Gastvrij WaterReijk Voorstel voor een uitvoeringskader recreatie en toerisme

Gastvrij WaterReijk Voorstel voor een uitvoeringskader recreatie en toerisme Steenwijkerland & co 12 juli 2012 Eindconcept

Onze doelstellingen zijn meer specifiek: • Aantrekkelijker maken van WaterReijk voor bezoek en verblijf door watersporters. • Optimaliseren van vervoer van/naar en binnen WaterReijk en van het recreatief routenetwerk. • Uitbouwen van gastvrije poorten naar WaterReijk en versterken van het netwerk van toeristische knopen en pleisterplaatsen. • Verlengen van het recreatieseizoen en verbreden van het aanbod aan gastvrije accommodaties en belevenissen.

SAMENVATTING Voor u ligt een voorstel voor een Uitvoeringskader recreatie & toerisme in WaterReijk. Met het Uitvoeringskader willen we een impuls geven aan de vrijetijdseconomie in Steenwijkerland en WaterReijk als toeristisch A-merk op de kaart zetten in Overijssel, Nederland maar ook internationaal. Dit Uitvoeringskader is een coproductie van ondernemers, terreinbeheerders, maatschappelijke organisaties en natuurlijk ook van gemeente en provincie. Het verhaal van WaterReijk moet de komende jaren resulteren in “business”. Daarvoor worden projectvoorstellen uitgewerkt. Het Uitvoeringskader is de kapstok.

De doelstellingen zijn uitgewerkt naar impulsen zoals het aantrekkelijker maken van WaterReijk als bestemming voor watersporters, het realiseren van een slow tour netwerk, ontwikkelen van poorten naar het gebied of het toevoegen van attracties voor alle seizoenen en kwaliteits accommodaties. Duurzaamheid vormt de rode draad door het hele Uitvoeringskader – Steenwijkerland heeft een reputatie hoog te houden.

De centrale ambitie van het Uitvoeringskader Gastvrij WaterReijk is het duurzaam versterken van de regionale economie van Steenwijkerland en omgeving, door verbetering van het toeristischrecreatieve product en slimme marktcombinaties. Daarmee willen we extra bestedingen genereren, een omslag maken naar langer verblijf van gasten en meer gasten c.q. nieuwe doelgroepen aan te trekken. WaterReijk blijft zich daarbij richten op het gezellige dagtoerisme (“lime”), maar ziet vooral kansen in het groeiende segment van sportieve en actieve recreanten / groepen (“uitbundig geel”) én individuele natuur- en cultuurzoekers (“ingetogen aqua”). Specifieke aandacht is er ook voor de zakelijke markt en buitenlandse toeristen.

Opgeteld ligt er nu een investeringspakket van voorlopig ruim 20 miljoen, waarvan tenminste 8 miljoen privaat geïnvesteerd kan worden. Het Uitvoeringskader is klaar, maar nog niet af. Ondernemers worden uitgenodigd om initiatieven toe te voegen en slimme allianties te maken. Het Uitvoeringskader wordt in het najaar van 2012 uitgewerkt naar een investeringsprogramma voor de periode 2013 – 2015. De Provincie wil daar middelen voor beschikbaar stellen, mits daar vanuit de regio (publiek/privaat) eenzelfde deel tegenover wordt gezet. Het Uitvoeringskader zet een plus op bestaande plannen van de gemeente. Die plus is nodig om de schaalsprong in de kwaliteit van het toeristisch product te kunnen maken. Partijen zijn er klaar voor.

Het Uitvoeringskader zet in op extra banen in de toeristische sector en op het vergroten van het toeristisch marktaandeel van Overijssel binnen Nederland. Op deze manier zorgen we tevens voor een impuls in de leefbaarheid van Steenwijkerland.

i

2

INHOUDSOPGAVE Achtergronden 1

INLEIDING 1.1 1.2 1.3 1.4

5 Achtergronden bij het Uitvoeringskader 5 Totstandkoming van het Uitvoeringskader 6 Wat is het Uitvoeringskader WaterReijk 7 Leeswijzer 9

5

Blz.

V ORGANISATIE, v FINANCIERING EN VERVOLG 5.1 Organisatie en planning vi vii ix

ANALYSE EN VISIE 2.1 Vertrekpunten: ambities gemeente, provincie en Marketing Oost 2.2 Waar staan we: sterktes en zwaktes 2.3 Wat komt er op ons af: consumententrends, kansen en bedreigingen 2.4 Visie op de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van de regio

11

XI

11 12

xi xii

13

xiii

17

xvii

3

AMBITIE, DOELEN EN BEOOGDE RESULTATEN 3.1 Overkoepelende ambitie 3.2 Doelen per thema 3.3 Beoogde resultaten

23 23 23 24

XXIII xxiii xxiii xxiv

4

LIJNEN NAAR DE TOEKOMST 27 4.1 Rode draden kwaliteit en duurzaamheid 27 4.2 Waterrecreatie 33 4.3 Vervoer en verbindingen 41 4.4 Gastvrije poorten & knopen 49 4.5 Verlenging van het recreatieseizoen 55 4.6 Rode draad promotie & marketing 59

XXVII xxvii xxxiii xli xlvii lix

3

INLEISINF

61 61

4

1

INLEIDING

1.1

Achtergronden bij het Uitvoeringskader

In 2011 was de werkgelegenheid in de vrijetijdssector, exclusief toeleverende bedrijven en voorzieningen voor de lokale bevolking, goed voor een aandeel van 13,1%. Dit is in lijn met het aandeel van de vrijetijdssector in de totale werkgelegenheid tussen 2005 en 2011**. De werkgelegenheid in WaterReijk is in de periode van 2005-2011 met 4,5% gegroeid**.

De vrijetijdssector is een belangrijke pijler voor de regionale economie van Steenwijkerland. Deze sector zorgt voor ongeveer 13% van de werkgelegenheid binnen de gemeente. Bezoekers genieten in WaterReijk van de rust en ruimte die het unieke landschap biedt, van de kleinschaligheid en aantrekkingskracht van Giethoorn en kleine stadjes als Blokzijl en Vollenhove, van varen, fietsen en wandelen door het grootste aaneengesloten laagveenmoeras van Noordwest-Europa, maar ook verschillende outdoor-activiteiten, attracties en evenementen weten bezoekers naar WaterReijk te trekken.

* Bron: CVO 2012, de cijfers zijn berekend op basis van een trendlijn. In verband met de kleine steekproef voor WaterReijk en IJsseldelta worden uitsluitend trendcijfers, berekend op basis van een trendlijn berekening, gepubliceerd. ** Bron: Lisa 2012, de cijfers zijn berekend op basis van de gemeente Steenwijkerland

Het gaat dus best goed met de vrijetijdssector in Steenwijkerland, maar in het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. De eisen die aan de sector worden gesteld en de wensen van bezoekers zijn continu in beweging. Om hierop te anticiperen - en dus een variëteit aan bezoekers te blijven trekken - is permanente vernieuwing en optimalisatie van het toeristischrecreatief aanbod nodig. Vernieuwing geeft tegelijk kansen om de vrijetijdssector verder uit te bouwen, bijvoorbeeld door in te spelen op andere doelgroepen of sterker in te zetten op internationale bezoekers.

Enkele cijfers over recreatie en toerisme in WaterReijk – bron: WaterReijk Marketing Aantallen Het totale aantal overnachtingen in WaterReijk en de IJsseldelta tijdens alle binnenlandse toeristische vakanties (inclusief vakanties van vaste standplaatshouders) was in 2011 1.165.800*. Het aantal binnenlandse toeristische vakanties (exclusief vakanties van vaste standplaatshouders) in WaterReijk en de IJsseldelta is gestegen van 130.600 in 2007 naar 146.200 in 2011*. Bestedingen De totale bestedingen tijdens toeristische binnenlandse vakanties in WaterReijk en de IJsseldelta was in 2011 € 32.948.000 (exclusief dagtoeristische bestedingen en inclusief bestedingen van toeristen op een vaste standplaats). Dit is een toename ten opzichte van 2010 toen € 32.288.300,00 werd uitgegeven tijdens alle vakanties in WaterReijk en IJsseldelta*. De gemiddelde bestedingen per persoon per dag zijn gestegen van €25,68 in 2007 naar €26,68 in 2011. Deze bestedingen komen vrijwel geheel terecht bij de lokale en regionale middenstand en horeca*.

Tegen deze achtergrond, richt het Uitvoeringskader zich op het verder versterken en uitbouwen van de vrijetijdseconomie in WaterReijk Weerribben Wieden. Het brengt in beeld waaraan de partijen uit het gebied gaan werken om de vrije tijdssector verder te ontwikkelen. Het plan is het resultaat van een gezamenlijke inspanning van partners uit het gebied: de ondernemers, belangenverenigingen, terreinbeherende organisaties, Marketing Oost, de provincie Overijssel, de gemeente Steenwijkerland enzovoorts. Door samen te werken vanuit een gezamenlijke focus, ontstaan krachtige impulsen voor de vrijetijdseconomie.

Werkgelegenheid In 2011 waren er 2.010 banen in de vrijetijdssector van WaterReijk (op basis van gemeente Steenwijkerland)**.

5

1.2

Totstandkoming van het Uitvoeringskader

Daarbij zijn voor elk speerpunt werkgroepen gevormd met een mix van ondernemers, overheden en maatschappelijke organisaties. Deze werkgroepen zijn aan de slag gegaan met uitwerken van ideeën voor investeringen in de vrijetijdseconomie.

Impuls voor toeristische A-merken De vrijetijdseconomie is een belangrijke pijler van het provinciale beleid voor de regionale economie. WaterReijk Weerribben Wieden is benoemd als één van de vijf toeristische A-merken van Overijssel. De provincie stelt co-financieringsbudget beschikbaar voor impulsen in de vrijetijdseconomie van deze A-merken. Gedeputeerde Rietkerk heeft in het verlengde hiervan de partijen uit WaterReijk Weerribben Wieden gevraagd een uitvoeringskader op stellen voor de ontwikkeling van de vrijetijdseconomie voor de periode 2012-2016. Nadrukkelijk was daarbij de vraag aan ondernemers, maatschappelijke organisaties en natuurlijk ook aan de gemeente Steenwijkerland om dit plan gezamenlijk op te stellen en vooral te komen met concrete projectvoorstellen om samen business te genereren. Het initiatief van de Provincie Overijssel sluit goed aan op de bestaande samenwerking van gebiedspartijen rond recreatie en toerisme (o.a. via de Stuurgroep Toeristische Ontwikkeling Steenwijkerland).

Van ideeën naar samenhangend verhaal Vanaf half mei hebben Royal Haskoning en DHV deze werkgroepen ondersteund en is gezamenlijk gewerkt naar voorliggend voorstel voor een Uitvoeringskader. Hiervoor zijn onder andere twee brede werksessie georganiseerd met alle partijen samen en zijn bilaterale gesprekken gevoerd met individuele ondernemers. Bij dat laatste ging het vooral om de uitwerking van ideeën naar marktkansen. Onze filosofie is dat projectvoorstellen business moeten genereren: er moet aan verdiend kunnen worden door de juiste doelgroepen te bedienen. Tegenover de investeringsimpuls staan opbrengsten en dat maakt het vanzelfsprekend dat kosten gedragen worden door overheid én ondernemers. Parallel aan het uitwerken van de marktkansen is gewerkt aan een coherent verhaal over de versterking van de vrijetijdseconomie in de regio. Hiervoor is een beknopte analyse gemaakt van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen (SWOT-analyse) en zijn een visie, ambitie en doelen uitgewerkt. Er is voortgebouwd op bestaande kaders en bestaande samenwerking, op de nieuwe accenten van Marketing Oost voor wat betreft de benadering van doelgroepen en op ideeën uit het gebied om het Uitvoeringskader ook daadwerkelijk van en voor WaterReijk te laten zijn.

Startbijeenkomst met alle partners Concrete projecten die zorgen voor business, met deze boodschap hebben gedeputeerde Rietkerk en Wethouder Greven van Steenwijkerland een aftrap gegeven voor het Uitvoeringskader tijdens een startbijeenkomst op 19 maart 2012. Tijdens deze oploop hebben ondernemers, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, van kennisinstellingen en ambtenaren van gemeente en provincie van gedachten gewisseld over de kansen en bedreigingen voor de vrijetijdssector in de regio. Op basis van deze discussie zijn vijf speerpunten voor het uitvoeringskader benoemd: waterrecreatie, vervoer en verbindingen, toegangspoorten van het gebied, seizoensverlenging en duurzame energie.

Een kapstok voor projectvoorstellen De speerpunten uit de startbijeenkomst vormen de centrale thema’s in het Uitvoeringskader. De thema’s waterrecreatie, vervoer en verbindingen, toegangspoorten van het gebied, seizoensverlenging zijn vertaald naar kwalitatieve doelstellingen en zijn stuk voor stuk uitgewerkt naar een aantal passende “impulsen” die richting geven aan investeringen en sociale

6

innovatie. Daarmee ontstaat een stevige kapstok om concrete projectvoorstellen aan op te hangen. Daarbij valt op dat een aantal projecten op dit moment al klaar is om te worden uitgevoerd, terwijl de voorbereiding van het Uitvoeringskader ook geheel nieuwe initiatieven heeft opgeleverd, waarvan de haalbaarheid nog moet worden doorgerekend. Aan de kapstok is ruimte gelaten om ook de komende jaren nieuwe initiatieven een plekje te geven. Het thema duurzaamheid – inclusief duurzame energie – is opgenomen als een rode draad voor het uitvoeringskader. Parallel aan het uitvoeringskader is vanuit het Nationaal Park Weerribben Wieden verkend wat de mogelijkheden zijn voor het opwekken van duurzame energie uit biomassa is voor het gebied (zie paragraaf 4.1).

