. Het onverminderd groot belang van de financieel adviseur En wie anders dan een deskundig en professioneel adviseur is uitgerust om dit de klant helder en duidelijk uit te leggen. Dit is niet op te lossen met een tv campagne en zelfhulp via internet zal hier ook tekort schieten. In zijn berekeningen, afgestemd op de persoonlijke situatie van de klant, kan de adviseur dit zichtbaar maken zowel voor pensioen als voor aanvullend pensioen. De toekomst van het pensioen kan wellicht niet zekerder worden gemaakt maar wel duidelijker. Sparen voor later mag ouderwets klinken, het is actueler dan ooit. En het is de financieel adviseur die de klant hierover kan voorlichten, keuzemogelijkheden kan tonen en kan voorrekenen. Voor Legal & General 2012 jaar van oogsten Legal & General staat in de startblokken om van 2012 samen met de financieel adviseur een mooi jaar te maken voor de klant. De afgelopen jaren is hard gewerkt aan onderscheidende producten en distributieconcepten op het gebied van overlijdensrisicoverzekeringen, vermogensadvies en pensioen in de tweede pijler. Samen met het intermediair kan Legal & General de klant een goed en concurrerend aanbod doen, waarmee hij verzekerd kan bouwen aan zijn oudedagsvoorziening. Alle medewerkers van Legal & General zullen ook in 2012 er alles aan doen om de reputatie van de onderneming op het gebied van operational excellence waar te maken voor klant en financieel adviseur. Zij doen dit in de overtuiging met hun werk waarde toe te voegen aan de Nederlandse samenleving. Door samen met het intermediair een goed product, ingebed in een goed advies, te leveren willen wij onze lijfspreuk good value for money ook in 2012 inhoud geven. 20 maart 2012

drs. A.T. Dolders Algemeen directeur

15

Governance en maatschappelijk beleid Legal & General staat middenin de samenleving en wil op een maatschappelijk verantwoorde manier ondernemen. Dit is verankerd in de cultuur en de organisatie van het bedrijf en het is om deze reden dat Legal & General de Gedragscode Verzekeraars (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) onderschrijft. De Governance Principes, zoals opgesteld door het Verbond van Verzekeraars geven concrete invulling aan de verantwoordelijkheid van verzekeraars met het oog op goed bestuur, het bieden van zekerheid, het centraal stellen van de belangen van de klant en de invulling van maatschappelijke betrokkenheid. Legal & General hecht hier grote waarde aan en onderkent het grote belang van deze normstellende code. Gedragscode Verzekeraars (Verbond van Verzekeraars) De Gedragscode Verzekeraars kan in vier woorden worden samengevat: treating the customer fairly (zorgplicht). Voor Legal & General is dit een vanzelfsprekend uitgangspunt. In de missie van Legal & General staat letterlijk dat zij met haar financiële producten good value for money wil bieden aan haar klanten. Belangrijk is dat Legal & General niet alleen kijkt naar de letterlijke tekst van de Gedragscode. Legal & General zal handelen in de geest van de Gedragscode. De onderneming wil haar klanten meerwaarde bieden en op een eerlijke wijze bedienen. Nu en in de toekomst. De gedragscode geldt voor alle medewerkers van Legal & General. De maatschappelijke basiswaarden als betrouwbaarheid, professionaliteit, solidariteit, maatschappelijke betrokkenheid en transparantie zijn vertaald in feitelijk handelen en betrokken bij de te nemen beslissingen. Deze vijf basiswaarden worden jaarlijks betrokken in de personeelsbeoordelingen en getoetst middels een uitgebreid self assessment op initiatief van het Verbond van Verzekeraars. Er kan geconcludeerd worden dat Legal & General de genoemde basiswaarden op een grondige wijze heeft ingebed in haar cultuur en organisatie. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Een van de pijlers van de Gedragscode Verzekeraars is de maatschappelijke betrokkenheid. In de week van 7 tot en met 11 november 2011 vond ‘De week van het geld’ plaats. Deze activiteit is erop gericht om kinderen in het basisonderwijs te leren omgaan met geld, risico’s en de financiële gevolgen daarvan. Speciaal voor deze leerlingen is door het Verbond van Verzekeraars onder de naam Fix je Risk een gastlessenpakket ontwikkeld. Centraal in deze lessen staat het bordspel en de online game Fix je Risk waarmee kinderen spelenderwijs over verzekeren en risico’s leren. Een aantal medewerkers van Legal & General heeft hun verzekeringskennis gebruikt om deze gastlessen op diverse basisscholen te verzorgen. De maatschappelijke betrokkenheid van Legal & General komt verder tot uiting in het gevoerde milieubeleid. De onderneming zet zich in om het energieverbruik terug te dringen en om de afvalstromen op een maatschappelijk verantwoorde wijze in te richten. De dagelijkse verzending van post is CO2 neutraal ingericht. Het brief- en kopieerpapier en enveloppen zijn voorzien van het FSC-keurmerk. Dit keurmerk staat voor verantwoord bosbeheer. Brochures en folders biedt Legal & General digitaal aan en worden steeds minder gedrukt. De elektriciteit die Legal & General verbruikt in het kantoorpand is “groen”. In 2011 heeft Legal & General de inzameling van recyclebare producten onder de aandacht gebracht van alle medewerkers. Door de plaatsing van containers wordt iedereen in de gelegenheid gesteld producten van thuis mee te nemen en in te leveren.

16

Governance en maatschappelijk beleid Door het sturende effect van belastingmaatregelen met differentiatie in het percentage fiscale bijtelling worden medewerkers met een auto van de zaak gemotiveerd om te kiezen voor een hybride auto. Gevolg van de fiscale- en ondernemingsmaatregelen is dat de gemiddelde uitstoot CO2 van het wagenpark binnen 1 jaar met 8% is gereduceerd. Governance Principes De Governance Principes, hierna de Code, is opgesteld door het Verbond van Verzekeraars. Hierin worden voor Nederlandse verzekeraars principes uiteengezet met betrekking tot corporate governance, risicomanagement, audit en beloningsbeleid. De intentie van de Code is dat verzekeraars hun verantwoordelijkheid nemen als het gaat om goed bestuur, het bieden van zekerheid, het centraal stellen van de belangen van de klant en de invulling van hun maatschappelijke betrokkenheid. Legal & General heeft de governance principes van de Code in 2011 toegepast. Per principe zal Legal & General enkele voorbeelden noemen van de wijze waarop zij deze heeft toegepast. Het beloningsbeleid als onderdeel van de Code wordt uitgebreid toegelicht Corporate governance Corporate governance is de engelse term voor ondernemingsbestuur. De governance principes geven aan op welke wijze een onderneming goed, efficiënt en verantwoord moet worden geleid en op welke wijze over het gevoerde beleid verantwoording moet worden afgelegd aan belanghebbenden waaronder de aandeelhouders, werknemers, klanten en de samenleving als geheel. De samenstelling en deskundigheid van zowel de Raad van Commissarissen als de directie stemmen overeen met de Code. Onderdeel van de principes uit de Code is het hebben van een opleidingsprogramma. In de afgelopen jaren werd de opleiding van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen afgestemd op de persoonlijke behoefte, gegeven de individuele kennis en ervaring. Naast de periodieke board meetings heeft de Raad van Commissarissen, als onderdeel van haar opleidingsprogramma, een jaarlijkse strategiemeeting met het Management van Legal & General. In 2011 zijn verder onder meer trainingen gevolgd voor Solvency II, ORSA (Own Risk and Solvency Assessment) en ALM (Asset Liability Management, een term voor juridisch risicomanagement in de beleggerswereld). In de genoemde strategiemeeting is tevens aandacht besteed aan relevante ontwikkelingen in de sector, corporate governance richtlijnen, zorgplicht (klantbelang centraal) en integriteit binnen de Nederlandse financiële dienstverlening.Tot slot ontwikkelt Legal & General in december van elk jaar een opleidingsprogramma voor het nieuwe kalenderjaar. Risicomanagement Directie en management van Legal & General zijn zich ervan bewust dat het managen van risico’s een belangrijk onderdeel is van hun activiteiten. Daarbij wordt naast de economische belangen ook de reputatie van de maatschappij betrokken. Voor dit doel heeft Legal & General een Risk & Compliance Commissie ingesteld. Vanuit iedere overlegstructuur binnen de onderneming worden de geïdentificeerde risico’s aan deze commissie, gekwalificeerd en gekwantificeerd, voorgelegd. De commissie beoordeelt deze risico’s en bewaakt de genomen maatregelen. Dit hele proces wordt ondersteund met een risicomatrix die alle categorieën risico’s, zoals financiële risico’s, operationele risico’s, reputatierisico’s en compliance risico’s weegt.

17

Governance en maatschappelijk beleid De Commissie is vier maal bijeen geweest waarbij alle gerapporteerde risico’s en voorgenomen beheersmaatregelen zijn besproken. Er is veel aandacht besteed aan de effecten van de ontwikkeling op de financiële markten en van de stagnerende markt voor levensverzekeringen op de winstgevendheid van de maatschappij. In het verslagjaar is de risicomatrix in lijn gebracht met de Solvency II richtlijnen. Belangrijke risico’s voor de bedrijfsvoering van Legal & General Nederland zijn verzekeringsrisico, marktrisico (renterisico), kredietrisico en liquiditeitsrisico. De maatschappij beperkt het verzekeringsrisico primair door spreiding in de portefeuille en producten, alsmede herverzekering. Marktrisico wordt door middel van een zogenaamd ‘ALM’ (Asset en Liability) model zodanig bewaakt dat getracht wordt de rentegevoeligheid van bezittingen zo optimaal mogelijk op de rentegevoeligheid van de verplichtingen af te stemmen. Legal & General maakt sinds 2010 ook gebruik van rentederivaten. Zie paragraaf 5 van de jaarrekening voor een toelichting op deze financiële instrumenten. Kredietrisico heeft een relatief beperkte impact op het risicoprofiel van de onderneming aangezien een groot gedeelte van de beleggingsportefeuille uit AAA staatsobligaties bestaat.Tenslotte is liquiditeitsrisico om deze zelfde reden geen verhoogd risico voor de maatschappij. Er zijn voldoende liquide beleggingen beschikbaar om deze, indien noodzakelijk, snel om te zetten in liquide middelen. Omdat de onderneming voldoende cash capaciteit heeft, is ook geen behoefte aan externe financiering. Zie het in de jaarrekening opgenomen kasstroomoverzicht voor een cijfermatige opbouw van de kasstromen 2011 en 2010. De Raad van Commissarissen heeft daarnaast in oktober 2011 een Risk Commissie ingesteld. Doel van de Commissie is het monitoren en, waar nodig, bijstellen van het complete risicobeleid van de verzekeraar. Op de agenda staan onder andere de bespreking van de belangrijkste risico’s, de risicobereidheid van de maatschappij en het risicobeleid. Als onderdeel van het risicomanagement heeft Legal & General per september 2011 tevens een Product Approval Proces geïmplementeerd. De producten van Legal & General worden in dit Product Goedkeuringsproces getoetst op zorgplicht jegens de klant, financiële duurzaamheid en compliance aan weten regelgeving. Als onderdeel van dit proces zijn in het kader van diverse productintroducties onderzoeken uitgevoerd naar de behoeften van klanten en intermediairs. Zo is bijvoorbeeld voor de introductie van het Prisma Pensioen uitgebreid onderzoek gedaan naar de aspecten die werkgevers belangrijk vinden bij de keuze van een pensioenoplossing. Audit Legal & General Nederland heeft eind 2011 een full-time interne audit functie ingericht. Deze interne auditor is in dienst van Legal & General Nederland en zal zich bezig houden met onderzoek en controle van bestaande processen. De interne auditor zal naar aanleiding van zijn risicoanalyse en in overleg met het eerste- en tweedelijns management jaarlijks een audit plan opstellen. Het audit plan geeft aan welke processen en/of welke deelgebieden daarbinnen het daaropvolgend jaar onderwerp van onderzoek zullen zijn. Het audit plan alsmede de rapportages van de diverse onderzoeken zal met de Audit Commissie (onderdeel van de Raad van Commissarissen) worden besproken.

18

Governance en maatschappelijk beleid Tot op heden heeft de audit afdeling van Legal & General Groep deze audit functie volledig ingevuld. Door middel van een 4-jarig roulatiesysteem zijn daarbij de belangrijkste bedrijfsonderdelen van Legal & General (Operations, IT, Finance & Control /Actuariaat en Sales & Marketing / HR) periodiek op kwaliteit getoetst. In 2011 heeft de audit afdeling van Legal & General Groep reviews uitgevoerd op de onderdelen Finance & Control, Operations en HR. Daarbij is in eerste instantie gelet op de opvolging van bevindingen uit eerder uitgevoerde audits. De audit afdeling heeft geconstateerd dat deze bevindingen adequaat zijn opgevolgd. Zij heeft, zonder aanvullende tekortkomingen te constateren, positief aan management en de Raad van Commissarissen gerapporteerd. Beloningsbeleid Het beloningsbeleid is een belangrijk onderdeel van de Governance Principes. Legal & General heeft in 2011, ondersteund door organisatieadviesbureau Hay Group, een beloningsbeleid opgesteld dat is goedgekeurd door de Remuneratiecommissie van Legal & General. De Remuneratiecommissie van Legal & General bestaat uit de drie leden van de Raad van Commissarissen van Legal & General. Naast het goedkeuren van het beloningsbeleid is de Remuneratiecommissie verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging ervan en zorgt zij voor een periodieke toetsing.Tevens is de commissie verantwoordelijk voor het voorbereiden van beslissingen over belonen en houdt ze rechtstreeks toezicht op de beloning van de medewerkers in controlefuncties. Het beloningsbeleid van Legal & General is zo opgesteld dat het een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid is dat in lijn is met de strategie en risicobereidheid, doelstellingen en waarden van Legal & General. Identified staff Voor een aantal functies binnen Legal & General geldt dat de werkzaamheden die de medewerkers in die functies uitvoeren zodanig zijn dat ze het risicoprofiel van Legal & General materieel kunnen beïnvloeden (hierna: identified staff). Legal & General heeft vastgesteld welke functies aangemerkt moeten worden als identified staff. Vaste beloning identified staff Voor het vaste onderdeel van het beloningsgedeelte gelden drie beoordelingscriteria: klantgerichtheid (inclusief zorgplicht), expertise en resultaatgerichtheid. Binnen deze beoordelingscriteria worden medewerkers gestimuleerd om: - zelf de kwaliteit van de dienstverlening te toetsen; - klantgericht te handelen vanuit de zorgplicht gedachte; - bij het realiseren van resultaten en het stellen van doelen alleen geoorloofde risico’s te nemen, integer te blijven en dit uit te dragen, ook bij interne druk op de resultaten. De beoordeling voor het vaste deel van de beloning gebeurt door de leidinggevende in afstemming met zijn leidinggevende. Voor de algemene directeur gebeurt dit door de Remuneratiecommissie. De beoordelingen gaan van onvoldoende tot uitmuntend. De verhogingen behorend bij de beoordeling zijn identiek voor alle medewerkers van de organisatie en lopen van 0% tot 5% totdat het maximum van de schaal wordt bereikt.

