Fijne feestdagen en nog vele jaren!

Gratis kwartaalblad van JMW voor iedereen met een Joodse achtergrond • ROSJ HASJANA 2013 • jaargang 26 • nr. 93

Een gesprek met professor Emanuel Tov internationaal bekend Bijbelgeleerde en vooraanstaand expert op het gebied van de Dode Zeerollen

Eli Ichi – Kapper

Bart Wallet

Eitzes

Vrouwen vertellen over hun beste

Wie is de grootste Joodse

Als ouders andere

vrienden de meest gruwelijke roddels’ - 10

Nederlander aller tijden? - 21

plannen voor je hadden - 30

Fijne feestdagen en nog vele jaren!

Bestel nu je Rosj Hasjana certificaten!

geef

ING 19.18.00

STEUNT

BOUWT U MEE AAN EEN BETERE TOEKOMST VOOR AFULA?

Er staat weer een nieuw jaar voor de deur. Met uw steun heeft de Collectieve Israel Actie talloze belangrijke humanitaire en educatieve projecten in Israël gerealiseerd. Dit jaar zetten wij ons met uw hulp extra in voor een Youth Futures Centrum in Afula, een van de armste steden van Israël. Door mee te bouwen aan dit centrum geeft u de kinderen van Afula de kans op een beter leven én steunt u een sterk en weerbaar Israël. Er is tot nu toe 140.000 euro ingezameld, maar er is nog 160.000 euro nodig om dit nieuwe centrum te realiseren. Ieder bedrag is welkom. KUNNEN DE KINDEREN VAN AFULA REKENEN OP UW STEUN? DE COLLECTIEVE ISRAEL ACTIE WENST U EN UW DIERBAREN SJANA TOVA EN EEN GEZOND EN ZOET 5774. VANZELFSPREKEND ZIJN ONZE CERTIFICATEN OOK DIT JAAR BESCHIKBAAR! WWW.ISRAELACTIE.NL

020 - 442 07 82 [email protected] www.cefina.nl

IN DEZE BENJAMIN

3

LIKA TOV - DE PRENT BEELDT HET AFSCHEID UIT TUSSEN HANNA EN HAAR ZOONTJE SAMUEL. SAMUEL WERD ALS KLEIN JONGETJE BIJ DE PRIESTER ELI AFGELEVERD OM TE LEREN IN DE TEMPEL TE DIENEN. HANNA HAD DIT BELOOFD TIJDENS HAAR GEBED OM ZWANGER TE WORDEN OP LATE LEEFTIJD. ALS ER EEN JONGETJE GEBOREN ZOU WORDEN, ZOU ZIJ HEM AFLEVEREN BIJ PRIESTER ELI.

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

14

Emanuel Tov ‘Vier identiteiten, één persoon’ EXPOSITIE LIKA TOV Lika Tov toont voor het eerst haar werk gebaseerd op fragmenten en rollen van de Dode Zee. De exposities zijn van 8 juli t/m 3 oktober 2013 in de LJG Amsterdam en van 9 oktober t/m 28 november 2013 in de Synagoge Groningen.

BENJAMIN NIEUWS

5

JOODS

7

HUMAN INTEREST - JOODSE ACHTERNAMEN

Visjager ‘De Joden hielden er hun eigen wetgeving op na’

HUMAN INTEREST

10

CULTUUR & WETENSCHAP

18

ACTIVITEITEN

24

JMW PAGINA’S

26

10 ergernissen in het verkeer

SJOEK

35

‘Mensen die op de stoep fietsen en agressief bellen’

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

8

HUMAN INTEREST - 10 ERGERNISSEN

CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

Historische column door Bart Wallet ‘Wie is volgens jou de grootste Joodse Nederlander aller tijden?’

13

21

Sjana Tova WIZO Nederland wenst u een goed en zoet 5774. WIZO-vrouwen uit de hele wereld - ook hier in Nederland - helpen mee de leefomstandigheden van kinderen, vrouwen en ouderen in Israël - ongeacht hun achtergrond - te verbeteren. Met hun financiële steun in meer dan 800 projecten maken WIZO-leden van 18 tot 120 jaar het verschil voor hen die het zo nodig hebben. Word voor € 40,-- per jaar lid of donateur van WIZO en draag bij aan een hoopvolle toekomst. WIZO helpt, help WIZO.

WIZO is ANBI gecertificeerd

A.J. Ernststraat 735A, 1082 LJ Amsterdam - T (020) –64 63 017 - E [email protected] - www.wizo.nl - ING 535617 8369-ADV SJANA TOVA 192x140-v1.indd 1

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij. Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

www.ziekenhuisamstelland.nl www.ziekenhuisamstelland.nl

20-06-13 09:42

BENJAMIN NIEUWS

5

TEKST HANS VUIJSJE

Een dikke 8 ondanks bezuinigingen

Het is traditie geworden dat ik rond de Joodse feestdagen terugblik en vooruitkijk over hoe het er bij JMW bijstaat. Van die traditie wil ik ook deze keer niet afwijken. Dit keer wil ik verder terug in de tijd gaan en het toespitsen op het maatschappelijk werk. Ruim tien jaar geleden werd JMW in zijn bestaan bedreigd door extreme bezuinigingen op het maatschappelijk werk die de toenmalige minister Hoogervorst wilde doorvoeren. De poppen waren aan het dansen! JMW ging in actiemodus en samen met de doelgroep werden deze bezuinigingen afgewend. JMW moest niettemin tien procent op zijn subsidie inleveren. Sinds 2009 bezuinigt het Ministerie jaarlijks 3 procent op de subsidie van JMW, immers zo redeneert VWS, het werk wordt minder naarmate we verder van de sjoa af komen. In totaal betekent dit dat JMW sinds 2003 ruim 23 procent op zijn budget heeft ingeleverd. Is het nu ook daadwerkelijk dat JMW minder werk heeft? Dat blijkt niet zo te zijn. Ondanks dat bezuinigingen betekenen dat wij ook minder maatschappelijk werkers in dienst hebben, is het aantal contacten behoorlijk constant en zijn er nu en dan flinke pieken. In 2012 ondersteunde JMW (excl. de jeugdzorg) 1.720 cliënten met 9.191 contacten. Dat loopt bepaald niet gelijk met de afbouw die door VWS voorspeld was. Hoe komt dat? Naarmate men ouder wordt doet men meer en met andere problemen een beroep op JMW, dat geldt in het bijzonder voor de ‘kinderen uit de oorlog’. De werkdruk wordt bij JMW verder beïnvloed door ‘structurele’ incidenten. In de afgelopen jaren waren dat de werkzaamheden bij advies, begeleiding en aanvragen van diverse buitenlandse oorlogsfondsen (Artikel 2-Fonds, Gettofonds en Gettopensioen etc.). Deze activiteiten leggen een groot beslag op JMW. En dan zijn er natuurlijk de effecten van veranderende zorgstelsels. JMW ondersteunt meer

mensen met psychische problemen die niet meer in de GGZ begeleid kunnen worden. De veranderingen in de AWBZ en de WMO betekenen dat mensen langer thuis blijven en intensievere begeleiding vragen. Het betekent ook dat JMW wordt geconfronteerd met afgeleide problematiek die ontstaat als kinderen de mantelzorg over een ouder op zich moeten nemen. Juist in Joodse kring ligt dat met de intergenerationele problematiek tussen eerste en naoorlogse generatie vaak moeilijk. Ondanks de bezuinigingen en de werkdruk is JMW in die jaren toch in staat gebleken de continuïteit en kwaliteit van de hulpverlening te garanderen. De invoering van een kwaliteitsmanagementsysteem heeft vanaf 2008 geleid tot kwaliteitscertificering van het maatschappelijk werk (ook de Thuiszorg is gecertificeerd en JMW werkt aan certificering van de jeugdhulpverlening en van het sociaal cultureel werk en opbouwwerk!). De cliënttevredenheidscores liggen ruim boven de 8. Kortom, JMW doet het niet slecht. Dit jaar wordt er weer gesproken met het ministerie over subsidieafspraken. Het ziet er in deze moeilijke economische jaren niet echt florissant uit, maar laat het duidelijk zijn: wij houden de overheid aan zijn toezegging dat de hulpverlening voor oorlogsgetroffenen nooit aangetast zal worden en overeind zal blijven zolang dat nodig is! JMW houdt u via de JMW-site en de Jonet-site op de hoogte!

Ik wens u allen vele gezonde jaren toe!

6

JOODS - JOODSE FEESTDAGEN TEKST AVIVA PELS

Tradities tijdens Soekot ‘Twee stokoude kinderverhalen waren het jaarlijkse hoogtepunt’

Onze kinderen waren nog jong en tijdens Soekot aten we in onze – met schoolwerkjes versierde – soeka. Maar na het voorgerecht en de soep was het voor de jongsten toch wel genoeg, totdat ... er werd voorgelezen. Mijn echtgenoot vond een bundel met Soekot-spelletjes en verhalen en hij las voor. Gek genoeg waren de jaarlijkse hoogtepunten twee stokoude kinderverhalen, jaren vijftig stijl, die de kinderen na enkele jaren weliswaar van begin tot eind kenden, maar die ze toch dolgraag wilden horen. Het verhaal over Jaapje en Elsje, twee kinderen uit de mediene, die Joodse les hadden maar geen soeka, werd een hit. De twee slimme kinderen spaarden geld voor een buskaartje naar de Grote Stad om daar heimelijk op zoek te gaan naar ... een echte soeka. Na enkele spannende omzwervingen vonden ze inderdaad een heuse soeka bij vriendelijke mensen waar zelfs een foto van Tel Aviv aan

de muur hing! Alles loopt natuurlijk goed af ... en Jaapje en Elsje kwamen weer veilig thuis in hun dorp. Naarmate onze kinderen ouder werden moesten ze lachen om het ouderwetse taalgebruik en de gedateerde uitdrukkingen (een aardige man heet in dit verhaal een fijne meneer). Een ander verhaal is getiteld: Hoe Avi door het Schach (soeka-dak) viel en zorgde voor glimlach en hilariteit wanneer het voorgelezen werd als was het een aflevering uit een thriller. Ik denk er met weemoed aan terug. De kinderen zijn op een na volwassen en hun vader is vorig jaar overleden. Dit jaar zullen we zonder hem in onze soeka zitten. Nooit meer die verhalen ... Soekot is voor mij niet alleen die hut in de tuin, het gehannes met het servies van binnen naar buiten, de perenkugel naar beproefd recept van Bea Polak ... Ook Jaapje en Elsje in hun onschuldige naoorlogse wereldje horen daarbij. Na Rosj Hasjana en Jom Kippoer komen mijn dochters over uit Londen voor Soekot. Samen met hun echtgenoten en vier kleinkinderen zal de soeka weer vol zijn. Opa’s stoel blijft leeg. Ik zoek de oude verhalenbundel in de boekenkast ... misschien wil een van mijn dochters of zoon voorlezen ...? Ik neem me voor het te vragen ... En omdat de Britse kleinkinderen goed Nederlands verstaan en spreken en zoals de meeste kleuters ervan houden voorgelezen te worden zullen zij dit jaar kennis maken met ... Jaapje en Elsje, die alles van hun Joodse juf over Soekot hadden geleerd maar nog nooit in een echte soeka waren geweest, totdat ze de gevaarlijke reis naar de Grote Stad maakten. De Joodse feestdagen bestaan niet alleen uit eeuwenoude tradities en gebruiken. Familietradities en gezelligheid gaan samen. In het voortzetten van deze tradities vinden wij onze troost.

JOODS - JOODSE GEBRUIKEN

7

TEKST AVIVA PELS

Hoofdzaken en... bijzaken ‘Wanneer de hoofdbedekking werd verwijderd gold dit als ernstige vernedering’ Er is tegenwoordig veel discussie over hoofdbedekking. Voor de één is het teken van onderdrukking terwijl voor de andere het een onderdeel is van de religie. De Joodse traditie ziet de hoofdbedekking van de Joodse man als een teken van Jir’at Sjamajim’, (ontzag voor de hemel) en de hoofdbedekking van de Joodse vrouw als een teken van kuisheid en ingetogenheid. Hoofdbedekking voor mannen noch vrouwen is een voorschrift uit de Torah. Wel wordt de hoofdbedekking van de Koheen Gadol (hoge priester) beschreven. Indirect kan men uit de teksten echter afleiden dat in elk geval vrouwen in de oudheid gesluierd waren. Aartsmoeder Rivka (Rebecca) bedekt haar hoofd bij de ontmoeting met haar toekomstige echtgenoot Jitschak (Isaac). In de tijd van de Talmoed wordt hoofd- en gezichtsbedekking beschreven als een teken van rouw. Hoofdbedekking voor de man wordt in deze tijd als een lokaal bepaald en niet strikt verplicht gebruik beschreven. In de middeleeuwen droeg in elk geval de chazan (voorzanger) in de synagoge iets op zijn hoofd. Asjkenazische geleerden beschouwden de mannelijke hoofdbedekking als een teken van waardigheid en vroomheid. Later ontwikkelde de hoofdbedekking zich als een discussiethema, vooral toen de Reform beweging opkwam. De orthodoxie beschouwt het dragen van een keppel, hoed of pet als voorschrift, zeker tijdens het uitspreken van de gebeden. In de periode van Tenach (Hebreeuwse Bijbel) bedekten vrouwen hun haar met een sluier of sjaal. De Joodse vrouw toonde hiermee haar kuisheid en ingetogenheid. Wanneer deze hoofdbedekking verwijderd werd, gold dit als een ernstige vernedering. De Babylonische Talmoed is een belangrijke bron voor de aanname dat gehuwde Joodse vrouwen in het openbaar slechts met hoofdbedekking verschenen. Sommige Sefardische gemeenschappen (Joden in de Islamitische landen) hebben wel het gebruik overgenomen om meisjes die nog ongehuwd waren, ook een sjaal of sluier te laten dragen. Geleidelijk werd in de gehele Joodse wereld, zolang die door religie en traditie

werd bepaald, de hoofdbedekking voor de gehuwde Joodse vrouw als vanzelfsprekend beschouwd. Aan het eind van de achttiende eeuw begonnen vrouwen in Oost Europa een sjeitel (pruik) te dragen. Deze vernieuwing werd in de toenmalige orthodox- Joodse kringen niet door alle rabbinale autoriteiten gewaardeerd. Maar de sjeitel bleef en werd gaandeweg geaccepteerd. Rond het begin van de twintigste eeuw lieten Joodse vrouwen in West Europa de hoofdbedekking echter grotendeels varen. Ook strikt traditioneel levende vrouwen vonden het geen vanzelfsprekend gebruik meer. In sjoel (de synagoges) droeg men een hoed en vaak was alleen de vrouw van de rabbijn de enige Joodse vrouw met een sjeitel, toen wel bandeau genaamd. De schrijfster Clara Asscher-Pinkhof heeft hierover in haar biogafie een anekdote gewijd. Als vrouw van een rabbijn ergerde ze zich aan de bandeau, vooral op de fiets! Tegenwoordig zien we dat in de strikte orthodoxie de hoofdbedekking voor de gehuwde Joodse vrouw een vanzelfsprekendheid is. In Mizrachi gemeenschappen (orthodox-Zionistisch) dragen vrouwen een ‘tichel’, een sjaal, die het haar grotendeels bedekt. Chassidische vrouwen dragen buitenshuis veelal nog een hoedje over de sjeitel. De keuze voor het dragen van hoofdbedekking is een persoonlijke zaak, een beslissing die men voor het huwelijk neemt. Maar de manier waarop een vrouw haar hoofd bedekt geeft aan bij welke religieus Joodse groep de vrouw en haar gezin behoort. Nog altijd wordt de hoofdbedekking bij vrouwen als teken van ‘tsnioet’ (ingetogenheid), beschouwd. Vanaf de choepa (huwelijksluiting) geldt het hoofdhaar als intiem lichaamsdeel. Maar uiteraard is vroomheid niet een simpele zaak van het uiterlijk. Emoena (geloof) zetelt in het hart, wordt gezegd... Het al dan niet dragen van hoofdbedekking door Joodse mannen en vrouwen zal altijd onderwerp van gesprek blijven, in de pluriforme Joodse wereld.