1.3

Daarbij horen heldere afspraken over financiering en uitvoering van de investeringen. Op basis van dit programma kan de provincie straks besluiten over cofinanciering. Wanneer blijkt dat projecten toch niet haalbaar zijn, zullen deze waarschijnlijk afvallen voor het investeringsprogramma. Andersom, wanneer nieuwe kansen voor investeringen zich aandienen - en deze aansluiten op de doelstellingen van het Uitvoeringskader - kunnen initiatieven de komende jaren wellicht alsnog worden meegenomen in het investeringsprogramma. Kortom: het Uitvoeringskader nodigt uit om te blijven innoveren. Het Uitvoeringskader als aanvulling (‘plus’) op bestaande plannen en programma’s Het Uitvoeringskader is niet opgesteld vanuit een blanco situatie. Ondernemers, gemeente en andere partijen werken al geruime tijd aan de ontwikkeling van het toeristisch-recreatief product. In 2009 is door de gemeente een Visie Toerisme en Recreatie opgesteld, uitgewerkt in jaarlijkse Toeristische agenda’s waarin projecten op het gebied van recreatie en toerisme zijn geprogrammeerd. Met het Uitvoeringskader wordt gestreefd naar aanvulling bovenop wat al in gang is gezet via de Toeristische Agenda. Het gaat daarbij zoveel als mogelijk om toevoegingen op het huidige toeristischrecreatief product en het reguliere beheer en onderhoud. De plus is nodig om de schaalsprong te kunnen maken in het toeristischrecreatief product: WaterReijk als A-merk in Overijssel en Nederland, met een groeiend bezoekerspotentieel, ook voor de internationale markt.

Wat is het Uitvoeringskader WaterReijk

Het Uitvoeringskader als raamwerk voor een investeringsprogramma Het Uitvoeringskader is er op gericht innovatief ondernemerschap te stimuleren en om concreet aan de slag te gaan met de ontwikkeling van de vrijetijdseconomie. De betrokken partners hebben de impulsen bepaald die nodig zijn in de verdere versterking van de sector. Dit zijn de aanknopingspunten om het toeristisch-recreatief product in WaterReijk aantrekkelijker te maken voor toeristen en recreanten. Deze impulsen vormen een kapstok voor concrete projectvoorstellen en andere acties. De projectvoorstellen zijn als separate bijlage opgenomen bij het Uitvoeringskader.

Het Uitvoeringskader als basis voor samenwerking en afspraken Om de versterking van de vrijetijdseconomie in WaterReijk vorm te geven zijn innovatief ondernemerschap en slimme product-marktpartner-combinaties nodig.

Met de projectvoorstellen van de gebiedspartners is er een basis om na de zomer van 2012, met de provincie, een investeringsprogramma voor de vrijetijdseconomie in WaterReijk uit te werken. De projectvoorstellen moeten daarvoor verder worden uitgewerkt en zoveel mogelijk worden vertaald naar sluitende business cases.

7

De concrete uitvoering van de projectvoorstellen uit het Uitvoeringskader zal vragen om allianties tussen ondernemers, gemeente, provincie en/of andere gebiedspartners. Daarbij zal elke partij zijn eigen expertise en middelen in moeten zetten om tot succes te komen.

De partners hebben een gemeen-schappelijk belang om nieuwe doelgroepen en extra bestedingen aan te trekken, om de eigen “business” in te passen in een breder pakket van attracties en services. Daarbij zal elke partner zijn eigen steentje bij moeten dragen, ook qua investeringen. Het Uitvoeringskader en het uiteindelijke het investeringsprogramma zijn een gezamenlijk resultaat van de interactie tussen partijen uit het gebied: de ondernemers, de terreinbeherende organisaties, Marketing Oost, de provincie Overijssel, de gemeente Steenwijkerland en andere betrokken gebiedspartners.

Het Uitvoeringskader als uitnodiging Het uitvoeringskader is tot stand gekomen in samenwerking met de leden van de vier werkgroepen die op 19 maart zijn gevormd. Het gaat om een goede mix van een aantal ondernemers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, gemeente en provincie. Verder stelt de Stuurgroep het uitvoeringskader vast, waardoor representatie vanuit het gebied in beginsel geborgd lijkt te zijn. Dat sluit echter niet uit dat het uitvoeringskader nog gebruikt kan worden als een uitnodiging aan de achterban om – nu of straks - met eigen projectvoorstellen aan te sluiten op de doelen en impulsen uit het uitvoeringskader. De uitdaging voor alle partijen moet zijn om zoveel mogelijk te blijven denken in termen van marktkansen voor het toeristisch-recreatief product – met een duidelijke focus - en innovatief ondernemerschap. Daarmee kan het verschil worden gemaakt.

Afzender: Steenwijkerland & Co Het gaat dus om ‘Steenwijkerland en co’. Het uitvoeringskader is nadrukkelijk niet een plan van alleen de gemeente. Of een plan voor de provincie om subsidies mee binnen te kunnen halen. Nee, het plan geeft de gezamenlijke ambities, doelen en focus weer voor een langere periode – tot 2025 - waarbinnen elke partij afzonderlijk de ruimte heeft en neemt om ambities te vertalen in eigen projectvoorstellen. Daarbij kan ook duidelijk worden gemaakt wat partijen van elkaar nodig hebben en van elkaar verwachten. Het uitvoeringskader is daarmee een gezamenlijk raamwerk voor goede en heldere afspraken richting een investeringsprogramma. En daarmee is het een solide basis om de bestaande samenwerking in de vrijetijdssector structureel verder te brengen. Stuurgroep regisseert Op dit moment vindt overleg en afstemming tussen de gebiedspartners plaats in de Stuurgroep Toeristische Ontwikkeling Steenwijkerland. De Stuurgroep is dan ook het logische platform om dit uitvoeringskader vast te stellen en de regie te voeren op uitvoering ervan. Dit document is een voorstel voor het uitvoeringskader, dat begin juli 2012 aan de Stuurgroep zal worden aangeboden.

8

1.4

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt gestart met een beknopte analyse van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van WaterReijk Weerribben Wieden. Vervolgens wordt een wervend toekomstperspectief voor WaterReijk in 2025 beschreven. In hoofdstuk 3 zijn de analyse en visie vertaald naar een overkoepelende ambitie voor het uitvoeringskader, onderliggende doelen voor de vier centrale thema’s en na te streven resultaten. Deze lijnen naar de toekomst zijn uitgewerkt naar gerichte impulsen en een aanduiding van projectvoorstellen voor versterking van de vrijetijdseconomie. Deze zijn in hoofdstuk 4 per thema zijn beschreven. Tot slot beschrijft hoofdstuk 5 de organisatie en het vervolg van het Uitvoeringskader. Een separate bijlage bevat uitgebreidere beschrijvingen van de projectvoorstellen, zoals ze zijn opgesteld samen met de gebiedspartners. Dat is werk-in-uitvoering: bij het opmaken van dit voorstel voor het Uitvoeringskader moet een aantal initiatieven nog verder uitgewerkt worden om straks serieuze investeringskeuzes te kunnen maken.

9

10

2

ANALYSE EN VISIE

2.1

Vertrekpunten: ambities gemeente, provincie en Marketing Oost

Provincie Overijssel De vrije tijdssector is één van de speerpunten in het economisch beleidskader van de provincie uit 2012. Door gerichte investeringen in toeristische “A-merken” – zoals WaterReijk – wil Overijssel in 2014 een marktaandeel van 10% op de Nederlandse markt voor meerdaags verblijf realiseren (groei van 2%) en in totaal 3.000 extra arbeidsplaatsen in de sector creëren. In 2011 telt Overijssel 31.000 banen in toerisme & recreatie. Net als de gemeente zet de provincie in op duurzame vernieuwing en gastvrijheid: door nieuwe product-markt-partner-combinaties, verhoging van de belevingswaarde van de routenetwerken en van natuur & cultuur. Verder op duurzaam ondernemerschap en promotie & marketing van de A-merken.

Alles begint bij ambitie. Dit zijn de ambities van de meest betrokken partijen voor wat betreft toerisme & recreatie in Steenwijkerland c.q. WaterReijk: Gemeente Toerisme en recreatie vormen een belangrijke peiler onder de lokale economie van Steenwijkerland en de sector zal verhoudingsgewijs alleen maar belangrijker worden. Het gemeentebestuur heeft als ambitie om de kwaliteit van het toeristisch product te verbeteren, te innoveren door samenwerking met ondernemers en verduurzaming van de recreatie. Met meer bezoekers aan WaterReijk kan de vrije tijdssector versterkt worden, maar dit is geen losstaand doel op zich. Het gebied leent zich niet voor massatoerisme. Wel om heel gericht naast de huidige bezoekers ook andere doelgroepen te trekken. Daarnaast is het stimuleren van een langer verblijf en hogere bestedingen van belang voor een versterking van de vrijetijdssector. In 2009 is een Nota Toerisme & Recreatie vastgesteld met verblijf, vermaak en vervoer als verbindende thema’s. Bij verblijf gaat het om meer en betere accommodaties. Bij vermaak is de ambitie om naast natuur (Nationaal Park) ook het cultureel erfgoed (Giethoorn, Vollenhove, Blokzijl en Steenwijk) beter beleefbaar te maken. Onder vervoer wil de gemeente inzetten op een complete toeristisch-recreatieve routestructuur (varen, kanoën, fietsen, wandelen enz.) en op verduurzaming. Verbindende opgave is regie op de ontwikkeling en gezamenlijke promotie van WaterReijk.

Marketing Oost Het Regionaal Bureau Toerisme (RBT) – tegenwoordig “Marketing Oost” - beheert 4 van de 5 A-merken van Overijssel en zet WaterReijk op de kaart in combinatie met vertrouwde merknamen zoals “Giethoorn”, “Blokzijl”, “Weerribben” (embedded marketing). De positionering van WaterReijk is vanaf 2010 sterk opgehangen aan de natuurwaarden van Wieden en Weerribben. Daarnaast trekt uiteraard Giethoorn veel dagtoerisme. Marketing Oost wil het aandeel van specifieke doelgroepen vergroten en zet in op enerzijds actieve, sportieve recreanten en groepstoerisme (segment “uitbundig geel”), anderzijds op individuele toeristen die natuur & cultuur willen beleven (segment “ingetogen aqua”). Bij de bijgestelde ambities horen andere producten en nieuwe marktcombinaties. Zie verder paragraaf 2.4.

11

2.2

Waar staan we: sterktes en zwaktes

Sterktes Productaanbod • Giethoorn: bekend en uniek • Rust en ruimte

WaterReijk is gelegen ten noordwesten van Zwolle en is bereikbaar via de A6 in het westen en de A32/A28 uit het noorden en zuiden. Het gebied is het grootste aaneengesloten wetland gebied van Noord-West Europa en kent unieke landschappelijkeen natuurwaarden in de Weerribben en Wieden. Niet voor niets is dit een nationaal park. Daarnaast is er Giethoorn als uitgangbord en trekker van vele gasten, uit Nederland maar zeker ook uit het buitenland. Een maritiem verleden als gebied aan de Zuiderzee – met zichtbare overblijfselen en onzichtbare verhalen – bepaalt samen met de geschiedenis van de turfwinning voor een belangrijk deel het cultuurhistorisch profiel.

•

•

•

Grootste aaneengesloten wetland gebied van Noord-West Europa Mogelijkheden routegebonden recreatie / 400 km vaarwater (wal + water) Veel verblijfsaccommodatie

Bereikbaarheid • Goede autobereikbaarheid vanaf de A6/A50 en vanaf A28. • Steenwijk en Meppel per trein goed bereikbaar • Goede aansluiting op en centrale ligging tussen vaarrecreatiegebieden Organisatie • Familiale uitbating / gastvrij onthaal • Behoorlijke samenwerkingsgraad

De natuur en het landschap van de Weerribben en Wieden zijn uniek en vormen het ‘goud van de regio’. Het groen-blauwe karakter bepaalt voor een groot deel de aantrekkingskracht van het gebied op toeristen en recreanten. Kijkend naar het water en de mogelijkheden voor waterrecreatie, dan kan WaterReijk het best vergeleken worden met andere watersportgebieden in NoordOost-Nederland: Fryslân, IJsselmeer en Randmeren. Voor wat betreft het cultuurhistorisch profiel is een vergelijking zinvol met Hanzesteden zoals Zwolle, Kampen en Deventer, maar ook met IJsselmeerstadjes zoals Harderwijk en Elburg en de Friese (elf) steden. Hiernaast is een globale sterkte-zwakteanalyse opgenomen.

Imago en identiteit • Bekendheid van Giethoorn

12

Zwakten Productaanbod • Achterblijvende serviceinfrastructuur (internet, informatievoorziening, enzovoorts) • Relatief weinig producten in arrangementen • Te weinig diversiteit in verblijfaanbod / onvoldoende kwaliteitsaccommodaties • Veel hoogseizoen, weinig vooren naseizoen Bereikbaarheid • Je komt met OV vanaf de stations moeilijk het gebied in • Automobilisten worden nog niet goed opgevangen en verleid over te stappen op recreatief vervoer (fietsen, varen, tuk tuk). Organisatie • Gebrek aan regie en richting • Beperkt innovatief vermogen • Achterstand op gebied van promotie en marketingactiviteiten: (vergeleken bij bv. Veluwe, Groningen of Drenthe). Imago en identiteit • Nederlander weet niet wat WaterReijk is en waar het ligt • Nederlander heeft vrijwel geen beeld bij de Kop van Overijssel

Een belangrijke sterkte van WaterReijk is de combinatie met andere natuurgebieden en toeristische trekkers in de brede regio. In de directe omgeving van WaterReijk vinden we de Rottige Meente en het Kuinderbos. Dichtbij Steenwijk is er de Heerlijkheid Eese en zijn er hunebedden op de Havelterberg. Via Zwartsluis kom je al snel in het nationaal landschap IJsseldelta. En op een iets grotere afstand – maar nog steeds heel dichtbij – zijn er de historische Hanzesteden Zwolle en Kampen, het Vechtdal, de Friese meren, het Friese veenweidegebied en de nationale parken Drents-Friese Wold en Dwingelderveld. WaterReijk is daarmee niet alleen in zichzelf al een bijzondere bestemming, het is ook nog eens een uitstekende uitvalsbasis voor bezoek aan een brede waaier van andere aantrekkelijke gebieden.

2.3

aangeboden. Consumenten zijn ook sneller uitgekeken op bestemmingen en verwachten elke keer weer iets nieuws, iets anders, iets beters. Plaatselijke en tijdelijke gebeurtenissen zijn populair, zoals festivals, evenementen, reizende tentoonstelling en tijdelijke restaurants. Hierin is ook een toename van de populariteit van themagebonden activiteiten te zien. Op die manier kunnen bijzondere herinneringen worden gecreëerd. Er bestaat een groeiende vraag naar complete ervaringen waarbij alles is geregeld: eten, slapen en vermaak (arrangementen), maar waarbij tegelijkertijd sprake is van een grote keuzevrijheid. Dit betekent ook dat diensten en producten aan elkaar gekoppeld moeten zijn. Een ‘belevenis’ begint al bij het raadplegen van het internet, waarin de consument verwacht op een aantrekkelijke en eenvoudige manier te vinden wat hij zoekt.

