5-11-2013
De lokale besturen en hun patrimonium: Juridische randvoorwaarden in tijden van financiële g g uitdagingen
I ALGEMEEN I.
24 oktober 2013 Steven MICHIELS en Cies GYSEN Advocaat-vennoten GD&A
1
Externe financiële uitdagingen
Pensioenuitgaven
Economische crisis
◦ Lokale besturen moeten pensioenuitgaven zelf financieren
Brandweerhervorming
Federale dotatie politiezones volgt ritme kosten niet
Verlies dividenden
Saneringsverplichting oppervlaktewater
◦ Gemeentelijke Holding 50 miljoen / jaar,…
◦ Bijkomende capaciteit kinderopvang en basisonderwijs
BBC: beleids- en beheerscyclus: koppelen van doelstellingen aan budgetten Vanaf 2014 geconfronteerd met strengere financiële evenwichten Gemeenten moeten aantonen:
◦ Toestandsevenwicht: resultaat op kasbasis elk jaar > 0 ◦ Structureel evenwicht: autofinancieringsmarge in 2019 >0 ◦ Geen fictief financieel evenwicht Paniekvoetbal, coach ontslaan of verandering teamopstelling?
Financiële normen BBC Rechtspersonen belasten blijft onmogelijk ◦ Geen aanvullende gemeentebelasting op Venn.B. of RPB, enkel op PB
◦ Tegen 2027 nog jaarlijks 800 miljoen investeren t.o.v. 300 miljoen saneringsbijdrage en 100 miljoen Vlaamse subsidies
Financiële normen: BBC
4
◦ Extra uitgaven Salduswet,…
◦ Woonzorgcentra ◦ Dienstverlening aan huis
Vergrijzing
Stijging geboortecijfer
Externe financiële uitdagingen ◦ Prijskaartje cfr. Politiehervorming?
◦ Daling inkomsten uit personenbelasting ◦ Bouw valt stil: opcentiemen OV volgen niet ◦ 50% leefloon ten laste van lokale besturen: turbo-effect minder fiscale inkomsten én meer uitgaven
3
5
…
Wijziging speelveld
Kerntakendebat Interne reorganisatie (Gemeente / OCMW) Heroriëntatie taak- en risicoverdeling tussen publieke en private sector. Betrokkenheid publieke en private partner wijzigt. Van uitbesteding naar samenwerking/sturen op output: ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦
6
Snellere realisatie; Mogelijk lagere kostprijs; Creatievere projectaanpak; Hogere commerciële en maatschappelijke meerwaarde; Billijke verdeling voordelen; Levenscyclusbenadering;
Optimaliseren gebruik publieke activa; Integraal projectmanagement/ondersteuning; (…)
1
5-11-2013
Activering / afslanking OCMW
II JURIDISCHE VOORZET II.
◦ ◦ ◦ ◦
8
Valoriseren patrimonium
Koop/verkoop (al dan niet onder voorwaarden) Huur/verhuur Erfpacht / recht van opstal (…)
Stopzetten/Afstoten/Overdragen p / / g ◦ Art. 60 § 6 Organieke Wet ◦ R.v.St. 26.09.2000, recente wetsvoorstellen + voorbeelddossiers
Samenwerken/PPS ◦ Titel VIII hoofdstuk 3 en 4
Promotieovereenkomst
-
-
-
De meerwaarde die door de promotor gecreëerd wordt door de verkoop/verhuur wordt gebruikt om maatschappelijke doelstellingen te financieren
Sui Generis contracten (ESR-neutraliteit): - Overheid stuurt op output; - Eigen risicoverdeling (afwijking algemene aannemingsvoorwaarden); - Essentieel is beschikbaarheidsvergoeding en voorspelbaarheid kosten; - Standaardisering lange termijn overeenkomsten; - Procedure (selectieleidraad, gunningsleidraad, overeenkomst, outputspecificaties…) meestal via (te motiveren) onderhandelingsprocedure (offerte, BAFO, voorkeursbieder …); - Vaak via SPV.
10
Concessies openbare werken en diensten
Op privaat domein van de overheid Zowel maatschappelijke als commerciële doelstellingen Sturing door de overheid door middel van minimale eisen waaraan project dient te voldoen Volledige realisatie en concrete invulling door de promotor met een zekere / grote vrijheid: Financiering door een opleg Studie en ontwerp Bouw Verkoop/verhuur aan derden Risico ligt bij de promotor welke vooraf opleg bepaalt en project vastlegt dat aan de eisen van de aanbestedende overheid voldoet zoals omschreven in het bestek.