19

Governance en maatschappelijk beleid Variabele beloning identified staff De prestatiecriteria van het variabele onderdeel van het beloningsbeleid zijn gekoppeld aan de strategische doelen en de daarvan afgeleide doelen van Legal & General. Dit onderdeel kent vier financiële doelstellingen en vijf persoonlijke doelstellingen, die overwegend kwalitatief van aard zijn. De parameters van de vier financiële doelstellingen zijn het IFRS resultaat, nieuwe productie, embedded value (EEV) en resultaat op eigen vermogen (ROI). Het opstellen en beoordelen van de doelstellingen voor medewerkers geschiedt door de leidinggevende en zijn leidinggevende. Voor het opstellen en beoordelen van de doelstellingen van de directie is de Remuneratiecommissie verantwoordelijk. Voor het variabele onderdeel van het beloningsbeleid van Legal & General gelden de volgende uitgangspunten: - per functie bestaat een passende verhouding tussen vast salaris en variabele beloning; - de opbouw van de hoogte van de variabele beloning kent een lineaire of trapsgewijze vorm; - in de variabele beloning wordt gewerkt met meerdere doelstellingen en meerdere prestatieniveaus per doelstelling; - er wordt niet alleen gewerkt met individuele, maar ook met groeps- of bedrijfsdoelstellingen; - voor de medewerkers in controlefuncties geldt dat hun beloning gebaseerd is op de verwezenlijking van de doelstellingen waar hun functie op gericht is onafhankelijk van de resultaten van de bedrijfsonderdelen waar ze toezicht op houden; - er wordt rekening gehouden met het effect van de prestaties op lange termijn in de variabele beloning kan worden ingegrepen. Toekenningsbeleid variabele beloning identified staff De variabele beloning wordt voor 50% in geld en voor 50% in aandelen Legal & General uitgekeerd. Van de variabele beloning wordt in beginsel 60% onvoorwaardelijk uitgekeerd en 40% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Na deze periode vindt een herbeoordeling plaatst om te bepalen of de variabele beloning onvoorwaardelijk wordt toegekend dan wel naar beneden moet worden bijgesteld. Voor de directieleden geldt dat wanneer het variabele deel van de beloning meer of gelijk is aan 75% van het vaste salaris, 40% onvoorwaardelijk wordt uitgekeerd en 60% voorwaardelijk voor een periode van drie jaar. Voor het variabele deel dat in aandelen wordt toegekend, geldt een retentieperiode van 1 jaar waarin de aandelen niet verzilverd mogen worden. Jaarlijks wordt de variabele beloning van de medewerkers vastgesteld door de Remuneratiecommissie.

20

Governance en maatschappelijk beleid Dit toekenningsbeleid heeft in 2011 tot de volgende toewijzing geleid: Beloning 2011 uitgesplitst naar vast en variabel Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal Variabele beloning uitgesplitst naar cash en aandelen Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal Voorwaardelijke toegekende beloning uitgesplitst naar verworven en niet verworven Directie (4 mw) Senior management + Controle functies (6 mw) Totaal

Vast 747.986 735.698 1.483.684

Variabel 421.338 149.930 571.268

Totaal 1.169.324 885.628 2.054.952

Cash 210.669 74.965 285.634

Aandelen 210.669 74.965 285.634

Totaal 421.338 149.930 571.268

Verworven

Niet verworven 337.212 114.311 451.523

Totaal

89.155 22.315 111.470

426.367 136.626 562.992

Legal & General heeft in 2011 aan 1 medewerker een betaling bij ontslag toegekend. Aangezien het hier om 1 individu gaat, doet Legal & General gezien de op haar rustende privacy bepalingen, geen verdere mededelingen omtrent de hoogte van het bedrag. Voor de vergoeding bij ontslag van één lid van de directie wordt van de Code afgeweken in die zin dat de exitregeling maximaal 100% van het vaste jaarsalaris van het voorgaande jaar aangevuld met de variabele beloning bedraagt. Deze contractuele afspraak dateert van 2001 en is op deze wijze vormgegeven gezien de relatie tussen vast salaris en variabele beloning. Risicoanalyse Legal & General heeft in 2011 door een externe partij een risicoanalyse laten uitvoeren op haar beloningsbeleid. In de conclusie van dit assessment wordt gesteld dat Legal en General medewerkers aanstuurt op klantgerichtheid en op een goede en begrijpelijke communicatie over de producten en dat medewerkers actief gericht zijn op risicobeheersing. Bovendien vindt er volgens het rapport een aanstellinggoedkeuring plaats voor assurantiekantoren en worden deze kantoren eenmaal aangesteld getraind op het toepassen van de producten van de maatschappij. Verder wordt in rapport opgemerkt dat het beloningsbeleid van Legal & General zes elementen bevat die volgens de principes van het beheerst beloningsbeleid als risicofactor kunnen worden gekwalificeerd. De opgevoerde risicofactoren zijn afgezwakt. 20 maart 2012

drs. A.T. Dolders Algemeen directeur

21

Financieel jaarverslag Geconsolideerde balans per 31 december (in duizenden Euro’s)

Activa

Toelichting

2011

2010

Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Geactiveerde acquisitiekosten

1 2 3

6.246 1.445 20.905

6.614 1.615 27.183

Financiële Activa Aandelen - Voor verkoop beschikbaar - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V rekening Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V rekening Leningen en vorderingen Derivaten

4 31 643.838

475 737.608

5

21.207 1.470.749 49.329 10.312

32.355 1.513.903 40.563 9.656

Vennootschapsbelasting Herverzekeringscontracten Liquide middelen

6 7 8

4.570 4.538 16.342

4.823 17.216

2.249.512

2.392.011

19.059 1.192 113.721

19.059 1.361 164.471

133.972

184.891

2.017.213 401 19.600 29.569 48.757

2.136.119 582 17.750 7.034 2.570 43.065

2.115.540 2.249.512

2.207.120 2.392.011

Totale activa Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal Herwaarderingsreserves Overige reserves Totaal Eigen Vermogen Verplichtingen Verzekeringscontracten Beleggingscontracten Pensioenverplichtingen Latente belastingen Derivaten Vennootschapsbelasting Handels- en overige crediteuren

9 10

11 12 13 5 6 14

Totale verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

De toelichtingen op pagina 27 t/m 65 vormen een integraal onderdeel van de jaarrekening.

22

Financieel jaarverslag Geconsolideerde winsten verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december (in duizenden Euro’s)

Toelichting Verdiende premies eigen rekening Bruto premies Uitgaande herverzekeringspremies

Resultaat investeringen Opbrengsten uit beleggingen Gerealiseerde resultaten van vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verlies rekening. Herwaarderingen op vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening Herwaardering derivaten tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening Gereraliseerde resultaten op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winst-en verliesrekening Herwaarderingen op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winsten verliesrekening

16 16

Kosten Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten Operationele kosten Beleggingslasten Totale kosten Resultaat vóór belastingen Belastingen op resultaat Resultaat na belastingen

2010

222.797 (12.770) 210.027

265.788 (12.993 ) 252.795

72.518

80.649

17

(75) 7.556

Netto-inkomsten Uitkeringen en voorzieningen Bruto uitkeringen Aandeel herverzekeraars Bruto mutatie voorziening voor levensverzekering Aandeel herverzekeraars Totale uitkeringen en voorzieningen

2011

4.023 956

(21.879)

-

( 1.371 )

965

(62.270)

54.134

204.506

393.522

(279.963 ) (5.271) 119.087 285 155.890

242.719 ( 7.252 ) 74.504 390 310.361

23.616 21.025 3.447 48.088

28.583 19.179 3.272 51.034

18

19 20

21

528 (605) 1.133

32.127 7.229 24.898


23

Financieel jaarverslag Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten (in duizenden Euro’s) Toelichting Herwaardering gebouwen en terreinen na belastingen Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen na belasting Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belastingen

2011

2010

10

(162 )

10

(7)

12

(1.883)

(232)

(2.052)

(501)

Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen* Resultaat boekjaar Totaal resultaat

( 287) 18

1.133

24.898

(919)

24.397

*Deze mutaties vormen tezamen de rechtstreekse vermogensmutaties over boekjaar 2011 en komen als zodanig terug in het (geconsolideerde) verloopoverzicht eigen vermogen op pagina 25.


24

Financieel jaarverslag Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen (in duizenden Euro’s) Gestort en opgevraagd kapitaal 2011 Balanswaarde 1 januari Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen, na belasting Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen Resultaat boekjaar Totaal resultaat voor 2011 Dividenden Balanswaarde 31 december

2010 Balanswaarde 1 januari Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen, na belasting Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen Resultaat boekjaar Totaal resultaat voor 2010 Dividenden Balanswaarde 31 december

Herwaarderingsreserves

Overige reserves

Totaal

1.361

164.471

184.891

19.059

( 162)

(162)

( 7)

(7)

(169) (169)

(1.883) (1.883)

(1.883 ) (2.052)

1.133 ( 750) ( 50.000)

1.133 ( 919) (50.000)

19.059

1.192

113.721

133.972

19.059

1.704

149.805

170.568

( 361)

( 361)

18

( 343) (343)

19.059

1.361

18 (232) (232) 24.898 24.666 (10.000) 164.471

( 232) ( 575) 24.898 24.323 (10.000 ) 184.891


25

Financieel jaarverslag Geconsolideerd kasstroomoverzicht (in duizenden Euro’s)

2011

2010

Kasstroom uit operationele activiteiten Premieontvangsten Betaalde herverzekeringspremies Betaalde uitkeringen en claims Bedrijfskosten Betaalde commissie Rente inkomsten Ontvangen dividenden Betaalde belastingen Overige Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

224.928 ( 11.899 ) ( 271.844 ) (34.256 ) (10.045)

262.014 ( 13.501 ) ( 230.017 ) (25.355) (13.741)

53.184 10.069 ( 3.277) (3.094)

62.145 11.785 ( 489 ) ( 290 )

( 46.234 )

52.551

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Vaste activa Investeringen Desinvesteringen, aflossingen en verkopen

(172 ) ( 926.183 ) 1.021.715

(293) ( 967.822 ) 917.119

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten

95.360

( 50.996 )

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden

( 50.000 )

( 10.000)

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten

( 50.000 )

( 10.000)

( 874 ) 17.216 16.342

( 8.445 )

Netto toe/(afname) liquide middelen Liquide middelen aanvang boekjaar Liquide middelen einde boekjaar

25.661 17.216

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.


26

Financieel jaarverslag Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V., gevestigd Laapersveld 68, 1213 VB te Hilversum (hierna te noemen Legal & General of Legal & General Nederland), is opgericht op 1 maart 1984 en is een 100%-dochter van Legal & General Overseas Holdings Ltd. te Londen, een onderdeel van Legal & General Group plc. Legal & General Nederland houdt zich bezig met pensioenverzekering-, levensverzekering- alsmede bancaire producten voor de Nederlandse markt. Met betrekking tot de vennootschappelijke jaarrekening is artikel 402 van Titel 9 BW2 toegepast.

Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslagen worden hierna behandeld. Deze grondslagen zijn, tenzij anders vermeld, gedurende de gehele verslagperiode van toepassing geweest. De jaarrekening is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 20 maart 2012.

Grondbeginselen Deze jaarrekening is opgesteld op grond van de IFRS zoals goedgekeurd door de Europese Unie en zoals deze standaarden van toepassing zijn op boekjaren beginnend op 1 januari 2011. De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld uitgaande van de Richtlijnen voor de Jaarverslaglegging. Legal & General heeft de volgende nieuwe (wijzigingen op) IFRS standaarden en IFRIC interpretaties in het onderhavige boekjaar toegepast: - Aanpassing IFRS 1 ‘Eerste toepassing IFRS’ - Aanpassing IFRS 3 ‘Bedrijfscombinaties’ - Aanpassing IFRS 7 ‘Financiële instrumenten: toelichtingen’ - Aanpassing IAS 1 ‘Presentatie van de jaarrekening’ - Herziene IAS 24 ‘Informatieverschaffing over verbonden partijen’ - Aanpassing IAS 27 ‘Geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening’ - Aanpassing IAS 32 ‘Financiële instrumenten: presentatie’ - Aanpassing IFRIC 13 ‘Loyaliteitsprogramma’s’ - Aanpassing IFRIC 14 ‘IAS 19 - De limiet voor een actief uit hoofde van een toegezegd pensioenregeling, vereisten inzake minimale financiering en de wisselwerking hiertussen’ - Aanpassing IFRIC 19 ‘Aflossing van financiële verplichtingen met eigen vermogen instrumenten’ Toepassing van deze standaarden heeft geen effect gehad op de financiële uitkomsten. Legal & General Nederland heeft geen standaarden vervroegd toegepast. Het betreft hier de volgende standaarden welke in komende boekjaren van kracht zullen worden. Per standaard is hierbij aangegeven welke impact deze op de huidige financiële uitkomsten zou hebben. De aanpassing van IFRS 1 ‘Eerste toepassing IFRS’ betreft ondernemingen wiens functionele valuta onderhevig is geweest aan hyperinflatie. Aangezien de functionele valuta van Legal & General de Euro is, heeft deze toekomstige wijziging geen impact.

