Vaste kamercommissie voor Veiligheid en Justitie
Datum Referentie Betreft
8 november 2012 MMEB/071112/IVH Gratis VOG voor vrijwilligers die met kwetsbare doelgroepen werken
Geachte leden van de vaste kamercommissie voor Veiligheid en Justitie, In Nederland werken naar schatting zo’n 2,1 miljoen vrijwilligers met kinderen. Een deel van deze kinderen is extra kwetsbaar, bijvoorbeeld door hun lichamelijke of verstandelijke beperking. Daarnaast werken vrijwilligers met andere kwetsbare doelgroepen zoals ouderen, volwassenen met een beperking, met mensen die om wat voor reden dan ook in een kwetsbare situatie zitten. Het vrijwilligerswerk is, ondanks alle goede intenties, niet per definitie een veilige haven, net zoals ook de Jeugdzorg of de Katholieke Kerk dat niet zijn. Voor alle vrijwilligers die met deze groepen werken, zou een gratis VOG op eenvoudige wijze beschikbaar moeten komen. In deze brief leggen wij uit waarom en hoe. Regelmatig gaat het fout Met enige regelmaat worden we opgeschrikt door een incident waarbij een vrijwilliger misbruik heeft gemaakt van de kwetsbaarheid van de mensen die aan zijn zorg of leiding zijn toevertrouwd. We zijn ervan overtuigd dat zulke incidenten voor een deel te voorkomen zijn. Daarvoor moeten vrijwilligersorganisaties hun eigen organisatie veiliger maken. Bijvoorbeeld door seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken, door na te gaan waar mogelijke risico’s liggen in de eigen activiteiten, door goed te kijken naar aannamebeleid. Dat is niet vanzelfsprekend en vergt veel inzet. Dat is de verantwoordelijkheid van vrijwilligersorganisaties en die nemen veel organisaties ook. Gedeelde verantwoordelijkheid Onze samenleving kan niet zonder de inzet van vrijwilligers. Het meeste van hun werk vindt plaats zonder steun of sturing van de overheid. Het veiliger maken van het vrijwilligerswerk zien wij als een gedeelde verantwoordelijkheid. Een heel praktische uitwerking van die gedeelde verantwoordelijkheid is het vergemakkelijken van het aanvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor een vrijwilliger die werkt met kwetsbare mensen. Hoe is het nu? Staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie heeft eind 2011 toegezegd dat de Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) in 2012 gratis wordt voor in eerste instantie een select aantal vrijwilligersorganisaties die met jongeren werken, te weten voor vrijwilligers van verenigingen wiens bond is aangesloten bij NOC*NSF, bij kindervakantieorganisaties die zijn aangesloten bij het Steunpunt Kindervakanties en Scouting. Vanwege de verwerkingscapaciteit bij COVOG en de verwachte kosten moet het ministerie nog nader beoordelen óf en onder welke voorwaarden in de toekomst ook andere vrijwilligersorganisaties gebruik kunnen maken van de gratis VOG. Dit gebeurt met behulp van een evaluatie eind 2012. Ook heeft staatssecretaris Teeven als voorwaarde gesteld dat een gratis VOG alleen beschikbaar wordt voor organisaties met een breder preventiebeleid. Hij verwijst daarbij naar Maliebaan 71g 3581 CG Utrecht
T 030 230 71 95
[email protected] www.nov.nl
Twitter: @VerenigingNOV LinkedIn: Vrijwilligerswerk
KvK Utrecht 30126706 Rabobank 36.92.73.141
het stappenplan In Veilige Handen van Vereniging NOV. Dit is begrijpelijk omdat een VOG zonder ander preventief beleid niet leidt tot veilige organisaties. Onze drie verbetervoorstellen: 1. Gratis voor alle vrijwilligers Nu kost de VOG een vrijwilliger € 24,55 als hij niet aangesloten is bij één van de eerder genoemde organisaties. Wij pleiten ervoor dat het Rijk zorgt voor een regeling waardoor de VOG voor alle vrijwilligers die met kwetsbare mensen werken gratis wordt. Alle kwetsbare mensen, ongeacht de sector, hebben recht op veiligheid. De VOG moet dan, net als nu, onderdeel zijn van een breder pakket aan maatregelen die de organisaties moeten nemen, zoals die staan in het stappenplan In Veilige Handen. 