8

JOODS - JOODSE ACHTERNAMEN TEKST JOCHEM VISJAGER

Visjager ‘Mijn voorouders waren ongetwijfeld geduchte walvisjagers…’

Jochem Visjager, 1971 is freelance copywriter. Zijn ouders zijn in 1968 van Amsterdam naar Edam verhuisd waar hij is geboren. Hij woont sinds 1988 in Amsterdam. Geen kinderen, ongehuwd. De naam Visjager is zeldzaam, naast mijn ouders en mijn zusje zijn de Visjagers in Nederland op één hand te tellen. En dan nog voornamelijk in Amsterdam. Voor de oorlog was het uiteraard een grote familie, met rond de driehonderdvijftig Visjagers. Ik had als kind altijd wilde fantasieën over de herkomst van mijn naam. Het was in mijn ogen heel wat bijzonderder dan zomaar Visser, want daarvan vind je er in elke straat van het land wel eentje. Terwijl ze waarschijnlijk hetzelfde deden. Al was een Visjager dan natuurlijk wel veel actiever. Die ging nota bene op jacht. Dat deed me vermoeden dat het ook niet om zomaar een vis ging, nee, mijn voorouders waren ongetwijfeld geduchte walvisjagers geweest. Van walvisvaarder naar eenvoudige marktkoopman Maar nee. De naam Visjager is veel jonger dan ik dacht. Toen de overgrootvader van mijn overgrootvader David Aron Levi zijn zoons aanmeldde bij de burgerlijke stand noemde hij ze niet Levi maar Visjager. Dat had twee redenen. Zoals je tegenwoordig nog steeds ziet in bijvoorbeeld Volendam, waar heel veel mensen het samen moeten stellen met heel weinig achternamen, gaven mensen elkaar hier ook bijnamen. En zoals dat vaak vanzelf gaat hebben die te maken met je beroep. Nu was David Aron geen zeeman. Waarschijnlijk is hij zelfs nog nooit een haven uitgeweest. Laat staan dat hij die ruwe walvisvaarder uit mijn verbeelding is geweest. Hij was een eenvoudige marktkoopman. Een visventer. Het jagen hield vermoedelijk ook niet in dat hij zijn koopwaar

zelf had gevangen, maar dat hij het aanjoeg. Jagen als in aanjagen dus. Verkopen, leuren, venten. De tweede reden was dat Amsterdam de Joodse inwoners niet als volwaardig rechtmatige burgers erkende. De Joden zelf hielden er overigens ook liever hun eigen wetgeving op na. Het kwam er in elk geval op neer dat het in feite niets uitmaakte hoe ze zich noemden. De reden dat David Aron Levi bij het aangeven van zijn kinderen niet zijn echte achternaam gebruikte maar zijn ‘roepnaam’ zal dan ook weinig te maken hebben gehad met de wet van Napoleon, want de eerste zoon van David Aron werd zes jaar daarvoor in 1805 geboren en werd toen al Visjager genoemd. Het was gewoon wel zo makkelijk voor hem om zijn kinderen te noemen naar hoe hij zelf bekend stond. Als iedereen in je omgeving al Levi heet moet je immers op een andere manier onderscheiden en een nieuwe naam doet dan wonderen. Zijn vijf zoons kregen zelf ook allemaal veel kinderen, en binnen de kortste keren was de naam Visjager een veel voorkomende achternaam in Amsterdam. Met een piek in de negentiende eeuw. Ik heb nooit iets kunnen ontdekken dat erop wijst dat de variant Vischjager direct verbonden is aan de ch-loze tak. Het is aannemelijk dat die naam op dezelfde manier ontstaan is, als aanduiding van een beroep. Met de gangbare benaming vandien. Gaandeweg is die benaming vervangen is door het algemenere ‘marktkoopman’, en wist niemand meer dat jagen aanjagen betekent. De geschiedenis is kortom een stuk minder spectaculair dan in mijn dromen over onstuimige verre zeeën. Maar elke keer dat ik over de Nieuwmarkt loop (de markt waar David Aron werkte) weet dat ik daar op dat hele kleine stukje een heel groot deel van mijn identiteit is ontstaan. En dan voel ik me bijzonder thuis in Amsterdam.

JOODS - JOODS HOSPICE IMMANUEL

9

TEKST SASJA MARTEL, DIRECTEUR JOODS HOSPICE IMMANUEL

Het zindert hier van leven... Het is alweer meer dan 6 jaar geleden dat het Joods Hospice Immanuel geopend werd. Het eerste en enige Joodse hospice in Europa. Het vooroordeel dat een hospice een sterfhuis is wordt door ons hospice gelukkig een stuk minder. Mensen die terminaal ziek zijn en een levensverwachting hebben van ca. 3 maanden komen naar het hospice niet om stervensbegeleiding te krijgen, maar – conform de Joodse traditie – levensondersteuning. De dood hoort bij het leven. Het leven wordt zoveel mogelijk nog gevierd, in het klein en in het groot. Met een lekker ontbijtje, een verjaardag, een dagje uit met de wensambulance, een concert of een heerlijke wandeling in het Amsterdamse Bos. Een hospice met nesjomme In het hospice is het vaak bedrijvig, maar soms kun je een speld horen vallen. Wat de bewoners (in het hospice worden de patiënten ‘bewoners’ genoemd, conform de visie van het hospice, omdat ze veel meer dan patiënt zijn, nl. mensen met wensen!) en hun familie gewend zijn of fijn vinden maken de toegewijde vrijwilligers mogelijk. Dat geeft hen een veilig en vertrouwd gevoel. Alsof men thuis is. Of het nu komt door de geintjes, de kippensoep, de boterkoek of door een luisterend oor, men voelt zich thuis in dit unieke huis: een hospice met nesjomme. Wat maakt dit hospice zo uniek? • Het hospice staat open voor een ieder die de geboden terminale zorg nodig heeft, mits men de Joodse identiteit van het huis respecteert. • In de openbare ruimtes van het hospice wordt de Joodse traditie nageleefd (kasjroet, Sjabbat en Joodse feestdagen); op de kamer van de bewoner mag men echter leven zoals men dit thuis ook deed. • Men ondersteunt de bewoner en de familie in de Joodse rituelen rond het sterven en overlijden. • Een toegewijd team van vrijwilligers, Joods en nietJoods, zorgt met hart en ziel voor de bewoners, ondersteund door een professioneel verpleegkundig team van de thuiszorgorganisatie Amstelring.

• Het hospice heeft een eigen hospice arts, Dr. Ruben van Coevorden, die dag en nacht bereikbaar is. Wil men de eigen huisarts behouden dan is dit uiteraard mogelijk. • Bewoners en hun familie genieten van het moderne nieuwe gebouw, dat zo ontworpen is dat men er met bed en al overal naar toe kan. Het licht, de ruimte en de rust vallen hen op. En de mooie tuin! Naast de professionele zorg, vooral op het gebied van pijnbestrijding, waardeert men vooral de liefdevolle zorg van alle vrijwilligers, die zich dag in dag uit inzetten. Aangewezen op uw steun Het hospice is net als andere hospices voor een groot deel aangewezen op donaties en is daarom ook een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De bewoners betalen een eigen bijdrage voor de verblijfskosten, de overheid verstrekt een subsidie, maar dit is niet voldoende. Vandaar dat de Stichting Vrienden van Joods Hospice Immanuel zich inzet om donateurs te werven. Wij zijn ook altijd blij met nieuwe vrijwilligers. Op onze website kunt u hier alles over vinden. De koffie staat klaar Iedereen, die graag wil weten hoe het hospice eruit ziet of hoe het functioneert is hartelijk welkom op elke eerste woensdagochtend van de maand om half 11. Mocht dit niet lukken dan kunt u altijd bellen voor een afspraak.

Joods Hospice Immanuel Amstelveenseweg 665 1081 JD Amsterdam Tel. 020 442 06 76/[email protected] www.joodshospiceimmanuel.nl Stichting Vrienden Joods Hospice Immanuel: rek. No. 45.54.44.277

10 HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Eli Ichie - kapper ‘Als kapper ben je 80% psycholoog en 20% kapper’

Eli Ichie ( spreek uit: ‘jikje’. Dit betekent in het Hebreeuws ‘ik zal leven’. Het is afgeleid van het woord ‘Chaim’). Eli is 51 jaar en geboren in Tel Aviv. Hij is een van de zes kinderen van een van oorsprong Irakees gezin. Hij woont inmiddels twintig jaar in Nederland en is, na een relatie van vijftien jaar met André, weer vrijgezel. Beroep In Israël volgde ik de kappersopleiding en ben daarna drie jaar in het leger geweest. Vervolgens heb ik twee jaar in een hele chique kapsalon gewerkt in Dizengoff Centre (Tel Aviv). Daarna ben ik voor mezelf begonnen in Holon in de buurt van mijn ouders. Mijn vader heeft mij met alles geholpen, zoals de inrichting van de zaak. Kapper zijn is vooral werken met mensen. Het is een creatief beroep. Elke klant heeft zijn eigen wensen. Iedere keer dat iemand uit de stoel komt heb je wat nieuws gecreëerd en is men daar dankbaar voor. Mannen zijn over het algemeen anders. Bij hen moet het haar gewoon geknipt worden als dat nodig is. Tegenwoordig denkt de jeugd er anders over. Jongeren tot dertig jaar gaan nu ook al naar de schoonheidsspecialiste. Vroeger deden alleen vrouwen dat. Wij zeggen vaak dat we 80% psycholoog zijn en voor 20% kapper. De klanten

vragen aandacht. Men verwacht dat je er voor 100% bij bent. Je moet heel discreet zijn. Vrouwen praten over van alles, over bijvoorbeeld intieme zaken en vertellen over hun beste vriendinnen de meest gruwelijke roddels. Een uur later zit diezelfde vriendin bij je in de stoel en die vertelt je vervolgens ook weer van alles. Ik heb veel Joodse en Israëlische klanten die elkaar kennen. Je moet altijd luisteren, of je nu wel of geen leuke dag hebt. Aan het eind van de dag ben je vooral geestelijk doodmoe. Een paar jaar geleden ging mijn relatie uit. De mensen waren heel aardig en geïnteresseerd. Het is gelukkig niet alleen geven maar ook krijgen. Dat waardeer ik heel erg. Ook toen mijn vader begin dit jaar overleed vroeg men bijvoorbeeld hoe het met mijn moeder was. Dat steunt me. Mijn werk in de thuiszorg geeft mij een goede balans met mijn werk als kapper. Ik doe het werk in de thuiszorg twee dagen per week. Je geeft op een andere manier. Het is net alsof het vrijwilligerswerk is. Voor mijzelf lijkt het therapie. Ik heb vaste mensen waar ik kom en dan zie je de glimlach in hun ogen als je binnenkomt. Ze zijn vaak eenzaam en moeten een week wachten tot je weer komt. Je voelt dat je nodig bent.

11

‘Met het werk in de thuiszorg geef je op een andere manier. Voor mijzelf is het net therapie.’

Mijn mooiste herinnering Ik heb een week door Israël gewandeld, door het noorden met mijn Franse vriend. Ik dacht dat ik het land kende... En mijn vakantie in Nepal met André, een schitterend land. In de Himalaya heb je het gevoel dat je in een film bent. Het landschap verandert per minuut, de sneeuw, het groen, de watervallen. Aardige mensen daar. Sport Ik ben lui in sport. Ik fiets wel altijd en ik wandel. Ik heb fitness geprobeerd, maar dat is niets voor mij. Joods Ik ben heel traditioneel maar ben niet religieus. In Israël is het soms te religieus. Eten Ik probeer heel veel. Vis, sushi en eten uit allerlei landen. Mijn moeders’ eten is het lekkerst. Joods- Irakees, alle soorten Kuba, dat is deeg gevuld met vlees, gebakken of in een saus. Televisie Heel weinig. Af en toe het nieuws of een film. Het meeste spreekt mij niet aan. Als ik nog wakker ben kijk ik naar Pauw en Witteman.

