foto: fridtjof versnel amsterdam
d e c e m b e r 2 0 05 h e t h o ut b l a d
31
k a nto o r pav i l j o e n s b e rg e n b o s c h b i l t h ov e n
ademen in het bos
De vriendelijk ogende paviljoens sluiten aan bij de
d e c e m b e r 2 0 05
foto’s: www.johnlewismarshall.com
bosrijke omgeving.
h e t h o ut b l a d
32
Feiten en getallen Locatie: Prof. Bronkhorstlaan 10, Bilthoven Opdrachtgever: Delta Lloyd Vastgoed Amsterdam Ontwerp: Architectenbureau Hoogeveen Amstelveen; Arjen Hoogeveen, Mark Westerhuis, Marko Dubbeld Aannemer: Wessels Zeist BV Constructeur: van der vorm engineering maarssen bv Gelamineerde vuren/lariks liggers, lariks gevelbekleding: Houtgroep van Drimmelen BV Zwijndrecht Vuren/Oregon pine kozijnen: Timmerfabriek De Mors BV Rijssen Vuren lattenplafonds: Derako International ‘t Zand Bouwperiode: December 2002 Paviljoen IV in opbouw:
december 2003 (- maart 2006) Bouwkosten (per paviljoen):
simpele ordening van stalen
€ 1,26 miljoen (incl. installaties, excl. btw)
kolommen en vuren/lariks
Situatieschets.
Plattegrond begane grond. Kern met vaste voorzieningen (lift, trappenhuis, garderobe, toiletten, opslag, kopieerinrichting, installaties, doorgang parkeerkelder, een enkel kantoor), entreegebied en vrij indeelbaar kantoorgebied.
tekeningen: architectenbureau hoogeveen amstelveen
liggers.
Werken is weleens een loden last, maar in een bosrijke omgeving immer een
traditioneel of ze willen, om maar wat te noemen, een deur links waar dat zowel conceptueel als in de praktische
lommer verscholen liggen. Twee paviljoens zijn inmiddels opgeleverd, de
Woningscenario Daarom heeft hij aan zijn portefeuille van woning- en utiliteitsbouw, restauratie en renovatie, interieurs en stedenbouwkunde nu ook projectontwikkeling toegevoegd. Daarbinnen is hij in alle vrijheid bezig
andere twee verwachten voltooiing.
met een tot in details uitgewerkt woningscenario dat equiHet park van 33 ha ontleent z’n naam aan het gelijknamige
Openingsfoto:
valent is aan een gewoon huis, ook qua prijs, maar dat veel
sanatorium dat daar vanaf 1933 tbc-patiënten frisse lucht en
Eerste verdieping: een gesti-
meer mogelijkheden biedt qua grootte en ruimteverde-
onderdak bood. De benodigde gebouwen werden gefi-
leerde worp mikado-stokjes.
d e c e m b e r 2 0 05
kleinschalige kantoorpaviljoens gepland, die flauwtjes gestaffeld in het
beleving een regelrechte misvatting is.’
ling. Zo kun je bouwen tot aan de schutting of binnenin
nancierd door de Katholieke Arbeidersbeweging, de
een mooie patio creëren. Het heeft geen modulaire opzet,
natuur leverde de aankleding met naaldbomen. Het
want dat is te star. En ook met Wild Wonen heeft het niets
gebouwencomplex was ruim opgezet, zodat er plaats was
te maken. ‘Dan komt er altijd een stukje smakeloosheid
voor vierhonderd patiënten. Naar de toenmalige genees-
van de leek-bewoner in.’
heer-directeur prof. dr. W. Bronkhorst is de laan genoemd waaraan nu de kantoorpaviljoens liggen. Rond 1980 werd
Free floor space De grootste ruimtewinst in de pavil-
het sanatorium een algemeen medisch centrum, dat echter
joens is geboekt door alle blokkerende vaste voorzie-
in 1993 failliet ging. Sinds die tijd worden de gebouwen,
ningen in een kern opzij te zetten, zoals lift, trappenhuis,
waarvan een deel is afgebroken, versplinterd bevolkt door
garderobe, toiletten, opslag, kopieerinrichting, installaties,
diverse medische instellingen in disciplines als orthopedie
doorgang naar de parkeerkelder en een enkele directie-
en plastische chirurgie.
kamer. Vloerverwarming in de kantoren is een verdere
In 2002 vatte ontwikkelaar Delta Lloyd Vastgoed het plan
besparing op ruimtebeslag. Dit idee van free floor space is
op misschien wel negen bedrijfspanden op het terrein te
ontleend aan architect Lord Norman Foster, die het is gaan
realiseren. Gezien de omgeving moesten de uiteindelijke
toepassen in wolkenkrabbers. Daardoor wordt een grote
vier een paviljoenachtig karakter krijgen. Diezelfde
transparantie en een vrije indeelbaarheid bewerkstelligd.
