Fries burgerpanel Fryslân inzicht “Wij gaan er van uit dat we zo lang mogelijk in onze eigen woonomgeving kunnen blijven.”
“Wij gaan er van uit dat we zo lang mogelijk in onze eigen woonomgeving kunnen blijven.”
Fries burgerpanel over zorg in veranderende omstandigheden november 2015
2.280 PANELLEDEN Over zorg in veranderende 7 SEPTEMBER omstandigheden Fries burgerpanel over voorzieningen in FryslânPER 2015
Fries burgerpanel
1.530 dit onderzoek
RESPONDENTEN
Aanleiding Op 1 januari 2015 is er veel veranderd in de zorg in Nederland en Fryslân. Door nieuwe
67%
wetgeving zijn verantwoordelijkheden verschoven en bepaalde zorgtaken zijn
RESPONS
overgeheveld van de rijksoverheid naar gemeenten. Dit gaat gepaard met bezuinigingen. De overheid trekt zich meer terug en de burger is meer aan zet. De overheid vindt dat burgers meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun eigen leven en elkaar daarbij moeten helpen. Niet alleen voor mensen met een zorgvraag is er dit jaar veel veranderd,
50% 50%
óók voor de mensen om hen heen. In september 2014 is het Fries burgerpanel bevraagd naar hun verwachtingen van de toekomstige veranderingen in de zorg. Nu een jaar later zijn de panelleden gevraagd naar
Aantal panelleden ingedeeld naar betrokkenheid bij veranderingen in de zorg
hun meningen over en ervaringen binnen het veranderende zorglandschap. Is men op de hoogte van de inhoud van de nieuwe wetgeving? Wat vinden en merken panelleden
234
hiervan? Hoe beoordelen ze de toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg? En hoe denkt men over de toekomst van de zorg? Deze vragen staan centraal in deze publicatie.
448
Betrokkenheid bij veranderingen in de zorg In dit onderzoek wordt onderscheid gemaakt naar de betrokkenheid van panelleden in hun privéleven bij de veranderingen in de zorg. Zo geven 97 respondenten aan zorg of hulp thuis te ontvangen of ouder te zijn van een
905
97
kind dat (jeugd-)zorg ontvangt. Zij worden in deze publicatie ‘zorgontvangers’ genoemd. 234 respondenten zijn mantelzorgers, 448 respondenten zijn familie, vriend of kennis van iemand die zorg of hulp thuis ontvangt. Zij geven aan niet zelf mantelzorger te zijn voor deze persoon. 905 respondenten zijn niet (direct) betrokken bij de veranderingen in de zorg. Een aantal panelleden valt in verschillende categorieën en is bijvoorbeeld zowel zorgontvanger als mantelzorger. In deze publicatie wordt gekeken naar de verschillen tussen deze vier groepen.
www.friessociaalplanbureau.nl
niet (direct) betrokkenen familie, vrienden of kennissen mantelzorgers zorgontvangers
Is het Fries burgerpanel op de hoogte van de veranderingen?
95%
van het panel weet dat burgers meer voor zichzelf en elkaar moeten zorgen
Slecht op de hoogte van nieuwe wetgeving
Percentage panelleden dat zichzelf onvoldoende op de hoogte acht van de
In 2014 gaf 69% van de respondenten aan
inhoud van de nieuwe wetgeving
geïnformeerd te zijn over de hervormingsplannen in de zorg. Deze plannen hebben geresulteerd in
Jeugdwet / Jeugdzorg
nieuwe regels en daarom is precies een jaar later de vraag gesteld of panelleden zichzelf voldoende op de hoogte achten van deze veranderingen in de
Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
zorg. Het algemene beeld is dat het burgerpanel zichzelf momenteel slecht op de hoogte acht van
Wet langdurige zorg (Wlz)
de nieuwe wetgeving. Ongeveer driekwart van 0
de panelleden acht zichzelf onvoldoende op de hoogte van de aanpassingen van de wetten.