Winkel Ik houd van winkelen. Het nadeel is dat je veel geld moet hebben om uit te geven. Met vrienden een kopje koffie drinken met gebak is ook leuk. De 9 straatjes in Amsterdam zijn qua sfeer geweldig. De Jordaan is gezellig en je ontdekt altijd wel weer een nieuwe gevel. Hekel aan Mensen die niet op tijd komen en mensen die manipuleren. We doen allemaal wel eens iets in het klein, maar sommigen doen het in het groot. Ook heb ik een hekel aan mensen die een ander niet iets gunnen, die jaloers zijn. Bewondering voor Ik kan niet zo gauw iets bedenken. Uitzicht Het noorden van Israël, het groen, de bergen, het water. De omgeving van Sefad. Het blijft mooi. In het zuiden heb je de woestijn. De kleuren zijn fascinerend. Ik heb er vaak gewandeld. Ongelooflijk dat zo’n klein land deze twee kanten heeft.

Krant Lees ik bijna nooit. Ik volg alles via internet, vooral het Israëlische nieuws.

Markt Maakt niet uit waar ter wereld. Via de markt leer je veel over de lokale bevolking. Je ziet en ruikt daar de echte geuren en kleuren van de producten die de mensen gebruiken. Als ik aan China denk, denk ik altijd aan de markt.

Mop Ben ik slecht in. Als ik er een vertel kent men ze meestal al.

Kom graag Bij vrienden thuis of bij mijn familie in Israël. Dat is mijn echte thuis.

Boek Boek van de Israëlische schrijver/dichter Ilan Sheinfeld: “Het verhaal van een ring” Het gaat over een duistere periode in de Argentijns/Joodse geschiedenis eind 19e -begin 20ste eeuw. Argentijnse Joden ronselden in Oost Europa meisjes onder valse voorwendsels om in Argentinië als prostituee te werken. De ring, die een genezende werking zou hebben, wordt aan een van de meisjes door haar moeder meegegeven en gaat daarna over van moeder op dochter.

Grootste wens Dat het, na het overlijden van mijn vader, goed gaat met mijn moeder. We maken ons hier grote zorgen over. JMW Leuke collega’s. Goed dat het bestaat. De mensen hebben het nodig. Het is belangrijk voor de Joodse gemeenschap. Sommigen weten weinig van het Jodendom maar hebben toch een band met JMW.

Wil je door Eli geknipt worden? Bel dan 06 250 933 88.

12 HUMAN INTEREST - COLUMN

O wee! Gaby Santcroos

Manlief en ik hebben een Joods huisje boompje beestje. Een huisje met een mezoeza een kosjer boompje in de achtertuin en we zijn bezig met het aanvragen van een hulphond. Een normaal huisje boompje beestje, met een babymeisje in mijn buik. Net echt. Daar doet het feit dat ik chronisch ziek ben helemaal niets aan af. Ook niet dat ik, zodra de weeën zouden beginnen, naar het ziekenhuis zal gaan lopen. Of waggelen, in plaats van dat ik in de auto spring. Springen met weeën lijkt me sowieso wat overdreven, maar lopen zou ik moeten kunnen, want ik loop ook tijdens hevige amputatiepijnen. Als chronisch pijnpatiënt ben je gewend om door de pijn heen te knallen. Nu vraagt men vaak of ik niet tóch even dat kleine stukje in de auto kan, naar het ziekenhuis, in plaats van te gaan lopen. Met ernstige CRPS (Complex Regionaal Pijnsyndroom, red.) in een voertuig stappen is helaas funest, de trillingen geven blijvende achteruitgang en aankomen in het ziekenhuis met pijnaanvallen en dan nog gaan bevallen lijkt mij ook niet wenselijk, maar hoe leg je dit uit? Zoiets abstracts als pijn? Ook al kom ik met het voorbeeld: ‘als een hete ijzeren pin die in mijn bot wordt geslagen en daarop wordt elektriciteit aangesloten.’ Het is niet dat iemand dat nou dagelijks staat te doen en die pijn herkent. Men heeft dan ook een chronisch gezonde denkwijze en gaat ervan uit dat ‘even in een auto zitten’ minder belastend is dan lopen tijdens de weeën. In de chronisch zieke wereld van de CRPS patiënt gaat dat helaas niet altijd op.

Wanneer ik op straat loop met mijn hoogzwangere buik, spreekt iedereen mij aan. Een buik maakt nou eenmaal makkelijk vrienden. Van vuilnisman tot kassajuf, in een wachtkamer of apotheek, iedereen denkt dat ik a la minuut zou kunnen gaan bevallen. En of ik het alsjeblieft niet daar wil doen. In week 36 is bevallen nog net even te vroeg. Vanaf week 37 zou ons baby-meisje officieel volgens de babywet mogen komen, maar ik vind het helemaal niet erg als ze zou blijven zitten tot minimaal week 40. Of week 41. Dan is ze op tijd voor haar verjaardag en wie weet zijn we er dan wel klaar voor. Natuurlijk is de baby-uitzetlijst helemaal compleet en staat alles netjes te wachten tot ze komt, maar of je er als bijna verse papa en mama ooit echt klaar voor bent? Het is als ‘het-voorbereiden-voor-jomtov-gevoel’. Alle taarten moeten nog af, iedereen moet nog douchen en we laten het laatste doosje eieren nog net even op de valreep vallen, waardoor de blinkende keuken een grote plakpartij is en we precies één ei missen voor het dessert. Een gevecht tegen de tijd, maar hoe leg je zoiets abstracts als ‘tijd’ uit aan een ongeboren baby? ‘Dus baby meisje, blijf nog maar een maandje in mijn buik, dan ben ik net op tijd om mijn volgende column voor de Benjamin te schrijven over het verwelkomen van jou, op je verjaardag!’

Gaby is op 16 augustus 2013 bevallen van een dochter. Haar naam is Aviya Avital.

HUMAN INTEREST - 10 ERGERNISSEN TEKST JOLAN TOFF

10 ergernissen in het verkeer In deze nieuwe rubriek maakt Jolan Toff een overzicht van zaken die hem ergeren

De meeste mensen zijn net terug van een soms stressvolle vakantie (zie mijn artikel ‘redenen om niet op vakantie te gaan’ in het zomernummer 2012 van de Benjamin). Je gaat weer deelnemen aan het verkeer in Nederland. Dat is nog stressvoller dan de vakantie. Als ik van huis wegga en ik ben 100 meter verder heb ik mij minstens al drie keer geërgerd. Amsterdam is de meest ongedisciplineerde fietsstad die ik ken. Ik meen dit met enig

gezag te mogen stellen. De laatste jaren fietste ik in New York City, Chicago, Los Angeles, Seattle, Portland, Tel Aviv en Budapest. Let ook eens op de volgende stelling: ‘Een verkeersdeelnemer die een overtreding maakt, maakt er binnen 100 meter weer één.’

agressief bellen stoep fietsen en dan de op die n nse Me 1. r hen in de weg loopt. omdat een voetgange centimeter voor n aanscheuren en één me ko ard eih sno die . 2. Automobilisten hartverzakking krijgt en zodat je een acute pp sto ts laa kp ee rst de ove parkeren dat ze hun voertuig zodanig die ten ilis ob tom Au 3. hier ook al bezetten. Ik erger mij twee plekken tegelijk auto ben. en. aan als ik niet met de nter naar hun auto lop nparkeerplaats die mo de ali inv n ee t me n 4. Mense , in hun uitschelden omdat zij etsers die toeristen fi se am rd ste Am 5. pad lopen. onschuld, op hun fiets ppen, midden op straat, sto risten die plotseling, toe k vaa rs, tse Fie 6. top moet maken. waardoor je een noods uitgebreid op de weg, rustig en smalle straat, midden n ee in die s een to‛ Au 7. tien meter verderop blokkeren, terwijl er er ke ver le he t he , lossen afscheid van de mensen nog uitgebreid ze de n me ne ak Va is. parkeerplaats en gebracht. n vracht naar toe hebb personen waar zij hu tseling voorrang te geven. Plo netjes op wacht om ze je ar wa rs tse Fie soms in een je 8. n. Je bevindt hun hand uit te steke er nd zo af, h toc ze slaan te vervolgen. Ik et wachten om je weg mo g lan ns ge vol ver rig positie dat je n de behoefte ze uitvoe l uitsteken en heb da we nd ha n hu zij als schrik ren te bedanken. ool brengen. De kinde met de fiets naar sch ren de kin n hu die rs 9. Vade nend op papa die op de bagagedrager leu an sta of en vor ste zitten achter . de grootste lol heeft den, terwijl ik nemen of door rood rij ng rra voo die ers em en. 10. Verkeersdeeln zelfsprekend beschouw en, en die dat als van pp sto of n ke wij uit moet hier iets van zegt. de schuld geven als je Sterker nog: die jou

13

14 HUMAN INTEREST - INTERVIEW TEKST JOANNE NIHOM

Vier identiteiten, Menno Toff, Bennie van Rooij, Menno Koekoek en Emanuel Tov

‘Op mijn elfde nam mijn vader mij op zijn knieën, bij de haard in de huiskamer en hij vertelde het. Tot dat moment was ik Menno Koekoek, plots was ik Menno Toff. Hoe ik mij voelde? In de war. Daarna was het een geheimpje dat ik met mij meedroeg. Weinig mensen wisten ervan.’ Een gesprek met professor Emanuel Tov; internationaal bekend Bijbelgeleerde en vooraanstaand expert op het gebied van de Dode Zeerollen. Drie kinderen en vier kleindochters. Getrouwd met Lika Tov– Aa.

Tov, geboren tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1941, was vanaf 1942 ondergedoken bij een niet-Joodse familie in Amsterdam. Zijn ouders heeft hij nooit gekend, ze zijn vermoord in Ebensee en Birkenau. Hij was enig kind. Voordat zijn ouders onderdoken, werd hij als eenjarige baby in veiligheid gebracht bij ‘Tante Rie’ van Rooij, zijn onderduikmoeder. Na de oorlog werd hij opgenomen in het gezin van de zus van zijn vader, de familie Koekoek, waar hij, samen met ‘zijn nieuwe broer en zusjes’, opgroeide.“Over mijn onderduikouders hoorde ik pas toen ik een jaar of dertien was. Ik ben gelijk op de fiets gestapt om ze te bezoeken. Ik belde aan, mijn onderduikmoeder deed open en riep: ‘Bennie’ (mijn onderduiknaam). Ze huilde. Achter haar zag ik een grote foto van mij hangen. Dat was heel ontroerend. Mijn onderduikouders zijn een paar jaar geleden overleden, we hebben altijd contact gehouden. Voor het redden van mijn leven zijn ze in Yad Vashem onderscheiden. Eigenlijk had ik vanaf het moment dat ik hoorde dat

15

één persoon ik een Toff’ was, vragen moeten gaan stellen over mijn eerste levensjaren. Destijds leefden er nog mensen die mijn ouders hebben gekend. Maar dat kon ik toen niet. Pas veel later, ik was rond de veertig, ben ik dat gaan doen. Hoe ik ben ondergedoken, over mijn onderduikfamilie, hoe ik bij mijn nieuwe familie terecht ben gekomen. Voor mij is het een mozaïek, steeds vind ik weer nieuwe steentjes. Alles is opgeschreven, dat moest wel, want ik voelde dat ik alles rondom mijn verleden steeds weer wilde vergeten. Ook nu weet ik niet meer alles, maar het staat in de computer. Alleen mijn vrouw en kinderen hebben het gelezen.” De Joodse tegenhanger Rond zijn barmitswa (Joodse kerkelijke meerderjarigheid voor jongens op de leeftijd van dertien jaar) werd Tov lid van de orthodoxe jeugdbeweging Bné Akiwa. “Het gezin waar ik opgroeide was ‘niet vroom’ en twee jaar lang was ik ‘een stiekeme Jood’, want ik wilde ze geen pijn doen. Ik legde tefillien (gebedsriemen) in de badkamer en ik reed niet op sjabbat. Prachtig vond ik het om de Tenach (het Oude Testament) te leren, dat voelde als een stukje van mijzelf. Na een tijdje ben ik overgestapt naar de socialistische jeugdbeweging Haboniem, dat paste beter bij mijn leven. Op het gymnasium was ik gefascineerd geraakt door de klassieken. Voor mij was de Tenach de Joodse tegenhanger daarvan. Als ik terugkijk, denk ik dat ik altijd op zoek ben naar mijn wortels, naar waar ik vandaan kom.” In 1961 ging Tov op alya (emigratie naar Israël). Daar veranderde hij zijn naam, Menno Toff, in Emanuel Tov. “Zo schrijf je het in het Ivriet. Uiteindelijk is Toff een Hebreeuwse naam.” Aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem studeerde hij Tenach en Oudgriekse literatuur en werd daar hoogleraar. Hij schreef vele boeken en gaf colleges aan de Hebreeuwse Universiteit en gastcolleges aan een reeks van Universiteiten in de V.S., Europa, Zuid-Afrika en Japan. Internationale naamsbekendheid maakte hij door zijn wetenschappelijke inbreng op het gebied van de Griekse Bijbelvertaling,

Prijzen en onderscheidingen 2000 Humboldt onderscheiding voor onderzoek, Duitsland 2003 Ubbo Emmius medaille van de Universiteit van Groningen 2004 Emet Prijs voor Bijbelonderzoek, Israël 2006 Benoeming corresponderend Lid van de British Academy 2008 Eredoctoraat aan de Universiteit van Wenen 2009 De Israël Prijs voor Bijbelonderzoek, de hoogste Israëlische onderscheiding 2010 Samaritaanse medaille voor speciale prestaties (uitgereikt door de Hoge Priester der Samaritanen) 2012 Benoeming tot lid van de Israël Academy of Sciences

‘Als geleerde heb je geen dialoog met G’d’ de tekstontwikkeling van Tenach en het publiceren van de Dode Zeerollen. Tov blijft er bescheiden onder. “Onlangs vertelde iemand mij dat, in Amerika in verschillende enquêtes op het gebied van Tenach, mijn naam wordt genoemd bij de tien meest belangrijke geleerden in de wereld. Leuk, maar kankeronderzoek is belangrijker werk.” Ondanks dat hij zich al jaren bezighoudt met het bestuderen van religieuze literatuur, is Tov niet religieus. “Docenten en studenten hebben in de regel niet de neiging om meer te gaan geloven, dat geldt zowel voor Joden als Christenen. In mijn colleges gaat het er ook zelden over. Onbelangrijk is of de tien plagen echt zijn gebeurd. Waar het om gaat is hoe ze zijn beschreven. Zo zijn er Psalmen die het over zes of zeven plagen hebben. Er is zelfs een midrasj (een manier om een Bijbels vers te interpreteren) over tweehonderd plagen. Wetenschappers houden zich

16 HUMAN INTEREST - INTERVIEW

bezig met wat geschreven staat. Als geleerde heb je geen dialoog met G’d. Misschien wordt het geloof, als je dat hebt, zelfs minder. Hoe meer parallellen je ziet met andere religies, hoe meer je je realiseert dat al die religieuze boeken een evolutie hebben doorgemaakt.”