DBFM -
9
-
11
Soepelere gunningsprocedure (onderhandelingen mogelijk). Langere looptijd mogelijk. (DBFMO) Conceptualisering door private partner mogelijk l k (financiering, (f ontwerp, keuze k materialen). Heldere taakverdeling. Risicoallocatie en vraagrisico richting privé.
Concurrentiedialoog
12
Art. 3,9° wet: “Concurrentiedialoog: de gunningsprocedure waaraan elke belangstellende aannemer, leverancier of dienstverlener mag vragen deel te nemen en waarbij de aanbestedende overheid een dialoog voert met de voor deze procedure geselecteerde kandidaten, teneinde één of meer oplossingen uit te werken die aan de behoeften van de aanbestedende overheid beantwoorden en op grond waarvan de gekozen kandidaten zullen worden uitgenodigd om een offerte in te dienen”
Technisch, financieel juridisch complexe opdrachten
Bv. sportinfrastructuur, technische dienst, groenonderhoud, juridische dienst, HR (…)
2
5-11-2013
Concurrentiedialoog 1. 2. 3. 4. 5. 6 6. 7. 8. 9. 10.
13
Aankondiging Aanvraag tot deelneming (selectie) (tweestapsprocedure) Selectie + uitnodiging tot deelname aan de dialoog Beschrijvend document: behoeften, eisen én (gewogen) gunningscriteria Dialoog met elke deelnemer afzonderlijk (al dan niet in opeenvolgende fases) Opmaak bestek + uitnodiging tot indiening eindofferte (na keuze één of meer oplossingen) Indiening eindoffertes Eventueel: vraag tot precisering (niet wezenlijk wijzigen!) Gunning: keuze van de economisch voordeligste offerte Sluiting door ondertekening overeenkomst
IN/OUTSOURCEN
14
Insourcen van experten in reguliere diensten, bv. juristen, vergunningen-experten omgevingsvergunningen, technische dienst, financieel experten… Insourcen van experten in een projectenstructuur, bv. ontwikkeling bedrijventerreinen, administratieve centra, woonzorgcentra, gemeentelijk vastgoedmanagement, organisatiedeskundigen (…) Voordelen: Extra (tijdelijke) capacitiet of expertise op maat van uw behoeften Geen bijkomende vaste aanwervingen Flexibele oplossing op maat aan transparante kostprijs met professionele kwaliteit
Aandachtspunt regelgeving uitzendarbeid.
Participatief via SPV’s
15
16
Fiscale optimalisatie
Voordelen: Eigen –soepelere- beslissingsprocessus los van de publiekrechtelijke verplichtingen; Niet alles moet op voorhand genegocieerd worden; Maatschappelijke herkenbaarheid (rechtsvorm en werking); Fiscale voordelen; Vennootschapsdynamiek;
Zoektocht naar besparingen wekt meer dan ooit interesse voor fiscale optimalisaties 21% minder uitgeven zonder minder te doen? Verleidelijk! l id lijk
Mogelijkheden:
AGB Dochters AGB GEVA’s Art. 195
Inhoud: ◦ Btw-statuut gemeente ◦ Winstoogmerk en AGB ◦ Technieken
© Steven Michiels
Problematiek btw en overheden
Artikel 6 btw-wetboek
“[Overheden] die handelingen verrichten, worden niet als
belastingplichtige aangemerkt voor de werkzaamheden of handelingen die zij als overheid verrichten, ook niet indien zij voor die werkzaamheden of handelingen rechten rechten, heffingen heffingen, bijdragen of retributies innen.”
Btw--statuut gemeenten Btw
Btw-statuut gewijzigd door Programmawet (I) 27 december 2006 met inwerkingtreding vanaf 1 juli 2007 ◦
17 © Steven Michiels
18
Deels vernietigd bij arrest Grondwettelijk Hof nr. 104/2008
© Steven Michiels
3
5-11-2013
19
20
Problematiek btw en overheden: gevolgen
Algemeen principe: geen btw-plicht
Geen recht op aftrek betaalde btw
Handelt de stad/gemeente “als overheid” ? N
◦ btw is kostprijs voor overheid ◦ Btw weegt op publieke investeringen
J
Btw-plicht art. 4
Toepassing art. 6
Vrijstelling art. 44?
Concurrentieverstoring?