Wat komt er op ons af: consumententrends, kansen en bedreigingen

Service en gastvrijheid De belevenis die consumenten zoeken is een feite een aaneenschakeling van diensten en ervaringen die moeten passen in hetzelfde verhaal. Voor de sector betekent dit een groot appèl op hun creativiteit, servicegerichtheid en samenwerking. Ondernemers, accommodaties en zelfs regio’s worden via sociale media direct afgerekend op hun gastvrijheid (“like!”) of het gebrek daaraan.

Welke trends zijn interessant voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van WaterReijk? Hieronder volgt een selectie van de meest relevante: Kwaliteit regeert De vrije tijd van de consument neemt af, werk en privé-activiteiten nemen meer tijd in beslag, de consument heeft een volle agenda. De relatief zeldzame momenten van rust en ontspanning worden daarom steeds belangrijker. Het moet bijzonder zijn en de beleveniswaarde en de kwaliteit moet hoog zijn. De consument is bereid hier meer voor te betalen dan hij/zij vroeger deed.

Duurzaamheid, natuur, rust en streekeigenheid Er is daarnaast ook steeds meer belangstelling voor duurzaamheid en meer hang naar duurzame producten. Milieubewustzijn als ‘business’ wordt steeds belangrijker. Hieraan gekoppeld is de toegenomen belangstelling voor natuur en rust (onthaasting), ruimte en groen en voor authenticiteit en oprechtheid; het terug naar de natuur- en streekgevoel en het boerenleven (plattelandstoerisme). Voor WaterReijk is het dus belangrijk gebruik te maken van de unieke ligging met het landelijke karakter dichtbij verstedelijkt gebied.

Beleveniseconomie: tijdelijke gebeurtenissen, themagerichte aanpak, arrangementen Een algemene trend voor de toeristisch-recreatieve sector is dat de beleveniseconomie doorzet; het zijn de emoties die mensen in beweging brengen, er is vraag naar authentieke, intieme en persoonlijke belevenissen, die het liefst kant-en-klaar worden

13

14

Doordat deze groep over meer vrije tijd beschikt en een aardig budget te besteden heeft, zal dit juist een positief effect hebben op het gebruik van leisurevoorzieningen en horeca.

Korte vakanties met sociaal karakter Toeristisch-recreatief gedrag wordt ook socialer: er vinden steeds meer uitjes en korte vakanties in groepsverband plaats. In antwoord op de ‘verzakelijking’ van de samenleving willen mensen meer vrije tijd doorbrengen met familie, vrienden en gelijkgestemden. Die contacten moeten vanwege druk op de vrije tijd planmatig worden onderhouden. Dagjes uit en weekendjes weg zijn middelen daartoe. Het plangebied biedt daarvoor bij uitstek goede mogelijkheden. Dichtbij stedelijk gebied heeft WaterReijk een groot verzorgingsgebied met een groot bezoekerspotentieel. Veel mensen wonen op relatief korte afstand van het gebied en korte uitstapjes zijn dus goed te maken. In de promotie en marketing en bij het ontwikkelen van interessante product-marktcombinaties kunnen de aanbieders hierop inspelen.

Zorgtoerisme is in opkomst De zorgvrager is bereid meer te betalen voor specifieke voorzieningen, maar verblijft liever niet in specifieke zorghotels. De zorgvrager gaat namelijk meestal samen met anderen op vakantie en wil meestal geen speciale behandeling. Er is met name vraag naar verblijfsaccommodatie waar naast gewone kamers enkele op de zorgvraag aangepaste kamers worden geboden Belangstelling voor kamperen verschuift De belangstelling voor kamperen in het algemeen daalt, maar er zijn twee groeimarkten: er is een groeiende groep mensen die luxe wil kamperen, en anderzijds zijn er steeds meer mensen die de natuurcamping opzoeken. Ook de groep mensen met een kampeerauto groeit.

Gezondheid: gezond eten en bewegen Gezondheid is een ander en steeds belangrijker onderwerp en daarbij hoort gezond eten en bewegen; zeker nu 50% van de Nederlandse volwassen bevolking met overgewicht kampt. Daarbij worden sporten als wandelen, hardlopen en fietsen steeds populairder. Het gaat niet om het kweken van spierbundels, maar om het verbeteren van de gezondheid en het herstellen van de balans tussen lichaam en geest: er is groeiende belangstelling voor ‘wellness’. Bewegen in een natuurlijke omgeving is een sterk punt waarop WaterReijk zich kan profileren.

Transparantie neemt toe door internet en social media. Consumenten baseren hun keuzes over waar ze heen gaan steeds meer op basis van de ‘likes’ en de reviews van andere bezoekers. Steeds minder op basis van wat de aanbieders over zichzelf vertellen (in folders en eigen websites). Daardoor neemt de transparantie toe. Als een aanbieder tevreden klanten heeft zal dit sneller zichtbaar en bekend worden. Bij ontevreden klanten geldt hetzelfde.

Ouderen zorgen voor veel bestedingen Ouderen worden steeds actiever en uithuiziger. Dit is te verklaren door de toename van de welstand gecombineerd met een aanzienlijk hoger rijbewijs- en autobezit onder degenen die de leeftijdsgrens van 65 jaar passeren. Dit betekent dat de vergrijzing tot 65 jaar geen remmend effect meer heeft op het vrijetijdsbezoek buitenshuis.

Consument is voortdurend online en wil steeds informatie Consumenten zijn gewend om veel online te zijn, en op basis van die informatie hun beslissingen te nemen. Ze nemen minder voorbereidingstijd, maar zoeken onderweg informatie over beschikbaarheid, openingstijden, bijzondere evenementen, et cetera.

15

Ook het maken van een online reservering wordt steeds meer gemeengoed. Dit betekent dat aanbieders hun online informatie voortdurend up to date moeten hebben en dat zij ook online de consument kunnen verleiden tot impulsbeslissingen. Het betekent ook dat verblijfsaccommodaties en jachthavens moeten beschikken over een WIFI-verbinding, gratis of tegen kostprijs. Kansen en bedreigingen voor WaterReijk zijn in onderstaande tabel samengevat.

16

Kansen Productaanbod • Differentiatie en kwaliteit • Totaalconcepten en themagerichte arrangementen • Combinaties met omliggende regio’s (Drenthe, IJsseldelta enz.) • Van dagtoerisme naar meerdaags verblijf • Weersonafhankelijke attracties • Ruimte voor grote verblijfsaccommodatie en kwaliteitsverblijf • Ouderen en zorgtoerisme als groeimarkten • Onontdekte kleine stadjes Bereikbaarheid • ‘Poorten’ bij de stations waar men het gebied in komt realiseren • Overstappunten en knopen realiseren Organisatie • Samenwerking op gastvrijheid

Bedreigingen Productaanbod • Veroudering door onvoldoende aansluiting consumentenwensen • Concurrentie van andere regio’s die allen bezig zijn met vernieuwing en investeringen • Verstening van het buitengebied

Imago en identiteit • Landschap en nieuwe natuur beleefbaar maken • Cultuurtoerisme in stadjes in de schijnwerper zetten • Gebiedsregie / samenhangende promotie voeren

Imago en identiteit • Verlies imago door gebiedsvreemde recreatievormen en accommodaties • Teren op successen uit het verleden

Organisatie • Minder buitenlandse toeristen door onduidelijk of verouderd aanbod • Regelgeving staat vlotte ontwikkeling in de weg

2.4

Visie op de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van de regio

groep is te typeren als ‘gezellig lime’. Deze groep blijft uiteraard van harte welkom in het gebied. Winst zit echter nog te behalen in de groepen ‘uitbundig geel’ en ‘ingetogen aqua’ die over het algemeen ook meer te besteden hebben.

Unique selling points Wat maakt WaterReijk uniek en onderscheidend ten opzichte van concurrerende gebieden voor vergelijkbare doelgroepen? Dat is allereerst Giethoorn: “Hollands Venetië” en sinds lang in trek bij dagjesmensen en internationale bezoekers. Net als Venetië soms overvol, maar met de essentie van kleinschalige natuur, cultuur en vermaak.

Gezellig lime als basis voor (dag)toerisme Het marktsegment “gezellig lime” is een constante, grote groep van bezoekers van WaterReijk die vooral veel van zijn gading vindt in Giethoorn: welbekend vermaak, redelijk geprijsd, zonder fratsen. Gezellig lime recreanten zijn mensen die recreëren om even weg te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Recreëren is “even lekker weg met elkaar”. Daarbij staat samen zijn, gezelligheid en (sportieve) ontspanning centraal. De lime recreanten stellen daarbij geen bijzondere eisen. Een braderie of rommelmarkt is heel gezellig en een goede plek om mensen te ontmoeten! Vrij zijn, rust en doen waar je op dat moment zin in hebt, dat telt voor de recreanten uit de lime belevingswereld. Daarbij let men op de kosten vanuit de gedachte: je kunt je geld maar één keer uitgeven.

De combinatie van unieke natuur en cultuur is ook voor het hele WaterReijk een unique selling point. Enerzijds de natuur- en landschapswaarden van het gebied, die samenkomen in het grootste laagveenmoeras van Noordwest Europa, het Nationaal Park Weerribben-Wieden dat in 2009 een feit is geworden, de oneindige water- en landrecreatiemogelijkheden. Anderzijds cultuurhistorie in stadjes als Blokzijl en Vollenhove en natuurlijk ook in Giethoorn. Omdat consumenten veeleisend en hun voorkeuren wisselend zijn, zijn diversiteit en kwaliteit hét antwoord op schommelingen in de conjunctuur.

Uitbundig geel als groeimarkt Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten, dat is een kenmerk van het groeiende marktsegment dat Recron aanduidt met “uitbundig geel”. Recreanten in de gele belevingswereld zijn levensgenieters die graag samen met anderen actief en sportief recreëren. Recreatie is voor deze groep genieten, uitgaan en lekker eten. Actief, sportief, gezellig en verrassend zijn de kernwoorden bij de vormen van recreatie die zij kiezen. Contact met anderen – familie, vrienden of kennissen – is belangrijk. Zij gaan regelmatig met een grotere groep dan alleen het eigen gezin op pad. Ze zijn energiek en enthousiast en letten er bij het uitkiezen van een activiteit op dat iedereen het naar zijn zin heeft. Recreatief winkelen is een van hun favoriete bezigheden.

Tot slot is de ligging van WaterReijk centraal tussen verschillende andere aantrekkelijke gebieden een unique selling point. Naast het unieke landschap van WaterReijk zelf, is in de directe omgeving een breed palet aan andere landschappen te vinden. Rivier- en deltalandschappen, polderlandschappen, meren, bos, hei maar ook historische (Hanze)steden met veel voorzieningen: het is allemaal aanwezig op korte afstand van WaterReijk. Specifieke doelgroepen waarop de regio zich wil gaan richten De Recron hanteert een indeling naar doelgroepen, die ook door provincie en Marketing Oost wordt gebruikt. Kijkend naar WaterReijk aan de hand van deze indeling valt op dat de grootste

17

18

De buitenlandse markt lijkt op voorhand interessant, en kent een grote dynamiek, ten gunste van de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China). Vanuit het oogpunt dat deze toeristen in ieder geval Amsterdam aandoen en via Schiphol binnenkomen, lijkt het vooral interessant om de marketingstrategie hier op aan te passen. Daarnaast zou de riviercruisemarkt potentie kunnen hebben. Veel buitenlandse toeristen boeken een week op een riviercruiseschip voor een reisje over de Nederlandse rivieren en het IJsselmeer. Het aanbieden van excursies vanuit aanleghavens als Kampen en Lelystad lijkt het onderzoeken waard.

Recreanten in de gele belevingswereld beschikken over iets meer budget dan gemiddeld. De segmenten “lime” en “geel” wisselen uit: dagtoeristen komen terug voor meerdaagse, sportieve arrangementen in groepsverband. Ingetogen aqua als uitdaging Dit is ook een groeisegment en een doelgroep die bereid is te betalen voor kwaliteit. Mensen met brede interesse, ruimdenkend en geëngageerd. Recreanten uit de aqua belevingswereld zijn bedachtzaam, geïnteresseerd in cultuur en denken na over wat zij kunnen betekenen voor de maatschappij. Ze beschrijven zichzelf als rustig, geïnteresseerd in anderen en serieus. In deze groep vinden we relatief vaker ‘empty nesters’. Dit zijn huishoudens waarvan de kinderen uit huis zijn. Zij kiezen voor inspirerende en rustige activiteiten. De aqua recreanten verdiepen zich graag in kunst en cultuur, willen volop meedoen met de maatschappij en inspelen op de veranderingen die zij daarin zien. Deze recreanten houden van sportieve activiteiten, zoals wandelen, fietsen en nordic walking.

Volgens het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) bezochten in 2011 zo'n 11,3 miljoen internationale toeristen ons land. Dat is een stijging van ruim 3% vergeleken met het jaar daarvoor. In 2011 bezochten bijna 400.000 meer buitenlandse verblijfstoeristen ons land, die daarbij zo'n 160 miljoen euro besteedden. Daarmee is 2011 een recordjaar voor Nederland. Uit landen waar de economische crisis het hardst heeft toegeslagen zoals Italië en Spanje, was er een daling van het aantal bezoekers. Ook bezochten minder Britten en Japanners ons land. De grootste procentuele stijging kwam uit de BRIC-landen. Het aantal toeristen uit BRIClanden groeit spectaculair. Het aantal toeristen uit China nam vorig jaar met 29% toe tot 160.000. Ook de Russen hebben belangstelling voor Nederland, getuige de 145.000 gasten, een stijging van 26%. Relatief gezien was de groei van de Braziliaanse toeristen het grootst. Het aantal bezoekers uit dat land steeg met 30% tot 100.000 gasten. Het aantal toeristen uit India groeide met 9% naar 70.000. In totaal bezochten in 2011 zo'n 475.000 toeristen uit BRIC-landen Nederland. Een jaar eerder waren dat er nog maar 382.000, een groei van 25%.

De buitenlandse markt Een specifieke doelgroep vormen buitenlandse toeristen. Nog steeds trekt het gebied – met name Giethoorn – veel toeristen uit het buitenland. Uit Duitsland, Italië en andere Europese landen, maar in toenemende mate ook uit Azië. Er liggen kansen om dit marktsegment beter te bedienen en te vergroten. Tegelijkertijd moet geconstateerd worden dat er op dit moment nog te weinig inzicht is in de wensen en de afwegingen waarop de buitenlandse toerist zijn keuze bepaalt. Om hoeveel toeristen gaat het? Wat is het potentieel? Hoe kennen ze het gebied? Hoe komen ze er? Wat zijn wensen voor wat betreft accommodatie en activiteiten? Enzovoorts. De gemeente en Marketing Oost willen een gezamenlijke marktverkenning gaan doen, mogelijk samen met Deltion.