27

Financieel jaarverslag De aanpassing van IFRS 7 ‘Financiële instrumenten: toelichtingen’ betreft verkooptransacties van financiële activa waarbij de onderneming niet het gehele eigendomsrecht overdraagt of waarbij de onderneming de activa in gedeelten verkoopt. Dergelijke transacties zoals securitisaties zullen zich naar verwachting in de (normale) bedrijfsvoering van Legal & General niet gaan voordoen. De aanpassing van IAS 12 ‘Winstbelastingen’ betreft de basis waarop latente belasting op vastgoedbeleggingen moet worden gebaseerd. Het bedrijfsmodel alsmede de waardering van de vastgoedbelegging van Legal & General gaan beide uit van het feit dat het pand door verhuur wordt geëxploiteerd. Dit wijzigt niet door de introductie van deze IAS 12. De introductie van IFRS 9 ‘Financiële instrumenten: opname en waardering’ introduceert gewijzigde (striktere) voorwaarden waaronder financiële activa op geamortiseerde kostprijs en financiële verplichtingen op reële waarde kunnen worden verantwoord. Aangezien Legal & General nagenoeg al haar financiële activa reeds op reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winsten verliesrekening heeft staan en geen financiële verplichtingen op reële waarde verantwoord, heeft IFRS 9 naar verwachting beperkte impact. IFRS 9 is onderverdeel in 3 fasen waarbij het vorenstaande fase 1 betreft. Fase 2 ziet op wijzigingen in impairment regelgeving terwijl fase 3 nieuwe regels aan hedge accounting gaat stellen. Beide elementen hebben een beperkte dan wel geen invloed op de financiële huishouding van Legal & General. De introductie van IFRS 10 ‘De geconsolideerde jaarrekening’ formuleert (ruimere) omstandigheden waaronder een onderneming ‘power of control’ heeft ten aanzien van een andere entiteit en deze in haar geconsolideerde jaarrekening moet betrekken. Met ingang van boekjaar 2011 heeft Legal & General haar consolidatiekring reeds onder toepassing van IAS 27 uitgebreid. Er zijn geen overige gelieerde entiteiten aanwezig. De introductie van IFRS 11 ‘Joint arrangements’ en gelijktijdige aanpassing van IAS 28 ‘Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures’ betreft de opname en waardering van vormen van samenwerkingsverbanden in de jaarrekening. Legal & General kent geen samenwerkingsverbanden waarbij zij een contractuele overeenkomst met een derde partij is aangegaan om in gezamenlijke zeggenschap economische activiteiten te ontplooien. IFRS 11 zal dan ook geen impact hebben. De introductie van IFRS 12 ‘Toelichtingen op belangen in andere entiteiten’ betreft enerzijds de bundeling van reeds in andere standaarden opgenomen verplichtingen en anderzijds uitbreiding van de toelichtingsvereisten. Legal & General beoordeelt impact van deze nieuwe standaard nog. De introductie van IFRS 13 ‘Reële waarde bepaling’ betreft nadere aanwijzingen hoe reële waarde te bepalen. Hiermee beoogt de IASB een unieke definitie voor reële waarde bepaling te hanteren voor alle IFRSs en op specifieke deelgebieden nadere toelichting voor te schrijven. Wij verwachten geen materiele impact ten opzichte van de wijze waarop Legal & General op dit moment reële waarden toepast en toelicht. De aanpassing van IAS 1 ‘Presentatie van de jaarrekening’ betreft de splitsing van posten in het overzicht van het totaalresultaat. Posten die in latere boekjaren via de winsten verliesrekening (zullen) worden verantwoord moeten daarbij apart worden geïdentificeerd van posten die dat niet zullen doen. Voor Legal & General betekent dit een geringe aanvullende toelichting op de posten zoals opgenomen in het overzicht van het totaalresultaat.

28

Financieel jaarverslag De herziening van IAS 19 ‘Personeelsbeloningen’ brengt aanpassingen in de wijze waarop de effecten van toegezegde pensioenregelingen in de jaarrekening moeten worden verantwoord. De belangrijkste wijzigingen in IAS 19 betreft het verbod op toepassing van de zogenaamde ‘corridor’ methode om actuariële winsten en verliezen te verwerken. Aangezien Legal & General deze niet toepast, heeft het verbod ook geen effect op de jaarrekening. Daarnaast beperkt IAS 19 de elementen van de toegezegde pensioenregeling die in de winsten verliesrekening mogen worden verantwoord tot de huidige en gewezen service kosten, winsten en verliezen op waardeoverdrachten en netto rente-inkomsten of –uitgaven. Dit zal voor Legal & General slechts een beperkte impact op de toelichting van de toegezegde pensioenregeling betekenen.Tenslotte introduceert de herziene IAS 19 nadere voorschriften ten aanzien van gevoeligheidsanalyses op de toegezegde pensioenverplichting. Dit zal voor Legal & General uitbreiding inhouden ten opzichte van de huidig weergegeven toelichting in paragraaf 12. De jaarrekening is gebaseerd op historische kostprijs. Uitzonderingen hierop vormen de op marktwaarde gebaseerde herwaardering van gebouwen en terreinen, onroerend goed ten behoeve van verhuur (vastgoedbeleggingen), voor verkoop beschikbare financiële activa, financiële activa tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, derivaten, beleggingscontracten alsmede een gedeelte van de verzekeringsverplichtingen. De jaarrekening luidt in Euro. De Euro is zowel de functionele als de presentatievaluta. Alle bedragen luiden in duizenden Euro’s tenzij anders vermeld.

Gebruik van schattingen Opstelling van de jaarrekening brengt met zich mee dat Legal & General schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de gerapporteerde posten in de (geconsolideerde) balans en winsten verliesrekening en op de voorwaardelijke vorderingen en verplichtingen per de datum van de jaarrekening. Met name de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten zijn onderhevig aan schattingen en veronderstellingen. Hoewel deze schattingen en veronderstellingen met betrekking tot actuele feiten en gebeurtenissen alsmede, tot op zekere hoogte, toekomstige gebeurtenissen en handelingen naar beste weten van het management zijn gemaakt, kunnen de feitelijke uitkomsten uiteindelijk, en mogelijk in belangrijke mate, afwijken van die schattingen.

Consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens opgenomen van Legal & General Nederland alsmede haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen waarover zij de centrale leiding heeft of waarmee de organisatorische verbondenheid van dien aard is dat sprake is van feitelijke zeggenschap. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin Legal & General Nederland direct of indirect overheersende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum.

29

Financieel jaarverslag Groepsmaatschappijen worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. De volgende groepsmaatschappijen zijn in de consolidatie betrokken: • Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. (100%) • Legal & General Nederland Beleggingen B.V. (100%) • Stichting Beleggersgiro Legal & General Nederland • Stichting Bewaarder Legal & General Nederland Alle rechtspersonen hebben statutaire zetel te Hilversum. De beide stichtingen zijn opgericht in verband met het aanbieden van de in het directieverslag genoemde (bancaire) vermogensopbouwproducten. Legal & General Nederland Beleggingen B.V. en beide stichtingen zijn op een aantal elementen dusdanig financieel en organisatorisch met elkaar verbonden dat sprake is van feitelijke overwegende zeggenschap. Om deze reden zijn beide stichtingen met ingang van boekjaar 2011 in de consolidatie van de groep betrokken. Consolidatie heeft geen effect op resultaat en vermogen.

Vreemde valuta De functionele valuta is de Euro.Transacties en de daaruit voortvloeiende baten en lasten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en verplichtingen luidend in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Valutakoersverschillen ontstaan bij de omrekening van monetaire activa en verplichtingen worden in de winsten verliesrekening verantwoord.

Materiële vaste activa De gebouwen en terreinen voor eigen gebruik worden gewaardeerd op actuele waarde zoals jaarlijks door externe onafhankelijke taxateurs bepaald. Winsten en verliezen ten gevolge van herwaardering worden toegevoegd respectievelijk onttrokken aan de via het eigen vermogen gevormde herwaarderingsreserve. Indien de actuele waarde onder de oorspronkelijke boekwaarde op basis van historische kostprijs uitkomt, wordt het meerdere ten laste van de winsten verliesrekening afgewaardeerd. De opstallen worden lineair afgeschreven over de gebruiksduur welke is gesteld op 30 jaar. Deze gebruiksduur wordt jaarlijks getoetst. Op de eigen grond wordt niet afgeschreven.

30

Financieel jaarverslag De overige materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de geschatte gebruiksduur en de eventuele restwaarde van de desbetreffende activa. De geschatte gebruiksduur van de materiële vaste activa bedraagt voor: • kantoorinventaris 5 jaar • informatieverwerkende apparatuur 5 jaar • vervoermiddelen 5 jaar • overige 5 jaar Winsten en verliezen als gevolg van verkoop van materiële vaste activa worden verwerkt in de winsten verliesrekening.

Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen zijn niet in gebruik bij de groep en worden aangehouden om lange termijn huurrendement te realiseren. Voltooide vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op door marktgegevens ondersteunde reële waarde zoals bepaald door gekwalificeerde externe taxateurs. Reële waarde veranderingen worden opgenomen in de winsten verliesrekening en verantwoord onder opbrengst uit beleggingen.

Geactiveerde acquisitiekosten De post geactiveerde acquisitiekosten bestaat uit activeringen van acquisitie- en operationele kosten verminderd met de afschrijvingen hierop. Afsluitprovisie en overige direct toewijsbare variabele kosten gerelateerd aan nieuw afgesloten premiebetalende verzekeringscontracten worden geactiveerd en over een periode van 5 jaar lineair afgeschreven ten laste van het resultaat. Jaarlijks vindt een toets op mogelijk duurzame afwaardering plaats door vergelijking van de beschikbare kostenopslag in de (toekomstige) premies voor betreffende lopende premiebetalende verzekeringscontracten zoals tot uitdrukking gebracht als onderdeel van de toereikendheidstoets.

Financiële activa De maatschappij classificeert haar onder financiële verantwoorde beleggingen in de volgende categorieën: voor verkoop beschikbaar, tot einde looptijd aangehouden tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst-en-verliesrekening en ten slotte leningen en vorderingen.

31

Financieel jaarverslag Voor verkoop beschikbare financiële activa Hieronder worden opgenomen die beleggingen die als zodanig worden aangemerkt of die niet expliciet tot een van de andere categorieën behoren. De tot deze categorie behorende beleggingen bestaan uit een portefeuille van beleggingsfondsen welke voor eigen rekening wordt gehouden. Aangezien de portefeuille niet wordt gehouden met het doel actief te handelen gericht op realisatie van korte termijn beleggingswinsten en ook niet met het doel ter voorkoming van een accounting mismatch in de categorie tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening behoeft te worden opgenomen, zijn deze beleggingen geclassificeerd als voor verkoop beschikbaar. Voor verkoop beschikbare financiële activa worden gewaardeerd tegen reële waarde. Tot einde looptijd aangehouden beleggingen Hieronder worden opgenomen die beleggingen met vaste of bepaalbare betalingen en een vaste looptijd waarvan de maatschappij stellig voornemens en in staat is deze aan te houden tot het einde van de looptijd. De portefeuille bestaat uitsluitend uit langjarige deposito’s. Eerste waardering vindt plaats tegen reële waarde. Hierbij hanteert de maatschappij op aanschafmoment in principe kostprijs. Vervolgwaarderingen vinden plaats tegen geamortiseerde kostprijs. Dit betreft de eerste waardering verminderd met aflossingen, vermeerderd of verminderd met de via de effectieve rentemethode bepaalde amortisatie en verminderd met eventuele afboekingen wegens bijzondere waardeverminderingen. Amortisatie wordt in de winsten verliesrekening als rente onder directe beleggingsopbrengsten verantwoord. Financieel actief tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening Hieronder worden opgenomen die beleggingen die bij eerste opname door de maatschappij worden aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeverandering in de winsten verliesrekening. Deze bestaan voornamelijk uit beursgenoteerde obligatieleningen alsmede aandelen en beleggingsfondsen welke dienen ter afdekking van op marktwaarde gewaardeerde verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico van polishouders. Deze beleggingen worden zowel voor eerste als vervolgwaardering tegen reële waarde verantwoord. Leningen en vorderingen Hieronder worden opgenomen niet-afgeleide financiële activa met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Leningen en vorderingen worden overeenkomstig toegelicht onder “Tot einde looptijd aangehouden beleggingen” bij eerste waardering tegen reële waarde annex kostprijs opgenomen en bij vervolgwaarderingen tegen (geamortiseerde) kostprijs.

Derivaten Hieronder vallen diverse rentederivaten, die hun waarde onder andere ontlenen aan de onderliggende rentepercentages. De eerste verwerking van de derivaten op de balans geschiedt tegen de reële waarde, die doorgaans gelijk is aan de verkrijgingprijs. Zij worden daarna eveneens gewaardeerd tegen reële waarde. De waardemutaties worden in de winsten verliesrekening verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen.

32

Financieel jaarverslag Reële waarde bepaling Financiële activa die in een actieve markt worden verhandeld zijn op basis van hun officiële notering gewaardeerd (“niveau 1” van de “Reële waarde hiërarchie”). De reële waarde van beleggingen is gebaseerd op hun biedkoersen. De niet genoteerde financiële activa zijn gewaardeerd op basis van een waarderingstechniek, waarbij marktconforme veronderstellingen worden gehanteerd (“niveau 2”). Legal & General classificeert voornamelijk enkele niet beursgenoteerde fondsen (onder aandelen) alsmede onderhandse leningen (onder vastrentende waarden) als “niveau 2” beleggingen. Zie de tabel zoals opgenomen onder paragraaf 4. Legal & General heeft geen financiële activa verantwoord op basis van een waarderingsmethode zonder gebruik van (significante) waarneembare marktvariabelen (“niveau 3”). Gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen worden bij financiële activa en derivaten tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winsten verliesrekening, verwerkt in de winsten verliesrekening in de periode waarin deze plaats-vinden. Gerealiseerde resultaten worden hierbij bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde en de oorspronkelijke kostprijs. Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen van voor verkoop beschikbare financiële activa worden verwerkt in de herwaarderingsreserves onder het eigen vermogen, tenzij sprake is van een bijzondere waardevermindering. Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering, worden de reële waardeveranderingen verwerkt in de winsten verliesrekening. Gerealiseerde herwaarderingen (bijvoorbeeld als gevolg van verkoop) worden vanuit het eigen vermogen verwerkt in de winsten verliesrekening.