niet betrokken
10
familie, vrienden of kennissen
Intenties nieuwe wetgeving beter bekend De overheid streeft er naar dat burgers meer voor zichzelf en elkaar gaan zorgen en minder een beroep doen op door de overheid bekostigde zorg. Dit streven is binnen Fryslân algemeen bekend, maar liefst 95% van de panelleden geeft aan dit te weten. Daarbij is er geen verschil op welke manier de leden betrokken zijn bij de veranderingen in de zorg. Een ander doel van de overheid is dat burgers langer zelfstandig thuis blijven wonen. Alleen mensen met een zware zorgvraag zullen hierdoor in de toekomst nog in een verzorgings- of verpleeghuis kunnen wonen. Ongeveer 2 op de 3 panelleden kent dit doel. Daarbij speelt de betrokkenheid bij de zorg wel een rol. 79% van de mantelzorgers en zorgontvangers weet hiervan. Voor de panelleden die niet betrokken zijn bij de zorg ligt dit op 62%. Leeftijd speelt ook een grote rol. 78% van de 65-plussers weet van deze nieuwe regels, tegenover 39% van de jongere panelleden (18-34 jaar).
www.friessociaalplanbureau.nl
20
30
40
mantelzorgers
50
60
70
80
zorgontvangers
90 100 totaal
Wat vindt het Fries burgerpanel van de veranderingen in de zorg? Voor- en tegenstanders veranderingen zorg Het Fries burgerpanel is verdeeld over de veranderingen en bezuinigingen in de zorg. Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteunende zorgtaken en 36% van de panelleden vindt dit een goede verandering. 40% van de panelleden vindt dit niet goed. Opvallend is dat de meeste zorgontvangers (58%) deze wijziging niet waardeert. Deze groep heeft er ook minder begrip voor dat door de wetswijzigingen een groter beroep moet worden gedaan op familie, vrienden, kennissen en mantelzorgers. Slechts een kwart van de zorgontvangers snapt dat er in deze tijd meer wordt verlangd van hun omgeving. Dit terwijl de mantelzorgers (31%), familie en vrienden (35%) zelf hier wel begrip voor opbrengen.
Weinig vertrouwen in betere zorg
Stellingen over veranderingen in de zorg Percentage panelleden dat hiermee eens of oneens is snap dat intijd deze een groter Ik snapIk dat in deze eentijd groter beroep gedaan wordt op beroep gedaan wordt op familie,familie, vrienden en andere mantelzorgers vrienden en andere mantelzorgers Hetgoede is een goede zaak Het is een zaak dat de dat de regering bezuinigingsmaatregelen regering bezuinigingsmaatregelen om de op termijn neemt neemt om de zorg opzorg termijn betaalbaar te houden betaalbaar te houden
22
24
Het isdat goed dat gemeenten Het is goed gemeenten verantwoordelijk zijn verantwoordelijk zijn voor devoor de ondersteunende zorgtaken ondersteunende zorgtaken 0
46
24 0 20
20 40
33
40 40 60
60 80
80 100
100
(helemaal) mee eens neutraal (helemaal) mee oneens (helemaal) mee eens neutraal (helemaal) mee oneens
Door de veranderingen wordt de zorg
Door de veranderingen wordt de zorg
in Nederland beter?
in Nederland overzichtelijker?
De meeste panelleden denken niet dat door de veranderingen de zorg in Nederland er beter en overzichtelijker op wordt. Slechts 10% denkt dat de nieuwe regelgeving de zorg overzichtelijker maakt en slechts 7% verwacht een verbetering. Hierbij speelt de betrokkenheid van de panelleden bij de zorg geen rol. Leeftijd en opleiding wel. 65-plussers en hoger opgeleiden hebben iets meer vertrouwen in de effecten van de nieuwe regelgeving.