19

20

Een uitgebreid en kwalitatief hoogstaand recreatief routenetwerk waarbinnen via een combinatie van wandelen, fietsen en varen het gebied kan worden ontdekt, is uniek in zijn soort binnen Nederland.

Toekomstbeeld: WaterReijk in 2025 Dit Uitvoeringskader zet een stip op de horizon. Waar staan we over vijftien jaar? WaterReijk is in 2025 een begrip in Nederland. Heel Nederland kent WaterReijk als een uniek natuurgebied met bijzonder cultuurhistorisch erfgoed. Giethoorn is in 2025 nog steeds dé trekpleister van het gebied en heet een groeiende groep van buitenlandse toeristen welkom. Hollands Venetië staat opnieuw op de kaart maar is ook nadrukkelijk verbonden met de natuur en cultuur in de rest van WaterReijk. Daarmee leren gasten het gebied anders kennen en worden ze verleid langer in het gebied te verblijven.

Verder hebben veel watersporters het gebied ontdekt als een interessante bestemming en uitvalsbasis voor een bijzonder verblijf. Een aantal van hen blijft lekker lang liggen in de havens in het gebied om van daaruit verschillende uitstapjes te maken. Anderen zijn op doorreis door het gebied, maar worden verleid in WaterReijk een uitstapje te maken aan land en het gebied ook op een andere manier te leren kennen. Watersporters zijn één van de groepen die WaterReijk ook meer en meer in de schouderseizoenen weten te vinden, naast onder andere wandelaars, schaatsers, cultuurzoekers en de zakelijke markt. Verschillende investeringen in verbreding van het aanbod accommodaties en belevenissen maakt de ondernemers in WaterReijk veel minder afhankelijk van verdiensten in het zomerseizoen.

De Weerribben Wieden zijn met recht een Nationaal Park: het voelt als “ons park”. Weerribben en Wieden zijn onbedorven en hoewel het dicht bij de Zwolle Kampen Netwerkstad, Twente en op korte afstand van de Randstad ligt, straalt het een totaal andere beleving uit Daarbij is WaterReijk erin geslaagd met succesvolle investeringen in het toeristisch-recreatief product én een uitstekende profilering nieuwe doelgroepen aan te trekken. Het gaat met name om actieve recreanten, groepen (geel) en rust- of cultuurzoekers (aqua) uit heel Nederland. De kwaliteit van belevenissen en verblijf zijn dermate hoog dat veel bezoekers terugkomen.

De vrijetijdssector is in 2025 meer dan ooit dé pijler van de lokale en regionale economie. De sector is zowel in absolute zin als verhoudingsgewijs belangrijker geworden in Steenwijkerland ten opzichte van 2012. Ondernemers maken meer omzet en er is veel extra werkgelegenheid gecreëerd. Meer mensen vinden hier een baan en mede daardoor lukt het jongeren en jonge gezinnen aan de gemeente te binden. Mede daardoor is Steenwijkerland een vitale gemeente gebleven. Er wordt voorbeeldig samengewerkt tussen gemeente, ondernemers en belanghebbenden. En er is een blijvend perspectief voor duurzaam toerisme in de regio.

Voor de ontwikkeling van het gebied is belangrijk geweest dat de regio na 2012 uitstekend werd ontsloten via gastvrije toegangspoorten tot het gebied. Via deze toegangspoorten kom je in een wereld van rust, natuur, onthaasting, De Weerribben laten zien hoe grote delen van Nederland vroeger waren. Vanuit de Poorten stap je ook over op andere vervoersmiddelen die gasten snel, flexibel, maar ook schoon en stil op de gewenste bestemming brengen.

21

22

3

AMBITIE, DOELEN EN BEOOGDE RESULTATEN

3.1

Overkoepelende ambitie

3.2

Doelen per thema

Om focus aan te brengen in het Uitvoeringskader, zijn tijdens een ronde tafelbijeenkomst op 19 maart 2012 de thema’s1 voor het Uitvoeringskader bepaald, namelijk: 1. Waterrecreatie 2. Vervoer& verbindingen 3. Poorten & knopen 4. Toerisme het hele jaar rond2

Het Uitvoeringskader moet bijdragen aan versterking van de vrije tijdseconomie op weg naar 2025 en het verder uitbouwen van de economische kracht van de vrije tijdssector. Het Uitvoeringskader brengt in beeld hoe hieraan invulling wordt gegeven door ondernemers, gemeente, provincie en andere gebiedspartners. De overkoepelende ambitie van de gezamenlijke partners laat zich als volgt samenvatten:

Binnen themawerkgroepen van overheid, ondernemers en andere belangen is uitgewerkt hoe invulling kan worden gegeven aan de ambitie van ‘meer bestedingen, langer verblijf, meer gasten’. Daarbij zijn per thema de volgende doelstellingen geformuleerd:

De centrale ambitie van het Uitvoeringskader Gastvrij WaterReijk is het duurzaam versterken van de regionale economie van Steenwijkerland en omgeving, door verbetering van het toeristisch-recreatieve product en slimme marktcombinaties, om daarmee extra bestedingen te genereren, een omslag naar langer verblijf van gasten te kunnen maken en meer gasten en nieuwe doelgroepen aan te trekken. Op deze manier zorgen we voor een impuls in de leefbaarheid van Steenwijkerland met extra banen in de toeristische sector en voor het vergroten van het marktaandeel van Overijssel binnen Nederland.

1.Doelstelling waterrecreatie: aantrekkelijker maken van WaterReijk voor bezoek en verblijf door watersporters. 2. Doelstelling vervoer & verbindingen: optimaliseren van vervoer van/naar en binnen WaterReijk en van het recreatief routenetwerk. 3. Doelstelling poorten & knopen: uitbouwen van gastvrije poorten naar WaterReijk en versterken van het netwerk van toeristische knopen en pleisterplaatsen. 4. Doelstelling toerisme het hele jaar rond: verlengen van het recreatieseizoen en verbreden van het aanbod aan gastvrije accommodaties en belevenissen om daarmee nieuwe doelgroepen aan te kunnen trekken.

Deze ambitie sluit aan op de beoogde ‘plus’ van het Uitvoeringskader. Het gaat om substantiële impulsen in het toeristisch-recreatief product die leiden tot meer gasten, langer verblijf en/of hogere bestedingen. Het Uitvoeringskader brengt in beeld waar de kansen liggen om het toeristisch-recreatieve aanbod te vernieuwen, te optimaliseren, uit te breiden, te verbreden, verbinden of beter te ontsluiten. Investeringen in de sfeer van onderhoud en beheer vallen buiten de scope van dit Uitvoeringskader. Daarmee wordt overigens niets afgedaan aan het essentiële belang hiervan voor het toerisme en recreatie in WaterReijk.

1

Het thema duurzame energie is aanvankelijk ook als thema benoemd voor het Uitvoeringskader. De desbetreffende werkgroep heeft inmiddels een traject opgestart wat moet leiden tot uitwerking van een businesscase voor verwerking van rietreststoffen. In overleg tussen gemeente, provincie en de trekker van deze werkgroep is besloten dat de resultaten vanuit dit traject worden gevolgd en op basis daarvan wordt besloten of deze impuls al dan niet in het uiteindelijke Uitvoeringskader wordt opgenomen. 2 Tijdens de startbijeenkomst benoemd als “seizoensverlenging”.

23

Kwaliteitsverbetering en duurzaamheid zijn aspecten van elk van de thema’s en vormen een rode draad in het Uitvoeringskader. Meer en vooral meer samenhangende promotie & marketing van WaterReijk is een afzonderlijk doel en niet direct te koppelen aan één specifiek thema of impuls of juist aan allemaal samen. Doelstelling voor promotie en marketing is om de naamsbekendheid van WaterReijk te vergroten, het imago te verbeteren en potentiële bezoekers gericht kennis te laten maken met WaterReijk.

Kwaliteitsverbetering van de toeristisch-recreatieve infrastructuur

Monitoring Om te kunnen bepalen of de resultaten gehaald worden – en om eventueel bij te sturen – is een beeld van de nulsituatie en een monitor nodig. Er worden in bestaande onderzoeken en monitors voor recreatie en toerisme al veel relevante data verzameld. Een grote beperking is echter dat veel van deze cijfers op een hoger schaalniveau worden verzameld en dat ze op het niveau van WaterReijk onbetrouwbaar en indicatief zijn. De steekproeven waarop de data zijn gebaseerd zijn te klein om betrouwbare informatie op te leveren. Het gevolg is bijvoorbeeld dat onverklaarbare schommelingen optreden tussen verschillende jaren.

De ambitie is om ook de buitenlandse markt beter te gaan bedienen: de buren in Duitsland, maar ook Aziatische bezoekers. Dit aspect wordt uiteraard meegenomen bij elk van de vier doelen. Maar mogelijk is de buitenlandse markt een thema dat afzonderlijk aandacht verdient. Daarom wordt door de gemeente en Marketing Oost – samen met bijvoorbeeld Deltion – een verkenning gedaan naar huidige markt, marktpotentieel en specifieke bezoekerswensen. De uitkomsten daarvan moeten een plek krijgen in de uitwerking van dit Uitvoeringskader.

3.3

Om deze reden werkt Kennispunt Oost aan een regiomonitor met daarin meer precieze cijfers over de vrijetijdseconomie van WaterReijk, IJsseldelta, Salland, Hanzesteden, Vechtdal en Twente. Doel van de monitor is het inzichtelijk maken van de toeristische ontwikkeling van de regio’s door de jaren heen. De regiomonitor zal bestaan uit een jaarlijks producenten- en bronnenonderzoek, aangevuld met één keer per vier jaar een consumentenonderzoek. Het producenten- en bronnenonderzoek geeft per regio inzicht in onder andere aantallen vakanties en overnachtingen, totale bestedingen, type vakantie (kampeer, hotel, bungalow, etc.), aantal dagbezoekers, werkgelegenheid (banen) en omvang van inkomend verblijfstoerisme. Naar verwachting komt het eerste rapport uit tegen het eind van 2012 / begin 2013. Dezelfde planning geldt voor het consumentenonderzoek.

Beoogde resultaten

Uiteindelijk moet het Uitvoeringskader bijdragen aan een krachtigere vrijetijdseconomie in WaterReijk Weerribben Wieden. De volgende resultaten worden daarbij nagestreefd: Toename van werkgelegenheid in de vrije tijdssector Verhoging van de omzet in de vrijetijdssector Toename toeristisch marktaandeel meerdaags verblijf WaterReijk Weerribben Wieden (in Nederland) Toename van het aantal bezoekers aan WaterReijk Weerribben Wieden Toename van de tevredenheid bezoekers Vergroten van de naamsbekendheid en verbeteren imago WaterReijk

24

Dit onderzoek zal met name inzicht geven in het profiel van bezoekers en niet-bezoekers (incl. leefstijlen), motivatie van bezoekers om onze regio’s te bezoeken, welke regio’s ook overwogen zijn (wie zijn onze concurrenten?), gebruik van social media voor, tijdens en na de vakantie en het effect van onze marketinginspanningen. Op basis van de onderzoeken en inzichten die eind 2012 / begin 2013 beschikbaar komen, moet zoveel als mogelijk een nulsituatie worden bepaald voor de hierboven genoemde resultaten. Dit vormt dan de basis om de komende jaren het doelbereik van het Uitvoeringskader te volgen. Voor 2011 kan voor wat betreft werkgelegenheid, bestedingen en overnachtingen indicatief worden uitgegaan van de getallen die zijn opgenomen in paragraaf 1.1.

25

26

4

LIJNEN NAAR DE TOEKOMST

de doelstellingen en impulsen uit het Uitvoeringskader, kunnen deze nog worden meegenomen in het investeringsprogramma.

Het Uitvoeringskader brengt focus aan in de ontwikkeling van de vrijetijdseconomie, aan de hand van de thema’s waterrecreatie, vervoer, gastvrije poorten en toerisme het jaar rond. Kwaliteit, duurzaamheid en promotie en marketing zijn ‘rode draden’ door het Uitvoeringskader en de impulsen en projectvoorstellen die zijn uitgewerkt bij de vier thema’s.

4.1

Aspecten kwaliteit en duurzaamheid

De kwaliteit van het toeristisch-recreatief product ‘Kwaliteit regeert’. Deze trend stond niet voor niets als eerste genoemd in paragraaf 2.3. De kwaliteit van het toeristischrecreatief product wordt ook door de gebiedspartners in WaterReijk als essentiële sleutel gezien voor succes. Dat betekent dat de impulsen en projectvoorstellen uit het uitvoeringskader uiteindelijk moeten bijdragen kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatief product.

Dit hoofdstuk start met een beschrijving van de rode draden kwaliteit en duurzaamheid. Hierna volgt een beschrijving van de vier thema’s. Voor elk thema is beknopt in beeld gebracht welke problemen en kansen er nu zijn (‘wat is er aan de hand?’) en welke oplossingen en streefbeelden er zijn voor de toekomst (‘waar willen we naar toe?’). Daarmee wordt voor elk thema een concrete invulling gegeven van de analyse, visie en ambitie van het Uitvoeringskader.

Het is lastig hieraan concrete criteria of definities te hangen, aangezien kwaliteit betrekking kan hebben op veel verschillende dimensies in zowel vraag als aanbod van recreatie en toerisme. Belangrijk is in elk geval dat vaak vernieuwing van het aanbod nodig is om te kunnen blijven voldoen aan de (continue) veranderende vraag van de consument. Kwaliteit vraagt met andere woorden om blijvende aandacht. Grofweg zouden we drie aspecten kunnen onderscheiden waarop kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatief product betrekking kan hebben:

Om van het beeld ‘nu’ naar het gewenste beeld van ‘straks’ te komen, zijn voor elk thema impulsen voor verbetering van het toeristisch-recreatief product bepaald. Dit zijn de aangrijpingspunten voor de gebiedspartners om te werken aan de doelen van het Uitvoeringskader. Concreet krijgt dit een vertaling in één of meer projectvoorstellen per impuls. Daarin geven de gebiedspartners aan welke activiteiten of ingrepen ze willen ondernemen.

