Full Reserve Banking Onderzoek Chicagoplan 1930

Independent Social Responsible Funding Sustainable - Investments - Trading - Savings - Return on capital Transitie-nr. RB2691907281F

Full Reserve Banking Onderzoek Chicagoplan 1930 Inhoud • • • • • • • • • •

Inleiding Functies van geld Definitie full reserve banking Afschaffen staatsschuld Verminderen private schuld Creatie van geld Balansverkorting Vrijval reserves Rente en inflatie Overige punten

1 1 2 2 3 5 6 8 9 10

Inleiding In augustus 2012 is door het IMF een moderne versie van het ‘Chicagoplan’, een plan uit 1930 voor full reserve banking doorgerekend. Het plan was oorspronkelijk ontwikkeld om de financiële crisis van de jaren dertig op te lossen en zou nu gebruikt kunnen worden om de huidige financiële crisis op te lossen. De in dit plan voorgestelde hervorming van het financiële systeem bestaat uit splitsing van het betalingssysteem en de kredietcreatie-functie van de banken. De uitkomst van deze berekening is het ophouden van het bestaan van de staatsschuld, sterke vermindering van de private schulden en op langere termijn 10% meer economische groei. Daarnaast wordt de financiële stabiliteit verbeterd en bankruns voorkomen. In mei 2013 heeft mevrouw van Dixhoorn, namens het Sustainable Finance Lab (SFL), een initiatief van Herman Wijffels om ideeën te ontwikkelen voor verduurzaming van het financiële systeem, contact met De Blije Bank gezocht. Dit om de haalbaarheid en de voor- en nadelen van het hiervoor genoemde plan te bespreken en de publieke discussie over geld(schepping) te stimuleren. De kennis en ervaring van De Blije Bank is hierbij waardevol in het vormen van een juist oordeel over dit internationaal voorstel en het bieden van een alternatief. De Blije Bank is een product van UnitedPeople Foundation (UPF) die innovatieve financiële producten en diensten ontwikkelt en promoot. In dit document geven we in het kort weer wat we van het Chicagoplan vinden en wat wij als oplossing zien om het financiële systeem te verduurzamen. We beginnen in het kort eerst met de functies van geld te beschrijven. Daarna gaan we in op de betekenis van full reserve banking. Vervolgens gaan we in op de punten van het Chicagoplan. In de laatste paragraaf, ‘Overige punten’, noemen we nog twee belangrijke punten waarmee we volgens ons het financiële systeem duurzamer kunnen maken. Punten die niet in het Chicagoplan worden genoemd.

Functies van geld Hieronder geven we kort weer wat volgens ons de functies van geld zijn. Dit verduidelijkt hoe we in de hierna volgende paragrafen naar bepaalde punten kijken. Theorie, wat in de schoolboekjes wordt genoemd 1. Transactiemiddel 2. Rekenmiddel 3. Bewaarmiddel (pensioenen etc.) Ons inziens ook heel belangrijk voor het systeem (1) 4. Administratieve verdeelsleutel aandeel in het gebruiksrecht van de totale productie 5. Administratieve afspiegeling van de productiecapaciteit (arbeid) op een bepaald moment in de tijd (2) 6. Administratieve afspiegeling van de ontwikkeling op de balans in de reële wereld Praktijk (3) 7. Speculatiemiddel

"Our world is not made worse by bad people, but by good people doing nothing" © 2013 United People Foundation, founding fathers of www.bankofjoy.net | www.deblijebank.nl

1


Toelichting voorgaande punten 4, 6 en 7 1) Verdeling van het inkomen over kapitaal, arbeid en verschillende bevolkingsgroepen moet in evenwicht zijn anders hapert het systeem. 2) Als in de reële wereld de voorraad reële materiële activa (woningen, bedrijfsgebouwen, infrastructuur, productiemiddelen, vervoermiddelen en geproduceerde voorraden zoals bijv. appels) toeneemt, moet als tegenhanger hiervan in de financiële wereld de voorraad spaargeld ook toenemen. Immers de voorraad reële materiële activa (opgeslagen arbeid) is een voorraad toekomstig gebruiksgenot en het spaargeld vormt een voorraad toekomstig gebruiksrecht van het gereserveerde toekomstig gebruiksgenot. 3) Op dit moment wordt geld voor ca. 95% van het totale transactiebedrag in de wereld voor speculatieve doelen gebruikt c.q. misbruikt. UPF is van mening dat met fiscaal- en overig beleid dit tot een minimum moet worden beperkt.