genaalde entourage schreef als vanzelf hout als
Hoogeveen: ‘Je loopt anders steeds tegen de stan-
constructie- en esthetisch materiaal voor, zo stelt
daardmaten 5,40 x 7,20 m aan.’ Zodra je binnenkomt, zie je
ontwerper Arjen Hoogeveen van Architectenbureau
in één oogopslag de ruimtes en routes, zodat er geen
Hoogeveen uit Amstelveen. De ontwikkelaar had
plaats is voor verwarring of opgeslotenheid. Deze preoc-
daartegen geen enkel bezwaar, die beschouwt de vriende-
cupatie komt bij Hoogeveen ook hieruit voort dat hij veel
lijk ogende projecten nu als paradepaardjes.
interieurs ontwerpt, waardoor je veel indringender met de ruimte op zich wordt geconfronteerd en die veel speci-
Vrije architectuur De ontwerpfilosofie van
fieker leert organiseren. Derhalve was het ook geen enkel
Hoogeveen, ‘iets moois maken met licht en ruimtelijk-
probleem in paviljoen I drie bedrijven onder te brengen,
heid’, is duidelijk af te lezen aan de vier kantoren. De pavil-
zonder dat ze elkaar in de weg zitten: Certoplan, NCP
joens die nog in opbouw zijn, tonen een ongelooflijk
Certificatie en Aglaia, Biomedical Ventures. Nummer II
heldere en simpele spreiding van stalen kolommen en
heeft kennisinstituut Cibit AdviseursIOpleiders met
vuren liggers. In de interieurs van de gerede exemplaren
zeventig werknemers helemaal voor zichzelf opgeëist. III
overvalt je een aangenaam gevoel van ultieme lichtheid
en IV, waarin medisch getinte organisaties komen, worden
door de zorgvuldige compositie van hout, het vele glas in
opgewaardeerd met wat verbeterde details en een grotere
gevels en binnenwanden en het kleurenensemble dat zich,
lift waarin bedden passen.
flauw verlopend, uitstrekt tot en met de vloerbedekkingen. Je hebt haast de neiging er als een vliegtuig in rond
Worp mikado-stokjes De paviljoens zijn onderkel-
te lopen, zoveel armslag heb je.
derd in beton om de auto's aan het zicht te onttrekken (23
Het vergt niet alleen veel denkkracht, maar ook veel rede-
parkeerplaatsen elk). Daarbovenop zijn de kantoren
neerkunst om dergelijke projecten letterlijk en figuurlijk
verrezen in een opbouw van lichtgrijze stalen kolommen
van de grond te krijgen. ‘Ik heb sterk de behoefte vrije
(200 x 200 mm) en langs- en dwarsliggers van gelami-
architectuur te maken in plaats van gevangen te zitten in
neerd vuren (200 x 600 mm, maximale overspanning
het keurslijf van opdrachtgevers. Te vaak kiezen die voor
7,20 m), die transparant middelbruin zijn afgewerkt. De
33
h e t h o ut b l a d
lieve lust. In park Berg en Bosch, even ten noorden van Bilthoven, zijn vier
d e c e m b e r 2 0 05 h e t h o ut b l a d
34
De werknemers hebben hun houtrijke kantoren even toegewijd ingericht met (houten) meubiliair: bewijs van hun tevredenheid.
Entreepartij: ensemble van materialen.
Entree met lariks wand die zich buiten voortzet, en bijpassende balie. De loopbrug verraadt een verschil in verdiepingshoogte.
en kantoordeel, ligt iets terug, ook aan de achterzijde. Uit
allemaal stijf, zodat ter verdere helderheid windverbanden
de glasrijke wand steekt een prachtig meubelstuk, de
konden ontbreken. In de vertrekken binnen is in de liggers
eigenlijke ingang. Ook deze is verticaal betimmerd met
van flexibel vuren de ventilatie opgenomen. Waar ze uit de
transparant afgewerkte Siberisch lariks latten in dezelfde
gevel steken, zijn ze van duurzamer gelamineerd Siberisch
afmetingen, evenals de langsgevel van de kern. De
lariks; de kopse kanten zijn voorbehandeld. Op de eerste
geschroefde delen lopen van buiten in de entreehal door
verdieping steken ze nogal robuust naar buiten, pal onder
en vandaar in één strakke beweging weer naar buiten, een
het superslanke dakoverstek vloeien ze prachtig verjongd
subliem en zeer bevredigend effect. Kom je binnen -
met deze beëindiging mee. Het overstek is aan de
paviljoen I is het voorbeeld -, dan kun je meteen rechtuit
onderkant strak betimmerd met vurentriplex. De verdie-
het bos weer inkijken, omdat de achterwand geheel uit
pingsliggers ondersteunen een omloop van stalen pers-
glas bestaat. Ook de balie is een waar meubelstuk, bezet
roosters, die ten dele een uitwijkplaats voor het personeel,
met dezelfde lariks latten en bekroond met berkentriplex
maar vooral een platform voor de glazenwasser is. Teza-
als werkblad. De toegangswand naar het kantoordeel
men met het dak effectueert de galerij een nadrukkelijke
bestaat eveneens grotendeels uit glas. Datzelfde, al of niet
horizontaliteit.