‘Basis op orde’: het gaat hierbij om het casco van het gebied. Het gaat om de natuur- en landschapswaarden van het gebied, maar ook om de mate waarin het gebied bereikbaar en ontsloten is met geschikte infrastructuur. Daarnaast hoort informatievoorziening aan bestaande en potentiële bezoekers tot de basis van het toeristisch-recreatief product

Een uitgebreidere beschrijving van alle projectvoorstellen is opgenomen in een separate bijlage. De projectvoorstellen vormen de basis voor een op te stellen investeringsprogramma voor WaterReijk na de zomer van 2012. Wanneer uiteindelijk zou blijken dat projecten toch niet haalbaar zijn, kunnen deze afvallen voor het investeringsprogramma. Andersom, wanneer nieuwe kansen voor investeringen zich aandienen en deze aansluiten op

27

Rode draad

Kwaliteit Rode draad

Duurzaamheid Rode draad

Ambitie Duurzaam versterken van de regionale economie door meer bestedingen te genereren, langer verblijf te stimuleren en meer gasten aan te trekken

Promotie en marketing

Doelstelling Aantrekkelijker gebied voor bezoek en verblijf watersporters

Doelstelling

Doelstelling

Optimaliseren verplaatsingen gasten en recreatief routenetwerk

Uitbouwen en versterken gastvrije poorten en toeristische knooppunten

Doelstelling Seizoensverlenging en verbreding aanbod

Impuls …

Impuls …

Impuls …

Impuls …

- Projectvoorstel 1

- Projectvoorstel 1

- Projectvoorstel 1

- Projectvoorstel 1

- Projectvoorstel 2

- Projectvoorstel 2

- Projectvoorstel 2

- Projectvoorstel 2

-…

-…

-…

-…

Impuls …

Impuls …

Impuls …

Impuls …

- Projectvoorstel 3

- Projectvoorstel 3

- Projectvoorstel 3

- Projectvoorstel 3

- Projectvoorstel 4

- Projectvoorstel 4

- Projectvoorstel 4

- Projectvoorstel 4

-…

-…

-…

-…

Etcetera

Etcetera

Etcetera

Figuur 4.1: illustratie van de opbouw van het Uitvoeringskader

28

Etcetera

WaterReijk ontleent haar aantrekkelijkheid en unique selling points juist aan het ‘groen-blauwe goud’ van het gebied met unieke natuurwaarden en aantrekkelijke vaarwegen (‘planet’). ‘Rust’, ‘ruimte’, ‘schoon’ en ‘stil’ zijn aantrekkelijke waarden – juist voor toeristen en recreanten. In dit licht zijn de krimpende budgetten voor het natuurbeheer zorgwekkend. Wanneer de landschapswaarden minder goed beheerd worden zal dat ten koste gaan van de natuurlijke basis en de regio minder aantrekkelijk maken voor bezoekers. Een duurzaam natuurbeheer – nu en in de toekomst – is daarmee meer dan ooit een collectief belang voor het hele gebied, en zeker ook voor de vrijetijdssector. In deze situatie ontstaan er kansen voor combinaties van natuurbeheer als het toerisme. Door bijvoorbeeld slimme arrangementen kunnen inkomsten worden gegenereerd voor zowel het natuurbeheer als de recreatieondernemers.

‘Aangenaam verblijf en belevenissen’: dit gaat om de mate waarin accommodaties, attracties, bezienswaardigheden, activiteiten, evenementen, etc. gasten een aangenaam verblijf bezorgen en naar huis sturen met bijzondere ervaringen en mooie verhalen. ‘Gastvrij onthaal en service’: dit betreft de mate waarin de bezoeker een prettig onthaal ontvangt en gemak krijgt ‘aangeboden’. De impulsen en uitwerking van projectvoorstellen zouden betrekking moeten hebben op één of meer van deze aspecten. Duurzaam WaterReijk Ook duurzaamheid is een rode draad voor het Uitvoeringskader. Zowel de gemeente als provincie heeft dit thema als speerpunt benoemd in hun collegeakkoord. Steenwijkerland heeft het Charter for sustainable toerism ondertekend en won de Eden award voor duurzame ontwikkeling van de gastvrijheidseconomie (initiatief Europese Unie). Voor de vrijetijdssector is duurzaamheid een relevante trend die zijn beslag krijgt in de wensen (en eisen) van consumenten. Door hier slim op in te spelen met een passend aanbod en/of certificering, kan duurzaamheid een aantrekkelijke factor zijn in het toeristisch-recreatief product. Maar duurzaamheid als rode draad voor het Uitvoeringskader is meer dan dat. Het gaat om een balans tussen ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. Weliswaar is het uitvoeringskader primair gericht op versterking van de regionale economie van Steenwijkerland (‘profit’), maar daarbij worden geen oogkleppen opgezet.

Sociale vitaliteit en leefbaarheid WaterReijk kent ook een duidelijk ‘people’-kant van duurzaamheid. Naast een aantrekkelijke bestemming voor binnenlandse en buitenlandse gasten is WaterReijk ook ‘gewoon de achtertuin’ van bewoners van de gemeente Steenwijkerland en omgeving. Hier wonen en werken ondernemers, werknemers en beheerders uit het gebied die zelf ook in het gebied hun ontspanning vinden. En soms ook de last ondervinden van het recreatie en toerisme (bijvoorbeeld drukte op de wegen). Maar bovenal is de vrijetijdssector van belang voor de werkgelegenheid in de gemeente. En daarmee draagt de sector bij aan het behouden en aantrekken van bewoners en werknemers naar de gemeente. Daarmee is het gebied zelf en de vrijetijdssector nauw verbonden met de leefbaarheid binnen de gemeente.

Recreatie en natuur Vooral in een gebied als WaterReijk Weerribben Wieden moet blijvend gestreefd worden naar een balans met ‘planet’ en ‘people’.

29

30

Kansen voor duurzaamheid Al met al hangen de waarden van ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’ nauw met elkaar samen. Verstoring van de balans zal uiteindelijk ook de vrijetijdssector niet ten goede komen. Andersom zijn er kansen te benutten wanneer combinaties mogelijk zijn tussen people / planet en profit. De certificering van het Nationaal Park WeerribbenWieden in het kader van het Handvest voor Duurzaam Toerisme – als eerste nationaal park in Nederland – straalt af op het imago van WaterReijk als toeristische bestemming. Maar ook de subsidieregeling voor elektrisch aangedreven (rondvaart)boten draagt bij doelstelling op het gebied van duurzame energie én het imago en de beleving van het gebied bij de toerist (‘stil en schoon’). Kansen liggen verder op het gebied van duurzame energie. In WaterReijk komt veel biomassa vrij in de vorm van rietreststoffen. Dit zou benut kunnen worden voor de opwekking van duurzame energie, die vervolgens weer in het gebied gebruikt kan worden. Op deze manier zou niet alleen bijgedragen kunnen worden aan de doelstelling meer duurzame energie op te wekken, maar bestaan er mogelijk ook kansen gelden te genereren voor de reststoffen, die vervolgens weer gebruikt kunnen worden voor (beheer en onderhoud in) het gebied. Vanuit het Nationaal park Weerribben Wieden worden momenteel de mogelijkheden voor de productie van duurzame energie uit biomassa verkend.

31

32

4.2

Waterrecreatie

voor het buitenland. Ook in WaterReijk Weerribben Wieden is er een afnemende trend in het aantal watersporters zichtbaar. Dit kan worden herleid uit de scheepvaarttellingen die de provincie Overijssel uitvoert bij de provinciale bruggen en sluizen. Overigens gaat het wel nog steeds om relatief hoge aantallen. De passages door recreatietoervaarders van de brug van Ossenzijl zijn vergelijkbaar met de passages van bruggen en sluizen in Friesland en Zeeland.

Doelstelling Op het gebied van waterrecreatie werken we aan het aantrekkelijker maken van WaterReijk voor bezoek en verblijf door watersporters. Waterrecreatie is een breed begrip. Om gericht investeringen te kunnen bepalen, is vanuit de werkgroep de focus gelegd op de recreatietoervaarders in WaterReijk. De inschatting is dat in het toeristisch-recreatief product voor deze doelgroep de grootste winst is te boeken op weg naar de centrale ambitie voor het gebied ((meer bestedingen, langer verblijf en meer gasten). Het gaat dan ook om een grote groep van bezoekers3. In dit verband wordt in deze paragraaf gesproken over de watersport. Daaronder wordt verstaand het (toeristisch) varen met een pleziervaartuig waarmee meerdaagse tochten (kunnen) worden gemaakt. Het gaat dus niet op de Gieterse punters en rondvaartboten. Daarbij gaat het ook niet zozeer om de vaste ligplaatshouders in het gebied, maar de toervaarders die op een meerdaagse tocht het gebied WaterReijk aandoen en één of meerdere overnachtingen in het gebied maken.

Vakanties en vakantieovernachtingen van Nederlanders met de boot als logiesvorm, 2002, 2008 en 2009 x 1000 2002 2008 2009 Vakanties Binnenland 921 787 658 Buitenland 194 203 192 Totaal 1.115 990 851 Overnachtingen Binnenland 5.862 4.976 4.058 Buitenland 1.204 1.958 1.912 Totaal 7.066 6.934 5.970 Bron: ContinuVakantieOnderzoek, NBTC-NIPO Research Recreatievaart

180000 170000 160000 150000

Wat is er aan de hand? In het algemeen kan gesteld worden dat het aantal vakanties en overnachtingen met de boot in Nederland de afgelopen 10 jaar afneemt. Meer Nederlanders kiezen voor hun watersportvakantie

140000 130000 120000 110000 100000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

3

Als we de brug bij Ossenzijl als maatstaf nemen voor het aantal boten dat het gebied aandoet, dan gaat het in 2011 om 27.292 boten. Er kan worden geschat de gemiddelde bezetting op een boot 2,7 personen is (Water Recreatie Advies, Ontwikkeling Watersport Provincie Overijssel, 2010). Dat betekent dat er ongeveer 2,7 x 27.292 = 73.688 watersporters WaterReijk bezoeken

Figuur Totale brug- en sluistellingen Noordwest Overijssel m.b.t. recreatievaart 2000 t/m 2011. NB: dit is inclusief dubbeltellingen van verschillende bruggen en sluizen. De figuur geeft vooral een beeld van de trend.

33

Een andere trend is dat de watersporter moeilijker wordt om te activeren. De boot wordt steeds meer een (luxe) caravan. De gemiddelde lengte van de boot neemt toe en voorzieningen aan boord zijn daarmee ook beter geworden (walstroom, koelkast, verwarming, televisie, computer, etc.). Betere voorzieningen en comfort aan boord vragen ook navenante voorzieningen aan land. Stroomaansluitingen met voldoende (16) ampère bijvoorbeeld. En doordat mensen ouder worden, worden goede opstap- en afstapmogelijkheden belangrijker. Alleen als het comfortabel is, zijn mensen bereid langer te blijven in een haven4.

Een wilde gedachte en een sommetje Stel dat de watersporters die nu in WaterReijk komen allemaal één nacht extra blijven in het gebied… Wat levert dat dan op? Een sommetje met de volgende uitgangspunten…: het aantal passages bij de brug bij Ossenzijl nemen we als basis voor het totaal aantal watersporters dat WaterReijk aandoet, dan komen we in 2011 tot 27.292 bootpassages (op basis van sluis- en brugtellingen). 5 het aantal opvarenden per boot kan worden geschat op 2,7 . volgens een onderzoek van NBTC-NIPO Research uit 2009 geven watersporters met een eigen boot gemiddeld 17 euro per persoon, per dag uit.

Hoewel WaterReijk Weerribben Wieden veel mogelijkheden heeft voor recreatietoervaarders, is de verblijftijd in de havens van het gebied beperkt. Dit komt overeen met de overtuiging bij ondernemers dat dit gebied nog te veel wordt gezien als doorvaart-gebied, veelal op weg naar Zuid-Friesland of als een hele korte stop op een rondreis. Aangezien WaterReijk nog steeds grote aantallen watersporters trekt, kan het gebied flink profijt hebben als watersporters langer in het gebied verblijven en daardoor meer gaan besteden. Daarmee kunnen de gevolgen van de dalende trend van het aantal watersporters worden opgevangen. Ook het aantrekken van meer dagbezoekers kan hieraan bijdragen.

…leidt tot de volgende som: 27.292 boten x 2,7 personen per boot x 17 euro bestedingen per persoon/per dag = 1.252.702 euro. Als elke watersporter dus één nacht langer blijft in het gebied, ongeacht het aantal dagen/nachten dat hij/zij nu blijft in het gebied, levert dat in potentie ongeveer 1,2 miljoen euro aan extra bestedingen op. Uiteraard is deze som niet ‘hard’ te maken, aangezien er aannames en gemiddelden nodig zijn en het (bestedings)gedrag van watersporters uiteindelijk niet te voorspellen valt. Bovendien hoeven de bestedingen ook niet allemaal in WaterReijk uitgegeven te worden. Toch geeft het een aardige indicatie van de potentiële opbrengst voor het gebied wanneer erin wordt geslaagd watersporters langer te laten verblijven in het gebied.

Aantal bootovernachtingen en verblijftijd bezoekende boten in jachthavens

Vaargebied

Aantal jachthavens

Aantal bootovernachtingen in 2009

WaterReijk Weerribben Wieden 57 IJsseldelta 15 IJssel en Vecht 9 Zuidoost Overijssel 9 Totaal 90 Bron: Ontwikkeling watersport provincie Overijssel 2010

37.075 10.381 5.350 3.802 56.608

Verder besteedt een watersporter op een dagtocht (met eigen kajuitjacht) ongeveer 29 euro per dag, per persoon volgens onderzoek van NBTC-NIPO Research uit 2009. Het lijkt er echter op dat deze groep een stuk minder groot is in WaterReijk. Op basis van een onderzoek naar vakantievaren in Noordwest-Overijssel – WaterReijk en IJsseldelta – uit 2010 blijkt dat 3% van 6 de watersporters voor een dagtocht naar Noordwest-Overijssel komt .