Definitie full reserve banking In het Chicagoplan 1930 wordt voorgesteld om de overheid een bedrag van ongeveer 184% van het nationaal inkomen aan nieuwe schulden rentevrij geld in omloop te laten brengen. Dit nieuwe geld mag alleen gebruikt worden om de staatsschuld, hypotheekschuld en consumptieve kredieten af te lossen en als tegenwaarde dienen tegen alle bij de banken aangehouden spaartegoeden (deposito’s). Dit laatste punt wordt in het Chicagoplan het full reserve banking systeem genoemd. In de hierna volgende paragrafen noemen wij dit kort samengevat de ‘administratieve truc’, om het effect wat daar beschreven staat mogelijk te maken. Volgens de bedenkers van het Chicagoplan en het IMF draagt de hiervoor genoemde creatie van geld en reserves door overheden bij tot het verminderen van risico’s op een bankrun. UPF vraagt zich af wat je als depositohouder aan dit nieuwe geld hebt, als je er (bijna) niks mee mag doen. In de paragraaf over ‘Balansverkorting’ en de laatste paragraaf ‘Overige punten’ noemen wij belangrijke alternatieven om bankruns te voorkomen. In de definitie van UPF is full reserve banking een systeem waarbij de beschikbare hoeveelheid geld voor minstens 100% is gedekt door een voorraad reële materiële activa (zie punt 5 en 6 bij de ‘Functies van geld’). Dus geen nieuw papier of elektronisch geld zonder enige waarde in omloop brengen conform het Chicagoplan. Dat geld hoeft namelijk geen verband te houden met wat er in de reële wereld gebeurt. In een duurzaam financieel systeem wordt een maximum gesteld aan de hoeveelheid geld die men in omloop brengt. De voorraad reële materiële activa bestaat per definitie uit: bedrijfs- en overheidsgebouwen, woningen, infrastructuur (grond-, weg- en waterbouwkundige werken, telecommunicatie, energie systemen), productie- en vervoermiddelen, reeds geproduceerde voorraden en overige reële materiële activa. Voor het bepalen van de maximale hoeveelheid geld die er mag zijn in een duurzaam financieel systeem, zijn de waarden van grond, goodwill, octrooirecht, licenties, software en nog te produceren voorraden zoals te delven energie (gas) en grondstoffen etc. geen reële materiële activa die worden meegeteld. Als we dit toch doen, creëren we een instabiel systeem met speculatieve bubbels en inflatie etc. Indien we in een breder perspectief naar de duurzaamheid van een economie kijken, dient volgens UPF het delven en gebruik van energie en grondstoffen wel als een vermindering van de rijkdom (toekomstige mogelijkheden) in de balans en resultatenrekening van een land en/of de wereld als geheel te worden verwerkt.

Afschaffen staatsschuld In het Chicagoplan 1930 wordt voorgesteld om een administratieve truc toe te passen waardoor de staatsschuld in één klap of in een paar stappen komt te vervallen. UPF is van mening dat dit plan voor het grootste deel niet wenselijk is. Tevens zijn wij van mening dat, als je iets gebruikt, je daar netjes voor moet betalen. En dat dit uitgangspunt ook voor overheden geldt. Het kan niet zo zijn dat je door toepassing van een slimme administratieve truc zomaar ineens niet meer hoeft te betalen voor wat je (hebt) gebruikt.


2


Bij punt 6 van de ‘Functies van geld’, geven we aan dat geld een administratieve afspiegeling is, van wat er op de balans in de reële wereld gebeurt. De overheid in Nederland heeft ultimo 2011 excl. grond en nog te delven energie (gas) voor een bedrag van € 374 miljard (62% van ons BNP) aan reële materiële activa staan. Het is ons inziens niet nodig dat de overheid dit bedrag aan toekomstig gebruiksgenot volledig contant betaalt. Er is in Nederland voldoende spaargeld (administratieve afspiegeling van toekomstig gebruiksrecht) aanwezig om de bouw of aanschaf van de hiervoor genoemde activa met geleend geld te betalen. Op het moment dat deze voorraad reële activa daadwerkelijk wordt gebruikt (in de boeken zien we dit in de vorm van afschrijving) hoeft er pas voor deze activa te worden betaald. Dit kan de overheid in de toekomst betalen uit belastingen die ze voor het gebruik van deze publieke voorzieningen int. Aanvullend op de EU-norm dat overheden niet meer dan 60% van hun BNP aan schuld mogen hebben, zijn wij van mening dat de staatsschuld volledig moet zijn gedekt door een voorraad reële zinvolle publieke materiële activa, die past bij de draagkracht van het land. Welke activa nu wel of niet zinvol is en past bij de draagkracht van een land is een grijs gebied. Immers wordt een snelweg alleen maar aangelegd om EU subsidies op te strijken en of om meer staatsschuld te mogen maken? Of voorziet deze snelweg nu in de reële behoefte? Vandaar dat volgens UPF voorlopig nog een plafond van 60% van het BNP zinvol is om te blijven gebruiken. De wens om de staatsschuld af te schaffen en dat de overheid toch blijft betalen voor wat ze gebruikt, kunnen we grotendeels in voorzien door een “Sale and lease back” formule toe te passen. Bij dit plan verkoopt de overheid in elk land apart (bijna) haar hele voorraad aan reële publieke materiële activa aan een nieuwe in elke land apart op te richten nationale coöperatieve gemeenschapsbank, zoals De Blije Bank die zal starten vanuit ‘UnitedPeople Coöperatie’. Het is de bedoeling dat deze organisatie in de plaats komt van bijna alle financiële organisaties die er nu zijn. De coöperatieve gemeenschapsbank financiert dit bijvoorbeeld met pensioengeld, omdat we het financiële systeem anders gaan inrichten (zie ook paragraaf ‘Balansverkorting’). Voor het gebruik van deze activa betaalt de overheid jaarlijks een vorm van huur aan de coöperatieve gemeenschapsbank. De coöperatieve gemeenschapsbank kan hiermee aan haar verplichting voldoen aan pensioengerechtigden en overige spaarders, om hen in de toekomst een uitkering te verstrekken en/of hun spaargeld terug te geven. Voor problematische schulden (bijvoorbeeld het deel van de staatsschuld dat boven de 60% van het BNP van een land uit komt) en “Odious Debt” (schulden als gevolg van politiek wanbeleid, waar de burgers bijna geen voordeel van hebben genoten) moet een oplossing komen. Voor dit deel van de staatsschuld zijn we van mening dat er ook gesproken moet worden over kwijtschelding. Groot deel van deze kwijtschelding kan worden betaald met het voorstel wat we in de paragraaf over ‘Balansverkorting’ bespreken.