2. Auditcommissie toetst vrijwilligersorganisaties Vereniging NOV stelt voor preventieve maatregelen te eisen aan organisaties die mee willen doen aan de gezamenlijke registratielijst en het gezamenlijke tuchtrecht. Die eisen zijn ontleend aan In Veilige Handen, dat een set preventieve kwaliteitsinstrumenten voor alle vrijwilligerssectoren omvat. Een vrijwillige auditcommissie toetst de eisen voordat organisaties tot het gezamenlijke tuchtrecht worden toegelaten. Deze commissie zou ook dienst kunnen doen als toetsingscommissie voor organisaties die in aanmerking willen komen voor de gratis VOG. 3. Vereenvoudig het digitale aanvraagproces Voorts stellen we voor om in de loop van 2013 de ICT-kant van het elektronisch aanvragen van VOG’s te herzien en een werkwijze te kiezen waarmee een organisatie eenvoudiger een VOG-aanvraag klaar kan zetten. Daarnaast zou ingebouwd moeten worden dat vrijwilligers van getoetste organisaties niet langer hoeven te betalen. Dit zou minder intensief zijn dan de huidige methode die met declaraties via de landelijke koepels werkt. Dit levert op verschillende plekken veel administratieve lasten op. Wij hopen dat u deze voorstellen meeneemt in uw behandeling van de begroting voor het ministerie van Veiligheid en Justitie. Dit ter bescherming van al die kwetsbare mensen. Maar ook om het vrijwilligerswerk, dat zo belangrijk is voor onze maatschappij, te beschermen tegen kwaadwillenden. Meer informatie krijgt u bij Mark Molenaar, 06 10922192,
[email protected]. Met vriendelijke groet,
Marius Ernsting Voorzitter Vereniging NOV Bijlage(n): 1. Achtergrondinformatie Vrijwilligerswerk met kinderen 2. Achtergrondinformatie In veilige handen
Bijlage 1: Achtergrondinformatie Vrijwilligerswerk met kinderen Er zijn meerdere langlopende onderzoeken over vrijwilligerswerk in Nederland. Hieronder baseren we onze schatting van hoeveel vrijwilligers met kinderen werken op de cijfers van respectievelijk het SCP en het CPB. SCP-cijfers Volgens het tijdsbestedingsonderzoek van het SCP was in 2005 11% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder actief als vrijwilliger in het jeugd- en jongerenwerk. Dit komt neer op 1,5 miljoen vrijwilligers. In de sport zijn er ongeveer 1,2-1,3 miljoen vrijwilligers (Vrijwilligers en betaald kader in de sportvereniging, 2004, blz 11). Volgens de Arbeidsmarktmonitor Sport van IVA/Mulier Instituut uit 2006 (blz 45) heeft de helft van de vrijwilligers bij sportverenigingen een sportgerelateerde functie zoals coach, trainer of instructeur. Bij sportscholen en zwembaden is dit zelfs tweederde van de vrijwilligers. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat in elk geval de helft van de sportvrijwilligers in potentie met jongeren kan en/of daadwerkelijk werkt. We komen zo op 1,5 miljoen plus 600.000 is 2,1 miljoen vrijwilligers. Aangezien we van organisaties verwachten dat ze al breder preventief beleid voeren op het gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag c.q. de principes van In veilige handen hanteren, dan ligt het aantal potentiële aanvragen veel lager. Als we – hier doen we echt een gok – verwachten dat zo’n 5-10% van de vrijwilligers die met jeugd werken, actief is bij een organisatie die preventief beleid rond seksueel grensoverschrijdend gedrag voert, dan komen we op 105.000-210.000 vrijwilligers. Hierbij zijn geen vrijwilligers meegenomen die werken bij scholen, zorgvrijwilligers die met jongeren werken, vrijwilligers die vanuit buurthuiswerk, de amateurkunst, natuur- of cultuureducatie en levensbeschouwelijke organisaties met kinderen werken. CPB-cijfers Het CPB heeft berekend dat 45,1 % van de Nederlanders van 15 jaar of ouder vrijwilligerswerk doet. Dat gaat over 6,1 miljoen mensen. In hun statistiek van 2009 wordt gesproken van aantallen vrijwilligers per sector, waarbij ‘school, jeugd- en buurthuis en scouting’ als sector wordt benoemd, en ‘sport, hobby en cultuur’. Voor school, jeugd- en buurthuis en scouting is de schatting dat er 529.000 vrijwilligers actief zijn. Voor de sector sport, hobby en cultuur zijn dat er 1.010.000. Als we voor die laatste sector 50% tellen, dan komen we op een totaal van 1.034.000. Rekenen we ook hier met 5-10% van de vrijwilligers die werkt bij een organisatie met preventief beleid seksueel grensoverschrijdend gedrag, dan komt deze schatting uit op 51.700-103.400 vrijwilligers die in aanmerking zouden komen voor een gratis VOG. Hier tellen we nog geen vrijwilligers bij levensbeschouwelijke organisaties in mee. ‘Puur vrijwilligerswerk’ en verloopcijfers Er wordt in de diverse onderzoeken geen verschil gemaakt tussen vrijwilligers die bij een ‘pure vrijwilligersorganisatie’ actief zijn en de vrijwilligers die een professionele non-profit organisatie ondersteunen.
