Friedrich von Schelling • 27 januari 1775 LeonbergWurtemberg • 20 augustus 1854 • Bad Ragaz • Duitse romantisch filosoof • Geen gesloten systeem • Identiteitsfilosofie
Friedrich von Schelling • Zoon van een kapelaan en professor in de Oriëntalistiek • “Wonderkind” • 1783 – 1784 Latijnse school in Nürtingen en leerde hij Friedrich Hölderlin kennen • 16e naar Tübinger Stift (seminarie van de Protestantse Evangelische Staatskerk in Württemberg)
• Deelde kamer met Hegel en Hölderlin • Bestudeerde de kerkvaders • Ging zich meer op filosofie richten (Kant, Fichte) • Aanhanger (matig) Franse Revolutie
Leipzig • Docent twee aristocratische kinderen • Woonde lezingen over fysische studies bij • Bestudeerde in Dresden ook de kunst
• 1783 ontmoette hij Fichte • Studeerde in Jena
• 1797 beroepen als onbetaald docent in Jena (23 jaar) door Goethe • Vaak aanwezig bij de Geheimrat
• 1783 ontmoette hij Fichte • Studeerde in Jena • 1797 op aandringen van Goethe benoemd tot Hoogleraar • Contact met de gebroeders Schlegel, Novalis en Schubert • Intensief contact met Schiller en Goethe
Caroline Schelling • (geboren als Caroline Michaelis) (Göttingen, 2 september 1763 — Maulbronn, 7 september 1809) was een Duitse intellectueel en de vrouw van August Wilhelm von Schlegel en (1803) Friedrich von Schelling.
• 1803 vertrek naar Würzburg. • 1809 dood van Karoline • 1807 breuk met Hegel
• 1841 Krijgt hij de leerstoel van Hegel • 1848 Einde leerstoel • 1854 Dood in Bad Ragaz in Zwitserland
• Steeds wisselende opvattingen
• “Bekeerde”zich tot het fysieke….. En prees de RK kerk
• “Natuur is zichtbare Geest; Geest is onzichtbare natuur." (Ideen, "Introduction")
Fenomenologie objectief
subjectief
Zelfbewustzijn, Ego Categorieën
Probleem van de filosofie • Impasse tussen materie en geest • Filosofie van Spinoza (logica) is rigide en mist volgens Schelling vitaliteit: let op Spinoza is een tijdgenoot van Descartes. Dus mechanisch wereldbeeld zonder vrije wil !!!
• Dynamiek; Kracht of energie is de innerlijke essentie van de natuur en geest • De unie van beide natuur en geest is de realiteit
Ideen zur einer Philosophie der Natur (1797) ; Natuur • 1. Natuur als een groot organisme; studieterrein van de wetenschappen • 2. Natuur als oerbeginsel of oerenergie; onderwerp van speculatieve fysica • Eenheid voor subject en object ??????
Pan-Psychisch • De hele natuur, niet alleen de organische, is mentaal • De mechanistische weergaven van de realiteit zijn onjuist. • Het menselijke bewustzijn is de bewust geworden natuur. • Het proces van de menselijke geschiedenis leidt naar zelfkennis.
Romantiek • De Natuur is een complex van fysieke processen waaraan de Geist ten grondslag ligt
Kunst • Via de kunst maakt de mens contact met de essentie van de realiteit. • Want de realiteit is een kunstwerk van God
Kunst • Eenheid van natuur en vrijheid, van ontvankelijkheid en creativiteit, bewust en onbewust. • “Kunst is de organon van de waarheid”
• “Geschiedenis als een geheel is een progressieve, geleidelijke zelf-ontsluitende openbaring van het Absolute." (System of Transcendental Idealism, 1800) • Zie Hegel
• Über die Möglichkeit einer Form der Philosophie
• Absoluut idealisme; zelf en wereld zijn identiek
• De Geest is het product van de natuur !!! • Hoe is van de natuur uit, en in de natuur, het Ik of de geest mogelijk ??
Identiteitsleer • De natuur is oorspronkelijk geest, geest van onze geest • Natuur en geest, werkelijkheid en idealiteit zijn in hun diepste grond één, identiek
• Uiteindelijk manifesteert zich het absolute zich en vallen de schijnbare tegenstellingen tussen ik en de wereld, geest en materie, weg.