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Voor verkoop beschikbare financiële activa en/of financiële activa gewaardeerd tegen (geamortiseerde) kostprijs worden geacht een bijzondere waardevermindering te hebben ondergaan, als er objectieve aanwijzingen zijn dat de waarde negatief is beïnvloed als gevolg van gebeurtenissen die zich na de eerste verwerking in de balans hebben voorgedaan en die drukken op de geschatte toekomstige kasstromen. Voor alle financiële activa wordt afzonderlijk beoordeeld of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien in een latere periode het bedrag van de bijzondere waardevermindering afneemt en de afname in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich na opname van de bijzondere waardevermindering in de balans heeft voorgedaan, wordt de voorheen opgenomen bijzondere waardevermindering teruggenomen ten gunste van de winsten verliesrekening.

Saldering van financiële instrumenten Financiële activa en verplichtingen worden uitsluitend gesaldeerd in de balans opgenomen, indien er een wettelijk afdwingbare mogelijkheid bestaat om deze activa en verplichtingen gesaldeerd af te wikkelen en de maatschappij ook voornemens is om op een netto basis af te rekenen.

33

Financieel jaarverslag Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi alsmede korte termijn deposito’s aangehouden bij diverse bankinstellingen.

Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Hierin zijn begrepen de ongerealiseerde resultaten ten gevolge van herwaardering op voor verkoop beschikbare financiële activa alsmede op terreinen en gebouwen voor eigen gebruik, rekeninghoudend met latente vennootschapsbelasting. De activa zijn bestemd om duurzaam voor de bedrijfsuitoefening te worden ingezet.

Verzekeringscontracten De technische voorzieningen worden gewaardeerd op voor de bedrijfstak aanvaardbare grondslagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Voor de bepaling van de toereikendheid van de technische voorzieningen wordt door de maatschappij jaarlijks een onderzoek uitgevoerd. De certificerend actuaris gaat na of deze toets op adequate wijze is uitgevoerd. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voor zover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is in principe gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. Uitzondering hierop vormt de voorziening Direct Ingaande Lijfrenten (DIL), die wel afhankelijk is van de marktrente. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico wordt voorzover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, bepaald volgens de netto methode op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. In geval van mogelijke winstdeling is de voorziening gelijk aan het het maximum van depotwaarde of de netto voorziening op basis van contante waarde lasten minus contante waarde baten. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele interne beleggingsfondsen aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. De maatschappij kent geen discretionaire winstdeling systematieken.

34

Financieel jaarverslag Beleggingscontracten De beleggingscontracten worden gewaardeerd tegen reële waarde op balansdatum.

Belasting op het resultaat Over het boekjaar verschuldigde of terug te vorderen belastingen zijn gebaseerd op het belastbare resultaat over het boekjaar, na eventuele correcties voor aanpassingen uit voorgaande jaren. Belasting wordt afzonderlijk berekend over het resultaat voor belastingen en over bedragen die ten laste of ten gunste van de reserves zijn gebracht. Latente belastingverplichtingen en vorderingen zijn opgenomen ten aanzien van tijdelijke verschillen tussen de fiscale waarde van activa en verplichtingen en de boekwaarde daarvan in de geconsolideerde jaarrekening. De belangrijkste tijdelijke verschillen vloeien voort uit de herwaardering van financiële activa en verplichtingen waaronder verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten. Bij het berekenen van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen wordt gebruik gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum dan wel waartoe in principe reeds op balansdatum is besloten. Latente belastingvorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de tijdelijke verschillen kunnen worden afgezet. Latente belastingen met betrekking tot de herwaardering naar reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa en overige bedragen die direct in het eigen vermogen worden verantwoord, worden in de balans opgenomen als een latente belastingvordering of -verplichting.

Verantwoording inkomsten en uitgaven Verdiende premies eigen rekening Premies voor levensverzekeringscontracten worden als inkomsten opgenomen zodra ze opeisbaar zijn, behoudens premies met betrekking tot contracten gekoppeld aan beleggingseenheden. Deze worden verantwoord als de desbetreffende verplichtingen worden opgenomen. Voor koopsompolissen is dit de ingangsdatum van de polis. Voor polissen met periodieke premiebetaling worden de premies opgenomen per de datum waarop deze verschuldigd zijn. Premies worden gepresenteerd vóór aftrek van provisies en/of heffingen. Indien polissen vervallen omdat betaling van premies achterwege blijft, worden alle verschuldigde premies vanaf de datum waarop de polissen verondersteld worden te zijn vervallen ten laste gebracht van de verdiende premies eigen rekening. Uitkeringen en voorzieningen Claims uit hoofde van levensverzekeringscontracten betreffen de kosten van alle gedurende het jaar ontstane uitkeringsverplichtingen, inclusief behandelingskosten, alsmede opgebouwde, nog niet vastgestelde winstaandelen.

35

Financieel jaarverslag Schadebehandelingskosten omvatten gemaakte interne en externe kosten in verband met de onderhandeling over en afwikkeling van schadeclaims. Onder de interne kosten vallen alle directe kosten van de schadeafdeling en het deel van de algemene beheerskosten dat direct aan dit onderdeel kan worden toegerekend. Overig Herverzekering- en andere provisies worden als uitgaven verantwoord op de transactiedatum. Overige provisielasten en betaalde vergoedingen betreffen niet-uitgestelde provisielasten betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en handelaren (bijvoorbeeld prolongatieprovisie). Resultaat investeringen Opbrengsten uit beleggingen bestaan uit aan het boekjaar toe te rekenen dividend, rente en huren verkoopresultaten alsmede ongerealiseerde herwaarderingen van beleggingen. - Dividend op aandelen wordt als baten verantwoord op de ex dividenddatum. - Rentebaten worden opgenomen in de periode waarop deze betrekking hebben, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op de belegging. - Huurinkomsten worden toegerekend op basis van de verstreken huurperiode. Het gerealiseerde boekresultaat op de verkoop van een belegging is het verschil tussen de ontvangen opbrengsten, na aftrek van transactiekosten, en de oorspronkelijke (geamortiseerde) kostprijs. Herwaarderingen op beleggingen tegen reële waarde met verantwoording van waardeveranderingen in de winsten verliesrekening betreft het verschil tussen de boekwaarde aan het einde van het jaar en minus de boekwaarde aan het einde van het voorgaande jaar dan wel de verkrijgingprijs gedurende het jaar, verminderd met de terugneming van voorheen opgenomen indirecte resultaten met betrekking tot verkopen gedurende het jaar. Personeelsbeloningen De aanspraken van medewerkers op jaarlijks verlof worden opgenomen in de periode waarin deze rechten ontstaan. Een voorziening wordt getroffen voor de geschatte verplichtingen ten aanzien van jaarlijks verlof uit hoofde van door medewerkers tot de balansdatum verleende diensten. Er zijn geen materiële verplichtingen ten aanzien van jubileumgratificaties. Pensioenverplichtingen De maatschappij heeft een toegezegd pensioenregeling. De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling waarbij een pensioen wordt toegezegd van 70% van het middelloon. Hierbij wordt rekening gehouden met de AOW franchise en overige specifieke voorwaarden. De pensioenverplichtingen en uitvoering van de pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Legal & General Nederland. Een deel van de pensioenregeling bestaat uit een toegezegde premie regeling. De maatschappij betaalt een bijdrage aan de Stichting Pensioenfonds Legal & General en heeft vervolgens geen financiële verplichtingen meer met betrekking tot dit deel van de pensioenregeling. Deze bijdrage wordt verantwoord als kosten op het moment dat zij betaalbaar zijn.

36

Financieel Jaarverslag De lasten van de toegezegd pensioenregeling worden berekend volgens de ‘projected unit credit’ methode. Dit houdt in dat de kosten van pensioenvoorzieningen ten laste van de winsten verliesrekening worden gebracht gedurende de actieve dienstjaren van medewerkers, overeenkomstig actuariële berekeningen. De verplichtingen worden berekend als het verschil tussen de contante waarde van de pensioenverplichtingen onder aftrek van de reële waarde van de aanwezige pensioenactiva. De contante waarde van de pensioenverplichtingen is bepaald door discontering van de verwachte toekomstige pensioenuitkeringen tegen de rendementsvoet van hoogwaardige bedrijfsobligaties in Euro’s die een vergelijkbare resterende duur tot afloop kennen als de pensioenuitkeringen. Het bepaalde tekort wordt opgenomen als een verplichting in de geconsolideerde balans, een surplus als een vordering. Een vordering wordt echter alleen dan in aanmerking genomen wanneer de onderneming het gemoeide voordeel rechtens kan afdwingen in de vorm van terugstortingen dan wel lagere toekomstige premies. Actuariële winsten en verliezen die voortvloeien uit afwijkingen ten opzichte van de verwachte ontwikkelingen en wijzigingen in de verwachte ontwikkelingen worden direct in het eigen vermogen verwerkt via het overzicht van het totaalresultaat (de zogenaamde ‘SORIE’ benadering, ‘Statement of Recognised Income and Expenses’). Beloning in aandelen De beloningscommissie van Legal & General Group kent onder het Share Bonus Plan (SHB) aan de daarvoor geselecteerde werknemers van Legal & General Nederland voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group toe. Dit voorwaardelijke recht op aandelen wordt onvoorwaardelijk en volledig afgewikkeld in aandelen indien de medewerker vanaf het moment van toekenning 3 jaar onafgebroken in dienst blijft van Legal & General Nederland. Legal & General Group belast gedurende de voorwaardelijke periode van de rechten tijdsevenredig de kosten voor de beloning van werknemers van Legal & General Nederland door. De overige niet onder het SBP vallende medewerkers kunnen onder het Personeel Aandelen Plan (PAP) eveneens aandelen van Legal & General Group toegekend krijgen. Deze worden op het moment van toekenning door het management ingekocht. PAP aandelen blijven overeenkomstig het SBP gedurende 3 jaren na toekenning voorwaardelijk voor in dienst zijn van de medewerker. De kosten van zowel SBP als PAP aandelen zijn bepaald op basis van de reële waarde van de rechten op de toekenningsdatum zoals van toepassing onder IFRS 2.

Leasing Leaseovereenkomsten waarbij de risico’s en voordelen met betrekking tot het eigendomsrecht voor een aanzienlijk deel door de lessor worden behouden, worden gerubriceerd als operationele lease. Leasebetalingen die in de hoedanigheid van lessee worden verricht inzake operationele leases, worden ten laste van het resultaat gebracht gedurende de leaseperiode, onder aftrek van eventueel van de lessor ontvangen premies. De maatschappij is noch als lessor noch als lessee significante financiële leaseovereenkomsten aangegaan.

37

Financieel Jaarverslag Risico- en kapitaalmanagement De maatschappij verkoopt producten waarbij het verzekerings- en/of financieel risico wordt overgenomen. De maatschappij streeft naar een gezonde balans tussen rendement en risico. Verzekeringsrisico Verzekeringsrisico betreft het risico dat de daadwerkelijke uitkeringen op een hoger niveau liggen dan aangenomen toen het tarief werd vastgesteld. De portefeuille van de maatschappij bestaat voor een groot deel uit verzekeringen met positief overlijdensrisico. Voor een positief overlijdensrisico is de toename van de levensverwachting gunstig, omdat het verwachte uitkeringsmoment later in de tijd komt te liggen en het aantal overlijdensgevallen bij verzekeringen bij overlijden lager is dan verwacht.Trends in bevolking- en verzekerdensterfte worden gevolgd en de waargenomen sterfte in de portefeuille wordt bewaakt. Op basis van deze gegevens wordt de verwachte sterfte up-to-date gehouden, zodat de prijsstelling voor nieuwe risicoverzekeringen op de meest recente inzichten gebaseerd kan worden. Voor bestaande risicoverzekeringen zijn de grondslagen gegarandeerd. Lijfrenten kennen een negatief overlijdensrisico. Lijfrenten die gevoerd worden zonder winstdeling en tegen koopsom zouden bij toename van de gemiddelde levensverwachting een risico kunnen vormen. Dergelijke lijfrenten vormen een relatief beperkt deel van de portefeuille en hebben over het algemeen een korte looptijd. Binnen de portefeuille van de maatschappij is de omvang van het arbeidsongeschiktheidsrisico zeer beperkt. Om het sterfterisico van de overlijdensrisicoverzekeringen en het arbeidsongeschiktheidsrisico te beheersen is de maatschappij herverzekeringscontracten aangegaan. Belangrijk punt bij de selectie van herverzekeraars is de rating. De hoogte van de retentie wordt periodiek geëvalueerd. Indien de portefeuille het toelaat, wordt de retentie aangepast voor nieuwe productie. Binnen de portefeuille van de maatschappij is het verval ten opzichte van het marktgemiddelde relatief gering. Ook hier wordt jaarlijks onderzoek naar gedaan en de ontwikkelingen binnen de eigen portefeuille afgezet tegen de ontwikkelingen in de markt. Wettelijke wijzigingen, concurrentie en wijzigingen in het vertrouwen van consumenten in verzekeraars kunnen het verval beïnvloeden. Afkoop van een verzekering draagt in het jaar van afkoop over het algemeen licht positief bij aan het resultaat van de maatschappij, aangezien de afkoopwaarde niet groter is dan de aangehouden voorziening. De maatschappij loopt het risico dat de huidige voorzieningen niet voldoende zijn om toekomstige kosten te kunnen dekken. Hogere kosten of meer kosteninflatie dan verwacht zouden ertoe kunnen leiden dat een hogere voorziening noodzakelijk is. Herverzekering wordt gebruikt om het verzekeringsrisico te beperken. Dit ontlast de maatschappij echter niet van haar verplichtingen als primaire verzekeraar. Indien een herverzekeraar een claim niet honoreert, blijft de maatschappij verantwoordelijk voor de betaling aan de polishouder. De kredietwaardigheid van de herverzekeraars wordt gebaseerd op de rating informatie.