Verminderen private schuld Het Chicagoplan 1930 stelt voor om een administratieve truc toe te passen waarbij de hypotheekschuld en consumptieve kredieten in één klap of in een paar stappen komen te vervallen. UPF is van mening dat dit plan voor een groot deel niet wenselijk is. Als je iets gebruikt, dan zal je daar ook netjes voor moeten betalen. Dit uitgangspunt geldt dus ook voor de private sector. Het kan niet zo zijn dat je door toepassing van een slimme administratieve truc, zomaar ineens niet meer hoeft te betalen voor wat je (hebt) gebruikt. Het Chicagoplan gaat uit van een homogene groep van schuldenaren. Concreet betekent dit dat men er vanuit gaat dat binnen de groep van huishoudens iedereen evenveel schuld heeft. In de praktijk zien we dat de groep schuldenaren sterk heterogeen is, dat de ene persoon bijna geen schuld heeft of een positief saldo en de ander veel schulden heeft. Eerlijk schuld kwijtschelden kan dus niet in het Chicagoplan. Bij punt 6 van de ‘Functies van geld’, geven we aan dat geld een administratieve afspiegeling is van wat er op de balans in de reële wereld gebeurt. In Nederland hebben we ultimo 2011 excl. grond voor een bedrag van € 960 miljard aan woningen staan. Het is ons inziens niet nodig dat dit bedrag aan toekomstig gebruiksgenot contant wordt betaald. Er is in Nederland voldoende spaargeld (administratieve afspiegeling van toekomstig gebruiksrecht) aanwezig om de bouw of aanschaf van hiervoor genoemde activa met geleend geld te betalen.


3


Op het moment dat de voorraad reële materiële activa werkelijk wordt gebruikt, hoeft er pas voor deze activa worden betaald. Op de hiervoor genoemde voorraad aan woningen hebben we in 2011 een bruto hypotheekschuld van € 624 miljard staan. Het gespaarde bedrag aan spaar-, levensverzekeringen en beleggingsproducten die direct aan de hypotheken zijn gekoppeld hebben een waarde van ca. € 180 miljard. Deze spaargelden moeten ons inziens boetevrij in 2013 op de hypotheekschuld worden afgelost, zodat er alleen een netto hypotheekschuld over blijft. Op macroniveau hebben we niet echt een probleem met de huidige netto hypotheekschuld. Het is wel een probleem dat een groot deel van de mensen in Nederland erg veel moet betalen voor wat men geleverd krijgt. In onderstaand rekenvoorbeeld geven we een redelijk voorbeeld van wat huishoudens in Nederland nu in de praktijk ervaren, namelijk dat men in 30 jaar ca. € 200.000 (twee honderd duizend euro) te veel voor het gebruik van een woning moet betalen. Dit bedrag bestaat voor ongeveer de helft uit kosten voor een speculatieve bubbel (grondprijs) met bijkomende redelijke financieringskosten. De andere helft bestaat uit het feit dat banken te hoge hypotheekrente rekenen. Vergelijking woningwaarde en woonkosten Nieuwbouwkosten(1) aantal m2 woonruimte Grondkosten(2)(3) aantal m2 grond Totaal huidige / reële woningwaarde Geplande looptijd van de hypotheek in jaren Verwachte gemiddelde loonsverhoging per jaar Marge gemiddelde bank / UnitedPeople Totaal door te berekenen kosten per jaar Geplande hypotheekkosten in 30 jaar Geplande hypotheekkosten per maand

Huidige waarde 100 € 1.500 200 € 430

Reële waarde

150.000 € 1.500 86.000 € 100 € 236.000

30 2,5% 2,5% (gemiddelde bank) 5,0% € 460.564 € 1.279

30 2,5% 0,5% 3,0%

150.000 20.000 € 170.000

Verschil(4)(5)

€ 330

66.000 € 66.000

(UnitedPeople)

€ 260.198 € 723

€ 200.366 € 557

1) Werkleijke waarde is afhankelijk van woningtype, afwerkingsniveau en staat van onderhoud. 2) Kosten voor gemeente voor het aanleggen van infrastructuur in de woonwijk is gemiddeld ca. € 20.000 per woning (€ 100 per m2). 3) Bij een appartement zelfde aantal m2 invoeren als bij woonoppervlakte. 4) Kosten als gevolg van vermoedelijke speculatieve bubbel in de prijs van de woning. 5) Kosten als gevolg van bovenmatige kosten (winstmarge) die banken gemiddeld in rekening brengen.

De speculatieve bubbel in de prijs van woningen is primair het gevolg van het liberaliseringbeleid dat de overheid heeft gevoerd. Onlangs is er een rapport van een Tweede Kamer commissie verschenen waarin de politieke partijen het boetekleed aantrekken. Dat ze veel te laat hebben ingegrepen om de speculatieve bubbel in de huizenmarkt aan te pakken. Ook wordt in dit rapport vermeld dat men een regiospecifieke maatregel wil invoeren om speculatieve bubbels te voorkomen en beperken. Als we de gegevens van Nederland en een paar andere landen over een langere periode bekijken, komen wij tot de conclusie dat mensen minimaal 10% van de aanschafprijs van woningen plus bijkomende kosten zelf moeten sparen. Hier bovenop zou men ook nog het volledige bedrag aan speculatieve bubbel eerst zelf moeten sparen en niet meer mogen lenen. Dit is de allerbeste manier om speculatieve bubbels en inflatie de kop in te drukken. En te voorkomen dat mensen hier onnodig voor moeten blijven betalen. Voor mensen die te veel voor de aanschaf van hun woning hebben betaald is het erg lastig om op een eerlijke manier dit probleem met kwijtschelding op te lossen. Degene die te veel voor de woning heeft ontvangen zou dit eigenlijk moeten terugbetalen. Hoeveel jaren en stappen moeten we hiervoor terug in de tijd? En met welke rente en belastingaftrek etc. om dit op grote schaal met elkaar te verrekenen? Hier komt ook nog bij dat er een groep mensen is, die meer dan de aanschafprijs van de woning heeft geleend.