DIT ZIJN MENNO EN ZIJN BROER EN ZUSSEN. V.B.N.B. LOES ZWAAFKOEKOEK, ARJO KOEKOEK, INEKE ESVELD- KOEKOEK EMANUEL TOV

Child survivor Sinds 2009 is Tov gepensioneerd, maar hij heeft het drukker dan ooit. “Overal word ik uitgenodigd, nu als emeritus hoogleraar. De komende maanden alleen al, heb ik congressen in Schotland, München en de Oekraïne. Verder publiceer ik veel en geef ik nog steeds colleges aan de Hebreeuwse Universiteit, nu alleen onbezoldigd.” Met pensioen, maar geen tijd om te genieten van vrije tijd? “Het is de aard van het beestje. Mijn hele leven heb ik hard gewerkt. Uitgebreide vakanties hoeven van mij niet. Wellicht is het ook een eigenschap van wetenschappers,” zegt hij lachend. “Wij zijn creatief en hebben de neiging om ons continu te bewijzen. Misschien heb je dat ook wel nodig als je dit soort werk doet.” Bedachtzaam voegt Tov toe: “In beschrijvingen van psychologen over mensen zoals ik, ‘child survivors’, kinderen die de oorlog hebben overleefd, wordt vaak geschreven over workaholics. Ik zou nu eigenlijk grote reizen moeten gaan maken, of gaan golfen. Maar ik kan het niet en ik wil het ook niet. Volgens diezelfde psychologen zorgt het harde werken ervoor dat je niet je echte gevoelens, het verdriet, voelt. Daar zit wel wat in... Maar,” vervolgt hij met een grijns op zijn gezicht: “Het valt allemaal wel mee hoor.

‘Het is een mozaïek, steeds vind ik weer nieuwe steentjes’

Ik heb mijn kinderen de afgelopen jaren wel eens gevraagd of ze ooit het gevoel hebben gehad dat ik te weinig tijd aan ze heb besteed. Tot mijn opluchting begrepen ze mijn vraag niet eens. Spijt van de keuzes die ik in mijn leven heb gemaakt, heb ik nooit gehad. Maar in een volgend leven zou ik graag reisfotograaf willen worden. Rondlopen in een exotisch land en grappige situaties fotograferen, dat lijkt mij geweldig. Ach, wat zeur ik. Ik ben een tevreden mens, maar dat zeg ik niet te hard. Ik ben een beetje bijgelovig. Ken je het gevoel van hybris (overmoed) in de Griekse tragedie? Als het de mensen te goed gaat, vallen de Griekse goden aan. Dus laat ik mijn leven niet te erg prijzen, want dan denken ze dat ze mij moeten hebben.”

17

Een gedicht, geschrev en door Jo Toff, Eman uel’s vader, uit naam van de baby. Het gedicht is geschreven op 30 sep tember 1941, toen mo eder en zoon uit het zieke nhuis kwamen en he t staat in Menno’s babyboek da t bewaard is gebleven . Saamhorigheid De Sjoa heeft, tot de dag van vandaag, een belangrijke invloed op zijn leven.“Het gevoel dat ‘ze’ ons niet kapot hebben gekregen, had ik toen mijn kinderen trouwden. Toen besefte ik dat dit de komst van weer nieuwe generaties betekende en dat mijn ouders voortleven. Het Jodendom betekent veel voor mij, maar op een algemeen filosofische manier, zoals het sterke gevoel van saamhorigheid. Maar ook de gedachte dat mijn leven, als ik niet-Joods was geweest, er heel anders uit had gezien.“ De oorlog laat hem niet los. “Dat is al vanaf mijn vijftiende zo. De vraag hoe het heeft kunnen gebeuren, blijft mij bezighouden. Niemand heeft een antwoord. Onlangs sprak ik een professor die lid is van een priesterorde. Hij zei: ‘G’d heeft de andere kant opgekeken.’ Ook wordt wel gezegd dat ‘G’ds wegen ondoorgrondelijk zijn. Ik weet dat er altijd oorlogen zijn en dat er vreselijke dingen gebeuren, zelfs vandaag nog. Maar de Sjoa was veel erger. Het was een goed georganiseerd systeem, met intelligente mensen die maar één doel hadden: een heel volk uit te roeien.” Tov is even stil. “Hele delen van de beschaving zijn vernietigd. Generaties Joodse artsen en kunstenaars, allemaal weg. Ik leef met het verleden in het heden, maar vooral in de toekomst. Of anders gezegd, het verleden leert me vaak hoe ik de toekomst moet zien. Ben ik trots op mijzelf? Eigenlijk niet. Wel ben ik tevreden met alles wat ik heb gedaan in mijn leven en nog steeds doe. Trots ben ik op mijn vrouw, mijn kinderen en mijn kleindochters. Bij de mooie momenten in mijn leven, voel ik het gemis van allen die er niet meer zijn. Ik hoor wel eens dat iemand zegt, dat hij door G’d was uitverkoren en dat hij daardoor de oorlog heeft overleefd. Dan word ik woest en dan denk ik, waarom zij wel en mijn ouders niet.”

14 Etmalen geleden Heel precies 18 uur tie n, Deelde men mijn ma mmie mede: “t’ Is een zoon! Wilt U hem zien?” Dáár lag dan de “zeven ponder”, Ik huilde steeds maar: indellááá... Toen zei ik: “Mijn na am is Menno”, En jij zei: “Ik ben de Mama” Ik dacht niet, wie zou mijn papa wezen, of floep, er wijkt een deur, en daar, komt iets vets met spi er en pezen. Zeg mam, is die man heusch mijn va? Mammie, dat vond ik niet aardig, je zei dalijk tegen Pa p: “Vind je hem niet erg lelijk?” Of zei je dat soms vo or de grap? En dan, zeg Mam, wi lde ik je vragen, “Waarom was die sni jderij?” Alleen maar dat ik ee n Jood ben, Neen maar Mam, wa t ben ik blij” Zeg Mam, als je mij da n zou taxeeren voor meer dan 1000 pop globaal breng me dan vlug ma ar naar de heeren der firma Lippman-Ro senthal Ik kocht voor jou een klein bouquetje Ik hoop, ik gaf hierm ee mijn deel, want meestal op mijn jonge leeftijd verdienen kinderen nie t zooveel. En nu mijn mammie, weest hier welkom na je vakantie in de C.I .Z. en ik hoop dat het hie r voor ons altijd harmonie en vrede is Getekend: Menno

18 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST YONINA / WWW.YONINA.NL

Club Guy & Roni ‘Omdat we ver van ons thuisland zijn, durven we risico’s te nemen’

De Israëlische dansers en choreografen Roni Haver en Guy Weizman zijn de grondleggers van het internationale dansgezelschap Club Guy & Roni. Ze hebben zich jaren geleden gevestigd in Nederland. Kortgeleden hebben ze de prestigieuze Russische Gouden Masker onderscheiding gewonnen. Dit jaar zijn ze in Nederland op tournee met hun unieke uitvoering van Romeo & Juliette, Naked Lunch en L’Histoire du Soldat. Na de wervelende voorstelling ‘Midnight Rising’ heb ik met ze gesproken. Thuis in Groningen Guy en Roni voelen zich helemaal thuis in Nederland en dan met name in Groningen. “We genieten volop van ons leven hier en toch hebben we ook vaak heimwee naar Israël. Guy en ik hebben elkaar ontmoet in het Bat-Sheva Ensemble in Tel Aviv. Daar hebben we samen ook ons eerste dansstuk gecreëerd. Daarna zijn we blijven dansen in dansgezelschappen in Berlijn, Barcelona, Brussel en Amsterdam. We maakten ook choreografieën voor de groepen waarin we dansten. Toen we in Groningen aankwamen werden we uitgenodigd door het Grand Theater om te blijven als gast choreografen. Het dansgezelschap begon als een project en ontwikkelde zich verder tot wat het is tot op de dag van vandaag: Club Guy & Roni.” Hun Israëlische achtergrond heeft een creatieve proces beïnvloed. “Ik geloof dat we zeker de Israëlische ‘immigranten mentaliteit’ hebben en we ons vol overgave richten op ons werk. Ik denk ook, omdat we zo ver weg zijn van ons thuisland, dat we meer risico’s durven te nemen.”

Voorkomen dat ik jong uit huis moest “Dansen op professioneel niveau is veeleisend, het vraagt jaren van trainen. Het is niet iets dat je kan doen in combinatie met andere full-time activiteiten.” Roni is begonnen als turnster. “Toen het serieuze vormen begon aan te nemen, waren het mijn ouders die mij aanmoedigden me op dans te richten. Ze wilden voorkomen dat ik op jonge leeftijd het huis moest verlaten.”

19

‘Het is een voortdurend proces om de zoektocht naar persoonlijke vrijheid, geluk en spiritualteit te begrijpen en uit te beelden’

Guy en Roni hebben samengewerkt met de schrijfster Judith Herzberg. “Dat was een hele inspirerende samenwerking. We hebben het over één van de meest gerenommeerde Nederlandse toneelschrijfsters. Ze is heel gul, wijs, nederig en grappig. Het stuk ‘L’histoire du Soldat’ gaat over het serieuze onderwerp van de terugkeer van een soldaat en de enorme aanpassingen in de samenleving, na vele jaren van diensttijd. Judith schreef een pijnlijk, prachtig en ontroerend verhaal dat werd omlijst met muziek van Stravinsky.” Midnight Rising Op dit moment treden zij op met de voorstelling Midnight Rising. “De muziek is speciaal voor ons gecomponeerd en live uitgevoerd door de Ehud Banai en Elad Cohen. Voor de voorstellingen in Nederland zijn ze speciaal overgekomen uit Israël. Midnight Rising is een stuk dat is gewijd aan emotionele en spirituele verhevenheid. Het is gebaseerd op een ‘piut’ genaamd ‘Ode La’el’ – wat gaat over de menselijke ziel die het lichaam ’s avonds verlaat en bij dauw weer terugkomt. De essentie is de ontwijking van de vergankelijkheid, en het ervaren van een moment van gratie.”

Persoonlijke vrijheid, geluk en spiritualiteit “The Club is een prachtige groep van mensen die we in de afgelopen jaren om ons heen hebben verzameld. Het zijn mensen uit de hele wereld met verschillende theater disciplines. Wat we allemaal gemeen hebben, is de wens om verschillende aspecten van de menselijke ziel te onderzoeken, te bestuderen en vorm te geven. Het is een voortdurend proces om de zoektocht naar persoonlijke vrijheid, geluk en spiritualteit te begrijpen en uit te beelden.”

Jodendom Het Jodendom is voor Guy en Roni een belangrijke bron. “Vaak zijn de thema’s van ons werk door het Jodendom geïnspireerd. In 2010 creëerden we Myrrh and Cinnamon, geïnspireerd op Song of Songs (Shir Ha Shirim) en vaak zijn citaten vanuit de Tenach te vinden in onze optredens. We zijn niet ultra religieus maar we zijn zeker geïnspireerd door onze tradities en cultuur.” Voor speeldata: www.clubguyandroni.nl

20 CULTUUR & WETENSCHAP - ZIEKENHUIS AMSTELLAND

Joods Ziekenhuis Amstelland IE AL TH NA

Een gesprek met een kinderarts en een verpleegkundige

BE

LA

Nathalie Schrijver-Levie kinderarts Ziekenhuis Amstelland ‘Andere ziekenhuizen bieden goede artsen. Ziekenhuis Amstelland biedt goede artsen én nesjomme!’

Bela Pagrach diabetesverpleegkundige Ziekenhuis Amstelland ‘Hoe je het Jodendom ook beleeft: wij zijn er voor je’

‘Ziekenhuis Amstelland is een bijzonder ziekenhuis. Het enige ziekenhuis in West Europa, waar patiënten volgens de Joodse gebruiken verpleegd en ontvangen worden’, vertelt Nathalie Schrijver-Levie, Joodse kinderarts in het enige ziekenhuis met ‘nesjomme’. ‘Dit speelt een belangrijke rol in Joods Nederland, juist omdat voor ons gezondheid zo belangrijk is. Hoe goed de dokters in andere ziekenhuizen ook zijn, de nesjomme die we hier hebben, vind je nergens anders!’

‘Het bijzondere aan de Joodse identiteit van Ziekenhuis Amstelland, vind ik dat het iedere patiënt iets moois kan bieden’, aldus Bela Pagrach, diabetesverpleegkundige. ‘Hoe je het Jodendom ook beleeft, wij zijn er voor je. Maar ook voor sommige niet-Joodse patiënten is het een toevoeging op de zorgverlening. Zo zijn er niet-Joodse patiënten die opgenomen zijn op de Joodse vleugel, en het heel speciaal vinden om de sfeer en het aansteken van de kaarsen tijdens Chanoeka mee te maken.’ Bela werkt al 12,5 jaar als diabetesverpleegkundige. ‘Ik heb de allerleukste baan van de wereld!’, vertelt ze enthousiast. Samen met haar drie collega’s begeleidt ze patiënten met diabetes. ‘In mijn spreekkamer ontmoet ik geregeld patiënten van Joodse afkomst die lange tijd hun roots hebben buitengesloten. Nu ze ouder worden, zijn ze zich daar meer van bewust. Fijn voor hen is, dat je in een ziekenhuis met Joodse identiteit niet alles hoeft uit te leggen. Ik kan bijvoorbeeld advies geven als het gaat om het spuiten van insuline tijdens Joodse feestdagen. Hoe ga je hier mee om?’