Verder zou je rekening moeten houden met aan de ene kant het feit dat niet iedereen elk jaar een VOG nodig heeft en anderzijds dat het verloop in het vrijwilligerswerk zo rond de 25% ligt.
Bijlage 2: Achtergrondinformatie In veilige handen Voorkom misbruik van minderjarigen binnen een vereniging of vrijwilligersorganisatie. Dat is de doelstelling van het project ‘In veilige handen’. Inzet: minderjarigen écht veilig op de sportof hobbyclub. In opdracht van het ministerie van Justitie ondersteunt Vereniging NOV vrijwilligersorganisaties bij het voorkomen van en adequaat omgaan met seksueel misbruik. Voorkomen Voorkomen is beter dan genezen. Dit cliché is misschien wel nergens zo belangrijk als bij seksueel misbruik. En dat voorkomen moet worden dat minderjarigen in het vrijwilligerswerk seksueel misbruikt worden, dat staat vast. Maar hoe doe je dat binnen het vrijwilligerswerk in een vereniging of vrijwilligersorganisatie? Hiertoe is een stappenplan ontwikkeld dat begint bij het bespreekbaar maken van het onderwerp en eindigt bij het informeren van alle betrokkenen. Deze 13 stappen helpen je om achter de schermen alles zo te regelen dat minderjarigen echt in veilige handen zijn binnen het vrijwilligerswerk. Het is mis! Seksueel misbruik komt voor. Ook in het vrijwilligerswerk. En als het mis is, is niets zo belangrijk als een adequate hulpverlening. Wat moet er eerst gebeuren? Welke verantwoordelijkheid heeft een vereniging of vrijwilligersorganisatie? En welke niet? De 14 stappen onder de knop 'Help, het is mis' bieden houvast. Registratielijst voorkomt organisatiehoppen plegers van seksueel misbruik Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) gaat akkoord met een registratiesysteem voor leden van vrijwilligersorganisaties die gesanctioneerd zijn wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarmee kunnen organisaties voorkomen dat mensen van de ene naar de andere organisatie overstappen, wanneer ze betrapt worden op seksueel misbruik. Tuchtrecht Om geregistreerd te worden moet iemand die de gedragscode heeft overschreven op een deugdelijke manier gesanctioneerd zijn. Dat kan via het landelijke tuchtrecht van Vereniging NOV. Organisaties die werken met de gedragscode kunnen zich hierbij aansluiten. Partners Vereniging NOV werkt samen met MOVISIE, NOC*NSF en Scouting Nederland. Zowel NOC*NSF en Scouting Nederland hebben ervaring met het ontwikkelen van beleid om seksueel misbruik te voorkomen. MOVISIE heeft expertise op het vlak van huiselijk en seksueel geweld en vrijwilligerswerk. Deze kennis en ervaringen worden benut in het project 'In veilige handen'. Vereniging NOV heeft steun ontvangen voor In veilige handen van de ministeries van VWS en Veiligheid en Justitie, van Stichting Kinderpostzegels en ZonMW.