J
N
J
N
Btw-plicht art. 4
Activiteit art. 6, derde lid?
Vrijstelling art. 44?
Uitzonderingen J
◦ Niet als overheid ◦ Concurrentieverstoring ◦ Art. 6, derde lid btw-wetboek (voorheen KB nr. 26)
Maatstaf vrijgesteld van btw
N
N
J
Maatstaf te verhogen met btw
Maatstaf buiten btw-sfeer
© Steven Michiels
Overheid: artikel 6 btwbtw-wetboek
21
◦ ◦ ◦ ◦
Vrijstelling geldt niet voor (gemeentelijke) VZW’s Autonoom gemeentebedrijf Verenigingen intergemeentelijke samenwerking (sommige) Instellingen van openbaar nut (privaat recht)
22
Voorbeelden btwbtw-plicht gemeenten
Vrijstelling van toepassing op ◦ Staat, Gemeenschappen, Gewesten, Provincies, Steden en Gemeenten ◦ Openbare instellingen (bv. OCMW)
© Steven Michiels
Rioolbeheerder Drankverkoop Verhuur roerende goederen Cafetariaconcessies Verhuur opslagplaatsen en parkeerplaatsen Campings …
© Steven Michiels
© Steven Michiels
24
Met of zonder winstoogmerk
Artikel 18 btw-wetboek ◦ “Als een dienst wordt onder meer beschouwd de
uitvoering van een contract dat tot voorwerp heeft: […] de toekenning van het recht op toegang tot inrichtingen voor cultuur, sport of vermaak, alsmede de toekenning van het recht gebruik ervan te maken;;” g
Winstoogmerk i k en AGB G
23 © Steven Michiels
Geen verwijzing naar winstoogmerk Vrijstellingen artikel 44 btw-wetboek: vaak gekoppeld aan ontbreken winstoogmerk
© Steven Michiels
4
5-11-2013
Vrijstelling verbonden aan gebrek winstoogmerk
25
Vrijstelling indien geen winstoogmerk en ontvangsten worden louter gebruikt tot dekken van de kosten:
Vrijstelling verbonden aan gebrek winstoogmerk
◦ “de diensten verstrekt door exploitanten van sportinrichtingen en inrichtingen voor lichamelijke opvoeding” ◦ “de verhuur van boeken en tijdschriften, […] en van andere
Vrijstelling indien inkomsten worden louter gebruikt tot dekken van de kosten ◦ “de organisatie van toneel-, ballet- of filmvoorstellingen,
van tentoonstellingen, concerten of conferenties alsook de leveringen van goederen die nauw samenhangen met deze diensten door instellingen erkend door de bevoegde overheid”
dergelijke voorwerpen van culturele aard, en de diensten aan de lezers verstrekt door bibliotheken en leeszalen” ◦ “de diensten en de leveringen van goederen die daarmee nauw samenhangen die door de exploitant aan de bezoekers worden verstrekt met betrekking tot al of niet geleid bezoek aan musea, monumenten, natuurmonumenten, plantentuinen en dierentuinen”
Bijvoorbeeld cultuurcentra / gemeenschapscentra Indien streven naar overschotten met oog op uitkering: inkomsten niet louter gebruikt tot dekken van kosten
© Steven Michiels
Vrijstelling verbonden aan gebrek winstoogmerk
27
Nieuw vanaf 1 januari 2014: onderwijs Vrijstelling indien geen winstoogmerk en ontvangsten worden louter gebruikt tot dekken van de kosten
© Steven Michiels
Gemeente of VZW ◦ Geen winstoogmerk ◦ Toepassing vrijstelling art. 44, §2, 3° en 9° btwwetboek ◦ Geen recht op aftrek
kinderen en jongeren, en de beroepsopleiding of -herscholing, […], door publiekrechtelijke lichamen of door andere organisaties die daartoe als lichamen met soortgelijke doeleinden worden aangemerkt, voor zover voornoemde lichamen niet systematisch h k van winst i tb t l winsten i t niet i t worden d hett maken beogen en eventuele uitgekeerd maar worden aangewend voor de instandhouding of verbetering van de voornoemde diensten;
Autonoom gemeentebedrijf ◦ Winstoogmerk in statuten ◦ Toepassing btw-tarief 6 procent ◦ Recht op aftrek btw op investeringen en exploitatiekosten
◦ ”
28
Gemeente / AGB / VZW
◦ “het school- of universitair onderwijs, waaronder onderwijs aan
26
Knelpunten: inschrijvingsgeld voor Vlaamse Gemeenschap, erkenning en subsidiëring,… Verder onderzoek loopt
© Steven Michiels
© Steven Michiels
29
30
Wie exploiteert sport sport-- en cultuurinfrastructuur?