Nathalie Schrijver-Levie is algemeen kinderarts met als aandachtsgebieden kindermishandeling, anorexia nervosa en neonatologie (zorg voor te vroeg geboren kinderen). Ze is één van de twee kinderartsen in Nederland die gespecialiseerd zijn in de Newborn Behavioral Observation methode voor vroeggeboren baby’s. Nathalie voelde al van jongs af aan een warme band met Ziekenhuis Amstelland. Ze wist als kind al dat ze kinderarts wilde worden in het toenmalig Ziekenhuis Amstelveen. Dat ze een Joodse dokter in een Joods ziekenhuis is, ziet ze als een voordeel. ‘Natuurlijk zijn alle ouders erg bezorgd om de gezondheid van hun kind. Daar kan ik met mijn Joodse achtergrond extra goed op inspelen. Je kent namelijk elkaars geschiedenis en achtergrond. Uiteraard draag ik mijn kennis van de Joodse cultuur over op mijn collega-artsen.’ Bij elke arts in Ziekenhuis Amstelland ben je in goede handen; voor veilige betrouwbare zorg van hoge kwaliteit in een open en betrokken sfeer. ‘In Ziekenhuis Amstelland snappen we de achtergrond van Joodse patiënten en hun familie. Waarom gezondheid zo belangrijk is, met oog voor de geschiedenis.’

Toch denkt Bela dat er ook nog wel een groep Joodse mensen is die niet van het bestaan van ‘Joods’ Ziekenhuis Amstelland afweet. ‘Daarom willen we mensen er op wijzen dat we er zijn. Wij hebben als enige ziekenhuis in West-Europa een Joodse vleugel en zijn daarin heel bijzonder. We doen er alles aan om dit ook in de toekomst te behouden en daarin met de tijd mee te gaan, ondanks de druk op de gezondheidszorg.’ Voor meer informatie over Joodse zorg Ziekenhuis Amstelland, Afdeling Communicatie & Voorlichting, Femke de Jong, 020 755 63 13.

CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

Wie is de Grootste Joodse Nederlander aller tijden? Bart Wallet

Een paar jaar geleden, u herinnert het zich vast nog wel, werd er een grappige verkiezing op televisiegehouden: wie was de Grootste Nederlander ooit? Het werd een wedstrijdje tussen Willem van Oranje en Pim Fortuyn. In de top-tien eindigde toen op de zevende plaats Anne Frank. Toch niet gek voor een Joods meisje dat niet eens de Nederlandse nationaliteit mocht bezitten. Sinds die verkiezing denk ik soms: wat als we zo’n verkiezing eens zouden houden voor Joods Nederland, wie zou er dan uit de bus komen? Aan grote namen is geen gebrek: drukker-schrijver-rabbijn Menasseh ben Israël, filosoof Spinoza, bestselling auteur Menachem Amelander, pionier vrouwenrechten Aletta Jacobs, opperrabbijn Dünner, Nobelprijswinnaar Tobias Asser... Ieder zal zijn favoriet hebben en het zal nog verdraaide spannend worden wie uiteindelijk als Grootste Joodse Nederlander aller tijden uit de bus zou komen. Veel hangt natuurlijk af van de criteria die je hanteert. Wil je op iemand stemmen die het in de samenleving ver heeft geschopt? Of vind je het juist belangrijk dat jouw favoriet zich voor de Joodse gemeenschap heeft ingezet? Natuurlijk waren er ook ‘groten’ die erin slaagden om tegelijkertijd in Joods kring én in de maatschappij een prominente rol te vervullen. Samuël Sarphati, arts, filantroop en echte Pottegies, was er zo een - en zijn Asjkenazische collega Abraham Carel Wertheim kon er ook wat van. Lid van de Eerste Kamer, maar ook voorzitter van het Nederlands Israëlietisch Kerkgenootschap.

Als ik zelf zou moeten kiezen, dan kan het zomaar zijn dat mijn keus niet op een van degenen zal vallen die in het volle licht van de ‘algemene’ of ‘Joodse’ schijnwerpers hun werk deden. In het onderzoekproject dat ik momenteel uitvoer naar Joods Nederland sinds 1945, zijn het juist de harde werkers buiten de spotlights die me met respect vervullen. De reizende leraren, zoals het echtpaar Koos en Ina Caneel, die stad en land aftrokken om kinderen nog zoveel mogelijk Joodse kennis mee te geven. Een ‘contactambtenaar’ als Abraham Kuyt, die tot in de kleinste plaatsjes kwam om geïsoleerde Joodse families een beetje jiddisjkat te laten genieten. En dan in een moeite door ook nog kosjer vlees meenam en een abonnement op het NIW cadeau deed. Wie zou er als Grootste Joodse Nederlander aller tijden verkozen worden? Ik heb geen flauw idee, maar alleen al het hele historische circus er omheen zou ik geweldig vinden. Bart Wallet is historicus gespecialiseerd in Joodse geschiedenis en verbonden aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

Wie is volgens u de Grootste Joodse Nederlander? Stuur uw mening op naar de redactie van de Benjamin: [email protected]. De leukste inzendingen zullen in de volgende Benjamin besproken worden.

21

22 CULTUUR & WETENSCHAP - ETEN EN OPETEN TEKST RAYA LICHANSKY EN LEA VAN COEVERDEN

Recept: Gepocheerde appels met honing en specerijen

Ingrediënten 4 dl appelsap 6 el honing sap en schil van 1 citroen sap en schil van 1/2 sinaasappel 4 plakjes verse gember, geschild 1 steranijs 1 stukje kaneel 4 stevige, friszure appels (Cox d’Orange, Fuji), geschild en in kwarten gesneden

23

Zoete appeltjes Rosj Hasjana, Joods nieuwjaar, en Jom Kippoer, tien dagen later. De Hoge Feestdagen worden ze ook wel genoemd. Op erev Rosj Hasjana, de avond voor het Joods nieuwjaar, is het traditie om een stukje zoete appel, gedoopt in honing, te eten. Voor een goed en zoet jaar, is de wens die men dan naar elkaar uitspreekt. Tegenwoordig zijn er heel veel soorten zoete appels te koop en minstens zoveel soorten honing. Maar de traditie blijft hetzelfde, dat is de kracht van de traditie. Met de jongens en meisjes van Joodse les was het in de jaren ‘50 gebruikelijk om potjes honing rond te brengen aan alle leden van de Joodse gemeente. Een happening was dat altijd. Ouders verzamelden zich met hun kinderen om een adressenlijst en een mand met glazen potjes met honing in ontvangst te nemen. We zouden een hele dag bezig zijn die bij iedereen op het juiste adres te bezorgen, mijn broertje en ik. Zoeken naar de weg, er was natuurlijk nog geen tomtom, dus de kaart er bij in de Lelijke Eend en dan het meest griezelige van deze gebeurtenis, aanbellen bij mensen die we soms niet eens kenden. Een potje honing overhandigen en een ‘sjana tova oemetoeka’ wensen. Die drie woorden reperteerden we dan ook onophoudelijk

terwijl mijn vader op zoek was naar het volgende adres. Hij duwde ons soms bijna letterlijk tegen die voordeur aan van de mensen die we gingen bezoeken want we waren zo verlegen, mijn broertje en ik.

‘Een stuk minder persoonlijk zo’n bijenproduct in je brievenbus’ Al jaren stuurt het JNF (Joods Nationaal Fonds) plastic bakjes honing rond. Een stuk minder persoonlijk zo’n bijenproduct in je brievenbus. Maar de traditie blijft als we de avond voor Joods Nieuwjaar ons partje appel dopen in de honing en hopen op een goed, zoet en gezond jaar. En dan maar hopen dat al onze goede voornemens stand houden in het voor ons liggende nieuwe jaar. Wij wensen onze lezers van harte dat het nieuwe jaar goed, zoet en gezond mag zijn. Sjana tova!

Bereiding • Breng in een ruime pan het appelsap aan de kook met de honing, sap en schil van de citroen en sinaasappel, gember, steranijs en kaneel, laat 15 minuten zachtjes koken. • Pocheer de appelparten ca. 10 minuten in deze geurige vloeistof, zet daarna het vuur uit en laat de appels in de vloeistof afkoelen. • Neem de appels met een schuimspaan uit het sap en zet koel weg. • Zeef de vloeistof, gooi de vaste bestanddelen weg en laat het sap inkoken tot het iets stroperig is. • Serveer deze bijzonder Rosj Hasjana traktatie met volle, dikke Griekse of Turkse yoghurt en druppel er wat afgekoeld, ingedikt sap over. Tips: Goudreinetten zijn niet geschikt voor dit recept: die vallen snel uit elkaar. Roer wat siroop door een glas bruisend mineraalwater, heerlijk drankje!

24 ACTIVITEITEN - AGENDA

ALMERE Di z’n Koffie

• Jiddische conversatie woensdag van 14.00 tot 15.30 uur

JMW On The Move – Joods Berlijn

Bijzondere bijeenkomsten:

De cursussen van JMW afdeling 50+ vinden

Van 30 september t/m 3 oktober

4 september we beginnen het nieuwe

plaats in het gebouw van het JCC in de

organiseert JMW een reis naar Joods Berlijn

seizoen goed met een Rosj Hasjana-viering

Van der Boechorststraat 26, 1081 BT

met o.a een bezoek aan het Joods Museum,

18 september Soekot-viering

Amsterdam

een stadswandeling door de Joodse wijk en

9 oktober speel mee met de Bingo!

Er zijn nog een paar plaatsen beschikbaar.

een bezoek aan het Holocaust monument.

Iedere woensdag vanaf 9.30 uur inloop

U kunt altijd een proefles bijwonen. Neemt

Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar.

koffieochtend in Parkwijk

u contact op met de afdeling 50+ via

Informatie: Mirjam Samson T 020 577 65 66

Informatie en aanmelden:

T 020 577 65 88 of E [email protected]

of E [email protected]

Judith Heslenfeld T 036 532 81 35 Beeld, mystiek en muziek: een

AMSTERDAM

bijzonder Chagall programma

De dinsdagochtend inloopochtend

1 december De Russisch-Joodse schilder

BREDA

Heeft u trek in koffie en zin in een praatje?

Marc Chagall is bekend van zijn beelden

Finjan

De ouderenwerkers van JMW heten u na

van blauwe koeien, vliegende geliefden,

11 september aanvang van het nieuwe

de Hoge Feestdagen van harte welkom in

musici en circusartiesten. Hij omschreef

seizoen met Rosj Hasjana bijeenkomst

het gebouw van het JCC aan de Van der

zichzelf als een dromer, die nooit

Aanvang vanaf 10.00 uur

Boechorststraat 26. Zij zitten voor u klaar

wakker wordt. In dit programma wordt

Bijeenkomsten elke tweede woensdag van

op dinsdagochtend van 10.00 tot 13.00 uur

u meegenomen op een muzikale en

de maand vanaf 10.30 uur.

en kunnen u, behalve koffie, ook van de

mystieke reis. U kunt genieten van een

Informatie: Joop Leeser T 076 542 22 78 of

nodige informatie en advies voorzien.

documentaire met unieke historische

E [email protected]

Heeft u ideeën voor deze ochtend, mail

fragmenten en waarin hij openhartig

of bel naar JMW. Wij willen graag samen

vertelt over zijn leven, zijn kunst en zijn

DEN BOSCH

met u kijken hoe wij deze ideeën kunnen

familie. Verder luistert u naar gedichten

Bejachad

verwezenlijken.

van Marc Chagall met muziek van

12 september aanvang seizoen met Rosj

Inloopochtend dinsdag van 10.00 tot 13.00

Rachmaninov en een prachtig concert van

Hasjana bijeenkomst

uur (start na de Hoge Feestdagen 2013)

vooraanstaande Russische musici.

Aanvang vanaf 10.30 uur

Adres: Van der Boechorststraat 26,

Locatie: Theater Bellevue, Amsterdam

Informatie: Ingrid T 073 521 48 05 of

1081 BT Amsterdam

Meer informatie? T 020 577 65 66 of

E [email protected]

Informatie: Irene Hirsch T 020 577 65 88

E [email protected]

of E [email protected]

APELDOORN

DEN HAAG Mitzwe Bar

Cursussen afdeling 50+

HaMakor Geen JMW groep

10 september aanvang van het nieuwe

• Schilder groep

Bijna iedere derde donderdag van de

seizoen met Rosj Hasjana bijeenkomst

maand 10.00 - 13.00 uur.

24 september Soekot High Tea

Iedereen is welkom.

Bijeenkomsten elke tweede dinsdag van de

Aanmelden: Channa Alliki T 055 542 08 63

maand vanaf 14.30 uur.

of E [email protected]. Kosten € 2

Informatie: Betty Braat T 0172 430 628 of

maandag van 13.00 tot 15.00 uur • Joodse geschiedenis dinsdag van 10.30 tot 12.00 uur • Meer bewegen voor ouderen dinsdag van 12.30 tot 13.15 uur

E [email protected]

HAARLEM/ BLOEMENDAAL 20 oktober 2013 Joodse cultuur in één dag Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. Hoe was het ook alweer? Wat is een brit mila (besnijdenis)? Wanneer begint de sjabbat (zaterdag)? Waarom vieren we Rosj Hasjana (Joods nieuwjaar)? Op al deze vragen en nog veel meer krijgt u antwoord. Deze cursus wordt gegeven op 20 oktober en is bedoeld voor iedereen die niets of weinig weet van de Joodse tradities. Voor iedereen met een Joodse achtergrond; ook partners zijn welkom. Kosten: € 22,50 inclusief lunch. Informatie en aanmelden: T 020 577 65 66 of E [email protected]

Tsevet 10 september interessante lezing door Daniël Metz 15 oktober bijzondere lezing door Rabbijn Spiero 12 november lezing: houdt de agenda op www.joodseactiviteiten.nl in de gaten voor meer informatie over deze lezing. Bijeenkomsten vanaf 19.30 T 023 526 22 81 of E [email protected]

25

HEERENVEEN

20 november swing mee met klezmer

Sjemoe’ot

muziek

11 september nasjes en bingo

Iedere derde woensdag van de maand,

9 oktober lezing van Guus Luijters over zijn

10.30 tot 12.30 uur

boek ‘In Memoriam’

Locatie LJG, Mozartlaan 99, ingang

13 november Carla en Yvet Anna: muziek:

Bachlaan, Rotterdam

Jiddisj en zigeunermuziek

Informatie: Ali T 010 458 87 97 of

Gezellige en informatieve bijeenkomsten

E [email protected]

op de tweede woensdag van de maand. Aanmelden bij: Gineke van Dam

ROTTERDAM

T 0514 541 193 of

Café Jom Risjon

E [email protected]

1 september gezellige bijeenkomst als aanvang van het nieuwe seizoen

Kind van Oost-Europese en Duits Joodse immigranten 1 september Karien Anstadt, zelf kind van immigrantenouders, neemt na ruim dertig jaar afscheid van JMW en wil graag met u van gedachten wisselen over de invloed op kinderen van immigrantenouders. Bent u een kind van Oost-Europese of Duitse immigranten? Spraken uw ouders thuis Nederlands of juist niet? Wilden uw ouders een nieuwe start maken in Nederland of hielden ze vast aan oude tradities? Interesse in dit onderwerp? Praat mee. Geef u snel op via: T 020-577 65 66 of E [email protected]

HEILOO

6 oktober sjmoes middag. U bent van harte

Tsafon

welkom voor een kopje koffie

11 september Rosj hasjana bijeenkomst als

3 november sjmoes middag

aanvang van het nieuwe seizoen

Gezellige bijeenkomsten voor 70 plussers

16 oktober Hou de convo in de gaten voor

op de eerste zondag van de maand van

meer informatie

11.00 - 13.00 uur.

