FORUMDAG 25 MAART 2014
DE TEGENSTEM
Herinnerings-
educatie.be
PROGRAMMA Tegenstemmen klinken daar waar onrust heerst, in situaties van oorlog, uitbuiting of discriminatie. Ze bieden een tegenwicht voor mensen in wanhoop. Tegenstemmen hebben de kracht om een leven te veranderen. Soms veranderen ze de geschiedenis. Een tegenstem vergt moed, doorzettingsvermogen, heldhaftigheid. Sommige tegenstemmen manifesteren zich met geweld, anderen manifesteren zich geweldloos. Ze komen dan in de vorm van woord, beeld, expressie en muziek. Sommige tegenstemmen komen in groep en gebruiken de kracht van een massa. Andere tegenstemmen komen alleen, maar hebben de kracht van een massa. Tegenstemmen brengen hoop op gelijke rechten .
9u30 10u00 10u15 10u30 11u30 11u45
Ontvangst met koffie en thee Verwelkoming door Marjan Verplancke Toespraak door Pascal Smet, Minister van Onderwijs en Vorming Voormiddagsessie 1 Koffiepauze Voormiddagsessie 2
12u45 13u30 14u00 15u00 16u00
Lunch Een tegenstem aan het woord Namiddagsessie 1 Namiddagsessie 2 Einde
Nog meer weten? Tijdens de lunch kan je kuieren op de infomarkt (gang), snuffelen in de leermiddelenhoek over “de tegenstem” (cafetaria) of de tentoonstelling “Verzet in Europa” bezoeken (cafetaria).
VOORMIDDAGSESSIES - TEGENSTEMMEN TOEN
1.
TEGENSTEMMEN IN CONGO SINDS 1870 Zana Etambala, onderzoeker Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en docent Afrikaanse geschiedenis (faculteit sociale wetenschappen, KU Leuven) Patrice Lumumba staat in ons collectieve geheugen gegrift als dé Congolese verzetsstem. Maar ook op andere momenten in de Congolese geschiedenis zijn mensen opgestaan om zich te verzetten tegen oorlog, uitbuiting of intoleratie. Zo stonden tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog mensen op om politieke, culturele of religieuze redenen. Zana Etambala vertelt je over deze gekende en ongekende tegenstemmen.
2.
CHE GUEVARA, EEN ICOON? Marc Vandepitte, leerkracht en Cubakenner Che, of Ernesto Guevara, is één van die tegenstemmen die de tand des tijds doorstaat. Tot op vandaag bestaat er een brede persoonscultus rond zijn figuur. Hoe komt
het dat deze guerrillastrijder tot lang na zijn dood en tot ver buiten de Cubaanse grenzen gekend bleef? Welke rol speelde hij tijdens de Cubaanse revolutie maar ook tijdens het communistische bewind in de jaren erna? En moeten we ons ook kritische vragen stellen bij deze figuur?
3.
DE EERSTE WERELDOORLOG VOORKOMEN? Peter van den Dungen, algemeen coordinator internationaal netwerk van vredesmusea Twee decennia voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, waarschuwden vooral twee mensen voor het gevaar van de Groote Oorlog. De Pools-Russische ondernemer Jan Bloch en de Oostenrijkse barones Bertha von Suttner wijdden hun leven aan die pacifistische boodschap. Peter van den Dungen vertelt over deze twee emblematische figuren en over de herinneringseducatieve projecten die hij opzette over de beide personen. Hij sluit af met een boeiend debat.
VOORMIDDAGSESSIES - TEGENSTEMMEN TOEN
4.
VERZET IN EUROPA TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG Jean Cardoen, directeur Instituut voor Veteranen De Tweede Wereldoorlog is waarschijnlijk het conflict dat het sterkst gelinkt wordt met verzet. Verzetsbewegingen waren actief in communicatie, gewapende acties, smokkeldiensten, enzovoort. Daarnaast werden ook netwerken ingezet voor het helpen onderduiken en vluchten van Joodse mensen. Jean Cardoen geeft een overzicht van dit verzet met voorbeelden uit verschillende landen en wijst op gelijkenissen en verschillen.
5.
NELSON MANDELA, DE CONSTRUCTIE VAN EEN ICOON Ineke Van Kessel, onderzoeker Afrika-studiecentrum Leiden Ineke Van Kessel belicht de vele verschillende rollen die Mandela in zijn lange leven heeft gespeeld en vertelt
over de veranderende beeldvorming van zijn persoon. Het imago van Mandela is mede gevormd door een uitgekiende public relationscampagne van de Britse Anti-Apartheid Movement en het ANC in ballingschap. Na Mandela’s vrijlating rees de vraag in hoeverre de mens zou beantwoorden aan de mythe, maar al spoedig bleek dat de man en de mythe inderdaad goeddeels samenvielen.
6.
HET GEHEUGEN VAN GUATEMALA: INHEEMSE TEGENSTEMMEN NA GEWELDDADIG CONFLICT Tessa Boeykens, doctoraal onderzoeker meta- en publieksgeschiedenis (UGent) In Guatemala sloeg een recent burgerconflict (ca. 19601996) diepe wonden. Vandaag is het land nog steeds verwikkeld in een moeizaam verwerkingsproces en de politieke strijd om historisch geheugen. Op basis van etnografisch veldwerk toont Boeykens aan hoe iedereen die betrokken was bij het conflict op een andere manier met het verleden omgaat en er betekenis aan geeft.
EEN TEGENSTEM AAN HET WOORD
NAMIDDAGSESSIES - TEGENSTEMMEN NU
1.