4


Deels om bijkomende kosten voor het kopen van de woning en (overbodige) financiële producten te betalen en deels ook om maar gelijk een nieuwe/andere auto etc. te kopen. Een deel van deze mensen heeft vervolgens netjes gespaard en afgelost. Een ander deel van de mensen heeft dit niet gedaan en er lekker op los geleefd. Hoe gaan we dit probleem nu eerlijk oplossen? Totdat we hiervoor een praktisch haalbare en eerlijke oplossing hebben gevonden, zit er niets anders op dan mensen gewoon te laten betalen voor de hypotheek die ze genomen hebben en alleen bij echte probleemgevallen de schuld kwijt te schelden. Banken rekenen in Nederland gemiddeld een marge van 2,5% tussen rente die men aan spaarders geeft en rente die men bij hypotheeknemers in rekening brengt. Dit doet men al heel erg lang zo. Als we in Nederland een variant op de al meer dan 2 eeuwen oude Deense “Hypotheek obligatie systeem” toepassen, kan de marge worden beperkt tot ongeveer een half procent. Het verschil van 2% rente bespaart in het bovenstaand voorbeeld in 30 jaar tijd € 100.000 (honderd duizend euro). Dit bedrag komt ongeveer overeen met wat mensen nu aan hypotheekrenteaftrek (HRA) van de overheid denken te krijgen. Hoezo denken te krijgen? Welnu, als we de HRA afschaffen kunnen we het belastingtarief op arbeid voor de eerste twee belasting-schijven met 6% verlagen. Jan en Annie modaal hoeven hierdoor samen ca. € 3.000 per jaar minder belasting te betalen, zonder dat men gebruik van de HRA hoeft te maken. Dit heeft een positief effect op de economie (zie ook de opmerking bij punt 4 van de ‘Functies van geld’). Zowel bij hypotheken als bij overige leningen zijn banken en overige financiële organisaties een aantal jaren veel te ruimhartig omgesprongen met toekenning hiervan. En is er te weinig aandacht geweest voor de zorgplicht die men heeft om te voorkomen dat mensen en overheden in de problemen komen. De problemen die hierdoor ontstaan moeten de banken etc. zelf op hun eigen kosten oplossen.

Creatie van geld In het Chicagoplan 1930 wordt voorgesteld om de wet te veranderen, zodat de overheid voortaan geld creëert en dit niet meer door private banken wordt gedaan. Het nieuwe door de overheid te scheppen geld zou renteen schuldvrij zijn. Dit in tegenstelling tot het geld wat nu door banken wordt gecreëerd. Voor het creëren van geld zou de overheid een aan de economie gerelateerde rekenregel moeten hanteren. UPF is groot voorstander van dit plan. In het Chicagoplan wordt niet (duidelijk) aangegeven hoe deze rekenregel eruit zou moeten zien. Wij zijn hier heel duidelijk over. Ter voorkoming van inflatie, opdat er te veel geld in omloop wordt gebracht, moet creatie van geld worden gekoppeld aan iets met een reële waarde. De vraag is aan welk reëel iets we dit koppelen? Volgens diverse mensen moet ter voorkoming van inflatie, creatie van geld worden gekoppeld aan goud. Als we de cijfers van de VS en de EU over de periode van 1900 tot 1971 (de periode met koppeling van geld aan goud) en van 1971 tot 2013 (de periode zonder koppeling van geld aan goud) op een rijtje zetten, dan zien we geen bewijs voor dit argument. Wel zien we de volgende twee problemen als we creatie van geld koppelen aan goud. Ten eerste dat we een monopolie/afhankelijkheidspositie creëren voor/van goud ten opzichte van alle andere goederen en diensten. Hiermee leggen we weer alle macht buiten onszelf in handen van een kleine groep mensen die veel goud in bezit heeft. Met vergelijkbare systemen hebben we tot op heden geen positieve ervaringen opgedaan. Op het moment van dit schrijven kost een ounce (30 gram) goud ongeveer $ 1350. Volgens officiële cijfers is nu over de hele wereld ongeveer 160.000 ton gedolven goud beschikbaar. Dit is afgerond 23 gram per hoofd van de wereldbevolking. Als de hiervoor genoemde hoeveelheid goud bijvoorbeeld een afspiegeling van het inkomen per hoofd van de wereldbevolking per jaar moet gaan vertegenwoordigen, kost 23 gram goud ongeveer 10.000 US dollar. Serieus koppelen van geld aan goud heeft in dit voorbeeld als tweede probleem een enorme verschuiving van bezit en macht naar een kleine groep mensen die nu veel goud in bezit heeft. Geldcreatie koppelen aan de omvang van de economie klinkt eenvoudiger dan het in praktijk is. Zie hiervoor ook onze opmerkingen hieronder en in de paragraaf over ‘Rente en inflatie’. Vandaar dat UPF hier maar deels voor kiest.