7%
10%
Ik snap dat in deze tijd een groter beroep gedaan wordt op familie, vrienden en andere mantelzorgers
22
Het is een goede zaak dat de26% regering bezuinigingsmaatregelen neemt om de zorg op termijn 67% betaalbaar te houden
24% 24
24 0
www.friessociaalplanbureau.nl
(helemaal) mee eens
33
66%
Het is goed dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de ondersteunende zorgtaken
(helemaal) mee eens
46
20
neutraal
40
40 60
80
100
(helemaal) mee oneens
Top 5 voorzieningen
neutraal
(helemaal) mee oneens
Wat vindt het Fries burgerpanel van de veranderingen in de zorg? Percentage panelleden dat het niet eens is met terugtrekken van overheid 100 80 60 40 20
en kk
ss
et ro
ni
)b
en
Fa m
ilie
N
ie t( di
re
ct
of k en nd ,v
rie
Meerderheid negatief over terugtrekken overheid in zorg ⇒ De regering gaat ervan uit dat burgers in de toekomst meer voor zichzelf en elkaar
en
rs ge lz or an te M
Zo r
go
nt va n
To ta
ge
al
rs
0
gaan zorgen en minder een beroep doen op de overheid. Zoals al aangegeven is, is bijna ieder panellid daarvan op de hoogte. Maar wat vinden de panelleden hiervan? Net als in 2014 geeft meer dan de helft van het panel (54%) aan dit geen goede ontwikkeling te vinden. 30% vindt ‘dat het wel zal moeten’, 13% vindt dit goed
Hulp vragen is moeilijk
overheidsbeleid en 3% heeft geen mening. De zorgontvangers staan het meest
Doordat de overheid zich meer terugtrekt, komt het verlenen van
negatief tegenover het terugtrekken van de overheid.
zorg en hulp meer aan op het sociale netwerk. Dit zijn bijvoorbeeld ouders, kinderen, andere familieleden, vrienden en buren. 22% van de
“Niet alle mensen hebben een netwerk waar ze op terug kunnen vallen”
respondenten vindt dat mensen met een zorgvraag meer een beroep
(36-jarige vrouw, stad Zuidoost Friesland)
op hun eigen sociale netwerk kunnen doen dan ze nu al doen. Met name panelleden die zelf geen zorgvraag hebben vinden dit. Het zal
“Vroeger was dit heel normaal. We zijn te veel verwend”
niet zo makkelijk zijn dit te verwezenlijken. 69% van de panelleden geeft
(64-jarige vrouw, dorp Noordoost Friesland)
namelijk aan het moeilijk te vinden om iemand in zijn of haar sociale netwerk om hulp te vragen voor een zorgvraag. Daarbij komt ook nog
“Als je een gezin hebt en werkt, dan is er weinig tijd over”
eens dat driekwart van het burgerpanel vindt dat mensen zelf moeten
(61-jarige man, stad Noordoost Friesland)
kunnen kiezen of zij hun sociale netwerk inzetten voor het beantwoorden van hun hulpvraag.
Top 5 voorzieningen
www.friessociaalplanbureau.nl
Wat merkt het Fries burgerpanel van de veranderingen in de zorg?
47%
44% 31%
van de zorgontvangers
van de panelleden
van de zorgontvangers
ervaart verandering in hun zorgsituatie sinds 1 januari 2015
ziet financiële gevolgen door de veranderingen in de zorg
geeft aan sinds 1 januari 2015 minder zorg of hulp te ontvangen
Slechts 2% van zowel de mantelzorgers als van de vrienden, familie of kennissen (die iemand kent die zorg of hulp aan huis ontvangt) noemt een verbetering in de zorgsituatie van de betreffende persoon
De helft van de mantelzorgers vindt dat de zorgsituatie van de persoon die ze verzorgen is verslechterd onder de nieuwe regelgeving
Mantelzorgers geven
Zorgontvangers geven
gemiddeld een 6,9 voor
gemiddeld een 7,3 voor
de kwaliteit van de zorg
de kwaliteit van de zorg
die de persoon, voor wie
die ze ontvangen
ze zorgen, ontvangt
36% van de mantelzorgers
geeft aan sinds 1 januari 2015 meer uren mantelzorg te geven
Vooral jongere mantelzorgers verlenen sinds 1 januari 2015 meer uren mantelzorg
2 op de 3 www.friessociaalplanbureau.nl
mantelzorgers kan er volgend jaar niet nog meer mantelzorgtaken bij hebben
Top 5 voorzieningen
Wat vindt het Fries burgerpanel van de toegankelijkheid in de zorg? Twijfels over toegankelijkheid zorg Aan het panel zijn ook vragen gesteld over de toegankelijkheid van de algemene
Onder de toegankelijkheid van deze zorg wordt
gezondheidszorg. Met algemene gezondheidszorg wordt bijvoorbeeld bedoeld de huisarts,
de bereikbaarheid en betaalbaarheid bedoeld.