Gemiddelde verblijftijd 1,3 1,2 2,1 1,9 1,4

4

Bron: WaterRecreatie Advies (dec 2010). ontwikkeling Watersport IJsselmeergebied, deelrapportage Overijssel). 5 Waterrecreatieadvies, Ontwikkeling Watersport Provincie Overijssel, 2010

6

Bron: Persbericht GOBT, november 2010, ‘Toervaarders dik tevreden over watersportgebied Noordwest Overijssel’

34

Waar willen we naar toe? ‘Van doorvaargebied naar bestemmingsgebied’. WaterReijk Weerribben Wieden heeft de watersporter veel te bieden, ook naast het varen door de unieke natuur en landschap. Juist aan land zijn er tal van mogelijkheden voor uitstapjes, bijvoorbeeld om met de fiets of te voet het WaterReijk te ervaren. En daarbij historische Zuiderzeestadjes als Blokzijl en Vollenhove te bezoeken, of de gezellige drukte van Giethoorn. Bovendien is WaterReijk een goede uitvalsbasis voor nog tal van andere uitstapjes in de omgeving, zoals een dagje Zwolle / Kampen, hunebedden bezoeken bij Havelte of bezoekjes aan een breed palet van andere typen landschappen en natuurgebieden in de omgeving. Rivier- en deltalandschappen, polderlandschappen, meren, bos en hei: het is allemaal aanwezig op korte afstand van het WaterReijk.

Ingeschat wordt dat deze mogelijkheden niet voldoende worden benut en/of niet voldoende bekend zijn. Daarmee lopen ondernemers in het gebied omzet mis. Er is zowel winst te behalen in het aantrekken van bezoekers voor een dagtocht, als in het stimuleren van een langer verblijf van watersporters die een meerdaagse reis maken. Bijvoorbeeld via de chartervloot is een interessante doelgroep te bereiken, zeker in de schouderseizoenen. Wanneer recreatietoervaarders het gebied bezoeken en hier tevreden op terugkijken, dan zullen zij sneller op herhaling komen. Bovendien kan het leiden tot goede PR via mond-op-mond reclame aan andere watersporters. Welke impulsen onderscheiden we en welke projectvoorstellen horen daarbij? • Bestemming bereikt Om als bestemmingsgebied aantrekkelijk te zijn voor watersporters, en in het bijzonder voor meerdaagse vakanties, zijn goede havens en voorzieningen essentieel. Dit zijn – ook in letterlijke zin – de ankerplaatsen van de watersporter. Voldoende ruimte, goede basisvoorzieningen, gastvrij onthaal, gerichte informatievoorziening, aantrekkelijke omgeving, nabijheid van voorzieningen, etc. bepalen de kwaliteit en het gemak dat een watersporter kan worden geboden. Investeringen zijn nodig om deze ankerplaatsen voldoende aantrekkelijk te houden voor de watersporter die steeds meer zoekt naar kwaliteit en gemak. Onder deze impuls onderscheiden we de volgende projectvoorstellen: •

Figuur waterrecreatie: van doorvaartgebied naar verblijfsgebied

35

W1: Opwaardering en kwaliteitsslag gemeentelijke havens met een samenhang van: − Uitbreiding aantal ligplaatsen − Opwaardering basisvoorzieningen, waaronder het havenkantoor

36

− − −

te laten verblijven in het gebied7. Hierdoor maakt men kennis met het gebied en neemt de kans op een herhalingsbezoek toe. Maar ook meer kleinschalige activiteiten voor de watersporter dragen hieraan bij. Het mes snijdt bovendien aan twee kanten: niet alleen worden watersporters verleid te komen naar en te verblijven in het gebied, ook voor toeristen en recreanten aan wal kunnen waterevenementen een boeiend spektakel zijn.

Ruimtelijke herschikking van functies Stimuleren van WiFi Algehele kwaliteitsverbetering

2. Warm welkom Een watersporter die WaterReijk binnen vaart moet zich welkom voelen en zich snel het gebied eigen kunnen maken. Een goede informatievoorziening is daarin van belang. Waar kan ik aanleggen, waar kan ik naar toe varen, welke activiteiten zijn er te ondernemen? Door hier goed op in te spelen, ontstaan er kansen om watersporters niet alleen prettig te laten varen door het gebied, maar juist ook om hen ideeën aan te reiken voor andere activiteiten en bezienswaardigheden in het gebied (en daarbuiten). Denk aan de cultuurhistorie van het gebied maar ook ‘belevenissen’ en evenementen in het gebied. Verder betekent een warm welkom ook een gemakkelijke toegang tot goede aanlegvoorzieningen (zie ook hierboven).

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: W5: Vaarvierdaagse W6: Proefvaren W7: Optimalisatie evenementenkalender 4. Blauwe schakels De mogelijkheden om te toervaren in WaterReijk zijn groot. Toch zijn op plaatsen nog aanvullende schakels in het vaarroutenetwerk denkbaar. Daarmee kunnen routes / vaarrondjes worden gecreëerd, vaarverkeer kan beter geleid worden en/of kunnen nieuwe water-toegangen tot WaterReijk ontstaan.

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: W2: Welkomst- en informatieborden voor watersporters W3: Welkomstpakket voor watersporters W4: WaterReijk Gastenkaart

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: W8: Verkenning doortrekken Vloddervaart W9: Verkenning vaarweg Kuinre-Emmeloord

3. Bruisende waterevenementen De natuur, het landschap en het water zijn belangrijke redenen voor watersporters om naar WaterReijk te komen en er te blijven. Hieraan zouden aanvullende bezoek- en verblijfmotieven toegevoegd kunnen worden in de vorm van evenementen en activiteiten, gericht op de watersporter. Bestaande evenementen als het Overijssels Waterevent laten zien dat dit bijzonder succesvol kan zijn om gasten aan te trekken en voor een periode

5. ‘Kom van die boot af!’ WaterReijk biedt meer dan alleen toervaren in een uniek landschap, ook voor de watersporter. ‘Aan land’ zijn tal van bezienswaardigheden en activiteiten.

7

Het tweede Overijssels Waterevent van 13 tot 15 april 2012 trok meer dan 20.000 bezoekers.

37

38

Wanneer het lukt om de watersporter van zijn boot af te krijgen, is de kans groter dat hij langer verblijft in het gebied en meer zal besteden. Een goede informatievoorziening is een belangrijke voorwaarde om de watersporter van de boot te krijgen: hij moet immers weten wat er te doen is op de wal. Met de impuls ‘warm welkom’ – en in het bijzonder het projectvoorstel voor het welkomstpakket – wordt hier al aan gewerkt. De volgende stap is om de watersporter te faciliteren en uit te dagen andere activiteiten te ondernemen en daarmee wellicht langer te blijven in het gebied. De projectvoorstellen onder deze impuls zijn hierop gericht.

De toeristisch gebiedsregisseur en SWS gaan samen verkennen of een dergelijke organisatie ook voor WaterReijk – en wellicht een groter gebied – aantrekkelijk kan zijn. De eerste actie hierin is om een gesprek aan te gaan met de Marrekrite om bestaande kennis en ervaringen te inventariseren.

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: W10: Faciliteren aanlegvoorzieningen bij bedrijven W11: Sloepenarrangementen W12: Herontwikkeling Strand Blauwe Hand W13: Kwaliteitsimpuls toegankelijkheid waterland Verkennen mogelijkheden organisatie van beheer en onderhoud voorzieningen waterrecreatie De gebiedspartners schatten in dat winst is te behalen in betere samenwerking en afstemming in het beheer en de aanleg van nieuwe voorziening voor waterrecreatie (bijvoorbeeld aanlegplaatsen). Een interessante referentie is ‘de Marrekrite’ in Friesland. Dit is een soort recreatieschap te water dat voorzieningen voor de waterrecreatie in aanlegt en onderhoudt. Deze voorzieningen zijn gratis voor watersporters. Wel wordt hen gevraagd om door de aankoop van een wimpel bij te dragen aan de financiering hiervan. In de Marrekrite werken 21 Friese gemeenten en de provincie samen met tal van andere belanghebbenden, gericht op effectieve, aantrekkelijke en kwalitatief hoogstaande voorzieningen voor waterrecreatie.

39

40

Vervoer en verbindingen

8

Eerste mogelijkheid

Laatste mogelijkheid

Wat is er aan de hand? De meeste bezoekers van WaterReijk komen met eigen vervoer. Er zijn nauwelijks tot geen ‘harde’ gegevens over de vervoersmiddelen waarmee mensen naar het gebied komen, maar een veilige inschatting is dat dit vooral gebeurt met de auto en boot. De regio is dan ook goed bereikbaar over de weg en het water. Het openbaar vervoer wordt nu zeer beperkt gebruikt om naar het gebied te komen8. De stations Steenwijk en Meppel bieden weliswaar goede openbaar vervoer poorten aan de rand van het gebied, maar het openbaar vervoer van station naar het gebied kent beperkingen. De buslijnen dekken (logischerwijze) niet het gehele gebied en zijn beperkt in rijtijden en –frequentie.

Frequentie za./zo.

Binnen het thema vervoer onderscheiden we het utilitair vervoer en het recreatief vervoer. In het utilitair of functioneel vervoer is de hoofdreden voor een verplaatsing om van A naar B te komen. Bij recreatief vervoer – vooral fietsen, wandelen, kanovaren – is de verplaatsing een middel om te ontspannen en dingen te beleven en zien. Het onderscheid is niet altijd hard, maar is binnen het thema gebruikt om te structureren.

Laatste mogelijkheid

Doelstelling Dit onderdeel gaat over het optimaliseren van vervoer van/naar en binnen WaterReijk en het recreatief routenetwerk.

Eerste mogelijkheid

Bovendien is er nog winst te halen in de informatieontsluiting vanuit deze stations – maar ook in algemene zin – over vervoersmogelijkheden van/naar het gebied. Frequentie ma.t/mvrij.

4.3

Vervoerstypen & verbindingen WaterReijk Treinverbindingen Intercity Zwolle-Meppel-Steenwijk-Leeuwarden Intercity Leeuwarden-Steenwijk-Meppel-Zwolle Stoptrein Zwolle naar Leeuwarden: Stoptrein Leeuwarden naar Zwolle:

1x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur

07.20 05.45 05.50 05.05

23.20 21:46 00.54 23.35

1x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur

07.20 07.46 06.50 06.36

23.20 21.46 00.54 23.35

Busverbindingen Lijn 70: Steenwijk-Zwartsluis Lijn 70: Zwartsluis-Steenwijk Lijn 71: Zwartsluis-Vollenhove Lijn 71: Vollenhove-Zwartsluis Lijn 75: Scheerwolde-Marknesse Lijn 75: Marknesse-Scheerwolde Lijn 76: Luttelgeest-Steenwijk Lijn 76: Steenwijk-Luttelgeest Lijn 276: (natuurexpress) Ossenzijl-Steenwijk Lijn 276: (natuurexpress) Steenwijk-Ossenzijl Lijn 675: Blessedijke-Scherpenzeel Lijn 675: Scherpenzeel-Blessedijke Lijn 171: Marknesse-Zwartsluis Lijn 171: Zwartsluis-Marknesse

1x per uur 1x per uur 2x per uur 2x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur niet niet 2x per dag 2x per dag 2x per dag 2x per uur

06.48 06.06 05.58 06.14 07.11 06.32 06.35 06.32 15.15 07.36 6:20 15:43

18.48 18.06 22.52 23.12 19.11 18.32 18.35 18.32 16.00 08.26 07.50 18.13

1x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur 1x per uur Alleen za niet niet 1x per uur 1x per uur niet niet niet niet

08.31 08.58 07.58 07.13 09.41 10.03 10.02 09.32 -

17.31 17.58 23.53 23.15 18.41 19.03 19.02 18.32 -

Tabel overzicht mogelijkheden openbaar vervoer van/naar en binnen WaterReijk

De vraag kan dan worden gesteld of het gebruik van openbaar vervoer beperkt is vanwege een beperkte vraag of vanwege een beperkt aanbod. In elk geval kan in algemene zin worden geconcludeerd dat WaterReijk dat automobilisten en vaarrecreanten het gebied goed kunnen bereiken, waardoor het openbaar vervoer nauwelijks een volwaardig alternatief vormt.

In het Visitor Managementplan van het Nationaal Park Weerribben-Wieden uit

2009 wordt gerefereerd aan een onderzoek uit 1995 voor De Wieden, waaruit bleek: 42% van de bezoekers komt met de auto en 32% met de motorboot. In dit plan wordt ook gesteld dat in 2005 slechts 1% van de bezoekers van De Wieden met het openbaar vervoer kwam.

41

42

Er is bijvoorbeeld geen extreme drukte of zeer kostbare parkeergelegenheden in het gebied, wat het openbaar vervoer een aantrekkelijker alternatief zou maken. Daarbij speelt ook nog eens dat toeristen en recreanten in algemene zin niet snel geneigd zijn de bus te pakken om naar een natuurgebied en groen-blauw landschap als Weerribben-Wieden te gaan9.

WaterReijk – aanvullend op het openbaar vervoer – vorm te geven. Recreatief verkeer Wandelen, fietsen, (kano)varen is dé manier om het unieke landschap, de natuur en de stadjes en dorpjes in WaterReijk te beleven10. De bestaande recreatieve infrastructuur en verschillende routes bieden hiervoor goede mogelijkheden. Optimalisaties zijn mogelijk door ontbrekende schakels te realiseren in het netwerk en door te werken van afzonderlijke routes in het gebied naar één routenetwerk in het gehele gebied. Zo is onlangs een fietsknooppuntennetwerk gerealiseerd, waardoor fietsers gemakkelijk en snel eigen routes door het gebied kunnen samenstellen en volgen.

De gebiedspartners merken dat de vervoersvraag binnen het gebied – bezoekers willen van A naar B binnen WaterReijk – diffuus is. Recreanten hebben sterk individuele vervoerswensen. Het openbaar vervoer biedt vanwege zijn beperkingen geen aantrekkelijk alternatief om deze diffuse ‘kris-kras-relaties’ te accommoderen. Dit geldt niet alleen voor bezoekers, maar ook voor het personeel / stagiaires van (recreatie)ondernemingen. Wel is al enkele jaren geleden gestart met een regiotaxi in NoordwestOverijssel, die invulling kan geven aan de specifieke vervoerswensen van gasten en bezoekers. Gasten kunnen met 50% korting reizen in het weekend, ’s avonds na 18.00 uur en op routes waar geen openbaar vervoer rijdt. Nadeel is dat de taxi minimaal een uur van tevoren gebeld moet worden. Bovendien geven enkele partners aan dat de betrouwbaarheid van de regiotaxi te wensen overlaat.

Een goede infrastructuur en een recreatief routenetwerk door WaterReijk vormen de basis om recreatief verkeer te faciliteren en hiermee gasten aan te trekken. Er lijkt nog winst te behalen in het verder ‘laden’ van het routenetwerk met kwalitatieve voorzieningen, ‘beleving’ en activiteiten. Daar zit met name ook de ‘plus’ op het bestaande routenetwerk en de potentie om meer bestedingen te genereren van wandelaars, fietsers en vaarrecreanten.