5


UPF heeft gekeken naar de toepassingsmogelijkheid van een systeem dat het meest democratisch is, op decentraal niveau zelfregulerend werkt en het beste aansluit op de behoefte van alle mensen; en ook kan bijdragen tot de vorming van een inflatievrij “Welvaartsvast” geldsysteem. In de visie van UPF moet creatie van geld hierbij worden gekoppeld aan twee fundamentele basisrechten conform de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Namelijk het recht op leven (artikel 3) en het recht op werk met een eerlijke beloning (artikel 23). Het recht op leven wordt in deze context uitgevoerd met artikel 22, recht op sociale zekerheid, indien je deze nodig hebt. Het creëren van geld op basis van artikel 3 en 23 van het UVRM sluit aan op punt 4 en 5 van de ‘Functies van geld’. Dit sluit ook aan op de visie van UPF dat het leven zelf het belangrijkste goud is en niet de “bling” in kluizen van (centrale)banken. Goud kun je niet eten, het heeft dan ook niet meer dan een symbolische waarde. De dekking van geld moet ons inziens bestaan uit beschikbare voorraad reële materiële activa, die door en voor de mensen wordt gemaakt. Praktisch komt ons idee erop neer dat we periodiek (per maand) bekijken hoeveel kinderen en studenten van een bepaalde leeftijdsklasse we hebben. Welk bedrag aan kinderbijslag/studiebeurs vinden we dat deze moeten krijgen om een bepaald mandje aan levensbehoefte te kunnen kopen. Hoeveel volwassenen zijn er die een uitkering nodig hebben? Hoeveel uur wordt er in de formele economie per periode gewerkt? (het gedeelte van de economie dat werkt met geld). Op basis hiervan wordt periodiek bepaald hoeveel geld er moet zijn (dit vormt samen het beperkte geld begrip M1). Als belangrijke correctie hierop moet nog rekening worden gehouden met punt 6 van de ‘Functies van geld’ (incl. deze correctie spreken we hier over het ruimere geldbegrip wat vergelijkbaar is met M2). Het is niet zo moeilijk om te begrijpen hoe dit nieuwe systeem in de praktijk werkt. Wat we hiervoor nodig hebben is een organisatie die administratief en juridisch lijkt op een kruising tussen een winkel en een bank. Op het moment dat we goederen en diensten (arbeid) aan deze organisatie leveren wordt geld geschapen. Op het moment dat we goederen en diensten (arbeid) van deze organisatie afnemen wordt geld uit roulatie genomen. Het principe dat hierbij wordt toegepast werkt hetzelfde als het goudsmidmodel wat we in Europa een lange tijd hebben gebruikt, voordat we het huidige geldsysteem gingen toepassen. Goud hebben we hierbij vervangen door reële goederen en diensten (arbeid) en papiergeld hebben we hierbij (bijna) volledig vervangen door elektronisch geld. Dit systeem vormt de basis om geldcreatie op basis van artikel 23 van het UVRM mogelijk te maken. Met een kleine toeslag in de verkoopprijs van deze nieuwe organisatie wordt periodiek ook voldoende geld uit roulatie genomen, wat op basis van recht op leven (artikel 3 UVRM) in omloop wordt gebracht. Hiermee kunnen we zorgen voor stabiele prijzen en evenwicht tussen geld, goederen en diensten. In het door UPF ontwikkelde systeem hoeft niemand meer arm en/of werkloos te zijn, omdat er niet genoeg geld op de juiste plaats en/of tijdstip aanwezig zou zijn. De mensen zijn in ons systeem iedere maand opnieuw zelf de bron voor creatie van geld voor wat in hun leven nodig is. In het huidige financiële systeem wordt nu structureel meer geld in omloop gebracht, dan wat voor de ondersteuning van de reële economie nodig is. Dit uit zich in structurele inflatie. De laatste jaren zien we ook het merkwaardige fenomeen dat we om banken te ‘redden’ duizenden miljarden in omloop brengen. Dit extra geld leidt tot bubbels in allerlei markten. Anderzijds zeggen we nu tegen groepen mensen in Amerika, Spanje en andere delen van de wereld, die nu mede door de crisis letterlijk in een tentje of nog erger wonen, dat we geen tijd en geld voor hen hebben. De Blije Bank en UPF zijn van mening dat het de hoogste tijd is geworden om andere prioriteiten te stellen.

Balansverkorting In het Chicagoplan 1930 wordt voorgesteld om de omvang van de balansen van de banken ongeveer te halveren. Ook in het rapport ‘Het financiële overgewicht van Nederland’ en een artikel van Hans de Geus op RTL-Z wordt met plausibele redenen ervoor gepleit om de balansomvang van de banken in ons land ongeveer te halveren. UPF gaat hier nog een flinke stap verder.