• De geest gaat geheel in de natuur op • De in de natuur onbewust werkzame geest, in de geest van het zichzelf bewust worden van de natuur, inspireert niet alleen de natuurwetenschap, maar ook de kunst !!!
• Probeerde de Natuur te doorgronden
Natuur • Objectieve werkelijkheid • Natuur in engere zin
• Subjectieve • Het ideale • (geest en geschiedenis)
• Het kunstwerk, een bewuste schepping van de mens en toch in laatste instantie en een scheppende grond van de natuur, vertegenwoordigt de eenheid van werkelijkheid en ideaal, onbewuste en bewuste werking van de natuur in volmaakte harmonie
• De kunst opent voor de wijsgeer het heilige der heiligen
Jaco Boehme • God zelf is een slagveld tussen Goed en Kwaad • Zo ook is de mens
• "Has creation a final goal? And if so, why was it not reached at once? Why was the consummation not realized from the beginning? To these questions there is but one answer: Because God is Life, and not merely Being." (Philosophical Inquiries into the Nature of Human Freedom, 1809)
Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher • Geboren te Breslau op 21 november 1768 • Gestorven te Berlijn op 12 februari 1834 • Filosoof • Theoloog • “Kerkvader van de 19e eeuw”
Schleiermacher • Zoon uit een predikantenfamilie (zowel vaders- (veldpredikant) als moederszijde) • Sterk aangetrokken door het piëtisme van de Hernhutters of Moravische broeders • Studeerde in Dresden en de Moravische Hernhutterseminarie in Barnby. • Studeerde aan de universiteit van Halle • Kwam in aanraking met het werk van o.a. Spinoza, Plato, Aristoteles en Kant
Schleiermacher • Was huisleraar van Friedrich Alexander Burggraf en Graf zu Dohna-Schlobitten (1741– 1810) • 1796 o.a.Kapelaan in Berlijn • Daarna Pastor in Stolp • 1804 – 1807 Hoogleraar theologie in Halle
• 1807 naar Berlijn (Pastor) • 1809 trouwde met Henriette von Willich (geb. von Mühlenfels) • 1810 medeoprichter universiteit van Berlijn • Reorganiseerde de Lutherse kerk en ijverde voor een samengaan met andere protestantse kerken • (Resulteerde in de Pruisische Kerkunie 1817)
Verlichtingsidee van de religie • Gaat vooral over Moraal (Ethiek) • • • • •
Niet over Autoriteit (o.a. van de openbaring) Rituelen Wonderen doctrines
Voorbeeld • Thomas Jefferson 1743 – 1826 Amerikaans staatsman, filosoof, architect, kunstenaar en de derde president van de Verenigde Staten • Opsteller van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (1779)
Voorbeeld • Nam het Nieuwe Testament • Eerste vier boeken • Verwijderde alle “overbodige passages”over wonderen etc. • Resulteerde in een overzicht van “hoogste” (“sublime”) ethische regels etc. ooit aan de mensheid gegeven.
Romantisch • Verlichting is te kil rationalistisch. Het mist • Gevoel • Verbeelding • Natuur • En de autonomie van de mens.
• Religie is het “voelen en de intuïtie van de universum” of het “waarnemen van het Oneindige in het eindige
Schleirmacher filosoof • Ook dualisme • Ego en Non – Ego
• Er bestaat niet de “zuivere geest”en “het zuivere Lichaam”
• Esthetiek, Moraal en Religieuze gevoelens worden respectievelijk geproduceerd door de verwerking van het bewustzijn van grotere “Ideeën” – Natuur, de Mensheid en de Wereld. • Deze gevoelens/ervaringen zijn de belevingen van één zijn met deze grotere objecten. • Religieus gevoel is daarom de hoogste vorm van denken en van leven; Wij zijn ons daarin bewust van ons éénzijn met de wereld en God. Het is dus het gevoel van absolute afhankelijkheid.
Theologie • Verzet zich tegen de natuurlijke, redelijke godsdienst en de scheiding tussen mens en God. • Godsdienst is niet denken of handelen, maar beschouwing en gevoel. • Oftewel de ware vroomheid bestaat niet uit weten, noch uit doen, maar uit intuïtie en ervaring.