ZWOLLE

13 november Gezellige bijeenkomst.

Informatie en aanmelding bij Frieda van

Joo-oost

Nadere info volgt

Koot T 015 262 39 40 of 06 23 17 91 05

22 september Kom proosten op het Joods

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start

Nieuwjaar en eet zoete appeltjes met

bijeenkomsten 20.00 uur

ZAANDAM

honing. Speel mee met de quiz, luister naar

Informatie: Reina Oudgenoeg

Koffiebijeenkomst

een muzikaal optreden en neem je (klein)

T 072 533 31 27 of

28 augustus sjmoes-ochtend: sjmoezen

kinderen mee. Er zijn leuke activiteiten

E [email protected]

onder het genot van een kop koffie

voor kinderen!

25 september dia-lezing door Herman

Informatie en aanmelding:

HILVERSUM

Souer over gevelstenen

E [email protected] of T 0570 517 502 of

Gooise Nesjomme

30 oktober sjmoes-ochtend

E [email protected]

12 september Huiskamerkoffie (LET OP

4 december (LET OP gewijzigde datum!)

gewijzigde datum!) bij Toos in Hilversum

chanoeka-viering. Neem je chanoekia mee

24 oktober Koffie Nesjomme in St. Joseph

dan steken we samen de kaarsjes aan.

21 november huiskamerkoffie bij... wie

Bijeenkomsten iedere laatste woensdag

meldt zich aan?

van de maand van 10.00 uur tot 12.00 uur

Bijeenkomsten iedere vierde donderdag

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

van de maand, mits anders vermeld.

T 06 22 47 31 71 of

Informatie: Edith Bernards-Baas

E [email protected]

T 035 541 47 50 of E [email protected]; W www.gooisenesjomme.nl

ROTTERDAM Joffie Koffie 18 september smoezen met elkaar. Sjmoes mee! 16 oktober film ‘Lost and Found’ van Natascha van Weezel. Wanneer twintiger Thom er na het overlijden van zijn moeder achterkomt dat hij Joods is en bovendien een oma blijkt te hebben in Israël, besluit hij haar op te gaan zoeken. Thom hoopt bij haar antwoorden te vinden op de vele vragen die hij heeft. Natascha van Weezel zal na afloop van de film uw vragen beantwoorden.

Geef uw (juiste) emailadres aan ons door! Wilt u 6 keer per jaar de nieuwsbrief Joodse Activiteiten ontvangen met daarin alle nieuwtjes en activiteiten? Is uw emailadres onlangs gewijzigd of is uw emailadres niet bij ons bekend? Laat het ons weten! Stuur een email aan: [email protected] o.v.v. nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de email uw postcode en oude emailadres.

26 JMW - ACTIVITEITEN TEKST JOLANDE DROP

De Joodse Agenda Voor de trouwe gebruikers onder u zal het even slikken zijn: de uitgave van de tiende Joodse Agenda is de laatste in deze reeks! In 2004 verscheen de eerste Joodse Agenda van Joods Maatschappelijk Werk. Onder werkers van JMW was al eerder opgevallen dat een grote Joodse groep actief is op creatief gebied. Een agenda is een identiteitsgebonden product en daarmee was het idee geboren om een Joodse Agenda te maken voor onze doelgroep met informatie die relevant is en met creatief werk van zowel professionals als amateurs. Honderden mensen hebben een bijdrage geleverd in de afgelopen jaren. In de vorm van verhalen, gedichten, tekeningen en schilderijen, beeldhouwkunst, keramiek, kalligrafie en nog veel meer. Elke agenda had een eigen thema. De opeenvolgende thema’s uit de agenda’s waren: beschrijvingen van de Joodse feestdagen, Joodse riten en symbolen, persoonlijke verhalen,

herinneringen en recepten, favoriete Joodse teksten, verhalen over le-dor-wa-dor, humor, binding aan Jodendom en Joodse gebouwen. In de laatste agenda hebben we een keuze gemaakt uit alle bijdragen uit de agenda’s van de afgelopen jaren. Het kan dus zijn dat een plaatje u bekend voorkomt. Tien jaar lang hebben we met veel plezier de agenda samengesteld en vormgegeven. Het was leuk om zoveel creatieve geesten de ruimte te geven en het enthousiasme terug te zien in de eindeloze reeks bijdragen. Het project is met deze tiende agenda aan een einde gekomen, maar zoals u van JMW gewend bent zullen we weer met iets nieuws en anders komen: net als u blijven we in beweging en ontwikkeling. Voor aankomend jaar wensen we u veel simches en weinig sores en bovenal wensen we u veel plezier in het gebruik van de laatste Joodse Agenda.

l” e o b n e t s e e B “ g Tentoonstellin

ijk s Maatschappel groep van Jood ijf hr sc de n va izoen komst van het se “Beestenboel” De laatste bijeen tentoonstelling De . m eu us M storisch gedicht. ts in het Joods Hi verhaal en een Werk vond plaa en van een kort ijv hr sc t he t to s elnemer inspireerde de de

27

Groepsgesprekken Een groepsgesprek, is dat iets voor mij? Soms wil je zaken met anderen bespreken, en juist met mensen die dezelfde achtergrond hebben. Je bent blij met de herkenning en erkenning van anderen. JMW is gespecialiseerd in ‘Joods’. Juist daarom kies je voor JMW. Sinds jaren organiseren wij gespreksgroepen die alles te maken hebben met Joodse identiteit. Daar zoomen wij op in. Gespreksgroepen gerelateerd aan de oorlog zijn binnen JMW specifiek. Regelmatig zeggen mensen die deelnemen aan één van onze gespreksgroepen: ‘Ik heb jaren in therapie gezeten, maar nog nooit is het over dat Joodse deel gegaan. Het lijkt wel of dat is vergeten’. Ook hier zijn her- en erkenning de meest waardevolle punten.

‘De Joden in Nederland’ hebben hun eigen problematiek en regelmatig komen deze punten tijdens de gesprekken naar boven. Het gevoel: ‘Ik ben niet de enige’ is vaak een opluchting. De groepsgesprekken bestaan uit 4 tot 6 bijeenkomsten van 2 uur. De kosten zijn € 7,50 per bijeenkomst. Informatie en aanmelden Mail naar [email protected], bel met Roos van den Berg 020 577 65 66 of vul de antwoordbon in op de laatste pagina van de Benjamin. Voorafgaand aan deelname aan de gespreksgroep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

Naast de identiteitsgroepen, bie den we ook meer specifieke groepen aan. De ze kunnen een hulpverlenend karakter hebben.

Groepsgesprekken • Help! Ik ben met een Israëli getrouwd Over cultuurverschillen en alles wat dit met zich meebrengt • Foute man; heb ik weer... Hoe kan het dat je altijd op het verkeerde type valt • Ik hier, mijn familie daar... Even in de auto springen om je familie te zien zit er niet in... Dat brengt moeilijke en soms pijnlijke momenten met zich mee...

ussen

ij curs w n e v e Ook g Cursussen

• Joodse cultuur in één dag Jodendom van de wieg tot het graf in sneltreinvaart • Levensverhalen schrijven Elke bijeenkomst een ander onderwerp

THEMABIJEENKOMST

ZONDAG 1 SEPTEMBER 2013

KIND VAN JOODSE IMMIGRANTEN Wat betekent het om kind te zijn van Joodse immigranten in Nederland? Hoe verliep de aanpassing van hun ouders? Wat voor invloed had dat op hun kinderen? Voor kinderen van Oost-Europese en Duitse Joden, die tussen de twee wereldoorlogen naar Nederland zijn geïmmigreerd.

· Inleiding · Anet Bleich, jour n · Karien Anstadt, aliste en columniste · Aansluitend disc zorg en preventie JMW ussie

Kinderen met één Joodse ouder die immigrant was of andere geïnteresseerden zijn natuurlijk ook welkom.

Tijd 14.00 - 16.00 uur Locatie Hortus Botanicus, Plantage Middenlaan 2a, Amsterdam Kosten € 5,– incl. koffie en gebak Aanmelden: [email protected] Bereikbaar met tram 9 en 14, halte mr. Visserplein

Schrijf je online in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

JMW GAAT PATHÉ FILM

DINSDAG 1 OKTOBER 2013

FOCUS Geïnspireerd op het boek van Arthur Miller, speelt deze confronterende film uit 2001 zich af in de Verenigde Staten aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Lawrence Newman (William H. Macy), een burgerman van middelbare leeftijd die nog bij zijn moeder woont, wordt op een dag geconfronteerd met het antisemitische gedrag van zijn buren. Door een nieuwe bril, die de indruk wekt dat hij Joods is, verandert zijn leven ingrijpend en wordt hij gedwongen om keuzes te maken.

Ben je wie je bent, of ben je wie de ander denkt dat je bent? Plaats Centrum De Roos, P.C. Hooftstraat 183 Amsterdam Datum Dinsdag 1 oktober 2013 om 13.30 uur Entree € 7,50 betalen aan de zaal Aanmelden [email protected] 020-577 65 66

Film met nagesprek Schrijf je online in op de website en ontvang GRATIS op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

JMW - JOR

29

TEKST KARIEN ANSTADT

Joodse organisaties bundelen krachten in Rotterdam (JOR) ‘Heeft zich het lot aangetrokken van allen met een Joodse achtergrond’

Met het ouder worden komen bij velen mensen behorend tot de babyboom generatie zorgvragen van een algemeen maar soms ook specifiek Joods karakter. Tegen de achtergrond van deze ouder wordende Babyboom generatie is in samenwerking met de organisaties die in Joods Rotterdam en omstreken actief zijn JOR opgericht. Het doel van JOR is de toegankelijkheid van Joodse zorg in Rotterdam en omstreken te vergroten. Een ander doel is om Joodse organisaties in Rotterdam onderling beter te informeren over elkanders mogelijkheden, zodat zij ook beter naar elkaar kunnen doorverwijzen. De deelnemende organisaties zijn: JMW, Sinai centrum, LJG Rotterdam en NIG Rotterdam. Gezamenlijk hebben zij een overzicht samengesteld van datgene dat Joodse organisaties in Rotterdam en omstreken te bieden hebben aan mensen met een Joodse achtergrond. Het is vooral de bedoeling om ook zoveel mogelijk ongebonden Joden te bereiken en te informeren.

Dit overzicht is op internet (JONET) geplaatst en dus toegankelijk voor iedereen met een Joodse achtergrond die in Rotterdam woont. Er is inmiddels ook een brief gestuurd aan alle niet-Joodse zorgverleners (bijv. huisartsen, psychiaters) in regio Rotterdam zodat, als zij Joodse patiënten hebben, zij ook weten naar wie zij kunnen doorverwijzen. Voor alle betrokkenen is nu duidelijk tot welke organisatie men zich kan wenden als men vragen heeft op het volgende gebied: • psychosociale problemen • oorlogsproblematiek • koffie ochtenden • sjabbat en feestdagen • Joodse eet- en drinkgewoonten • overlijden/begraven/rouwverwerking

30 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Schok, schuld, verdriet Als ouders andere plannen voor je hadden

Vraag Man, 26 jaar: Mijn vriend en ik zijn nu drie jaar samen. We wonen in het centrum van Amsterdam in een leuk appartement, zijn gezond van lijf en leden, hebben beiden een inspirerende baan, een goed inkomen en een bloeiend sociaal leven. Alle reden om gelukkig te zijn, zou je denken. Maar nee; noch ik, noch mijn vriend zijn gelukkig. Zoals je ziet mist in het bovenstaande rijtje een belangrijke voorwaarde voor geluk: een liefdevolle relatie met familie. Of gewoon EEN relatie met familie. Ik heb namelijk sinds zeven jaar geen enkel contact meer met mijn ouders. Toen ik uit de kast kwam, reageerden ze in eerste instantie geschokt, later schuldbewust en uiteindelijk verdrietig en teleurgesteld. In één van de laatste gesprekken die ik met mijn moeder had, deelde ze me mee dat ze niet kon verkroppen dat ze nooit oma zou worden, dat ze de toekomst anders voor zich zag en vrienden en kennissen evenmin begrip hadden voor mijn keuze. Ik ging snel na dit gesprek het huis uit. Dat stond so wie so gepland: ik studeerde al in Amsterdam en wilde er logischerwijs ook wonen. Bovendien verwachtte ik er andere Joodse homo’s te vinden. In het dorpje waar ik vandaan kom was ik namelijk ‘dubbel anders ‘: homo en Joods. Ik keek er naar uit, maar wilde niet uit huis, zonder mijn ouders te vertellen dat ik op jongens val. Alhoewel ik min of meer verwachtte dat ze geschokt zouden zijn, hoopte ik natuurlijk dat hun liefde voor mij de schok zou verzachten. Niet dus. Ik ging naar Amsterdam, trok de deur achter me dicht en dat was dat. Ik mis mijn ouders vreselijk en voel van alles: woede, verdriet, wanhoop: niets positiefs in ieder geval. Uit angst voor een afwijzing kan ik mezelf er niet toe zetten contact met ze op te nemen.