in een Oregon pine kozijn, geldt voor de algemene
De liggers zijn overal in het zicht gelaten, die op de verdie-
deuren. De gelamineerde liggers onder de verdiepings-
ping onder het dak vormen een ingewikkeld creatief
vloer steken hier, zoals buiten, door. Opvallend element is
patroon. Als inspiratie diende een gestileerde worp
een stalen loopbrug die vanuit de kern lichtjes oploopt
mikado-stokjes. Het resultaat roept ook andere, situatio-
naar het kantoordeel, wat wijst op een verschil in verdie-
nele beelden op: de nerven van een boomblad of houtjes
pingshoogte. Hoogeveen glimlacht: ‘Het is eigenlijk niks,
in het bos. 'Raap je ze op, dan heb je het gebouw.'
maar zo ontstaat wel een klein avontuurtje.’ Ook het plafond is van hout: transparant gebeitste vuren delen in
Feestelijk opschitteren De houtconstructie is
breedterichting geordend. De onderzijde van de loopbrug
ingevuld met verdiepingshoge, horizontaal gekoppelde
heeft dezelfde delen, in de lengterichting. Donkergrijze
kozijnen van gevingerlast en gelamineerd vuren. Aan de
plavuizen leggen de basis en het contrast.
buitenzijde zijn ze afgedekt met lichtgrijze aluminium strips die bij een bepaalde lichtval feestelijk opschitteren.
Op scherp gezet De beide kantoorverdiepingen
De drukte der ranke stijlen brengt opnieuw het mikado-
kennen een heerlijk open gebied met links en rechts de
spel in herinnering. De verdiepingsvloer bestaat uit
kantoren. Rechtdoor lopend eindig je bij een grote
kanaalplaten, aan de gevels gevat in stalen randbalken.
algemene ruimte. Op de begane grond ligt zandgeel
De zorgvuldigheid waarmee de architect bij zijn ontwerp
marmoleum, op de verdieping lichtgrijze vloerbedekking.
te werk is gegaan, blijkt ook hieruit, dat de kerngebouw-
Het spel wordt hier onverkort doorgezet: veel glas in
tjes met de algemene voorzieningen subtiel zijn
vuren binnenkozijnen, de middelbruine gelamineerde
verschoven ten opzichte van het kantoordeel, net als - in
liggers in volle glorie, een voortzetting van het lichtbruine
groter verband - de paviljoens I en III ten opzichte van II en
vuren plafond (gesorteerd in de lengterichting), frag-
IV. Hoogeveen beargumenteert: ‘Je zoekt toch de
menten lariks wandbekleding, met berkentriplex gefi-
perfectie: in plaatsing, in materialisering, in detaillering.’
neerde deuren, relingen van esdoorn dat ook elders
De kern is ingevuld met kalkzandsteen. Aan de entreekant
voorkomt in trapleuningen en loopbrugreling. De werkne-
is de gevel bekleed met natuurleien in wild verband.
mers hebben hun kantoren even toegewijd ingericht met
Binnen het eenheidsstreven zijn ze van redelijk groot
(houten) meubiliair: bewijs van hun tevredenheid.
formaat en in semihoutkleur. De lange zijgevel is verticaal
Ondanks dat er zeer veel hout in vooral de interieurs is
voorzien van melkachtig behandelde Siberisch lariks
verwerkt, is Hoogeveen erin geslaagd dit zo te gebruiken,
gevelbekleding (25 x 102 mm). In het enorme vlak lichten
dat het nergens irriteert. Op kundige wijze heeft hij ruimte
oranje Oregon pine kozijnen op, smal maar verdiepings-
en licht met lijnen, materialen en kleuren op scherp
hoog. Boven op de kern staat een uiterst strak doosje,
gezet.•
omrand met dezelfde gevelbekleding. Deze onttrekt installaties aan het oog, een elegante oplossing.
hans de groot
d e c e m b e r 2 0 05
Meubelstukken De entreepartij, middelaar tussen kern
bereiken een hoogte van zo’n 8 m. De knooppunten zijn
35
h e t h o ut b l a d
kolommen zijn op de verdieping doorgekoppeld en