38

Financieel Jaarverslag De verwachte kasstromen van de verzekeringscontracten (niet gedisconteerd) luidt als volgt: 31 december 2011 Euro verzekeringen Unit-Linked verzekeringen Totaal 31 december 2010 Euro verzekeringen Unit-Linked verzekeringen Totaal

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

281.533 724.539 1.006.092

217.483 546.342 763.825

141.529 363.010 504.539

73.929 221.157 295.086

62.646 167.878 230.524

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

299.021 744.352 1.043.373

220.516 622.810 843.326

144.931 438.750 583.681

78.846 279.775 358.621

69.079 233.946 303.025

Voor al deze contracten geldt dat deze binnen de gestelde voorwaarden kunnen worden afgekocht. De afkoopwaarde is in principe lager dan de boekwaarde vanwege in rekening te brengen kosten. Financieel risico De maatschappij loopt met name een financieel risico over het saldo van aangehouden financiële activa inclusief derivaten en de verplichtingen uit verzekeringscontracten onder aftrek van herverzekering. Het belangrijkste financiële risico dat door de maatschappij wordt gelopen is dat de opbrengsten van de financiële activa onvoldoende zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten te kunnen voldoen. De belangrijkste componenten van dit financiële risico zijn: marktrisico (renterisico), kredietrisico, liquiditeitsrisico en valutarisico. Deze risico’s ontstaan door het innemen van posities in zowel vastrentende als zakelijke waarden. De waarden van deze posities zijn onderhevig aan algemene en specifieke marktschommelingen. Marktrisico (renterisico) De maatschappij dekt haar posities voornamelijk af door middel van toepassig van een ‘Asset en Liability’ model (ALM) dat ontwikkeld is om de marge tussen de te behalen rendementen uit bovengenoemde posities tegenover de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten positief te laten zijn. Legal & General is ultimo 2010 een hedge constructie aangegaan bestaande uit een mix van rentederivaten en een floor teneinde een deel van het renterisico af te dekken. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting op deze derivaten. De basistechniek die Legal & General hanteert bij het managen van haar markt- c.q. renterisico is het koppelen van beleggingen en verplichtingen in termen van in rentegevoeligheid uitgedrukte looptijd (‘duration’). Van specifieke groepen verplichtingen uit hoofd van verzekeringen, niet zijnde lijfrenten, wordt de duur bepaald (‘duration buckets’). De totale vastrentende beleggingsportefeuille wordt vervolgens op basis van vaste verdeelsleutels verdeeld naar deze ‘buckets’. De aldus tegenover elkaar gezette beleggingen en verplichtingen worden vergeleken. Tenslotte wordt de gemiddelde duration van de totale verplichtingen inclusief eigen vermogen vergeleken met die duur van de totale vastrentende beleggingsportefeuille. Voor de lijfrenten specifiek geldt dat deze op basis van kasstromen worden afgedekt. Het marktrisico op unit-linked beleggingen is vrijwel nihil.

39

Financieel jaarverslag De volgende tabel toont de aansluiting van de balans met de categorieën uit het ALM raamwerk. Toelichting bij de geconsolideerde balans (in duizenden Euro’s) Activa en Activa en Activa en Overige 31 december 2011 verplichtingen verplichtingen verplichtingen activa en rekening en rekening en rekening en verplichtingen* risico risico risico maatschappij polishouder aandeelhouder Aandelen Voor verkoop beschikbaar Beursgenoteerd 31 Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd Niet beursgenoteerd Vastrentende waarden Tot einde looptijd aangehouden Niet beursgenoteerd

599.316 44.522

21.207

Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd 444.712 Niet beursgenoteerd 5.811 Leningen en vorderingen Te ontvangen rente Derivaten Herverzekeringscontracten Liquide middelen Overige activia* Totaal activa

5.392 18.619 3.718 6.683

137.729

4.313 17.852 10.312 820 939

2.208 946

8.720 33.165

506.173

Eigen vermogen Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden 494.367 Invaliditeitsreserve en nog te betalen claims 4.193 Verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouder Beleggingscontracten Derivaten Overige verplichtingen* Totaal verplichtingen

882.497

498.560

1.560.571

149.603

33.165

133.972

1.518.653 401 29.569 68.357 1.548.623

133.972

68.357

* Overige activa en verplichtingen zijn niet in het ALM raamwerk specifiek toegewezen vorderingen en schulden.

40

Financieel jaarverslag Kredietrisico De maatschappij loopt kredietrisico, zijnde het risico dat een tegenpartij niet in staat is om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. De maatschappij loopt dit risico ten aanzien van: - het herverzekeringsgedeelte van de verzekeringsverplichtingen - de te ontvangen bedragen van herverzekeraars inzake reeds betaalde claims - de te ontvangen bedragen van het intermediair - de te ontvangen bedragen uit hoofde van beleggingen (coupons en dergelijke) De maatschappij stuurt het kredietrisico door het stellen van limieten aan posities met individuele tegenpartijen, groepen van tegenpartijen, geografische verdeling en industriële sectoren. Onderstaande tabel toont uitgaande van classificatie naar rating het maximale kredietrisico.

31 december 2011 AAA

Geen rating

AA

A

BBB

BB

1.033.873 Vastrentende waarden Leningen en vorderingen Intermediairs Herverzekeringscontracten Liquide middelen

96.638

209.296

135.913

7.452

8.784 48.949 380

4.538 1.107

15.269

1.033.873

102.283

224.565

135.913

7.452

58.079

1.562.165

Geen rating

Totaal

Totaal

1.491.956 48.949 380 4.538 ( 34 ) 16.342

31 december 2010 AAA

AA

A

BBB

BB

Vastrentende waarden 1.082.133 Leningen en vorderingen Intermediairs Herverzekeringscontracten Liquide middelen

171.377

157.098

113.091

0

4.823 10.583

6.403

1.082.133

186.783

163.501

113.091

0

230

1.546.258 40.081 482 4.823 17.216

63.352

1.608.860

22.559 40.081 482

* In deze tabel zijn de derivatenposities ultimo 2010 en 2011 buiten beschouwing gelaten. Deze posities worden volledig door collateral gedekt zodat per saldo geen kredietrisico resteert. Zie paragraaf 5 voor nadere toelichting.

Liquiditeitsrisico De maatschappij loopt liquiditeitsrisico voornamelijk als gevolg van onzekerheid over de hoogte en het tijdstip van de uit te betalen bedragen als gevolg van claims en afkopen. Liquiditeitsrisico is verder het risico dat liquide middelen voor Legal & General niet tijdig beschikbaar zijn tegen een redelijke prijs om te kunnen voldoen aan haar verzekeringsverplichtingen. De maatschappij beheerst dit risico door allereerst een gedeelte van haar verplichtingen te herverzekeren.

41

Financieel jaarverslag Zie de toelichting zoals gegeven onder verzekeringsrisico hierboven. Daarnaast heeft de maatschappij afdoende liquide beleggingen beschikbaar om deze ingeval betalingsverplichtingen op korte termijn tegen marktcondities om te kunnen zetten in liquide middelen. Valutarisico De bedrijfsactiviteiten vinden uitsluitend plaats in Nederland. De groep loopt valutarisico over de beleggingen en de beleggingsopbrengsten en de verplichtingen uit verzekeringscontracten. Dit valutarisico volgt met name uit koersbewegingen van GBP en USD ten opzichte van de EUR. 31 december 2011 in euro

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

GBP

USD

Totaal

33.320 33.320 33.327 33.327

19.784 19.784 19.842 19.842

53.194 53.194 53.169 53.169

GBP

USD

Totaal

38.777 38.777 37.731 37.731

27.873 27.873 27.823 27.823

66.650 66.650 65.554 65.554

31 december 2010 in euro

Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V Totaal activa Verzekeringscontracten Totaal verplichtingen

Gevoeligheidsanalyse De tabel in deze paragraaf laat zien hoe gevoelig het IFRS resultaat en het eigen vermogen voor belasting zijn voor wijzigingen in elementen van het verzekerings- en financieel risico. Voor het effect van elke gevoeligheidsfactor worden alle overige aannames gelijk verondersteld. In de praktijk zal dit waarschijnlijk niet het geval zijn. De verschillende gevoeligheden zijn: Aandelen Een neerwaartse fluctuatie van 15% van de FTSE World Europe index. Vastgoed Het effect van een verlaging van de prijzen van onroerend goed met 10%. Valuta Een verandering van 10% in de EUR/GBP en EUR/USD koers. Rentepercentage Het effect van een parallelle verlaging of verhoging in het (risicovrije) rentepercentage met 1%, bijvoorbeeld herziening naar 3,4% dan wel 5,4% indien het percentage 4,4% is. 42

Financieel jaarverslag Sterfte/ziektecijfers Het effect van een verhoging van de verwachte sterfte- en ziektekansen met 5%. Kosten Het effect van een verlaging van de doorlopende kosten met 10%. Deze kosten hebben betrekking op de kosten voor het beheer van de in het verleden afgesloten verzekeringscontracten. De effecten van bovenstaande gevoeligheidsfactoren op de financiële uitkomsten van de onderneming onder IFRS zijn in de volgende tabel weergegeven. Bij de berekeningen is ervan uitgegaan dat genoemde effecten zich per ultimo boekjaar hebben voorgedaan. De bedragen zijn dan ook gebaseerd op de stand van de beleggings- en verzekeringsportefeuille aan het einde van het betreffende jaar. Allereerst is het effect op het eigen vermogen ultimo boekjaar opgenomen. Dit betreft de eenmalige impact op het eigen vermogen als de wijziging in de gevoeligheidsfactor zich voordoet. Dit wordt ook wel het ‘waarde’ effect of de ‘value-at-risk’ genoemd. Daarnaast is het effect op toekomstige perioderesultaten opgenomen. Dit toont de impact op het perioderesultaat van de onderneming nadat de wijziging in de gevoeligheidsfactor en het ‘waarde’ effect zich heeft voorgedaan. Deze indicatie wordt ook wel aangeduid als ‘earnings-at-risk’. 31 december 2011 Gevoeligheidsfactor (in miljoenen Euro’s)

Aandelen Vastgoed Valuta Rentepercentage Rentepercentage Sterfte/ziektecijfers Kosten

Wijziging

-15% -15% +10% -1% +1% +5% +10%

31 december 2010

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

0

0

(0,2) 0 ( 5,7) (1,6) 0 0

0 0

( 5,1 ) 5,8

( 0,3) ( 0,9 )

Effect op eigen vermogen ultimo boekjaar

Effect op periode resultaat

0 (0,2) 0 (25,2) 9,7 0 0

0 0 0 (7,6) 7,1 (0,3) (0,9)

Aandelen De maatschappij houdt een te verwaarlozen aandelenpositie voor eigen rekening en risico aan. De in de balans verantwoorde aandelen staan tegenover verzekeringsverplichtingen voor rekening en risico polishouders. Vastgoed Het effect betreft uitsluitend de waardedaling ten aanzien van de vastgoedbelegging. De als perioderesultaat verantwoorde huuropbrengsten en –kosten van de belegging wijzigen niet. Valuta Zoals hierboven onder “Valutarisico” toegelicht voert de maatschappij een beperkt aantal aandelen (fondsen) in GBP en USD. Deze fondsen komen echter volledig voor rekening en risico van polishouders.

43

Financieel jaarverslag Rentepercentage Een daling van de rente heeft per saldo een negatief effect op het eigen vermogen als gevolg van de grotere rentegevoeligheid van de verzekeringsverplichtingen dan de beleggingen. Ingeval een rentedaling zal het resultaat van toekomstige perioden onder druk komen te staan, met name als gevolg van lagere verdiensten op de beleggingsportefeuille. Een stijging van de rente heeft in ons geval eveneens een negatief effect op het eigen vermogen. In deze situatie dalen de beleggingen sterker in waarde dan de verzekeringsverplichtingen. Bovenstaande impliceert dat de rentegevoeligheden van beleggingen en verzekeringsverplichtingen niet in alle richtingen hetzelfde is. Dit speelt met name voor de verzekeringsverplichtingen en wordt veroorzaakt door de hierin opgenomen garanties en opties. Rentestijging resulteert onverminderd in een opwaarts effect op toekomstig perioderesultaat door hogere beleggingsopbrengsten. Sterfte/ziektecijfers Een verslechtering van sterfte/ziektecijfers heeft geen direct gevolg voor het eigen vermogen aangezien de aannames waarop de verzekeringsverplichtingen worden gebaseerd niet zullen wijzigen. Wel heeft een verslechtering van sterfte/ziektecijfers een geringe impact op het resultaat als gevolg van toegenomen claims. Kosten Indien doorlopende kosten hoger uitvallen dan verwacht, zal dit evenmin effect hebben op de verzekeringsverplichtingen zoals verantwoord. Er is derhalve geen sprake van een eenmalig effect op het eigen vermogen. Wel hebben hogere doorlopende kosten een negatief effect op toekomstige perioderesultaten. Beperkingen van de gevoeligheidsanalyse Bovenstaande tabel laat het effect zien van een wijziging in één van de hoofdaannames bij overigens ongewijzigde aannames. In werkelijkheid is het vanwege de correlatie tussen factoren zeer onwaarschijnlijk dat dit zich zal voordoen. Een voorbeeld van correlatie voor traditionele verzekeringen vormt het verband tussen afkooppercentage en sterftekans. Verzekerden met een slechte gezondheid zullen hun dekking vermoedelijk niet zo snel opzeggen. Verder dient men zich te realiseren dat deze gevoeligheden niet-lineair zijn. Grotere en kleinere effecten kunnen niet gemakkelijk aan deze uitkomsten worden afgelezen. Bij de gevoeligheid met betrekking tot het rentepercentage is aangenomen dat alle rentepercentages zich over de gehele linie in dezelfde richting bewegen. In werkelijkheid zal het rentepercentage zich voor verschillende looptijden anders bewegen. Bovenstaande gevoeligheidsanalyse houdt verder geen rekening met het feit dat activa en passiva actief beheerd worden en kunnen variëren op het moment dat een bepaalde marktontwikkeling zoals een rentestijging of -daling zich voordoet. Bij de gevoeligheidsanalyse is ervan uitgegaan dat onder de beschreven gevoeligheden geen aanpassing noodzakelijk is van de grondslagen van de voorzieningen. Voor risicomanagement doeleinden worden de effecten op de verzekeringsverplichtingen uitgaande van hun marktwaarde in plaats van hun IFRS waarde beoordeeld. De gevoeligheden zijn ook alleen bepaald voor dat gedeelte van de voorzieningen waarbij de maatschappij risico loopt. Er is derhalve geen rekening gehouden met effecten op beleggingen en verplichtingen welke voor rekening en risico van de polishouder worden aangehouden. 44

Financieel jaarverslag Solvabiliteit Een belangrijke graadmeter in het kapitaalmanagement van Legal & General betreft haar solvabiliteit. Deze is ultimo boekjaar als volgt samengesteld:

Benodigde solvabiliteit Aanwezige solvabiliteit (1) (1)

• • • •

De aanwezige solvabiliteit bestaat uit: Eigen vermogen Af: Boekwaarde deelneming Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Overwaarde uit toereikendheidstoets na aftrek van (aanvullend) prudentieel filter Obligo Legal & General Group plc.