Mijn vriend heeft wel contact met zijn familie, maar ook dat verloopt zeer moeizaam. Als zijn zus bijvoorbeeld bij ons op bezoek komt, zijn mijn vriend en ik ons steeds bewust van het feit dat zij ons ziet als de homo’s, niet als de broer en zijn vriend. We houden angstvallig afstand van elkaar; een spontane kus of knuffel voor de neus van zijn zus is ondenkbaar. Zelfs na al die jaren betrap ik me op gedachten als: ‘Oke, ik doe het gewoon niet meer. Ik ga weg bij mijn vriend en doe wat mijn ouders van mij willen: trouwen en een gezinnetje maken. Zo moeilijk kan dat toch niet zijn?’

Eitze Nou, ik denk dat jij ook wel weet dat jouw laatste wanhoopsplan niet alleen moeilijk, maar onmogelijk is. Goed dat je schrijft dat je jezelf ‘betrapt’ op die gedachten, want het zijn natuurlijk geen serieuze, uitgewerkte lange termijnplannen. Maar wat kan of moet dan wel? Je geeft zelf aan dat een gesprek met je ouders je afschrikt. Wat als ze jou en je relatie nogmaals afwijzen? Ik kan me voorstellen dat dat vooruitzicht onverteerbaar is. Ik vraag me af of er een familielid is die je vertrouwt en waarmee je kunt praten. Iemand die jouw ouders ook kent en je misschien kan adviseren? Je kunt ook bij JMW terecht om je te begeleiden bij de beslissing of je wel of geen contact gaat opnemen me je ouders. Je zou samen met een maatschappelijk werker kunnen nadenken over en anticiperen op de verschillende scenario’s. Wat als ze je inderdaad afwijzen? Hoe ga je daar dan mee om? Waar vind je steun en opvang na een dergelijke deceptie? Welke consequenties heeft het als ze juist positief reageren op jouw toenadering? Wat betekent dat: ends well, all’s well? Hernieuwde hoop kan ook uit-

31

monden in teleurstelling. En er is heel wat tijd in te halen: zeven jaar. Hoe pak je zoiets aan? Waar begin je? En hoe zullen je ouders zich verhouden tot je vriend? Jij (maar ook je vriend en je ouders) zijn in ieder geval altijd welkom bij JMW voor het gezamenlijk zoeken naar de antwoorden op bovenstaande vragen. Ik moest wel grinniken over jullie geforceerde pogingen geen affectie te laten blijken, waar de zus van je vriend bij is (of welk familielid dan ook, vul ik in gedachte aan). De vraag is: veroordeelt zij jullie nou echt of zijn jullie vooral bang voor haar oordeel? Wat zou je denken van een open gesprek? Het zou zomaar kunnen dat zij zich ook afvraagt waarom jullie elkaar nooit eens een kus geven. Als zij ongemakkelijk reageert in het gesprek, verandert er in feite niet veel in de situatie. Dan kun je je nog afvragen of je je iets moet aantrekken van haar ongemakkelijkheid. Ik snap wel: ze is familie en ze komt in ieder geval, maar we hebben het hier wel over jullie identiteit. Moet je die verbergen ter wille van een zus die bij de gratie gods op visite komt?

Overigens, ik hoop dat je in Amsterdam hebt gevonden wat je zocht. Alhoewel uit je verhaal niet duidelijk wordt of je ouders religieus zijn en (ook) om die reden homoseksualiteit afwijzen, neem ik nu maar even aan dat Jodendom een rol speelt. Andere Joodse homo’s kunnen je steunen, al was het maar door hun verhaal te vertellen. Er zullen er zat zijn die niet dezelfde problemen ervaarden toen zij uit de kast kwamen. Desalniettemin is de kans groter dat zij de sentimenten t.o.v. homoseksualiteit binnen de Joodse gemeenschap kennen. Zoals bij iedere religie zijn de meningen behoorlijk verdeeld. Mocht je behoefte hebben aan een gesprek met een rabbijn die begrip heeft voor jouw seksuele geaardheid, dan vind je deze waarschijnlijk eerder binnen de Liberaal Joodse Gemeente dan binnen de Orthodoxe Gemeente. Zoals je ziet: jij en je vriend staan er niet alleen voor. Zoek de hulp en steun die je nodig hebt. Ik wens je veel geluk en een positieve relatie met je ouders toe!

‘Trouwen en een gezinnetje maken. Zo moeilijk kan dat toch niet zijn?’

De cliënten- en deelnemersraad (CDR) van Joods Maatschappelijk Werk (JMW) zoekt

Kandidaten voor CDR JMW Hulpverlening & Mediation Thuiszorg Joodse activiteiten & Tsavta

De cliënten- en deelnemersraad

Wie wij zoeken

De wet voor de cliënten- en deelne-

De CDR zoekt een persoon die zich wil

mersraden heeft tot doel cliënten en

inzetten voor het in stand houden of

deelnemers meer inspraak te geven.

verbeteren van de thuiszorg, ouderenwerk of (jeugd)hulpverlening aan

Jingles & Joodse Vrienden Benjamin & Joodse Agenda Servicepakket

De CDR adviseert (gevraagd en onge-

de Joodse doelgroep en enthousiast

vraagd) de directie van JMW onder

wil deelnemen aan de activiteiten van

andere over elk voorgenomen besluit

de raad. Betrokkenheid bij het belang

dat de instelling betreft inzake een

van onze cliënten is een vereiste.

wijziging van de doelstelling of de

Binnen de zorg komt er veel op ons af

Indien u geïnteresseerd bent om lid

grondslag van de organisatie; een

en het is dus zaak dat er, namens de

te worden van de CDR, kunt u een

fusie of het aangaan of verbreken van

cliënten, ervaringsdeskundigen mee-

sollicitatiebrief met in het kort uw

een samenwerking met andere instel-

denken, zodat hun advies gehoord

motivatie en curriculum vitae sturen

lingen; een belangrijke wijziging in de

wordt. Een benoemingsvoorwaarde is

naar Stichting Joods Maatschappelijk

organisatie of hulpverlening; de syste-

dan ook dat u cliënt of deelnemer

Werk, t.a.v. de heer R. Kurk, voorzitter

matische bewaking, beheersing of

bent of bent geweest van JMW.

CDR, De Lairessestraat 145-147,

Vrijwilligers

1075 HJ Amsterdam.

verbetering van de kwaliteit van de aan de cliënten en deelnemers te

Informatie

verlenen zorg en bewaakt de aange-

Indien u meer wilt weten, kunt u dat

boden hulp of zorg. De CDR komt

melden bij het secretariaat van de

U kunt uw sollicitatie ook mailen naar

hiervoor gemiddeld eenmaal in de

CDR, tel. 020 577 65 18 of e-mail:

[email protected].

zes weken bij elkaar.

[email protected]. Er wordt dan

Uw sollicitatie wordt vertrouwelijk

telefonisch contact met u opge-

behandeld. Een kennismakings-

nomen.

gesprek is onderdeel van de procedure.

JMW de zorgcoördinator van Joods Nederland www.joodsmaatschappelijkwerk.nl

JMW - BSP

33

Benjamin Servicepaket Voor € 17,50 per jaar kunt u lid worden van het Benjamin Servicepakket. Met dit (gezins) lidmaatschap kunt u gebruik maken van allerlei aanbiedingen, zorg en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.

JMW a la carte Iedere dinsdagavond kunt u eten bij JMW a la carte in Beth Sahlom. BSP leden krijgen € 3,50 korting op de maaltijd. Reserveren op 020 577 65 88

Restaurant H’Baron Speciaal BSP menu bij H’Baron. Leden kunnen voor € 14,50 een speciaal menu krijgen (tussen 17.00 en 19.00 uur). Reserveren op 020 577 65 88

Sari’s Kookpunt Sari’s Kookpunt is zich aan het uitbreiden. Heeft u belangstelling voor een door u zelf bepaalde maaltijd dan kunt u bellen naar 020 577 65 88 / [email protected]

Informatie bij JMW afd. 50+ 020 577 65 88 van maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 17.00 uur of via e-mail [email protected]. U kunt zich ook direct aanmelden via onze site of door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. Lidmaatschap Benjamin Servicepakket. Bent u lid en wilt u gebruik maken van een van onze diensten dan kunt u bellen naar bovenstaand telefoonnummer. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring Ledenservice 0900 1866 (onze samenwerkingspartners). Binnen 48 uur wordt u verder geholpen door de desbetreffende dienstverlener.

Sari’s kookpunt

Voor 65+ers

Matrasreiniging aan huis Een matras is een van de meest vervuilde gebruiksvoorwerpen in huis. Laat u matras reinigen aan huis. 1 persoonsmatras € 37,50 2 persoonsmatras € 62,50 BSP leden krijgen 15% korting Telefoon 0900 1866

Een lekkere warme maaltijd door uzelf samengesteld bij u thuis gebracht

www.benjaminservicepakket.nl

It’s not just an airline it’s Israel

De drie hoofddoelen van B’nai B’rith Loge Hilleel

Help ook mee om 20 Israëlische jongeren (veelal terreurslachtoffertjes) samen met Hineni, een geweldige vakantie te bezorgen. Eind van de zomer komen ze ons mooie Nederland bezoeken. B’nai B’rith Hilleel gaat daarvoor zorgen; maar dat kunnen we niet alleen, daar hebben wij uw financiële hulp voor nodig! Geef dus gul en stort een bedrag op rekeningnummer 41.21.52.509 o.v.v. Vakantieproject. En…oh ja; wij hebben de ANBI status en uw gift is dus fiscaal aftrekbaar. Wij zeggen al bij voorbaat “hartelijk SJKOUCH!”

B’nai B’rith Loge Hileel helpt bij directe acties w.o. Kledinginzamelingsacties; Vakantieweek voor overlevenden van terreur in Israel. Hierdoor komen ZIJ en WIJ samen!

Fly to Tel Aviv as of EUR 360

Voor meer informatie

EL AL wishes you a Happy New Year may it be sweet and elevating. For more information and reservation please call El Al Call Center 020-6440101 or visit our websitie www.elal.com

Adverteren in de Benjamin? GRAT

D VAN

RTAALBLA

R JMW VOO

IEDEREEN

MET EEN

JOODSE

ROND

ACHTERG

ER 2013

• ZOM

GANG

• JAAR

26 • NR.

IS KWAR TAAL

BLAD

92

VAN JMW

VOOR

IEDER

EEN MET

EEN JOOD

SE ACHT

ERGR

OND

• VOOR

JAAR

2013

• JAAR

GANG

26 • NR.

91

KWA GRATIS

ER NUMM THEMA JOODS AR 400 JA R D A M E T S M A

GRA TIS

KW ART AAL BLA D VAN

JMW

VOO R IED ERE EN

ME T EEN

JOO DSE

ACH

TER GRO ND

• WIN TER

201 2•

JAA RGA NG

26 •

NR.

90

Joodse

vrouwen geschie uit de denis Bemind, beroemd en beru cht - 25

Reünie Woudsch ‘Beleveni oten s-veradem en thuis ing-(h)erk komen’ enning - 33

PORTRET

VAN A.C.

WERTHEI

M - COLL

ECTIE JOOD

S HISTORIS

CH MUS

TERDAM EUM, AMS

Amster dam Klezmer ‘Soms loop ik Band na een teleurges optreden teld het zwaar podium af - 22

de shops, , coffee boten . Woon Wallen n en de ders - 8 Jordaa riet San scout Har Locatie

rlogs r vooroo san ove onder n zaten Jaap Soe ‘Mense rdam hadden Amste luizen en ien en de vloo n’ - 12 ete te ijks nauwel

r Joods 400 jaa gte- en Tijdlijn Alle hoo rdam Joods Amste 400 jaar unten van dieptep dam - 16 Mirja Amster

‘Wij m Durla he gema bben he cher-Pa lac akt’ t lev en mo he 16 oi

CHA NO EKA VIE RIN G OP

Robe rt Vu ‘Ik ho ef nie ijsje interv t me iew ’ 24 er op pa d voo r een

DE

DAM

GA NAAR

ISSTA.NL

VOOR DE BESTE DEALS

t s n e w Issta

n e e r ie d e Sjana Tova

Voor advertentietarieven en Benjamin deadlines kunt u contact opnemen met Romeo Delta:

voor meer informatie

[email protected] of bel 0544-352 235.

www.issta.nl / [email protected] / telefoon 020-5893000 Prof J.H. Bavincklaan 5/4, 1183 AT Amstelveen

JMW - SJOEK / JINGLES

35

Sjoek Gezocht vrijwilliger voor de

Gezocht Penningmeester maandelijkse

Gezocht Secretaris maandelijkse

sjmoesochtenden in Hilversum

culturele avonden in Bloemendaal

culturele avonden in Heiloo

Houdt u van koffiedrinken en sjmoezen?

Bent u geïnteresseerd in actuele

Woont u in de buurt van Heiloo? En vindt

En houdt u van activiteiten organiseren?

onderwerpen? Geef u op als vrijwilliger

u het leuk om activiteiten te organiseren?

De Gooise Nesjomme in Hilversum zoekt

voor de maandelijkse culturele avonden in

Kom de vrijwilligersgroep in Heiloo

versterking.

Bloemendaal.

versterken.