6


In onze visie is geld een publiek goed. Op dit moment hebben we een zeer duur, inefficiënt en grotendeels overbodig financieel systeem. Volgens ons moet niet alleen de balansomvang van banken, maar van de totale financiële sector (banken, pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en overige financiële organisaties) excl. derivaten, van de huidige ongeveer 800% van het BNP worden teruggebracht naar ongeveer 300% van het BNP. Reden hiervoor is dat een groot deel van de dekking van de balansomvang van het huidige financiële systeem bestaat uit lucht c.q. vertrouwen en alleen maar de belangen van de financiële sector dient. Wij zijn van mening dat de financiële sector dienstbaar moet worden gemaakt aan de samenleving. De beste manier om dit te doen is bijna alle financiële organisaties in ons land, de rest van europa en de wereld in één klap of in een paar stappen te nationaliseren. Of de werkzaamheden te laten uitvoeren door één nieuwe coöperatieve gemeenschapsbank per land die alle overbodige onzin eruit knipt middels balansverkorting. Het vormen van één organisatie per land is ook een goede oplossing voor het voorkomen van bankruns. Op basis van reële balansgegevens van het CBS 2011 en financiële gegevens van DNB december 2010 hebben we de onderstaande balans gemaakt die we hier verder kort bespreken. Reden dat we met wat verouderde gegevens werken is dat DNB na 2010 geen Statistisch bulletin meer uitgeeft. Het gaat hier nu even om een eerste indruk van de werking van ons voorstel te geven. Wij adviseren Sustainable Finance Lab (eventueel in samenwerking met De Blije Bank & UPF) hier nader onderzoek naar te doen. De hieronder getoonde balans heeft een omvang van ca. 270% van het bruto nationale inkomen in 2011.

Activa

Balans nieuwe coőperatieve gemeenschapsbank

Risicobuffer Liquide middelen

5% 10%

Woningen 960 Bedrijfsgebouwen 387 Infrastructuur 341 Productiemiddelen 176 Geproduceerde voorraden 100 Vervoermiddelen 46 Overige materiele vaste activa 32 Totaal reële vaste activa 2.042

65% 70% 70% 70% 70% 70% 70%

Spaaroverschot / saldo buitenlandsactief Balanstotaal (* € 1 miljard) 100%

81 Eigen vermogen 160 Primaire girale tegoeden

Passiva 5% 10%

81 160

Primaire depositos bij huidige banken Primaire deelname beleggingsfondsen Technische reserves pensioenen Technische reserves levensverzekeringen Technische reserves overige verzekeringen Totaal primaire spaartegoeden 85%

360 40 665 274 47 1.386

Spaartekort / saldo buitenlandspassief 1.627 Balanstotaal (* € 1 miljard) 100%

1.627

624 272 240 124 70 32 23 1.386

Activa In paragraaf ‘Beperken private schuld’ hebben we al beschreven dat de voorraad woningen excl. grond een omvang heeft van € 960 miljard. En dat hier een bruto hypotheekschuld van € 624 miljard op zit. Als we hierop de direct daaraan gekoppelde spaargelden in spaar-, beleg- en levensverzekeringsproducten op in mindering brengen, zodat we alleen een netto hypotheekschuld overhouden, wordt de balans aan beide kanten ongeveer 0,3 BNP kleiner. Dit vermindert risico en draagt bij tot financiële stabiliteit. Bij de overige voorraad reële vaste activa gaan wij ervan uit dat het voor een stabiel financieel systeem nodig is dat mensen een deel (bijvoorbeeld minimaal 20%) van een aanschafwaarde zelf aanbetalen. Men kan dus niet 100% van de aanschafwaarde lenen.


7


Discussies over welk percentage men zelf moet aanbetalen, of we nu wel of niet per activa en of lenercategorie een ander percentage moeten hanteren, laten we hier gemakshalve buiten beschouwing. We zien dat bedrijven op hun balanstotaal gemiddeld ongeveer 40% aan eigen vermogen hebben. In ons voorbeeld gaan we ervan uit dat mensen en organisaties gemiddeld 30% eigen geld meebrengen en de rest bij de nieuwe coöperatieve gemeenschapsbank lenen. Het totaal bovengenoemd bedrag aan reële vaste activa van € 2.042 miljard is excl. grond (speculatieve bubbel) en komt overeen met ca. 340% van ons bruto nationaal inkomen (BNP). In dit bedrag zit € 374 miljard aan voorraad publieke reële vaste activa van de overheid. Passiva Als we alle financiële organisaties in Nederland nationaliseren en de boekhoudingen hiervan consolideren, of de werkzaamheden hiervan voortaan laten uitvoeren door een nieuwe coöperatieve gemeenschapsbank, dan blijven aan de rechterkant van de balans bijna alleen nog maar primaire girale tegoeden, deposito’s, deelname aan beleggingsfondsen en opgebouwde rechten bij pensioenen verzekeringsmaatschappijen over. De primaire tegoeden zijn de door huishoudens en niet-financiële organisaties ingelegde gelden. Het bedrag aan door huishoudens en niet financiële organisaties opgebouwde verzekerde rechten, komt het meeste overeen met wat in het Statistisch bulletin van DNB wordt aangeduid met ‘technische reserve’. De overige middelen die nu op de balansen van de financiële organisaties staan kunnen we met het hiervoor genoemde beleid bijna volledig tegen elkaar wegstrepen (consolideren) en komt hierdoor bijna volledig te vervallen. In bovenstaand voorbeeld is het spaartekort/overschot op nul gesteld. In praktijk zal er vaak een klein verschil zijn tussen behoefte aan financiering en beschikbare hoeveelheid spaargeld. Als hier verstandig mee wordt omgegaan middels duurzaam beleid en een medemenselijke houding is dit geen enkel probleem.