Om het functioneel vervoer ten behoeve van recreanten en toeristen zonder eigen vervoer vorm te geven, zijn er wellicht kansen om dit binnen de vrijetijdssector zelf te organiseren. Onlangs is al door ondernemers uit het gebied met een initiatief gestart waarbij met eigen tuktuk’s invulling kan worden gegeven aan specifieke vervoersvragen van gasten, bijvoorbeeld van het station Steenwijk naar het eigen bedrijf. Hiermee nemen de ondernemers het heft zelf in handen om het vervoer binnen

10

Ook hiervoor geldt dat er weinig houvast is qua aantallen Vanuit het Visitor management Plan van het Nationaal Park is wel een indicatie te geven op basis van meetpunten voor fietsers en kano’s/boten in De Weerribben. Hierin wordt gesteld dat in 2007 in totaal 314.793 fietsers (tussen mei en oktober) en 66.604 kanoërs en andere boten (bijvoorbeeld ook fluisterboten en roeiboten) de meetpunten passeerden. In werkelijkheid zijn deze aantallen lager omdat dubbeltellingen (meerdere passages van dezelfde persoon) er niet uitgefilterd zijn.

9

Zie ook: Visitor Managementplan van het Nationaal Park WeerribbenWieden uit 2009

43

44

combinatie van wandelen, fietsen, varen met kleine boten, zoals kano, fluisterboot, roeiboot. Het biedt voor elk wat wils. Op kruispunten van routes zijn nog mogelijkheden over te stappen van de ene vervoersvorm op de andere. Maar het slow tour netwerk is meer dan wandel-, fiets- en vaarroutes alleen. Er is een afwisseling van rust, ruimte en stilte in natuur en landschap en dynamiek en gezelligheid rond knooppunten van routes en pleisterplaatsen. Er is daarmee tijd en ruimte voor beleving, cultuurhistorie, educatie en ‘verhalen’, maar anderzijds ook drukte, gezelligheid, ‘spelen’ en actie.

Waar willen we naar toe? Met een verbetering van de verplaatsingsmogelijkheden in het gebied – van A naar B – kan bezoekers van WaterReijk service en gemak worden geboden. De wens is een vervoersvorm beschikbaar te hebben die invulling kan geven aan de individuele ‘kriskras’-wensen door het gebied, als alternatief voor verplaatsing via het openbaar vervoer. Het ideaalplaatje voor het vervoer bestaat uit een mix van snel, flexibel, beschikbaar (24/7 als streven), duurzaam (groen / stil), innovatief en belevingswaarde. Verder is het zoeken naar een vervoersvorm waarvoor draagvlak bestaat bij de gebiedspartijen (en ondernemers) en die exploitabel is.

Het slow tour netwerk biedt kansen om de doelgroep ‘ingetogen aqua’ aan te trekken. Zij zoeken rust en ruimte met fiets- en wandelmogelijkheden, maar ook naar cultuur, historie, natuurbeleving en achtergronden/verhalen van het gebied. Het slow tour netwerk moet hierin voorzien. Voor ‘uitbundig geel’ liggen er kansen in bijvoorbeeld kanoën, maar ook om de ‘gezellige drukte’ te zoeken op knooppunten van routes en/of attracties voor het hele gezin. Welke impulsen onderscheiden we en welke projectvoorstellen horen daarbij? Impulsen die betrekking hebben op het faciliteren en opvangen van bezoekers vanuit andere gebieden naar WaterReijk zijn opgenomen in de volgende paragraaf onder het thema Gastvrije Poorten.

Figuur vervoer: naar een slowtour-netwerk

1. Kriskras door het gebied Er is geconstateerd dat in het verleden al meerdere malen is geprobeerd om het functioneel vervoer in WaterReijk te vergemakkelijken en belevingswaarde toe te voegen. Een voorbeeld is de bus die in het gebied een vaste ronde reed en waarin mensen konden op- en afstappen op elk gewenst moment.

De ambities voor het recreatieve routenetwerk laten zich vatten in de term ‘slow tour netwerk WaterReijk’. Het streefbeeld dat hierbij hoort, bestaat uit een routenetwerk dat de unieke natuur, het bijzondere landschap en de stadjes en dorpjes in WaterReijk optimaal ontsluit. Het unique selling point van het gebied wordt daarmee toegankelijk en beleefbaar. Het netwerk bestaat uit een

45

46

Ook de huidige natuurexpress – van het station Steenwijk naar het bezoekerscentrum van De Weerribben in Ossenzijl – wordt niet als een succes gezien. Het is gebleken dat het introduceren van een compleet nieuw systeem en vervoersmiddel ‘van bovenaf’ en voor het hele gebied lastig te realiseren en exploiteren is. Daarom wordt ervoor gekozen bestaande, meer kleinschalige initiatieven rond de tuktuk’s en de eco-waterliner verder uit te bouwen (groeimodel).

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: V3: Ontbrekende schakels V4: Vaarroutenetwerk voor boten met geringe diepgang V5: Marketing en promotieactiviteiten slow tour Meer in algemene zin zijn verbindingen te leggen met projectvoorstellen onder de andere thema’s. Hier liggen kansen om het slow tour netwerk te ‘laden’. Denk bijvoorbeeld aan het cultuurhistorisch erfgoed of de voorstellen voor herontwikkeling van het strand bij Blauwe Hand en het klimbos (zie onder paragraaf 4.5).

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: V1: Uitbouwen initiatief tuktuk’s V2: Uitbouwen initiatief eco-waterliner

Verbeterd inzicht in vervoersbehoefte en –wensen consument Er is geconstateerd dat weinig bekend is over de wijze waarop bezoekers op dit moment het gebied binnenkomen en wat hun wensen zijn (routes, vervoersmiddelen, frequenties, kwaliteit, etc.). Meer kennis en inzicht hierin moet de gebiedspartners in staat stellen om nog beter in te spelen op de vraag van de gasten van WaterReijk bij onder andere het uitbouwen van het tuktuk-initiatief en eventueel aanvullende vervoersmogelijkheden. Om het kennisniveau te verhogen, kan aansluiting worden gezocht bij de WaterReijk Academie. De gemeente zal mogelijkheden hiervoor verkennen, in samenwerking met de andere gebiedspartners.

Ook een goede informatieontsluiting over vervoersmogelijkheden van/naar het gebied is van groot belang. Dit wordt meegenomen in projectvoorstellen onder het thema ‘gastvrije poorten’11. 2. Slow tour netwerk WaterReijk Onder de noemer ‘slow tour netwerk WaterReijk’ wordt gewerkt aan het realiseren van de ambities voor het recreatief verkeer. Dat begint met het verder uitbouwen en verbinden van de recreatieve routestructuren. Dit biedt kansen om de bestaande sterkte van het gebied – de beleving van natuur en landschap – verder te benutten. Daarnaast zit winst in het toevoegen van kwaliteit en beleving aan het routenetwerk. Een goede vertaling naar marketing en promotie biedt kansen om andere / nieuwe doelgroepen aan te trekken.

11

Zie projectvoorstel voor de OV-poorten Steenwijk en Meppel en projectvoorstel voor de digitale poort (ontsluiting informatie via website en app’s)

47

Naar A6

48

4.4

Gastvrije poorten & knopen

instapmogelijkheden voor recreatieve routes. Daarnaast is de poort bij voorkeur ook zelf een bestemming, heeft attractiewaarde. We willen WaterReijk op termijn via zes of zeven poorten ontsluiten, elk met een thema / icoon en attractie voor bepaalde doelgroepen. We onderscheiden:

Doelstelling Binnen dit thema gaat het om het uitbouwen van gastvrije poorten naar WaterReijk en om het versterken van het netwerk van toeristische knopen en pleisterplaatsen.

1. Natuurpoort St. Jansklooster naar de Wieden: hier gaat het om afronding van een locatieontwikkeling en uitbouw voorzieningen rondom bezoekerscentrum Natuurmonumenten. 2. Natuurpoort Ossenzijl naar de Weerribben: hier gaat het om een nieuw te realiseren combinatie van een bezoekerscentrum van het Nationaal Park, horeca en verblijfsaccommodaties. 3. Zuiderzeepoort Zwartsluis als entree naar zowel Wieden, Zwartemeer als IJsseldelta: voorzieningen zijn hier al grotendeels aanwezig. 4. Watersportpoort Blokzijl: op dit moment al een knooppunt met veel voorzieningen voor watersporters en entree vanuit het Westen; het licht voor de hand de poortfunctie op termijn uit te bouwen. 5. OV-poorten in Steenwijk en Meppel: beide eerste centrale stations met basis voorzieningen zoals OV-fiets en horeca liggen op relatief korte afstand van het hart van WaterReijk. Zwolle is één van de belangrijkste overstappunten van ons land en opent ook naar WaterReijk. 6. Hollands Venetiëpoort Giethoorn: ligt in het hart van de regio, maar is tegelijk entree voor veel dagtoeristen, waarvan een deel verleid kan worden breder gebruik te maken van wat de regio te bieden heeft. Hier gaat het om samenhangende en op specifieke doelgroepen toegesneden voorzieningen.

Wat is er aan de hand? Bij gastvrijheid hoort dat je bezoekers prettig ontvangt bij de deur, de garderobe wijst, uitlegt wat de mogelijkheden zijn en op hun gemak stelt. Dat geldt voor een goed restaurant maar ook voor een top toeristische regio. De poorten vormen de eerste kennismaking. Maar de huidige entrees tot het gebied zijn onduidelijk. Parkeer voorzieningen zijn soms ontoereikend. Er is sprake van een gefragmenteerde informatievoorziening en er blijven kansen liggen om gasten mee te nemen in het verhaal van WaterReijk. De attractiewaarde van poorten kan worden vergroot. De bezoekerscentra in het gebied - die als natuurlijke poorten moeten fungeren - zijn deels verouderd (Ossenzijl) of vragen om doorontwikkeling (St. Jansklooster). Ook Giethoorn in het hart van de regio is voor veel gasten een entree naar WaterReijk, maar mist eigentijdse faciliteiten en internationale allure. Ook via de ‘digitale poort’ – website, app’s - is WaterReijk nog onvoldoende toegankelijk en vindbaar. Eenmaal aangekomen in de regio zijn toeristische overstappunten, parkeerplaatsen en pleisterplaatsen dé plekken om gasten te bedienen met informatie of voorzieningen. Dat netwerk van knopen is nog maar ten dele ontwikkeld en er liggen ook kansen voor “business” op deze plekken. Waar willen we naar toe? Poorten, dat zijn dé entrees naar WaterReijk. Ze fungeren als eerste opvangpunt voor gasten, er wordt face-to-face informatie verstrekt, er is horeca, voldoende parkeergelegenheid en

49

50

In de meeste gevallen zijn poorten niet alleen een entree naar WaterReijk, maar ook ingang voor andere landschappen / watersportgebieden: ze creëren samenhang op de schaal van Noordwest-Nederland en zijn knopen in dat grotere verband. Bijvoorbeeld Ossenzijl als ingang naar de Rottige Meente en het Kuinderbos. Of Zwartsluis dat opent naar het nationale landschap van de IJsselvallei, Station Steenwijk dat ook de Heerlijkheid Eese en de Havelterberg ontsluit of Nationaal Park Dwingelderveld dat makkelijk vanuit Meppel kan worden bereikt. Zie ook de kaart bij paragraaf 2.3.

regio zijn toegevoegd. Hier gaat het om de verbinding van toeristische modaliteiten (varen, fietsen, wandelen) gecombineerd met parkeren en informatievoorziening (basics). Poorten zijn per definitie TOP’s, maar niet andersom. Pleisterplaatsen zijn concentraties van toeristische voorzieningen aan routes in het gebied en gekoppeld aan bestemmingen zoals stadjes, dorpen of strand Poorten fungeren per definitie tevens als pleisterplaats. En ook TOP’s kúnnen pleisterplaats zijn, maar niet elke TOP is automatisch een pleisterplaats. Andersom is niet elke pleisterplaats een overstappunt. Het Uitvoeringskader – en de uitwerking daarvan via en investeringsprogramma - moet richting geven aan upgrading van poorten, knopen en pleisterplaatsen. Uitdaging is enerzijds het toevoegen van “economische waarde” aan poorten, knopen en pleisterplaatsen. Op die plekken komen de meeste gasten en is het een kwestie van halen (informatie) en eventueel ook brengen (bestedingen). Uitdaging is anderzijds het toevoegen van “recreatieve mobiliteit” (modaliteiten, routes, voorzieningen) aan de belangrijkste plekken in het toeristische netwerk. In een enkel geval zal de het komende jaren de uitdaging zijn om business, horeca, overstap- & parkeervoorzieningen juist te ontvlechten en verrommeling tegen te gaan (bijvoorbeeld kruispunt N762/N334).

Figuur poorten: herkenbare entrees naar het WaterReijk

Welke impulsen onderscheiden we en welke projecten horen daarbij? In het kader van dit Uitvoeringskader willen we op de volgende manieren impulsen geven aan het netwerk van herkenbare entrees naar WaterReijk, knopen en pleisterplaatsen binnen de regio, informatie en gastvrijheid:

Poorten moeten voor de bezoeker herkenbare entrees tot het gebied gaan vormen. Er zijn basisvoorzieningen voor bezoek en er is plaats voor recreatief ondernemerschap. Aanvullend op de poorten, is er een sterk netwerk van toeristische knooppunten en pleisterplaatsen. We onderscheiden: Knopen, dat zijn de grote Toeristische Overstappunten op schaal Overijssel en kleinere “P&I’s van WaterReijk” – parkeerplaatsen met voorzieningen - die op de schaal van de

51

52

Het RBT beheert een website en werkt aan digitale informatie in de vorm van een regio-app. Ook aan deze digitale bereikbaarheid willen we via het Uitvoeringskader een impuls geven.

1. Realiseren nieuwe poorten Met deze impuls wordt onder meer ingezet op de afronding / realisering van twee natuurpoorten, een heldere entree in Giethoorn en voorzieningen om het station van Steenwijk ook te laten functioneren als herkenbare ingang naar en pleisterplaats binnen WaterReijk.