Interesse? Neem contact op met

Meer informatie bij Barbara Tanenbaum

Meer informatie bij Sarah Feirabend

Barbara Tanenbaum via

op T 020 577 65 66 of via

via T 020 577 65 66 of via

E [email protected] of via

E [email protected]

E [email protected]

T 020 577 65 66 voor meer informatie of kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder

Gezocht Vrijwilligers voor taalles aan

‘vacatures vrijwilligerswerk’

Israëliërs in heel Nederland De afdeling Joodse Activiteiten is op zoek

Het kind achter de ogen

Sjouwerman

naar mensen met een Joodse achtergrond

Ik ben op zoek naar gegevens van de

die het leuk vinden om Nederlandse les te

Het kind achter de ogen is een theater

familie Sjouwerman.

geven aan Israëlis. U hoeft geen ervaring

verhaal over de ongrijpbare kanten

Deze familie zat tijdens de 2e

te hebben met het geven van taallessen.

van de liefde

wereldoorlog ondergedoken bij mijn

Vanuit JMW krijgt u ondersteuning. Wij

Geschreven door de Israëlische Nava Semel

overgroot ouders de familie A.J van

geven tips over eventuele taalles-methodes

in 1988. Het werd wereldwijd al meer dan

Breemen wonend op de Jan de Wittestraat

die u kunt gebruiken, maar ook hoe u

1000 keer gespeeld.

77 te Koog aan de Zaan.

zonder methode een waardevolle les

Vertaling en spel: Loes Hegger, regie en

Het gaat om Elia, Bets, Nora en Sydney.

kunt creëren. Bij de eerste kennismaking

vormgeving: Jos Groenier, lichtontwerp:

Wie kan mij helpen?

tussen u en de cursist zal iemand van JMW

Uri Rapaport, producent: Erga Netz,

Mail naar: Madelon Meijer

aanwezig zijn.

Stichting Rainbow

E [email protected]

Heeft u vragen, wilt u meer weten of wilt u zich opgeven, dan kunt u bellen (ma, wo, do) of mailen met Shirley Ensel

Wilt u ook een oproep plaatsen?

T 020 577 65 85 of

Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep.

E [email protected]

Wij plaatsen uw berichtje gratis in de volgende Benjamin en zenden de

Speellijst Jofel, Leeuwarden 22 september Kastanjelaan13, Velp 29 september gen Prinsentheater, Gronin 4 oktober m rda ste Am t, aar erv De Me 10 oktober gen.org www.hetkindachterdeo

binnengekomen reacties aan u door.

Jingles Jingle 619 Vrouw 72 jaar zoekt

maar ook dichter bij huis erop uittrekken is

linksboven in de hoek het nummer van

correspondentie vrienden die van

met zijn 2-en fijner dan alleen. Woon je in

uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop

lezen en klassieke muziek houden, liefst

de buurt van het Gooi en houd je ook van

door aan de geadresseerde.

mensen uit Amsterdam of omgeving.

bijzondere reizen laat dan iets horen opdat

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

we nader kennis kunnen maken.

De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amster-

Jingle 620 Actieve/sportieve Joodse 70

dam’ of per mail [email protected].

plusser zou graag weer met een maatje(m)

Wilt u reageren op een oproep, stuur ons

verre groepsrondreizen willen maken,

uw brief in een gesloten envelop met

www.joodsevrienden.nl

Alef-Beet Luisteroefeningen Letteranimaties Volgend scherm/Leestekst Extra lesstof en vragen

NIEUW

Digitale cursus Alef-Beet Het Hebreeuwse alfabet: alle letters leren lezen en schrijven.

Crescas denkt zowel aan het milieu als aan de portemonnee. Daarom hebben we dit jaar besloten ons programmaboekje niet met de Benjamin mee te sturen. Dat scheelt een hoop bomen. U vindt ons cursusprogramma op onze website, www.crescas.nl. Als u toch liever een programma boekje ontvangt, mail of bel ons dan: [email protected] / 020-6402380

Geschiedenis Joden en de Oranjes Waarom is Joods Nederland van oudsher verknocht aan het koningshuis, en is die liefde wederkerig?

Verdwenen Joodse gemeenschappen - de laatste Joden van Libië, Afghanistan en Irak Drie documentaires en journaliste Daphne Meijer vertellen samen over minder bekende Joodse geschiedenis van de 20e eeuw.

Cultuur Brundibár - een kinderopera De dubbele betekenis van een schijnbaar onschuldig sprookje op muziek, geschreven in 1938.

Wandeling Joods Maastricht Al in de 13e eeuw woonden er Joden in de oudste stad van Nederland, en misschien zelfs eerder.

Artis in oorlogstijd, dierentuinen onder vuur Een lezing vol verhalen over de Amsterdamse dierentuin door oud-directeur van Artis, Maarten Frankenhuis

Ivriet De cursussen Modern Hebreeuws worden dit seizoen zowel in Amsterdam als in Den Haag op vier niveaus aangeboden.

Joodse emancipatie - burgerschap in Frankrijk en Nederland Het maatschappelijk emancipatieproces van Joden in Frankrijk en Nederland na het verkrijgen van volledige burgerrechten aan het einde van de 18e eeuw. Joodse thuislanden - alternatieven voor het zionisme Wat gebeurde er met de plannen Joden in een eigen gebied onder te brengen zoals die voor de Tweede Wereldoorlog bestonden? Gezichtsbepalende premiers van Israël Sinds de stichting van de staat Israël in 1948 hebben twaalf premiers hun stempel gedrukt op de politiek van het land. Rondom het jaar Nul - jodendom in ontwikkeling Strijdpunten te over rond het begin van de gangbare jaartelling, toen de Romeinen zowel cultureel als politiek de dienst uitmaakten in het oude Israël. Portretten van Portegiezen - Portugese Joden in Amsterdam De betekenis en invloed van zeven invloedrijke Portugese Joden voor het Amsterdam van de 16e tot en met de 19e eeuw.

Uitgebreide informatie over alle cursussen is te vinden op www.crescas.nl of in ons programmaboekje. We sturen u graag een exemplaar toe!

Identiteit en lernen Joden bekeren niet? Gioer: verleden, heden, toekomst? De toetreding tot het jodendom, vroeger en nu, en de demografische vooruitzichten voor het jodendom in de nabije toekomst. Lernen met Bloeme Ook in het seizoen 2013-2014 deelt Bloeme Evers haar brede kennis op het gebied van jodendom met haar cursisten. Tora en daarna Mystiek in het jodendom Een kennismaking met het mystieke ‘niemandsland’ tussen het rationeel verklaarbare vanuit Tora en traditie, en wat onverklaarbaar aanwezig is. Chanoeka: waarom geen 9 dagen? Gedachtes over het wezen van het Joodse lichtfeest. Global Day of Jewish Learning 17 november Crescas neemt ook dit jaar deel aan deze wereldwijde studiedag, dit jaar met het thema Creating Together, een Joodse benadering van creativiteit en samenwerking.

Bekijk het volledige programma op www.crescas.nl Filosofie Adorno’s Minima Moralia - filosofie in moeilijke tijden De historische gebeurtenissen uit het begin van de 20e eeuw hebben grote invloed gehad op het denken van jonge intellectuelen. Kosjer koken Eco-kasjroet Kunnen de moderne opvattingen over voedsel en voedselproductie toegepast worden op de ethische uitgangspunten die gelden voor de Joodse tradities op het gebied van voeding? Literatuur David Grossman belicht Grossman, een van Israëls beroemdste schrijvers, wordt ook in Nederland steeds populairder.

Lag Ba’omer Waarom is de Omertijd, de periode tussen Pesach en Sjawoeot waarin geoogst wordt, volgens de latere rabbijnse traditie een treurperiode?

Harold Pinter, toneelschrijver De minder bekende Joodse context van het werk van deze beroemde Britse toneelschrijver.

Pesach: wat gebeurde er nog meer? Minder bekende zaken die op een of andere manier aan Pesach verbonden zijn.

Tussen jodendom en assimilatie Joodse schrijvers en hun worsteling met hun jodendom, niet alleen van binnenuit maar ook gedwongen, van buitenaf.

Vrouwen bij de muur of achter het hek? De positie van vrouwen binnen het orthodoxe jodendom. Halacha aan de hand van korte films Halachische onderwerpen in een modern jasje.

Stefan Zweig en Joseph Roth, twee vrienden Lezing over de correspondentie tussen twee literaire grootheden als indrukwekkend document over wat Joodse schrijvers vanaf de boekverbranding in 1933 ondervonden.

e-mail [email protected] telefoon 020-640.23.80 twitter @crescas informatie www.crescas.nl facebook www.facebook.com/Crescas

JONET

37

TEKST KEMAL RIJKEN

Een verborgen Joodse straat in Lissabon Aan het begin van deze zomer was ik in Portugal. Hoewel de zon scheen en het gemiddeld 33 graden was, ging ik niet zonder reden naar dat land. Ik wilde als journalist met mijn eigen ogen zien wat de economische crisis doet met een land als Portugal. Voor onder meer de krant Metro en dagblad Trouw maakte ik er een aantal verhalen over de crisis. Het land heeft het zwaar. Voor het uitbreken van de crisis – in 2008 – leefden de Portugezen op te grote voet, waardoor er veel schulden zijn gemaakt. Twee jaar geleden moest de regering aankloppen bij onder meer de EU en het IMF voor een lening van 78 miljard euro. Om het hele bedrag te krijgen (er is 68 miljard euro binnen) worden er nu drastische bezuinigen en hervormingen doorgevoerd. Je merkt het als je in Portugal bent. Restaurants en lunchrooms zijn gesloten, en de mensen knopen de eindjes aan elkaar. Portugal is echter ook een land waar ooit een grote, bloeiende Joodse gemeenschap woonde. Deze Iberische Joden werden dankzij het Verdrijvingedict van 1497 door koning Manuel I gedwongen om het land te verlaten. Velen vluchtten naar Amsterdam, waar ze als Sefardische Joden sindsdien hun thuis hebben. Tijdens mijn verblijf in Portugal kwam ik op verschillende plaatsen in Lissabon verborgen Joodse plekken tegen, waaronder de voormalige Joodse straat ‘Rua da Judiaria’ in de Alfama. Dit is een volkswijk in het hart van het oude Lissabon. Het is gebouwd op steile heuvels en heeft kronkelende straatjes en trapwegen, die worden afgewisseld door pleintjes met fonteinen. In de Joodse wijk trof ik deuren met Davidssterren erop. Was dat toeval of niet? Ik deed een korte rondvraag in de buurt of er nog Joden te vinden waren, maar niemand kon me echt helpen. Wel konden mensen me vertellen dat hier ooit het Joodse kwartier was geweest. “Lissabon heeft nog wel een synagoge”, zei iemand anders. Deze ligt ook in het centrum

van de stad. Hier komen nog enkele tientallen Joden om hun religie uit te oefenen. Immers, de Joodse gemeenschap van Portugal is nog steeds gemarginaliseerd. Maar er zijn nieuwe ontwikkelingen voor Joods Portugal. Op Jonet.nl konden we eerder al melden dat de Portugese regering graag wil dat Sefardische Joden terug komen om het land op te bouwen. Zo nam het parlement dit jaar nog unaniem een wet aan die het voor de afstammelingen van deze Joden mogelijk maakt om Portugees staatsburger te worden. Het is niet voor het eerst dat er vanuit Lissabon een handreiking naar de Joden komt. Al in 1989 bood toenmalig president Mario Soares zijn verontschuldigingen aan voor het leed dat de Joden in de 15de en 16de eeuw was aangedaan. Toch is de stap die dit jaar door de Portugese overheid werd genomen opmerkelijk te noemen. Met de nieuwe wet in de hand wordt het edict van 1497 vernietigd en kunnen oude banden worden hersteld. Het is uiteraard de vraag of het zo’n vaart zal lopen. Veel Sefardische Joden voelen zich inmiddels meer dan thuis in andere Europese landen en in Israël. Echter, als de wet er in slaagt om Joden naar Portugal terug te halen zouden er ooit wel weer eens Joden in de straten van Alfama te vinden zijn. Op Jonet brengen we nieuws uit de Joodse wereld. Niet alleen konden we berichten over de nieuwe Portugese naturalisatiewet voor Sefardische Joden en hun afstammelingen publiceren, maar ook brachten we nieuws over de synagoge van Porto die onlangs 75 jaar bestond. Verder konden we melden dat er eeuwenoude merktekens van Maranen (Joden die zich na 1497 voordeden als katholieken) waren ontdekt. Met Jonet kunnen we onze bezoekers in het Nederlands (maar ook in beperkte mate het Engels) op de hoogte houden van de meest recente ontwikkelingen buiten Nederland en Israël, waaronder dus in Portugal. Dit zullen we dan ook blijven doen.

38 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020 577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026 445 12 89 [email protected] Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070 355 56 72 [email protected] Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040 243 45 45 [email protected] Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur woensdag 9.30 - 11.30 uur 053 431 85 02 [email protected] Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010 466 86 66 [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (94) verschijnt in november 2013. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Sarah Feirabend, Lise van den Anker, Barbara Tanenbaum, Karien Anstadt, Marianne Fuchs, Esther Scholtens, Jolan Toff en Jacqueline de Boer (secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam Tel. 020 577 65 18 (redactie) Tel. 020 577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544 352 235 Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Druk Hega Offset, Rijswijk Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Chanoeka nummer is 17 september 2013.

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

www.joodseactiviteiten.nl

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Antwoordbon 93 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.

Ik wil deelnemen aan

Ik maak graag gebruik van

Ik wil graag informatie over de gesproken

Groepen

het Benjamin Servicepakket

Benjamin.

Help! Ik ben met een Israëli getrouwd

€ 17,50 uitsluitend per

Ik wil meer informatie over:

Foute man; heb ik weer...

automatische incasso.

Ik hier, mijn familie daar...

Bankrekening:

Cursussen

Burgerlijke staat:

Joodse cultuur in één dag

Ongehuwd

Gehuwd

Levensverhalen schrijven

Weduwe

Weduwnaar

Samenwonend

datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Deze bon zenden naar: JMW - Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ amsterdam

renÉe benistant verZorGende en Mw lientJe oesterMan (94 Jaar)

il naar a m f o 1 1 7 65 tel. 020 57 lzijn.nl e w s d o jo thuiszorg@

ds. n o v a s ’ n se d n e t h c o s ij ’ m t g r o eek z r w e r v e p W r M e J ‘ n ke é é j i z n e ook do en’ d u o h s i u het h

jmw thuiszorg: persoonlijke verzorging Snelle en goede service, betrouwbare medewerkers, 94% van onze cliënten raadt JMW aan

Zorg voor u en Joods Nederland www.joodswelzijn.nl