geestelijke gezondheidszorg (GGZ), ouderenzorg of het ziekenhuis. Bijna de helft van de panelleden vindt de algemene gezondheidszorg op dit moment voor iedereen even toegankelijk. Slechts 11% denkt dat dat over 15 jaar nog zo is. Veel panelleden geven aan niet te weten hoe
Is de algemene gezondheidszorg voor iedereen even toegankelijk? Nu?
het dan gesteld is met de toegankelijkheid. Overigens zijn zorgontvangers minder positief over de toegankelijkheid. 36% van deze groep panelleden vindt de zorg op dit moment voor iedereen
19%
even toegankelijk. Voor de mantelzorgers uit het burgerpanel ligt dit op 41%. Familie, vrienden en kennissen van zorgontvangers en niet betrokkenen bij de zorg zijn veel positiever. 48% van deze
47%
35%
dus niet zelf zorg verlenen of ontvangen zijn positiever over de toegankelijkheid.
Ja
Nee
11%
11%
46%
twee groepen vindt de algemene gezondheidszorg toegankelijk voor iedereen. Panelleden die
Zeer tevreden over toegankelijkheid medische zorg
Over 15 jaar?
47% 42%
42%
Ja Nee Weet ik niet
Ja
Het burgerpanel is zeer tevreden over de toegankelijkheid van de medische zorg (huisarts,
Weet ik niet
Nee
Weet ik niet
medisch specialist, fysiotherapeut, etc.). Maar liefst 86% van de panelleden geeft het
Oordeel panelleden over toegankelijkheid van de algemene
oordeel (zeer) goed. Slechts 12% beoordeelt deze vorm van zorg als matig of slecht. De
gezondheidszorg in de regio in procenten
overige vormen van zorg scoren hoger in de antwoordcategorieën matig of slecht. Vooral de toegankelijkheid van de ouderenzorg laat volgens het burgerpanel te wensen over. 37% geeft het oordeel matig of slecht voor deze vorm van zorg. Voor de geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg en gehandicaptenzorg geldt dat relatief veel mensen geen oordeel kunnen geven over de toegankelijkheid. Dit lijkt vooral te komen doordat veel panelleden niet met deze vormen van zorg in aanraking zijn geweest.
Gehandicaptenzorg Jeugdzorg Ouderenzorg GGZ Medische zorg
www.friessociaalplanbureau.nl
0
20
(Zeer) goed
Matig
40 Slecht
60
80
Ik weet het niet
100
Wat vindt het Fries burgerpanel van de toegankelijkheid in de zorg? Toegankelijkheid zorg gaat achteruit Gevraagd is of de toegankelijkheid voor de verschillende vormen van zorg de
Oordeel over ontwikkeling toegankelijkheid algemene gezondheidszorg
afgelopen vijf jaar is vooruitgegaan, gelijk is gebleven of is achteruit gegaan.
in de regio, laatste 5 jaar, in procenten
Het burgerpanel vindt dat de meeste vormen van zorg minder toegankelijk zijn geworden. Dat geldt met name voor de ouderenzorg, waarbij bijna 2 op de 3 panelleden vindt dat de toegankelijkheid is achteruit gegaan. Een uitzondering is ook hier de medische zorg (huisarts, medisch specialist, fysiotherapeut, etc.). Meer dan de helft van het panel vindt dat de toegankelijkheid van deze vorm van zorg gelijk is gebleven. 11% van de panelleden vindt dat de medische zorg toegankelijker is geworden. Voor de andere vormen van zorg ligt dit op 2 of 3%.