Theologie • De mens weet in zijn zelfbewustzijn dat hij niet uit zichzelf kan bestaan; hij voelt zich volledig afhankelijk …….
• Uit dit volkomen afhankelijk gevoel wordt de godsdienst geboren. (zoals door Christus onderricht) • Godsdienst is dus niet te herleiden tot Metafysica of Moraal. • Het is (eine eigene Provinz im Gemüt)
Synthese • Enerzijds kan men God kennen door het Verstand (Rationeel Idee) • Anderzijds door Gods openbaring van buitenaf (Orthodoxe mening)
• Wij kunnen God alleen kennen door een analyse van onze religieuze ervaring
Hermeneutiek • Schleiermacher wordt de vader van de Hermeneutiek • Is de studie van de interpretatie van (geschreven) teksten, in het bijzonder van teksten op het gebied van literatuur, religie en recht
• Schleiermacher kan de interpretatie uit de tekst de innerlijke creatieve bedoeling van de schrijver reconstrueren, denken wordt zo gelijkgesteld aan taal !!!
• Grammatica analyseert het taalsysteem • De psychologische interpretatie is er vervolgens op gericht tegen deze achtergrond de individualiteit van de gedachtegang inhoudelijk te begrijpen en deze als de uitdrukking van een individueel leven te verstaan. • De individuele stijl vereist een congenialiteit (geestverwantschap) van de zijde van de interpreet. De reconstructie is in die zin een creatieve herschepping.
Oei • Het Ego (ik, zelfbewustzijn), de persoon, is een individualisering van de Universele Rede, en de eerste daad van zelfbewustzijn is het eerste samengaan van het universele en het individuele leven, de directe verbintenis of huwelijk van het universum met de/het vleesgeworden rede/verstand.
Hebben wij voor een religie God nodig ???
Hebben wij voor een religie God nodig ??? • Nee • Religie is slecht de behoefte om zich te verliezen in het oneindige
Hermeneutiek • Binnen de cultuurwetenschap verstaat men onder hermeneutiek de leer van de interpretatie, maar ook de activiteit van het interpreteren zelf. • De hermeneutiek is een poging om een cultuurverschijnsel te verklaren als uiting van de totale cultuur waartoe dat verschijnsel behoort en die gehele cultuur op haar beurt te verklaren met behulp van de afzonderlijke verschijnselen die er deel van uitmaken. Deze wisselwerking tussen het inzicht in de delen die het geheel doen kennen, en het inzicht in het geheel dat de delen verklaarbaar maakt, noemt men de hermeneutische cirkel.
• Onder invloed van Schleiermacher ontwikkelde de hermeneutiek zich in de 19e eeuw steeds meer tot een zgn. ‘Verstehens-operatie’, d.w.z. een interpretatie waarbij de interpretator zich moet inleven in de gevoels- en denkwereld van de auteur en zijn tijd om tot een zo optimaal mogelijk verstaan van de tekst te komen. • Deze vorm van interpretatie onderkent het invoelen van de interpreet als bron van kennis omtrent de te verklaren tekst.
• Vandaar de 19e-eeuwse belangstelling voor de auteur en diens biografie.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel • Geboren te Stuttgart op 27 augustus 1770 • Gestorven te Berlijn op 14 november 1831 • Filosoof • Duits Idealisme
Hegel • Vader was een secretaris (Rentkammersekretär), moeder was de dochter van een rechter. • Oudste van drie kinderen. (Zijn broer stierf tijdens de Rusland campagne van Napoleon) • Moeder stierf toen hij dertien was • 1788 – 1793 Studeerde hij twee jaar filosofie en drie jaar theologie aan het Thüringer Stift
• Werd een goede vriend van Schelling en Hölderlin. • Was huisleraar in Bern (1793 – 1796) en Frankfurt (1797-1801) • Wilde zich aanvankelijk niet als filosoof ontwikkelen, maar als iemand die filosofie populariseert.