Private partner (PPS): btw-recup Overheid ◦ Intergemeentelijk: btw-recup ◦ Gemeente Gemeentebestuur: geen btw btw-recup recup
O Onroerende d leasing l i
Gemeentedienst Burgethouder IVA
Extern verzelfstandigd agentschap Autonoom gemeentebedrijf: btw-recup VZW: geen btw-recup
© Steven Michiels
30 © Steven Michiels
5
5-11-2013
31
Onroerende leasing
Onroerende verhuur tussen gemeente en AGB, die niet vrijgesteld is van btw Voorwaarden
Aangewezen bij niet-btw-plichtige exploitaties
Voordeel: renteloze spreiding btw over 15 jaar
◦ ◦ ◦ ◦
32
Schematisch
Gemeente
Wedersamenstelling kapitaal over 15 jaar Aankoopoptie Voorafgaande opdracht …
(1) kaderovereenkomst
(2) leasing (3) huur
◦ Bv. Serviceflats, BKO, administratief centrum,… ◦ Financieel voordeel ca. 1/3 btw-bedrag ◦ Positief effect autofinancieringsmarge ◦ Positieve btw-rulings
AGB
Alternatief voor kantoren: bedrijvencentrum
© Steven Michiels
© Steven Michiels
33
34
Bedrijvencentrum
Bedrijvencentrum d ij
AGB exploiteert administratief gebouw als bedrijvenof dienstencentrum
Vergoeding aan 21% btw onderworpen
Berekeningsbasis is kost bij AGB
◦ Afschrijving gebouw (bv. 33 jaar) ◦ Werkingskosten (elektriciteit, gas,…) ◦ Personeel Geen btw-aftrek: fiscale “lek”
33 © Steven Michiels
Indien geen minimale dienstverlening: vrijgestelde onroerende verhuur
© Steven Michiels
35
Bedrijvencentrum
Btw-plichtige dienst indien volgende minimale diensten: ◦ terbeschikkingstelling van één of meer uitgeruste lokalen; ◦ terbeschikkingstelling van gemeenschappelijke vergaderzalen; ◦ terbeschikkingstelling van gemeenschappelijke ruimten; ◦ terbeschikkingstelling van gemeenschappelijke bureautica; ◦ Onderhoud, postverdeling,… ◦ …
© Steven Michiels
C Concessies i
36 © Steven Michiels
6
5-11-2013
37
Concessies
Gemeente/AGB bouwt Derde exploiteert ◦ Private partner ◦ Club ◦ …
Onroerende verhuur niet aangewezen want geen btw-vrijstelling Concessie kan onder btw-regime 21%, dus aftrek btw op investering Voorwaarden: actieve inmenging, variabele vergoeding, geen exclusief gebruik,… Voorbeelden: cafetaria’s, sportinfrastructuur,…
S Samengevat
38 © Steven Michiels
© Steven Michiels
39
Samengevat
40
Samengevat
Gemeente kan zelf btw-plichtig zijn
◦ Concessies ◦ …
◦ Onroerende leasing ◦ Bedrijvencentrum
AGB noodzakelijk bij vereist winstoogmerk ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦
AGB noodzakelijk wanneer tweede partij vereist
S ti f t t Sportinfrastructuur Culturele voorstellingen Bibliotheek Musea Onderwijs …
AGB baat op btw-vlak niet bij steeds vrijgestelde ti it it (l i eventueel t l aangewezen)) activiteiten (leasing ◦ ◦ ◦ ◦ ◦
Onroerende verhuur BKO, kinderdagverblijven Woonzorgcentra Assistentiewoningen …
© Steven Michiels
© Steven Michiels
42
Kantoor te Mechelen
Vraagstelling
Antwerpsesteenweg p g 16-18 B-2800 MECHELEN T +32 15 404940 F +32 15 276276 E
[email protected] W www.gdena-advocaten.be
Kantoor te Westerlo
4WINGS - Nijverheidsstraat 13 j B-2260 WESTERLO T +32 14 57 46 52 F +32 15 276276 E
[email protected] W www.gdena-advocaten.be
© Steven Michiels
7