2011

2010

77.580 166.787 215%

78.284 244.827 313%

133.972

184.891

(638) 20.293 13.160 166.787

( 242) 47.018 13.160 244.827

Legal & General streeft ernaar om de minimale solvabiliteit te houden op tenminste 150% van de benodigde solvabiliteit volgens de EU norm. Legal & General voldoet zowel ultimo 2011 als 2010 aan de gestelde kapitaalsvereisten. De onderneming heeft ervoor gekozen de overwaarde uit de toereikendheidstoets onder verplichte toepassing van het zogenaamde (aanvullende) prudentieel filter voor haar solvabiliteit bij te tellen. Zie paragraaf 11.2 voor een nadere toelichting op de toereikenheidstoets. Legal & General beschikt over een door de moedermaatschappij afgegeven garantie tot bijstorting aandelenkapitaal met een oneindige looptijd en zonder aanvullende beperkingen. DNB heeft toestemming verleend deze garantstelling voor 50% als obligo bij de solvabiliteit te mogen tellen.

45

Financieel jaarverslag Toelichting bij de geconsolideerde balans (in duizenden euro’s) 1. Materiële vaste activa Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur 6.403 3,181 (2.418) (1.218) 5.185 763 154

2011 Aanschaf / actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 31 december

2010

77 (152 )

(323)

6.480 (1.370) 5.110

3.335 (2.741) 594

Gebouwen Informatieen terreinen verwerkende apparatuur

Aanschaf / actuele waarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 1 januari Investeringen Desinvesteringen Herwaarderingen Afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen Aanschafwaarde of waardering Cumulatieve afschrijving Boekwaarde 31 december

6.786 (1.066) 5.720

Vervoersmiddelen

Overige

783 (376 ) 407 226 (243 )

1.897 (1.638 ) 259 37

(150 ) 178 766 ( 348) 418

(172 )

Vervoersmiddelen

1.934 (1.810 ) 124

Overige

2.908 (2.045) 863 273

780 (374 ) 406 218 (215 )

1.879 (1.400 ) 479 18

(383 ) (152 )

(373 )

(238)

6.403 (1.218 ) 5.185

3.181 (2.418 ) 763

(155 ) 153 783 (376 ) 407

1.897 (1.638 ) 259

Totaal

12.264 (5.650) 6.614 417 (243) 77 (797) 178 12.515 (6.269) 6.246

Totaal

12.353 (4.885) 7.468 509 (215) (383) (918) 153 12.264 (5.650) 6.614

46

Financieel jaarverslag Gebouwen en terreinen De gebouwen en terreinen zijn ultimo 2011 en 2010 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van gebouwen en terreinen voor eigen gebruik is onder aftrek van de latent verschuldigde vennootschapsbelasting verantwoord onder de herwaarderingsreserve als onderdeel van het eigen vermogen. De afschrijving is verwerkt in de winsten verliesrekening. De op basis van historische kostprijzen herrekende boekwaarde luidt ultimo boekjaar als volgt:

2011

2010

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving

4.906 ( 1.370)

4.906 (1.218 )

Boekwaarde 31 december

3.536

3.688

2. Vastgoedbeleggingen De vastgoedbeleggingen zijn ultimo 2011 en 2010 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van vastgoedbeleggingen is direct in de winsten verliesrekening verantwoord. De vastgoedbelegging bevindt zich in Nederland.

2011

2010

Boekwaarde 1 januari Bruto herwaardering

1.615 (170)

1.690 (75)


1.445

1.615

De huuropbrengsten uit de vastgoedbelegging bedragen EUR 129.000 (2010: EUR 129.000) en zijn verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen. Aan de vastgoedbelegging direct toe te rekenen operationele lasten (onroerende zaak belasting) bedragen EUR 1.950 (2010: EUR 5.000).

47

Financieel jaarverslag 3. Geactiveerde acquisitiekosten

2011 Geactiveerde acquisitiekosten Cumulatieve afschrijvingen

2010

65.498 (38.315)

80.956 (45.542)

27.183

35.414

Toevoegingen Afschrijvingen

9.580 (15.858) (6.278)

11.093 (19.324) ( 8.231)

Desinvestering geactiveerde acquisitiekosten Terugneming afschrijvingen

(24.306 ) 24.306 0

(26.551 ) 26.551 0

Geactiveerde acquisitiekosten Cumulatieve afschrijvingen

50.772 (29.867)

65.498 (38.315)


20.905

27.183

Boekwaarde 1 januari

Jaarlijks wordt als onderdeel van de toereikendheidstoets (zie paragraaf 11.2) beoordeeld of de geactiveerde eerste kosten kunnen worden terugverdiend uit de aanwezige tariefopslagen in de portefeuille. De boekwaarde van geactiveerde acquisitiekosten per 31 december wordt ten behoeve van de toereikendheidstoets dan ook in mindering gebracht op de netto verzekeringsverplichtingen. Indien blijkt dat deze terugverdiencapaciteit onvoldoende is, dan wordt het tekort direct ten laste van de winsten verliesrekening verwerkt.

48

Financieel jaarverslag 4. Financiële activa De financiële activa van de maatschappij gerangschikt naar waarderingscategorie zijn als volgt: 2011

2010

31

475

Tegen reële waarde met verwerking in de W&V rekening - Aandelen, genoteerd - Aandelen, niet genoteerd - Vastrentende waarden, genoteerd - Vastrentende waarden, niet genoteerd

599.316 44.522 1.464.938 5.811

685.572 52.036 1.505.684 8.219

Totaal tegen reële waarde met verwerking in de W&V rekening

2.114.587

2.251.511

21.207

32.355

37.417 3.740 380 (125 ) 2.393 5.524 49.329

31.933 3.465 482 (162 ) 2.242 2.603 40.563

Voor verkoop beschikbaar - Aandelen, genoteerd

Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Vastrentende waarden, niet genoteerd Leningen en vorderingen, inclusief herverzekering - Te ontvangen rente - Vorderingen op verzekeringnemers - Vorderingen op intermediairs - Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen - Overig

Totaal financiële vaste activa

2.185.154

2.324.904

49

Financieel jaarverslag In de volgende tabel zijn de financiële activa naar categorie in de reële waarde hiërarchie ingedeeld. Boekwaarde van financiële activa naar waarderingsmethode per 31 december 2011 WaarderingsWaarderingsWaarderings- (GeamorTotaal methode op basis methode met methode zonder tiseerde) 2011 van gepubliceerde waarneembare waarneembare kostprijs prijzen marktvariabelen marktvariabelen Aandelen - Voor verkoop beschikbaar 31 - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 599.316 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V

31 643.838

44.522

21.207 1.464.938

1.470.749

5.811

Leningen en vorderingen Totale financiële activa 2.064.285

49.329 50.333

21.207

0

49.329

70.536 2.185.154

Boekwaarde van financiële activa naar waarderingsmethode per 31 december 2010 WaarderingsWaarderingsWaarderings- (Geamormethode op basis methode met methode zonder tiseerde) van gepubliceerde waarneembare waarneembare kostprijs prijzen marktvariabelen marktvariabelen Aandelen - Voor verkoop beschikbaar 475 - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 685.572 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V

1.505.684

475 737.608

52.036

32.355

32.355 1.513.903

40.563

40.563

8.219

Leningen en vorderingen Totale financiële activa 2.191.731

Totaal 2010

60.255

0

72.918 2.324.904

50

Financieel jaarverslag Voor de financiële activa tegen (geamortiseerde) kostprijs zijn er ten aanzien van de tot einde looptijd gehouden beleggingen ultimo 2011 en 2010 geen bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen noodzakelijk geacht. Er zijn geen couponontvangsten verschuldigd gebleven. Voor de leningen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, evenmin bijzondere waardeverminderingen en/of voorzieningen van toepassing. Het verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs:

2011

Boekwaarde begin boekjaar Dotatie Afboekingen

2010

162 125 (162)

163 159 (160)

125

162

Boekwaarde eind boekjaar Verloopstaat financiële beleggingen Voor verkoop beschikbaar

Saldo 1 januari 2010 Aankopen Verkopen/aflossingen Renteaangroei Herwaarderingen Bijzondere waardevermindering Saldo 31 december 2010

0 675 (223)

Aankopen Verkopen/aflossingen Renteaangroei Herwaarderingen Saldo 31 december 2011

Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 2.143.071 959.050 (917.004 )

Tot einde looptijd gehouden beleggingen 30.190 298 (115) 1.982

23

66.394

475

2.251.511

32.355

493 (928 )

925.500 (1.007.710 )

190 (13.214)

(9 )

(54.714)

1.876

31

2.114.587

21.207

Totaal

2.173.261 960.023 (917.342) 1.982 66.417 0 2.284.341 926.183 (1.021.852) 1.876 (54.723) 0 2.135.825

51

Financieel jaarverslag De tot einde looptijd gehouden beleggingen worden niet tegen reële waarde gewaardeerd op de balans maar tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde van de tot einde looptijd gehouden beleggingen bedraagt ultimo 2011 EUR 22,6 miljoen (2010: EUR 34,2 miljoen). Deze reële waarde is bepaald door de verwachte cashflow tegen de marktrentevoet van vergelijkbare genoteerde stukken te disconteren. De reële waarde van de leningen en vorderingen ligt in lijn met de boekwaarde. 5. Derivaten De maatschappij maakt gebruik van verschillende rentederivaten om een deel van het risico op waardemutaties in haar verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten af te dekken. Het betreft hier met name verplichtingen gebaseerd op variabele indices en met rendementsgaranties. De positieve reële waarde van de derivaten is EUR 10.312.000, de negatieve reële waarde van de swaps is EUR 29.569.000. De derivaten kunnen verder als volgt worden gespecificeerd: 2010

2011 Nominale Reële Reële bedrag waarde waarde actief passief Renteswaps 926.000 3.833 ( 29.569) CMS 506.270 410 Floor 372.000 6.069 Totaal

1.804.270 10.312 (29.569)

Gem. looptijd (in jr.) 5 191/2 41/2

Nominale bedrag 926.000 506.270 372.000 1.804.270

Reële waarde actief 5.005 4.651

Reële waarde passief ( 1.393) ( 5.641) -

9.656

(7.034 )

Gem. looptijd (in jr.) 6 jr. 201/2 jr 51/2 jr

De waardering van bovengenoemde derivaten wordt gemodelleerd met behulp van in de markt waarneembare variabelen. Zij behoren tot “niveau 2” in de “reële waarde hiërarchie” . De kostprijs van de floor bedraagt EUR 4.100.000. De renteswaps en CMS hebben geen kostprijs. Ten aanzien van de constant maturity swaps heeft de tegenpartij ultimo 2011 EUR 3.674.000 collateral gestort. Op de interest rente swaps heeft Legal & General EUR 21.255.000 collateral in depot gestort. Voor de floor wordt geen collateral gestort of ter beschikking gehouden. Het collateral wordt voldaan of aangehouden in de vorm van Duitse en Franse staatsobligaties. 6. Vennootschapsbelasting 2011

2010

Vennootschapsbelasting

4.570

( 2.570 )

Totaal

4.570

(2.570 )

De te vorderen vennootschapsbelastingpositie ultimo 2011 bestaat uit de jaren 2010 en 2011 en heeft voornamelijk betrekking op teveel vooruitbetaalde vennootschapsbelasting 2011.Voor beide jaren moeten nog aangiften worden ingediend. Over 2008 en voorgaande jaren zijn definitieve aanslagen ontvangen.

52

Financieel jaarverslag 7. Herverzekeringscontracten 2011

2010

Herverzekeringsgedeelte van verzekeringsverplichtingen

4.538

4.823

Totaal

4.538

4.823

Bedragen vorderbaar van herverzekeraars uit hoofde van reeds door de maatschappij uitbetaalde claims zijn opgenomen onder leningen en vorderingen. Deze vorderingen zijn direct opeisbaar. De reële waarde van de herverzekeringscontracten is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde. 8. Liquide middelen 2011

2010

Rekening-courantsaldi banken

16.342

17.216

Totaal

16.342

17.216

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland. 9. Gestort en opgevraagd kapitaal Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bedraagt EUR 45 miljoen, verdeeld in 100.000 gewone aandelen van EUR 454 nominaal waarvan opgevraagd en gestort EUR 19 miljoen. 10. Herwaarderingsreserves Gebouwen en terreinen voor eigen gebuik

2011

2010

Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering Overig

1.343 77 (19) (220)

1.704 (383) 22 -

Saldo 31 december

1.181

1.343

Voor verkoop beschikbare financiële activa Saldo 1 januari Herwaardering lopend boekjaar Belasting op herwaardering

18 ( 9) 2

0 24 (6 )

Saldo 31 december

11

18

1.192

1.361

Totaal herwaarderingsreserve

De post ‘Overig’ ziet toe op een correctie van de stand van de herwaarderingsreserve gebouwen en terreinen voor eigen gebruik met betrekking tot oude jaren. De aangepaste stand per ultimo 2010 bedraagt EUR 1.123.000 (2009: EUR 1.410.000).

53

Financieel jaarverslag Het gedeelte van de herwaarderingsreserve dat gerelateerd is aan gebouwen en terreinen voor eigen gebruik betreft een actief van de 100% deelneming Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. In de enkelvoudige balans van Legal & General Nederland zoals opgenomen op pagina 66 staat deze post niet als herwaarderingsreserve maar als reserve deelnemingen.