TEGENSTEMMEN EN WEERBAARHEID Karel Lepla, vormingswerker vzw Arktos De anatomie van het verzet in Zimbabwe Bridget Tapuwa, Zimbabwaanse vrouwenactiviste Zimbabwe: Periodes met opstanden worden bloederig en doeltreffend onderdrukt. Geweld en verkrachting zijn er wapens voor het inprenten van angst. Huiveringwekkend. En is er licht aan het einde van de hel?
Historische tegenstemmen grijpen we aan als sterke voorbeelden voor onszelf en voor jongeren. Hedendaagse ‘tegenstemmen’ zien we vaak niet zo positief. Durven en kunnen we onszelf uitdagen om de positieve kern of de onderliggende wens in soms radicale boodschappen te zien en inzien dat we zelf niet steeds weerbaar zijn in de omgang met tegenstemmen ? Karel Lepla wil jongeren stimuleren om een positieve tegenstem te zijn en denkt samen met jou na hoe we dit kunnen doen en waar de grens ligt.
2.
COUNTERSPEECH OP INTERNET Marieke Arnou, vormingsmedewerker Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding Het internet: de doorsnee tiener kan zich geen leven zonder voorstellen. Het is een bron van informatie,
NAMIDDAGSESSIES - TEGENSTEMMEN NU ontspanning en een plek voor sociale contacten. Helaas komen ze er ook in contact met ondemocratisch gedachtengoed. In deze workshop staat Marieke Arnou stil bij dit soort van haat op internet. Wat speelt zich zoal af online? Welke uitspraken kunnen door de beugel en waar ligt de wettelijke grens van de vrijheid van meningsuiting? Via concrete voorbeelden krijg je de nodige theoretische achtergrond en denk je na over mogelijke reactiestrategieën van “counterspeech” voor leerkrachten én leerlingen.
met de vele brieven? En zijn deze acties succesvol? In deze workshop kom je te weten of je wel degelijk een verschil kan maken. En wat jongeren kunnen doen om een stem te krijgen in debatten die zich ver van hun bed afspelen.
3.
De laatste jaren trokken honderden jongeren de straat op en werden bekend onder de naam “Indignados”. Ze eisten sociale rechtvaardigheid en meer democratie. Decreus vertelt over de noodzaak van verzet in onze tijden en waarom ook in een democratische samenleving er steeds een strijd moet zijn van de machtlozen tegen de machthebbers.
GESCHREVEN TEGENSTEMMEN Nick Vanden Broucke, vormingsmedewerker Amnesty International Amnesty International wil jongeren laten reflecteren over hun eigen mensenrechten. Van hieruit probeert de organisatie hen ook gevoelig te maken voor mensenrechten elders in de wereld. Hieruit vloeiden de succesvolle “Schrijf-ze-vrij”-acties voort. Maar wat gebeurt er
4.
TEGENSTEMMEN IN ACTIE Thomas Decreus, onderzoeker KUL en auteur van “Een paradijs waait uit de storm” (EPO)
NAMIDDAGSESSIES - TEGENSTEMMEN NU
5.
MUZIKALE TEGENSTEMMEN Guy Verlinde, zanger Lightnin’ Guy Tijdens “Oorlogsstemmen” vertelt Lightnin’ Guy over de Eerste Wereldoorlog met anekdotes, gedichten en oorlogsliederen. Daarna geeft hij toelichting bij belangrijke conflicten als de Vietnamoorlog, de Apartheid in Zuid-Afrika en de nasleep van 9/11 aan de hand van de protestliederen van o.a. Woody Guthrie, Bob Dylan en John Lennon. Live songs tijdens de lezing!
6.
TEGENSTEMMEN IN HEDENDAAGSE CONFLICTEN Koen Bogaert, onderzoeker Middle East and North Africa Research Group, UGent Koen Bogaert staat stil bij de historische achtergrond van hedendaagse vormen van verzet en de (ideolo-
gische) manier waarop wij in het Westen naar deze vormen van verzet kijken. Met verhalen uit de Arabische lente zoomt hij verder in op elementen van democratie en geweld.
Afscheidsgeschenk Naar jaarlijkse gewoonte laat het BCH je niet vertrekken met lege handen. Dit jaar schenken we je het boek ‘Rebellen’ van Anne Morelli. Als wederdienst vragen we jouw feedback op onze studiedag. Hartelijk dank!
PRAKTISCH Wanneer? Dinsdag 25 maart 2014 van 9u30 tot 16.00 Waar? Departement Onderwijs (H. Consciencegebouw, Albert II-laan 15, 1210 Brussel), vlakbij station Brussel-Noord Inschrijven? Inschrijven kan via de website www.herinneringseducatie.be tot en met 15 maart. De inschrijving geldt pas na betaling. Kostprijs? De kostprijs voor de forumdag bedraagt 25 euro. Leerkrachten in opleiding betalen 15 euro. Dit bedrag kan overschreven worden op het rekeningnummer BE59 5230 8029 1726 (BIC: TRIOBEBB) met de vermelding ‘FORUMDAG naam deelnemer’. Voor bestelbonnen kan u het BTW-nummer 807.452.744 (Kazerne Dossin vzw) gebruiken. In de prijs is de lunch, het materiaal en het geschenk inbegrepen.
Meer informatie? Klaartje De Boeck & Marjan Verplancke Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie Goswin de Stassartstraat 153 2800 Mechelen 015 28 86 47
[email protected] www.herinneringseducatie.be www.klascement.be/herinneringseducatie Hou ook onze facebookpagina ‘herinneringseducatie’ in de gaten!