Vrijval reserves In het Chicagoplan 1930 wordt aangegeven dat door de balansverkorting een deel van de eigen vermogen reserves van de banken vrij komt te vallen en gebruikt kan worden voor het verstrekken van leningen om hier productieve investeringen mee te doen. Men stelt dat dit goed is voor de economie. UPF onderstreept deze visie. Aanvullend merken we op dat door balansverkorting van de totale financiële sector in ons land van ca. 800% naar ca. 300% van het BNP, er ook voldoende eigen vermogen reserves vrijvallen om een ‘vuiltje’ van ongeveer € 100 miljard weg te poetsen. Dit gaat niet ten koste van de girale tegoede n, deposito’s, deelname in beleggingsfondsen en opgebouwde verzekerde rechten van het grote publiek. Het hiervoor genoemde bedrag bestaat uit twee delen. Namelijk ca. € 50 miljard problematische/oninbare schulden in de private sector, wat nu bij de banken op de balans staat; en volgens internationale afspraken afgeschreven zou moeten worden. Dit gebeurt nu niet want dan zijn de banken failliet. De overige € 50 miljard bestaat uit schuld van de overheid die boven de door de EU gestelde norm van 60% van ons BNP uit komt en niet door een voorraad reële publieke vaste activa is gedekt. Het doorvoeren van deze correctie draagt bij tot verbetering van de stabiliteit van het financiële systeem. Of we met het hiervoor beschreven plan ook in de rest van Europa de financiële problemen in voldoende mate op kunnen lossen is ons niet bekend. Wij schatten in dat een deel van de te betalen rekening om alles op te lossen bij de speciale “vriendenclub” moet worden neergelegd. Dit, omdat zij al jaren door allerlei “vriendendiensten” en “fiscale faciliteiten” veel te weinig belasting hebben betaald. Deze “vriendenclub” heeft in belangrijke mate het schuldenprobleem van de overheden mede veroorzaakt en er enorm van geprofiteerd. Deze maatregel draagt ook het beste bij tot de noodzakelijk door te voeren correctie voor punt 4 van de ‘Functies van geld’, om hiermee meer gezonde verhoudingen te krijgen.


8


Naar aanleiding van de ‘test case’ Cyprus hebben wij diverse signalen ontvangen, dat de dwangbijdrage van houders van tegoeden boven de € 100.000 een ‘blauwdruk’ wordt in de gehele Europese Unie. Er gaan zelfs stemmen op om de fileergrens uiteindelijk te stellen rond de € 21.000. Politici en banken zijn druk doende met het organiseren van een grootschalig ‘fileerfeest’ waarbij binnen afzienbare tijd, onder het mom van het ‘redden’ van banken, de allergrootste diefstal ooit in de geschiedenis zal plaatsvinden. Bestaande uit het overhevelen van (een paar) duizend miljard euro aan bezit van de middenklasse naar de eigenaren van een paar banken die we aanmerken als ‘TOO BIG TO FAIL’. Als we kijken naar het gevoerde overheden en banken beleid in de afgelopen twintig jaar, dan is dit een herhaling van de ontwikkelingen in de jaren twintig van de vorige eeuw. Daarmee vragen wij ons af of er hier niet eerder sprake is van ‘TOO BIG TO JAIL’.

Rente en inflatie In het Chicagoplan 1930 wordt aangegeven dat door hun plan de rentelast en inflatie fors daalt en dat dit goed is voor de economie. UPF onderstreept deze visie voor een groot deel. Het deel waar wij anders over denken is het volgende: in het Chicagoplan wordt voorgesteld dat de overheid een bedrag ter grootte van 184% van het BNP in omloop brengt als tegenwaarde van alle deposito’s (spaartegoeden). Zoals eerder gezegd, hier wordt een administratieve truc toegepast zodat de staatsschuld, hypotheekschuld en de consumptieve kredieten komen te vervallen. Hierdoor hoeft geen rente meer over de voormalige schulden en het consumptief krediet betaald te worden. Dit klinkt mooi en roept de vraag op: wie betaalt nu de rente die over de spaartegoeden (o.a. de pensioenen) betaald moet worden? Gaat het Chicagoplan ervan uit dat het in één klap lukt om inflatie af te schaffen en gebruik te gaan maken van “Welvaartsvast” geld?

In de ogen van UPF en De Blije Bank zijn rente en inflatie ethisch bezien beide een vorm van diefstal. Het beleid van de overheid dient erop gericht te zijn deze twee punten zoveel mogelijk te beperken. Op basis van cijfers van het Statistisch Bulletin van DNB en het CBS is te zien dat het voorstel wat we in de paragraaf over ‘Balansverkorting’ beschrijven, ertoe zal leiden dat jaarlijks een bedrag ter grootte van ca. 30% van ons nationaal inkomen minder aan rente en dividend (zinloos) wordt rondgepompt. Met ons voorstel om de rentemarge die banken nu bij hypotheken mogen rekenen, te beperken tot een half procent, wordt de rentelast aanvullend met € 12 miljard per jaar verlaagd. Dit heeft een positief effect op de reële economie. In essentie hebben we twee vormen van inflatie. Namelijk geldinflatie en prijsinflatie. Geldinflatie is de toename van de hoeveelheid geld. Deze inflatievorm is op basis van balansgegevens van de financiële sector relatief eenvoudig te meten. Door centrale banken worden de laatste paar jaar de gegevens hierover niet meer gepubliceerd en voor het grote publiek zichtbaar gemaakt. Vermoedelijke reden hiervoor is dat centrale banken niet willen dat het grote publiek kan zien wat de centrale banken en de rest van de financiële sector aan het doen zijn. Zo kunnen wij namelijk niet zien hoe slecht we er werkelijk voor staan. De hoogte van de prijsinflatie hoeft niet gelijk te zijn aan de geldinflatie. De prijsinflatie en met name de prijsinflatie voor consumenten wordt in de praktijk het meest als kengetal in de media etc. gebruikt. De prijsinflatie is veel lastiger te meten dan geldinflatie. Reden hiervoor is dat goederen en diensten in de loop van de tijd van naam, samenstelling, kwaliteit, inhoud van de verpakking etc. veranderen. Mooi voorbeeld hiervoor is Senseo koffie ten opzichte van gewone koffie. Is dit zinvol of houden we elkaar hier sensationeel voor de gek? Het CBS heeft ondanks dat wij en een aantal andere organisaties en mensen hier om hebben gevraagd, geen gegevens geleverd hoe de berekening van de inflatie nu precies wordt gedaan. Dit roept bij menig mens argwaan op dat het CBS de cijfers in de door de politiek gewenste richting ‘opleukt’. Deze argwaan wordt versterkt door het feit dat mensen in praktijk een hogere inflatie ervaren dan wat het CBS aangeeft. Ter voorkoming van oeverloze discussies of we iets nu moeten tellen als mutatie van het productievolume of de prijsverandering, adviseert UPF het geldcreatie volume te baseren op iets dat redelijk duidelijk meetbaar is, zoals de hoeveelheid mensen en de hoeveelheid arbeidsuren die in de formele economie gewerkt worden.