11. Verzekeringscontracten

2011

2010

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling - nog te betalen claims - vaste en gegarandeerde voorwaarden - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt

3.893 300 494.367

4.098 238 502.557

1.518.653

1.629.226

Totaal bruto verzekeringsverplichtingen

2.017.213

2.136.119

Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeringsdeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling Herverzekeringsdeel vaste en gegarandeerde voorwaarden Vooruitbetaalde premies

2.363 534 1.641

2.598 625 1.600

Totaal vorderingen op herverzekeraars

4.538

4.823

Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling - nog te betalen claims - vaste en gegarandeerde voorwaarden - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt - vooruitbetaalde premies

1.530 300 493.833

1.500 238 501.932

1.518.653 (1.641 )

1.629.226 (1.600 )

Totaal netto verzekeringsverplichtingen

2.012.675

2.131.296

Opeisbaar < 1 jaar Opeisbaar > 1 jaar

163.547 1.849.128

177.297 1.953.999

Totaal netto verzekeringsverplichtingen

2.012.675

2.131.296

54

Financieel jaarverslag 11.1 Aannames in verzekeringsverplichtingen De maatschappij voert jaarlijks een toereikendheidstoets uit. Deze moet worden uitgevoerd om te bepalen of de voorziening toereikend is. De maatschappij heeft voor wat betreft de IFRS toereikendheidstoets, de zogenaamde ‘Liability Adequacy Test’ (LAT), aansluiting gezocht bij de Wft toereikendheidstoets. Deze wordt vanaf boekjaar 2007 uitgevoerd. De Wft toereikendheidstoets laat ultimo 2011 een overwaarde zien. Deze is, aangezien naar de situatie ultimo 2011 een (aanvullend) prudentieel filter niet langer van toepassing is, in zijn geheel meegenomen bij de bepaling van de aanwezige solvabiliteit. De uitkomst van de toereikendheidstoets wordt zoals gezegd ook gehanteerd als uitkomst voor de onder IFRS verplichte LAT. Aangezien voor de LAT de afkoopwaardevloer buiten beschouwing mag worden gelaten en deze in de Wft toereikendheidstoets is meegenomen, is de LAT prudent te noemen. 11.2 Toereikendheidstoets Onderstaand worden de bij de toereikendheidstoets gehanteerde aannames beschreven. De interest aannames zijn afgeleid van de door DNB voorgeschreven rentetermijn structuur per ultimo 2011. Hierbij is rekening gehouden met de door de DNB gewijzigde rentecurve die per ultimo 2011 gebaseerd is op het 3-maandsgemiddelde. Uitzondering vormt de kleine groep rentegarantpolissen, waarvoor het gematchte rendement op de beleggingsportefeuille van 8,24% voor koopsommen en 7,95% voor premieposten is gehanteerd. Zoals eerder vermeld is de discontovoet gelijk aan de door DNB voorgeschreven rentetermijn structuur per ultimo 2011rekening houdende met het 3-maandsgemiddelde. De kosten worden toegerekend op basis van een Activity Based Costing allocatiemethodiek. De verwachte sterfte varieert per product en is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij tezamen met markten herverzekeringsdata. De verwachte arbeidsongeschiktheid is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Het verwachte onnatuurlijke verval is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de gehanteerde aannames aanpassing behoeven. Het specifieke risicoprofiel van Legal & General komt beter tot uiting door de op Solvency II gebaseerde QIS 5 kapitalen dan door de Solvency I kapitalen.Tot en met 2009 was de risicomarge vanwege de onzekerheid ten aanzien van de Solvency II standaard parameters echter gebaseerd op 150% van het Solvency I kapitaal. Deze onzekerheid is vanaf 2010 in voldoende mate verdwenen. Deels door de huidige externe status van de set standaard Solvency II parameters binnen Europa alsmede de interne ervaringen. Als gevolg hiervan is aannemelijk te maken dat de QIS 5 uitkomsten voldoende betrouwbare grondslag bieden om de risicomarge op te baseren. Bij de bepaling van de toetswaarde is aanvullend rekening gehouden met de impact van de tijdswaarde van Financial Options and Guarantees. De toetswaarde ultimo 2011 is per productgroep minimaal gelijk aan de afkoopwaarde per diezelfde datum. De toetswaarde is gecorrigeerd met bij verval terug te vorderen provisie (‘claw back’).

55

Financieel jaarverslag 11.3 Invaliditeitsreserve en nog te betalen claims Bruto

Herverzekerd

Netto

2011 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims

4.098 238

(2.598 )

1.500 238

Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

4.336 ( 566) 423

(2.598) 382 (147)

1.738 (184) 276

Saldo 31 december

4.193

(2.363)

1.830

Eindstand van de invaliditeitsreserve Eindstand van de nog te betalen claims

3.893 300

( 2.363)

1.530 300

Saldo 31 december

4.193

(2.363)

1.830

2010 Beginstand invaliditeitsreserve Beginstand nog te betalen claims

4.203 110

(2.710)

1.493 110

Saldo 1 januari Afgehandelde claims lopend boekjaar Toename van de reserve

4.313 ( 613) 638

(2.710) 413 ( 301)

1.603 200 337

Saldo 31 december

4.338

(2.598)

1.740

Eindstand van de invaliditeitsreserve Eindstand van de nog te betalen claims

4.098 238

(2.598 )

1.500 238

Saldo 31 december

4.336

(2.598)

1.738

56

Financieel jaarverslag 11.4 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden 2011 Saldo 1 januari

2010

502.557

487.999

Ontvangen premies minus kosten Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Waarderingsmutaties Overige mutaties

86.613 (142.565 ) 17.594 30.168

91.266 (118.120) 17.271 24.141

Saldo 31 december

494.367

502.557

11.5 Verzekeringsverplichtingen voor verekeringen waarbij de polishouder het risico draagt 2011 2010 Saldo 1 januari Ontvangen premies minus kosten Onttrokken verzekeringspremies Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders Waarderingsmutaties Overige mutaties Saldo 31 december

1.629.226 104.851 ( 4.006 ) (180.868) ( 27.221) ( 3.329 )

1.569.250 141.245 ( 9.022) (155.407) 87.023 ( 3.863)

1.518.653

1.629.226

2011

2010

12. Pensioenverplichtingen

Toegezegde pensioenverplichtingen Reële waarde activa Effect ‘asset ceiling test’ Voorziening pensioenverplichtingen

19.207 (25.326) 6.119 0

18.296 ( 20.187) 1.891 0

De mutatie in de voorziening pensioenverplichtingen is inclusief ‘asset ceiling’ effecten per saldo als volgt samengesteld: 2011 2010 • geboekt ten laste van het resultaat • geboekt via het eigen vermogen (totaal resultaat) • werkgeversbijdrage • herrubricering rekening-courant* Mutatie voorziening pensioenverplichtingen

712 2.511 ( 3.223 ) 0

829 467 (1.757 ) ( 362 ) ( 823 )

57

Financieel jaarverslag De vordering die ultimo 2011 is ontstaan als gevolg van het positieve verschil tussen de reële waarde van de pensioenactiva en -verplichtingen ad EUR 6.119.000 is niet als zodanig in de jaarrekening verantwoord. Deze vordering is als onderdeel van de actuariële winsten en verliezen ten laste van het eigen vermogen afgewaardeerd. De onderneming beschikt namelijk niet over formele juridische mogelijkheden tot realisatie van deze vordering in de vorm van een restitutie ineens dan wel in de vorm van (toekomstige) lagere bijdragen (zogenaamde ‘Asset Ceiling test’). De totale direct via het eigen vermogen verwerkte actuariële winsten en verliezen zijn als volgt: 2011

2010

Actuariële winsten en verliezen, voor belasting Asset Ceiling, voor belasting Belasting op pensioenverplichtingen

1.717 ( 4.228 ) 628

1.424 (1.891) 235

Totaal resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat

( 1.883)

( 232)

2011

2010

Stand per 1 januari Current service cost pensioenrechten Rentelasten pensioenverplichting Werknemersbijdrage Actuariële winsten en verliezen Betaalde uitkeringen

18.296 635 1.070 330 ( 815) ( 309)

16.922 616 939 302 ( 177 ) ( 306 )

Toegezegde pensioenverplichtingen per 31 december

19.207

18.296

2011

2010

Stand per 1 januari* Betaalde uitkeringen Werkgeversbijdrage Werknemersbijdrage Verwacht rendement op de activa Actuariële verschillen

20.187 (309 ) 3.223 330 993 902

16.461 ( 306) 2.059 726 1.247

Activa per 31 december

25.326

20.187

De mutatie van de pensioenverplichting gedurende het jaar is als volgt:

De mutatie van de pensioenactiva gedurende het jaar is als volgt:

* In de beginstand per 1 januari 2010 is een herrubricering verwerkt, waarbij de rekening-courant tussen Legal & General Nederland en het Pensioenfonds ad EUR 362.000 niet langer als pensioenactief in aanmerking wordt genomen. De rekening-courant zelf is onder leningen en vorderingen verwerkt.

58

Financieel jaarverslag De pensioenlasten gedurende het jaar bedragen:

Current service cost pensioenrechten Rentelasten Verwacht rendement op de activa Totaal ten laste van de winsten verliesrekening

2011

2010

635 1.070 ( 993 )

616 939 ( 726 )

712

829

Deze kosten zijn opgenomen in de post operationele kosten onder personeelskosten. De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn:

Disconteringsvoet Verwacht rendement op activa Algemene salarisverhogingen Uitgestelde pensioenverhogingen

2011

2010

6,00% 4,40% 2,00% 2,00%

5,90% 4,80% 2,00% 2,00%

De disconteringsvoet is gebaseerd op het gemiddelde van AA EUR ondernemingsobligaties met een vergelijkbare looptijd als de uitstaande pensioenverplichtingen. Het verwachte rendement op activa is een gewogen gemiddelde van de lange termijn inschatting inzake de activa categorieën. Sterftetafel Voor de berekeningen wordt gebruik gemaakt van de prognosetafel 2005-2050, gecorrigeerd met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de totale bevolking. Verdeling pensioenactiva

2011

2010

Aandelen Obligaties Liquiditeiten Overige

3.079 19.696 2.551 -

3.441 16.682 64

Totaal

25.326

20.187

Voor 2012 wordt een werkgeversbijdrage ad EUR 1.252.000 verwacht (2011: EUR 1.038.000).

59

Financieel jaarverslag Het meerjarenoverzicht ten aanzien van de pensioenverplichtingen alsmede de rendementen op pensioenactiva luidt als volgt: 2011 Toegezegde pensioenverplichtingen Reële waarde activa Voorziening pensioenverplichtingen

Werkelijk rendement op de activa Verwacht rendement op de actvia

2010

19.207 18.296 ( 25.326 ) ( 20.187)

2009

2008

16.922 14.775 ( 16.099) ( 15.281)

2007 14.356 ( 13.057 )

( 6.119 )

( 1.891)

823

( 506)

1.299

( 902 ) 993

(1.247 ) 726

( 798 ) 708

500 665

( 1.115 ) 573

13. Latente belastingen 2011

2010

Latente vorderingen Saldo 1 januari Mutatie via V&W Mutatie via reserves

14.186 (959)

15.024 (628 ) ( 210)

Saldo 31 december

13.739

14.186

Latente verplichtingen Saldo 1 januari Mutatie via V&W Mutatie via reserves

(31.936) (1.236 ) ( 167)

( 31.724) ( 313) 101

Saldo 31 december

( 33.339 )

(31.936 )

Totaal latente belastingen

(19.600)

(17.750)

512

De latente belastingen hebben overwegend een looptijd langer dan 12 maanden.

60

Financieel jaarverslag In onderstaande tabellen is het verloop van de latente belastingen over 2011 en 2010 zichtbaar. 2011

Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten Pensioenverplichtingen Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig

Saldo 1 januari

Toevoegingen

14.186 14.186

512 512

(12.680)

(4.787)

Realisatie

(959 ) (959)

Saldo 31 december

13.227 512 13.739

-

(17.467 )

(16.766) (2.490 )

-

1.789 1.595

(14.977 ) (895)

Saldo 31 december

(31.936)

(4.787)

3.384

(33.339)


(17.750)

(4.275)

2.425

(19.600)

2010 Saldo Toevoegingen 1 januari Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten Pensioenverplichtingen Latente verplichtingen Fiscale waarderingsverschillen van de beleggingen Fiscale waarderingsverschillen van de verzekeringsverplichtingen Overig

14.788 236 15.024

(11.110) (17.729 ) ( 2.885)

-

(1.570) -

Realisatie

(602) (236) (838)

Saldo 31 december

14.186 14.186

-

(12.680 )

963 395

(16.766 ) (2.490)

Saldo 31 december

(31.724)

( 1.570 )

1.358

( 31.936 )


(16.700)

( 1.570)

520

(17.750 )

61

Financieel jaarverslag 14. Handels- en overige crediteuren Intermediairs Loonheffing en sociale lasten Handelscrediteuren Te betalen beleggingen Polishouders Te betalen personeelskosten Te betalen overige kosten Premiedepot Nog niet toegerekende premies Te betalen claims Te betalen aan herverzekeraars Overige

2011 1.249 3.517 1.786 147 21.699 1.769 2.322 656 11.327 2.710 1.521 54

2010 1.364 3.929 1.753 285 16.972 1.627 754 767 9.198 4.719 650 1.047

Totaal handels- en overige crediteuren

48.757

43.065

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs en zijn binnen 1 jaar opeisbaar. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

15. Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Uit hoofde van terrorismeverzekering heeft Legal & General Nederland voor 2011 een obligo percentage van 1,31% in een Aggregate Reinsurance agreement. De omvang van de aansprakelijkheid in de rol van herverzekeraar beloopt EUR 1,7 miljoen, zijnde haar obligopercentage in een totaal van EUR 400 miljoen. Legal & General Nederland staat aan het hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. en Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Zij is hoofdelijk aansprakelijk voor belastingverplichtingen van onderliggende entiteiten. Stichting Beleggersgiro en Stichting Bewaarder Legal & General Nederland hebben het juridische eigendom over de door haar in opdracht van rekeninghouders aangekochte beleggingen. Ultimo 2011 bedraagt de marktwaarde van het ten behoeve van beleggers geïnvesteerde vermogen EUR 10,8 miljoen. Aangezien het economisch eigendom van de beleggingen echter bij de rekeninghouders berust en niet bij de stichtingen, is er geen sprake van een actief. De beleggingen zijn derhalve niet in de geconsolideerde balans per 31 december 2011 opgenomen.