Das Leben Jesu • Schreef Das Leben Jesu (postuum gepubliceerd); • Jezus is een rationele filosoof die staat tegenover de bijgeloof van de farizeeërs • Op het moment dat Christus schreeuwt “waarom hebt gij mij verlaten” is het ogenblik waarop hij weet was het kwaad en de zonde is: Het Kwaad is de scheiding van het individu van het Universele • “Wonderen” zijn metaforen. • Positief > Objectief
• 1800 naar Jena en werd Privatdozent • 1805 Op aanbeveling van Goethe wordt hij Professor (onbetaald) • 1806 (dag voor de slag bij Jena ziet hij Napoleon de “wereldziel”
• Februari 1807 geboorte van Georg Ludwig Friedrich Fischer (1807–31), zoon van zijn hospita Christiana Burkhardt. • Maart 1807 Vertrek naar Bamberg en wordt redacteur v.d. Bamberger Zeitung • 1807 Phänomenologie des Geistes (Fenomenologie van de geest)
• 1808 Rector Gymnasium te Neurenberg • 1811 Huwelijk met Maria von Tucher • Wissenschaft der Logik; 3 dln. 1812, 1813, 1816
• 1816 Hoogleraar in Heidelberg • 1818 - 1831 Hoogleraar Berlijn (plaatsvervanger van Fichte)
• “Professor der professoren” • Doceerde geschiedenis van de filosofie, de kunst, de religie en het recht.
Hegel • De werkelijkheid als geheel en in al zijn delen is redelijk en is daarom door redelijk denken inzichtelijk.
• “Wat werkelijk is, is redelijk en wat redelijk is, is werkelijk” • Systeemdenken
Geschiedfilosofie • Formele geschiedfilosofie – a priosch abstracte structuur (het idee dat aan de gehele historische proces ten grondslag ligt. • Materiële Geschiedfilosofie – a posteriori – concrete inhoud van de abstracte structuur
De Rede • De Rede is werkzaam op twee terreinen; 1. Objectieve Geest beheerst de Rede de dingen in de objectieve werkelijkheid (werkelijkheid is ordelijk Redelijke regels en principes)
De Rede • De Rede is werkzaam op twee terreinen; 1. Objectieve Geest beheerst de Rede de dingen in de objectieve werkelijkheid (werkelijkheid is ordelijk Redelijke regels en principes) “Geist an sich”
2. Subjectieve Geest
De Mens, kennend subject. Redelijk denkend wezen kan de regels op het spoor komen
2. Subjectieve Geest
De Mens, kennend subject. Redelijk denkend wezen kan de regels op het spoor komen. “Geist fur sich”
Teleologisch !!!!! • De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces !!!!!
• Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)
• De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces !!!!!
• Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)
• Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)
Teleologisch !!!!! • De identificatie (herkennen/inzicht) van de Objectieve en Subjectieve Geest is de essentie van het Historisch Proces !!!!!
• Eind: is Subjectieve Geest en Objectieve Geest vallen samen, overdekken, weerspiegelen elkaar. Absolute Geest (Einde van de geschiedenis)
Let Op • Noodzakelijkheid = Rede
Let Op • Noodzakelijkheid = Rede • Historisch proces is Noodzakelijk
Let Op 1 • Noodzakelijkheid = Rede • Historisch proces is Noodzakelijk
• Niets is Toeval !!!! • (Vooruitgang is vooral toename van kennis (zelfinzicht)) ====== Zelfidentificatie
Let op 2 • Geest of Red is een zuiver formeel principe • Het leert ons hoe we denken moeten- naar de regels van de redelijkheid- niet wat (inhoud)
Let op 2 • Geest of Red is een zuiver formeel principe • Het leert ons hoe we denken moeten- naar de regels van de redelijkheid- niet wat (inhoud) • Maar het proces is door de Rede ook inhoudelijk gedetermineerd
Dialectiek • Proces van kennisvorming (“zelfkennis”) • Niet kennis belichaamd in uitspraken, maar in noties, concepten waarmee wij over de werkelijkheid spreken. • Bijvoorbeeld “Zijn”, “De Staat”
Dialectiek • Dialectiek is de ontkenning die in iedere bevestiging besloten ligt. • “Omnis determinatio est negatio” (Spinoza)
Bijvoorbeeld • Middeleeuwen
• Negativiteit, Negatie is positief • Positiviteit duidt op stilstand, verstijving
Dialectiek (Epistemologie) • Maar het gaat om noties
• Let op Hegel is idealist • De werkelijkheid kent geen bestaan buiten ons denken over de werkelijkheid !!!!