9


Als overgangsmaatregel en alternatief voor rente willen wij gebruik maken van een “Loon- en prijscorrectie”. De hoogte hiervan is gelijk aan de gemiddelde loonsverhoging in een land per jaar. Als de nieuwe staats- c.q. coöperatieve gemeenschapsbank dit toepast, dan geeft dat tevens een ‘opvoedkundige’ werking. We gaan immers met de loon- en prijscorrectie net zo lang door totdat bedrijven en werknemers stoppen met hun zinloze jaarlijkse ‘rituele dans’ om de prijzen en de lonen te verhogen en de overheid en/of een andere daartoe gemachtigde organisaties stoppen met het jaarlijks te veel geld in omloop te brengen. Door de rente die mensen op hun (pensioen)spaartegoeden krijgen gelijk te schakelen aan de gemiddelde jaarlijkse loonsverhoging hebben we meteen ook het probleem en discussie over bij pensioenfondsen te hanteren rekenrente opgelost. Zodra lonen en prijzen niet meer stijgen zakt de loon- en prijscorrectie naar 0%. Er hoeft dan alleen nog maar een kleine marge gerekend te worden voor de beheerkosten van het financiële systeem en het risico te dekken dat sommige leningen niet worden terugbetaald.

Overige punten Hieronder noemen we nog twee belangrijke punten waarmee we het financiële systeem duurzamer kunnen maken. Deze belangrijke punten worden niet in het Chicagoplan genoemd. Derivaten Volgens een aantal internationaal bekende financiële specialisten worden derivaten ook wel ‘financiële massavernietigingswapens’ genoemd. De redenen hiervan zijn: 1) Omvang van de bedragen die hierin omgaan. Afhankelijk van de cijfers waar men van uitgaat is het bedrag 10 tot 20 keer het totale wereldinkomen. 2) Het hoge risicovolle karakter van deze financiële producten. Tot 1996 bestond het fenomeen derivaten bijna niet. Door liberaliseren van de financiële markten is het gebruik van deze producten in extreme mate gestegen. Voor vermindering van de onnodige risico’s en bevordering van de stabiliteit van het financiële systeem, zijn wij van mening dat het gebruik van derivaten bij wet (bijna) volledig verboden moet worden. Tevens zijn wij van mening dat de bestaande derivatencontracten bij wet (bijna) volledig nietig verklaart moeten worden. Transactievolume Op dit moment wordt geld voor ongeveer 95% van het totale transactiebedrag in de wereld voor speculatieve doeleinden gebruikt. Zo wordt er op de internationale valutamarkt iedere werkdag een bedrag van ongeveer $ 5.000 miljard verplaatst. (5.000.000.000.000 US dollar)

Van dit bedrag is ongeveer 1% nodig voor ondersteuning van transacties in de reële wereldhandel. Op de beurzen zien we dat ca. 70% van de transacties worden gedaan door “High-frequency trading” (HFT) computers van banken. Ook de rest van de transacties op de beurzen zijn grotendeels zinloos en voegen niets toe aan de behoefte in de reële economie. Het verschuiven van getalletjes in een computer heeft bijna geen enkele maatschappelijke toegevoegde waarde. Je kunt hier alleen maar winst mee maken als iemand anders verliest. De financiële sector maakt hier nu grote winsten mee ten koste van de deelnemers in de reële economie. De snelheid waarmee enorme bedragen als sprinkhanen over de wereld rond zwermen en de markten afgrazen ondermijnt ook de stabiliteit van het financiële systeem. Het brengt daarnaast met enige regelmaat ook complete landen onnodig in de problemen. Wij zijn van mening dat de wetgeving dusdanig moet worden aangescherpt dat deze speculatieve onzin bijna volledig ophoudt te bestaan. De BTW en belasting op arbeid afschaffen en vervangen door een transactiebelasting kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Als eenheid in diversiteit zijn wij zelf de verandering. Laten we vandaag beginnen met het groot maken van alles wat nu mogelijk is. Om te komen tot een goed beheer van al het leven: van-, voor- en door de mensen.


10

Full Reserve Banking Onderzoek Chicagoplan 1930

Recommend Documents