62

Financieel jaarverslag Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening 16. Verdiende premies eigen rekening Koopsommen Premiebetalende posten Uitgaande herverzekeringspremies

2011 109.210 113.587 (12.770)

2010 145.400 120.388 (12.993)

Netto premie-inkomsten

210.027

252.795

2011

2010

11.110 56.812

12.791 61.345

1.876

2.014

132 2.225 363

(786 ) 2.315 2.970

17. Opbrengsten uit beleggingen Tegen reële waarde met verwerking in de V&W - Dividenden - Rente-inkomsten (incl. derivaten) Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Rente-inkomsten Liquide middelen - Rente-inkomsten Ontvangen commissies Overige Totaal opbrengsten uit beleggingen

72.518

80.649

Onder “Rente-inkomsten (incl. derivaten) is in 2011 EUR 3.580 verschuldigde rente verantwoord. De post “Overige” omvat onder andere niet aan de andere categorieën toe te rekenen rente. 18. Uitkeringen en voorzieningen 2011

2011

Verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Expiraties, afkopen en claims 104.000 (5.111) - Waarvan herverzekerd Voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt - Expiraties, afkopen en claims 175.963 (160 ) - Waarvan herverzekerd

150.643 (903)

Netto uitkeringen aan polishouders

235.467

274.692

92.076 (6.349)

19. Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten Amortisatie overlopende acquisitiekosten Uitgestelde acquisitiekosten Netto acquisitiekosten Provisies Allocatie uit operationele kosten Totaal acquisitiekosten voor verzekeringscontracten

2011 15.858 ( 9.581)

2010 19.324 (11.091)

6.277 9.987 7.352

8.233 13.029 7.321

23.616

28.583

63

Financieel jaarverslag 20. Operationele kosten De operationele kosten kunnen als volgt naar soort worden gespecificeerd: Afschrijvingen Personeelskosten Verkoop- en marketingkosten Medische kosten Advieskosten Overige kosten Bruto operationele kosten Allocatie naar acquisitiekosten

2011 797 12.817 1.107 686 9.497 3.473 28.377 (7.352)

2010 918 13.032 926 729 7.490 3.405 26.500 (7.321)

Totaal operationele kosten

21.025

19.179

Vermelding van het honorarium van de accountant ex artikel 382a BW2 is achterwege gebleven daar deze is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Legal & General Group Plc. Personeelskosten Salarissen Sociale lasten Pensioenkosten Beloning in aandelen Overige personeelskosten Totaal personeelskosten

2011 9.550 1.197 712 127 1.231

2010 9.115 1.143 829 93 1.852

12.817

13.032

Het aantal bij de onderneming werkzame medewerkers (in fte) per einde boekjaar bedoeg:

Vaste medewerkers Tijdelijke medewerkers Totaal

2011 159 16

2010 152 29

175

181

Share Bonus Plan (SBP) / Personeels Aandelen Plan (PAP) De beloningscommissie van Legal & General Group Plc kent onder het “equity settled” Share Bonus Plan aan de daarvoor in aanmerking komende werknemers voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc toe. Voor de overige medewerkers is het Personeel Aandelen Plan van toepassing. Hiertoe worden aandelen Legal & General Group plc toegekend en door de maatschappij op toekennigsdatum ingekocht. De voorwaardelijke toekenningen worden 3 jaar na datum onvoorwaardelijk. De aandelen zijn wel stemgerechtigd, maar geven geen recht op dividend. Bij uitdiensttreding binnen 3 jaar worden de rechten in principe teniet gedaan. De reële waarde van de toegekende rechten is gelijk aan de marktwaarde van de aandelen op toekenningdatum. Legal & General Group Plc belast Legal & General Nederland hiervoor door.

64

Financieel jaarverslag In 2011 zijn 145.923 SBP aandelen en 49.109 PAP aandelen over boekjaar 2010 toegekend (2010: nihil respectievelijk 47.035). De maatschappij heeft in totaliteit EUR 181.000 (2010: EUR 112.000) voor beloningen in aandelen ten laste van het resultaat geboekt. De volgende tabel toont een samenvatting van ultimo boekjaar uitstaande voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group plc: SBP Uitstaand op 1 januari Toegekend Vervallen/uitgekeerd Onvoorwaardelijk geworden Overig Uitstaand op 31 december Reële waarde per toekenning

2011 202.094 145.923 (24.131) (54.586 ) 269.300 EUR 1,23

2010 309.641 (107.547) 202.094 EUR 0,91

PAP 2011 143.731 49.109 (24.053) (25.706) 143.081 EUR 1,23

2010 114.776 47.035 (17.946 ) (134) 143.731 EUR 0,91

Bezoldiging bestuurders en key management Legal & General maakt gebruik van de vrijstelling ex artikel 383 lid 1 laatste zin van Titel 9 BW2 en heeft derhalve geen bezoldiging bestuur in haar jaarrekening vermeld. De commissarissen hebben over boekjaar 2011 circa EUR 57.000 (2010: EUR 45.000) bezoldiging ontvangen. Voor een toelichting op de beloningen aan key management wordt verwezen naar de tabel op pagina 21. 21. Belasting op het resultaat De belasting over het resultaat wordt berekend naar het voor het betreffende boekjaar geldende nominale tarief, rekeninghoudend met fiscale faciliteiten. 2010 2011 6.285 Acute vennootschapsbelasting 2.801 (2.196 ) Latente vennootschapsbelasting 944 ( ) Totaal belastingen 605 7.229 Tarief vennootschapsbelasting Tarief latente vennootschapsbelasting

25,0% 25,0%

25,5% 25,0%

De effectieve belastingdruk bedraagt circa -114,6% (2010: 22,5%) en wijkt als gevolg van de volgende posten af van de nominale druk ad 25,0%.

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belasting berekend op basis van het geldende tarief voor vennootschapsbelasting (25%) Aanpassingen als gevolg van: • Wijziging tarief • Vrijval acute belastingschuld voorgaande jaren • Herrekening egalisatiereserve voorgaande jaren • Overig Belastingen op resultaat

2011 528

2010 32.127

132

8.192

(355) (582) (737 ) (605)

(26) 7.229

65

Financieel jaarverslag Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming) (in duizenden Euro’s) Activa

Toelichting

2011

2010

2 23 4

1.445

1.615

5.447

4.765

5

31 1.491.956 10.312

475 1.546.258 9.656

Beleggingen voor rekening en risico polishouder

4

643.838

737.608

Vorderingen Leningen en vorderingen Vennootschapsbelasting

4 6

50.288 4.570

41.299 -

1 22

1.136 14.600

1.430 16.883

3

20.905

27.181

2.244.528

2.387.170

Beleggingen Vastgoedbeleggingen Deelnemingen Overige financiële beleggingen • Aandelen • Vastrentende waarden • Derivaten

Overige activa Materiële vaste activa (ex gebouwen en terreinen) Liquide middelen Overlopende activa Geactiveerde acquisitiekosten Totaal activa

66

Financieel jaarverslag Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming) (in duizenden Euro’s) Toelichting

2011

2010

19.059 11 1.181 113.721 133.972

19.059 18 1.343 164.471 184.891

1.378.375 (3.718 ) 1.374.657

1.406.450 ( 3.825) 1.402.625

638.838 (820 ) 638.018

729.669 (998 ) 728.671

Eigen vermogen en verplichtingen Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal Herwaarderingsreserve Reserve deelnemingen Overige reserves Totaal Eigen Vermogen Technische voorzieningen Verzekeringscontracten risico maatschappij a. bruto b. herverzekeringsdeel

9 10 10

11

Verzekeringscontracten risico polishouder a.bruto b. herverzekeringdeel

Beleggingscontracten

401

582

Overige voorzieningen Pensioenverplichtingen Latente belastingen

12 13

19.600

17.750

Schulden Handels- en overige crediteuren Derivaten Vennootschapsbelasting

14 5 6

48.311 29.569 -

43.047 7.034 2.570

Totale verplichtingen

2.110.556

2.202.279

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

2.249.066

2.391.993

67

Financieel jaarverslag Enkelvoudige winsten verliesrekening over het jaar eindigend op 31 december (in duizenden Euro’s) Toelichting Bedrijfsresultaat voor belastingen Resultaat deelnemingen na belastingen Totaal resultaat na belastingen

23

2011

2010

1.648 ( 515)

24.974 ( 76)

1.133

24.898

68

Financieel jaarverslag Mutaties in het eigen vermogen (in duizenden Euro’s) Gestort en opgevraagd kapitaal 2011 Balanswaarde 1 januari 19.059 Herwaardering gebouwen en terreinen, na belasting Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen Resultaat boekjaar Totaal resultaat Dividenden Balanswaarde 31 december

19.059

2010 Balanswaarde 1 januari 19.059 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen Resultaat boekjaar Totaal resultaat Dividenden Balanswaarde 31 december

19.059

Herwaarderingsreserves*

Overige reserves

Totaal

1.361

164.471

184.891

(162)

(162)

(7)

(7 )

(169) (169 )

(1.883) (1.883) 1.133 ( 750) (50.000)

(1.883 ) (2.052) 1.133 ( 919 ) ( 50.000)

1.192

113.721

133.972

1.704

149.805

170.568

(361)

(361)

18

18

(343) (343)

1.361

( 232) (232) 24.898 24.666 (10.000) 164.471

( 232) (575) 24.898 24.323 (10.000) 184.891

* Dit betreft de geconsolideerde herwaarderingsreserve welke in de enkelvoudige balans zoals opgenomen op pagina 66 gesplitst is verantwoord onder herwaarderingsreserve (EUR 11.000) en reserve deelnemingen (EUR 1.181.000). Zie paragraaf 10 voor verdere toelichting over deze splitsing.

69

Financieel jaarverslag Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening (in duizenden Euro's) Algemeen De enkelvoudige jaarrekening van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 BW2 gebruikmakend van de door RJ 100 geboden mogelijkheid om waarderingen toe te passen volgens de IFRS zoals goedgekeurd door de Europese Unie. Aangezien de winsten verliesrekening over 2011 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, is volstaan met weergave van de beknopte enkelvoudige winsten verliesrekening in overeenstemming met artikel 2:402 BW. Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om zoals beschreven in artikel 2:362 BW in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. Derhalve zijn de grondslagen in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde als in de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening zoals vermeld op pagina’s 27 tot en met 37. Voor de toelichtingen op posten van de vennootschappelijke balans en winsten verliesrekening wordt zoveel mogelijk verwezen naar de toelichtingen op de geconsolideerde jaarrekening. Deelnemingen Deelnemingen worden gewaardeerd op de netto vermogenswaarde volgens de grondslagen van waardering van activa en verplichtingen van toepassing in de geconsolideerde jaarrekening. Voor niet uitkeerbare resultaten en/of rechtstreekse vermogensvermeerderingen en –verminderingen wordt een wettelijke reserve deelnemingen gevormd. Het resultaat deelnemingen betreft het aan de maatschappij toe te rekenen resultaat.

22. Liquide middelen 2011

2010

Rekening-courantsaldi banken

14.600

16.883

Totaal

14.600

16.883

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Legal & General Nederland.

70

Financieel jaarverslag 23. Deelnemingen De 100% deelnemingen in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V., Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. , Legal & General Nederland Beleggingen B.V. zijn tegen netto vermogenswaarde gewaardeerd. Het verloop is als volgt:

2011

2010

Balanswaarde 1 januari

4.765

4.999

Resultaat boekjaar Kapitaalstortingen Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Herwaardering materiële vaste activa Overig

(515) 1.100 77 20

Balanswaarde 31 december

5.447

4.765

Legal & General Nederland Beleggingen B.V. Legal & General Nederland Exploitatiemaatschappij B.V. Legal & General Nederland Vastgoedmaatschappij B.V.

2011 ( 704) 188 1

2010 ( 250 )

Totaal resultaat deelnemingen

(515)

( 76)

(76 ) 225 ( 383) -

Het resultaat boekjaar kan per deelneming als volgt worden gespecificeerd:

173 1

71

Financieel jaarverslag Overige gegevens Statutaire bepalingen over de winstverdeling In artikel 31 wordt over de winstverdeling het volgende bepaald: 1 De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. 2 Winstuitkeringen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van de uitkeerbare reserves. 3 Uitkering van de winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. In artikel 1 sub c worden de uitkeerbare reserves als volgt gedefinieerd: “Uitkeerbare reserves zijn dat deel van het eigen vermogen, dat het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehou¬den, te boven gaat.” Besluit over de winstverdeling Vooruitlopend op de beslissing van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de directie voor de winst aan de reserves toe te voegen. Het voorstel is verwerkt in de jaarrekening. Op 15 december 2011 heeft de Raad van Commissarissen het voorstel tot interim dividend ad EUR 50 miljoen goedgekeurd. De dividenduitkering heeft ultimo 2011 plaatsgevonden en is in het eigen vermogen verwerkt. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan. Controleverklaring en actuariële verklaring inzake de voorzieningen De controleverklaring alsmede de actuariële verklaring inzake de voorzieningen zijn op de volgende pagina’s opgenomen.

72

Financieel jaarverslag Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag op pagina 22 tot en met 72 opgenomen jaarrekening 2011 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. te Hilversum gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2011, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, mutatieoverzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2011 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2011 en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2011 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het directieverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

73

Financieel jaarverslag Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2011 en van het resultaat en de kasstromen over 2011 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd.Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 20 maart 2012 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door: A.H. Zoon RA

74

Financieel jaarverslag Actuariële veklaring inzake de voorzieningen Opdracht Door Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. (Legal & General) te Hilversum is aan Towers Watson Risk Consulting B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Wet op het financieel toezicht over het boekjaar 2011. Vooruitlopend op de verklaring als bedoeld in de Wet op het financieel toezicht, geef ik in deze verklaring mijn oordeel over de juistheid en toereikendheid van de voorzieningen in het kader van de IFRS jaarrekening van Legal & General per 31 december 2011. Gegevens De gegevens, waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van de verzekeraar. In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van de verzekeraar mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of de in de geconsolideerde balans genoemde verplichtingen verzekeringscontracten en beleggingscontracten adequaat zijn vastgesteld. Als onderdeel daarvan heb ik ondermeer de uitgangspunten, grondslagen en methoden, die zijn toegepast bij de vaststelling van de voorzieningen en bij de door de verzekeraar uitgevoerde toetsen van de toereikendheid van de voorzieningen beoordeeld. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de voorzieningen en de toereikendheidstoets geen onjuistheden van materieel belang bevatten. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel Voorzieningen Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat de in de geconsolideerde balans genoemde verplichtingen verzekeringscontracten en beleggingscontracten, vastgesteld en getoetst in het kader van de IFRS verslaglegging als geheel bezien, op de balansdatum adequaat zijn vastgesteld. Amstelveen, 20 maart 2012

G.C. Pater AAG verbonden aan Towers Watson Risk Consulting B.V.

75

Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Laapersveld 68, 1213 VB Hilversum Postbus 4, 1200 AA Hilversum Telefoon (035) 625 25 25 / Fax (035) 625 25 00 Handelsregister Hilversum nr. 32037902 Lid van Legal & General Group Plc. www.LandG.nl

Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten. Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

Recommend Documents