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: P7 WaterReijk app’s

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: P1 Poort Ossenzijl P2 Poort St. Jansklooster P3 Poort Giethoorn P4 OV-poorten Steenwijk, Meppel en Zwolle 2. Versterken netwerk van toeristische knopen en pleisterplaatsen: Onder deze noemer willen we een impuls geven aan (parkeer)voorzieningen, verknopen van routes, en informatieverstrekking om op die manier straks tot een sluitend netwerk te komen. Knopen genereren business en dat willen we stimuleren. Gastvrije ondernemers zijn elk op eigen manier ambassadeur van WaterReijk. We willen ook dat netwerk een impuls geven door gerichte cursussen in gastheerschap. Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: P5 Cursus gastheer- en gastvrouwschap P6 Uitbouwen TOP-netwerk 3. Verbeteren digitale bereikbaarheid van WaterReijk: Ofschoon “klassieke” informatie van gastheer-naar-bezoeker, via bebording, panelen of brochures nog steeds werkt, worden digitale informatie en e-marketing de komende jaren steeds belangrijker.

53

54

4.5

Toerisme het jaar rond

trekken. Wel zijn dagtoeristen in het “gezellig lime-segment” in potentie gasten die voor meerdaagse arrangementen en in groepsverband terugkomen, leert de ervaring. De belangrijkste uitdagingen voor de komende jaren zijn: Blijf dagtoerisme uit het lime-segment gastvrij bedienen met vertrouwde én vernieuwende attracties. Zet daarnaast vooral in op de doelgroep “ingetogen aqua”: cultuurtoeristen en natuurvorsers, een binnenlandse markt met ook een internationale component, die komt voor kleinschaligheid en streekeigen beleving. Zet verder in op groeiende doelgroep van vriendengroepen, jaarclubs, familieweekenders, sportievelingen enz. die door het jaar heen korte vakanties maakt en belevenissen zoeken, het zogenaamde segment “uitbundig geel”. Dat is een relatief grote en groeiende doelgroep. Kijk ook specifiek naar de markt van ouderen die geïnteresseerd zijn in cultuur & comfort en creëer daarvoor aantrekkelijke accommodaties en arrangementen. Bedien de groeimarkt van zakelijk bezoek door buitengewone faciliteiten voor congressen en conferenties te ontwikkelen.

Doelstelling Het thema “toerisme het jaar rond” zet in op product-marktpartner-combinaties die bijdragen aan het verlengen van het recreatieseizoen en het verbreden van het aanbod aan gastvrije accommodaties en belevenissen, om daarmee nieuwe doelgroepen aan te kunnen trekken. Wat is er aan de hand? WaterReijk trekt vooral gasten in het zomerseizoen: watersporters, dagtoeristen. Maar dit hoogseizoen is relatief kort en veel ondernemers zijn niet gericht op de schouderseizoenen. Ze sluiten dan de deuren, waardoor er dan ogenschijnlijk weinig te beleven is in de regio: een zichzelf versterkend effect. Het verlengen van het seizoen naar lente en herfst is van vitaal belang voor ondernemers. En ook het winterhalfjaar (ijs!) heeft kansen voor WaterReijk. Belangrijke obstakels zijn op dit moment het beperkte aanbod aan hoogwaardige verblijfsaccommodaties. Ook het aanbod van indoor en all-weather belevenissen is nu nog bescheiden. Er worden momenteel al verschillende evenementen in voor- en naseizoen georganiseerd (Waterevent, Pinksteren kunstmanifestatie enz.), maar het aanbod is nog gefragmenteerd. Op de seizoenen toegesneden toeristisch programma – op water én land – kan helpen het seizoen te verlengen en trekt specifieke doelgroepen. Cultuur- en natuurtoeristen zijn wat dat betreft interessant.

Welke impulsen onderscheiden we en welke projecten horen daarbij? Bij het thema “seizoensverlenging” richten we ons in het kader van het Uitvoeringskader specifiek op de doelgroepen ingetogen aqua (cultuurtoeristen, natuurvorsers, vitale ouderen) en uitbundig geel (groepen, beleveniszoekers) – conform de speerpunten van Marketing Oost – naast de groeiende markt voor zakelijke bezoekers. We willen daarbij de volgende impulsen geven:

Waar willen we naar toe? De belangrijkste uitdaging is nieuwe groepen van bezoekers naar WaterReijk te trekken buiten de drukste dagen (midweek), buiten het hoogseizoen (in lente en herfst) en in het ijsseizoen. Het blijkt lastig doelgroepen die de regio nu al frequenteren (watersporters, dagtoeristen) op extra tijdstippen of in andere seizoenen aan te

1. Cultuurhistorisch erfgoed in de schijnwerper Bij deze impuls gaat het om een “plus” op het reguliere onderhoud en herstel van monumenten en stadsgezichten,

55

56

3. Quality lodges De impuls “quality lodges” gaat over het verbreden aanbod kwalitatief hoogstaande verblijf- en congres accommodaties. Wanneer WaterReijk meerdaags verblijf wil genereren voor bijvoorbeeld de zakelijke markt, voor ouderen of cultuur- en natuurzoekers die gesteld zijn op kwaliteit, dan moet er aansprekend aanbod worden gepresenteerd of gerealiseerd. Er zijn ondernemers die hier nu al business in zien (Vollenhove, De Eese), maar mogelijk ontstaan de komende jaren nieuwe initiatieven.

om het opnieuw leesbaar maken van de geschiedenis of om nieuwe bestemmingen voor erfgoed. Focus op iconen van WaterReijk zoals de vestigingen van Steenwijk en Blokzijl, de molens van de Weerribben, de Botterwerf en de klif van Vollenhove of het Verdronken dorp. Verder gaat het om samenhangende presentatie van het erfgoed en zorgen voor duurzaam beheer door onder andere een sterk vrijwilligersnetwerk. Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: S1 Multimediale presentatie cultuurhistorisch erfgoed S2 Versterken vrijwilligersnetwerk erfgoed S3 Herstelpakket cultuurhistorisch erfgoed S4 Eigentijds maritiem erfgoed

Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: S11 Bosrijk de Eese S12 Vollenhove Estate S13 Bootlodges S14 Attenderen zakelijke markt op mogelijkheden WaterReijk

2. Evenementen en belevenissen voor alle seizoenen: Dit moet een impuls gaan betekenen voor bezoekers in voor- en naseizoen die op maat bediend worden met programma dat uitnodigt voor meerdaags verblijf. Enerzijds gaat het om groepen die avontuurlijke belevenissen zoeken – er zijn bijvoorbeeld ondernemersinitiatieven voor een klimpark en een speelbos – anderzijds worden individuele rustzoekers bediend met arrangementen voor wandelen en kanoën. Onder deze impuls worden de volgende projectvoorstellen gedaan: S5 Klimpark Strandhoeve S6 IJstijd in WaterReijk S7 Wandelen in WaterReijk S8 Wandelen met de seizoenen, wandelen voor fijnproevers S9 Speelbos Staatsbosbeheer S10 Uitbreiding Dierenpark Taman Indonesia

Figuur seizoensverlenging: toerisme het jaar rond

57

58

4.6

Rode draad promotie & marketing

Be good and tell it. De vier inhoudelijke doelstellingen en daar mee verbonden impulsen dragen bij aan het verbeteren van het toeristisch product zelf en aan slimme marktcombinaties (be good). Promotie en marketing zijn essentieel om het product onder de aandacht te brengen (tell it). Doelstelling voor promotie & marketing is om de naamsbekendheid van WaterReijk te vergroten, het imago te verbeteren en potentiële bezoekers gericht kennis te laten maken met WaterReijk. Daarvoor is door Marketing Oost een nieuwe profilering ontwikkeld – WaterReijk – en heeft “dochter” WaterReijk Marketing sinds 2009 de marketing overgenomen van de VVV’s in de Kop van Overijssel. WaterReijk Marketing zet primair in op de doelgroepen “ingetogen aqua” en “uitbundig geel” en focust onder meer op waterrecreatie en hoogwaardig verblijf. Voor WaterReijk is er een regiospecifieke invulling van promotie en marketing, voor een deel betaald uit de Marketing Impuls Toerisme Overijssel (MITO). Te denken is aan emarketing, deelname aan beurzen, een regiomagazine, promotie gekoppeld aan schaatsevenementen, welkomstpakketten voor watertoeristen, mediacampagne enzovoorts. Deze promotionele activiteiten zijn uitermate zinvol en te verbinden met elk thema en vrijwel alle impulsen. Omdat de invulling al is opgepakt door WaterReijk Marketing en grotendeels is gefinancierd, zijn promotie & marketing niet als afzonderlijk thema uitgewerkt in dit Uitvoeringskader en ook niet geladen met specifieke initiatieven of projectvoorstellen.

59

60

5

ORGANISATIE, FINANCIERING EN VERVOLG

Stuurgroep regisseert de uitvoering Het ligt voor de hand dat de Stuurgroep Toeristische Ontwikkeling Steenwijkerland (STOS) de regie blijft houden op de vervolmaking en uitvoering van het uitvoeringskader. Daarbij hoort ook een consultatie van de achterbannen. Niet alleen om draagvlak te verwerven in het gebied, maar ook om ondernemers en andere partijen uit te dagen met aanvullende projectvoorstellen te komen. Zoals al eerder gezegd, zouden passende initiatieven eventueel nog kunnen worden meegenomen in het op te stellen investeringsprogramma, maar gaat het er vooral om extra private investeringen te genereren. Uiteindelijk zal ook in de uitvoering van het uitvoeringskader – via een uitgewerkt investeringsprogramma – de STOS een rol als regisseur en voortgangsbewaker op zich kunnen nemen. Daarbij hoort ook permanente reflectie en periodieke evaluatie op de uitvoering van het uitvoeringskader: halen we onze doelen? Liggen we op koers?

Altijd klaar, nooit af Een Uitvoeringskader als dat voor WaterReijk is ‘altijd klaar, maar nooit af’. Het is klaar omdat op basis van de totstandkoming draagvlak, energie en concrete projectvoorstellen naar voren zijn gekomen waarmee de gebiedspartners aan de slag kunnen. Tegelijkertijd is het uitvoeringskader ook niet af. Binnen de kapstok van ambitie, doelstellingen en impulsen, is er ruimte voor nieuwe ideeën en projectvoorstellen. De vrijetijdssector is dynamisch en blijvende vernieuwing van het toeristisch-recreatief product is dus nodig. Bovendien is het uitvoeringskader nog ‘slechts’ papier. Er is nog een weg af te leggen om tot een investeringsprogramma en uitvoering van de projecten te komen. Naar een intentieverklaring Hoe nu verder? De Stuurgroep Toeristische Ontwikkeling Steenwijkerland (STOS) maakt van dit voorstel voor een uitvoeringskader een ‘definitief’ uitvoeringskader dat op het draagvlak kan rekenen van alle betrokken partners en hun achterbannen. Daarvoor lijkt eerst een consultatieronde nodig. Het verworven draagvlak kan vervolgens worden “vastgeklikt” in een intentieverklaring. Bijlage I is in feite al een aanzet voor zo’n overeenkomst in elementaire vorm. Overigens moeten alle betrokken partijen nog formeel gevraagd worden of ze kunnen instemmen met deze tekst. Binnen de gemeente wordt gedurende de zomermaanden de besluitvorming over het uitvoeringskader in college en gemeenteraad voorbereid. Dit traject is voorzien in het najaar van 2012. De gemeente is straks een belangrijke cofinancier van het Uitvoeringskader.

5.1

Richting investeringsprogramma en financiering

Uiteindelijk moeten op basis van een ‘definitief’ uitvoeringskader de projectvoorstellen verder worden uitgewerkt en geconcretiseerd. Vooral om een nog beter inzicht te krijgen in de kosten en baten die gemoeid zijn met het project. Dit is nodig om businesscases op te kunnen stellen op basis waarvan afspraken kunnen worden gemaakt over de bijdrage van elke partner en de eventuele bijdrage van de provincie als co-financiering. Dit moet in het najaar uitmonden in een investeringsprogramma, met heldere afspraken over de financiering, waarvan de uitvoering meteen kan starten. Desgewenst kan zo’n investeringsprogramma in tranches worden uitgewerkt (b.v. een eerste tranche in het najaar van 2012, een volgende in 2013 enzovoorts).

61

Revolving fund Verschillende ondernemers zijn bereid forse investeringen te doen in het toeristisch product, bijvoorbeeld in de sfeer van accommodaties of voorzieningen. Het spreekt voor zich dat zij de investeringen uiteindelijk uit eigen middelen doen en daarbij rekenen met meerjarige opbrengsten. De uitwerking – van haalbaarheidsstudie naar sluitende business case – is in beginsel een zaak van de ondernemers zelf, ofschoon een bijdrage in de kosten daarvan zeer welkom lijkt. Ook geven ondernemers aan dat het lastig is om op dit moment leningen bij de bank te krijgen. Er is behoefte aan een fonds waaruit achtergestelde leningen kunnen worden verstrekt voor investeringen in het gebied. Ervaringen die Overijssel heeft met revolving funds voor innovatie, zouden als voorbeeld kunnen dienen. Voorstel is dit aspect ook uit te werken in het verlengde van het investeringsprogramma en het definitieve Uitvoeringskader.

Optelsom investeringsvragen Op basis van het huidige beeld van de projectvoorstellen kan zeer globaal en zeer voorlopig worden aangegeven wat de totale investeringskosten van het Uitvoeringskader zullen zijn en wat bij benadering de gevraagde investeringsimpuls van gemeente en provincie is.

Kosten opgeteld

Private impuls

Investeringsvraag

Waterrecreatie

2,5 miljoen

p.m.

0,8 miljoen

Vervoer & verbindingen

1,6 milj. + p.m.

0,1 milj. + p.m.

1,5 milj. + p.m.

Gastvrije poorten & knopen

13 miljoen

6,5 miljoen

0,5 miljoen + p.m.

Toerisme het jaar rond

3 miljoen + p.m.

1,8 milj. + p.m.

1,2 milj. + p.m.

Totaal

20,1 milj. + p.m.

8,4 milj. + p.m.

4,0 milj. + p.m.

62

Bijlage: overeenkomst tussen gemeente, ondernemers en andere belanghebbenden over de inhoud van het Uitvoeringskader Gastvrij WaterReijk en de uitvoering daarvan. De volgende partijen zijn betrokken geweest bij de voorbereiding van dit Uitvoeringskader en onderschrijven de inhoud. Ze spreken af zich maximaal te zullen inspannen voor het tot uitvoering brengen van de verschillende initiatieven. Zij steken daar tijd, good will en zo nodig ook geld in om te kunnen komen tot sluitende business cases. Elk van de partijen fungeert als ambassadeur van het Uitvoeringskader Gastvrij WaterReijk en is bereid daar ook actief andere partners bij te zoeken. Was getekend: - … - … - …

63