Gehandicaptenzorg Gehandicaptenzorg Jeugdzorg Jeugdzorg Ouderenzorg Ouderenzorg GGZ GGZ Medische zorg Medische zorg
0 0
20 20
vooruit gegaan gelijk gebleven vooruit gegaan gelijk gebleven
Verbeterpunten Het goedkoper maken van de zorg, het behouden van voorzieningen ook op het Friese platteland en een betere communicatie tussen patiënt en zorgverleners moeten er volgens de panelleden toe leiden dat de zorg voor iedereen even toegankelijk is. Dit zijn onder de respondenten de meest genoemde verbeterpunten. “Online communiceren met de huisartsenpost. Lijkt mij wel zo efficiënt” (Vrouw, 28 jaar, dorp, ZOFrl)
“De zorg dichter bij de mensen brengen in plaats van verder weg” (Vrouw, 61 jaar, dorp, ZWFrl)
“Het afschaffen van het eigen risico zal al veel helpen” (Man, 44 jaar, stad, NWFrl)
www.friessociaalplanbureau.nl
40 40
60 60
80 80
100 100
achteruit gegaan ik weet het niet achteruit gegaan ik weet het niet
Hoe denkt het Fries burgerpanel over de toekomst van de zorg? Meerderheid maakt zich zorgen
Tenslotte
Aan de panelleden die betrokken zijn bij de zorg is gevraagd of ze zich zorgen maken
In totaal hebben 1530 panelleden meegedaan aan het onderzoek ‘zorg in veranderende
over de te ontvangen zorg in de toekomst. De meesten geven aan hierover bezorgd
omstandigheden’. Per 1 januari 2015 is door nieuwe regelgeving de zorg veranderd en aan het
te zijn. Opvallend is dat vooral de jongere mantelzorgers zich bekommeren om de
panel is gevraagd wat ze weten, vinden en merken van deze veranderingen. De panelleden zijn
toekomstige zorg van de persoon die ze helpen of verzorgen. Driekwart van de
bekend met de doelstellingen van de aangepaste wetten, maar achten zichzelf niet voldoende
mantelzorgers in de leeftijdscategorie 18-49 jaar is bezorgd. Dit tegenover slechts 42%
op de hoogte van de inhoud. Het merendeel van de panelleden heeft weinig vertrouwen in dat
van de 65-plussers. De bezorgdheid van de zorgontvangers gaat vooral over dat ze
de nieuwe regels de zorg verbeteren of overzichtelijker maken. Vooral de zorgontvangers en
niet weten hoe het met hun zorg of de zorg van hun kind zal gaan en dat ze meer geld
mantelzorgers ervaren negatieve effecten. Zo vindt de helft van de mantelzorgers uit het panel
moeten gaan betalen. Familie, vrienden en kennissen of mantelzorgers maken zich er
dat de zorgsituatie van de persoon die ze verzorgen is verslechterd. Ook is het panel niet positief
vooral druk om dat de zorgontvangende persoon in de toekomst minder zorg krijgt. familie, vrienden of kennissen
gestemd over de bereikbaarheid en de betaalbaarheid van verschillende vormen van zorg in hun
Zorgen over uw zorg of over de zorg voor de persoon die u helpt of kent? In procenten mantelzorgers
86% van de panelleden beoordeelt de bereikbaarheid en betaalbaarheid van deze vorm van zorg
regio. Een uitzondering hierop is de algemene medische zorg, zoals de huisarts en het ziekenhuis. als (zeer) goed. De kwaliteit van de ontvangen zorg is met een rapportcijfer beoordeeld. Ondanks
familie, vrienden of kennissen
de negatieve houding over de veranderingen in de zorg, wordt de kwaliteit van die zorg door een 7,0) toch als ruim voldoende beoordeeld.
0
zorgontvangers
ja 0 ja
zorgontvangers (met een 7,3), mantelzorgers (met een 6,9) en familie, vrienden en kennissen (met
zorgontvangers
mantelzorgers
nee
20
40
60
80
nee
20
40
60
80
100
nog niet
100
nog niet
Colofon ‘Fries burgerpanel over zorg in veranderende omstandigheden’ , november 2015 Auteur Stephan Hakkers
Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden T (058) 234 85 00
Vormgeving Jongens van de Jong
www.friessociaalplanbureau.nl
www.friessociaalplanbureau .nl
Fries burgerpanel is een initiatief van het Fries Sociaal Planbureau
